bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra được quy định tại Điều 623 Bộ luật dân sự

LỜI MỞ ĐẦU
Sự phát triển không ngừng của khoa học kỹ thuật, Những thành tựu mới
của công nghiệp hóa, cơ giới đã làm thế giới càng văn minh và hiện đại hơn.
Tuy nhiên, thực tế cho thấy nó kéo theo sự gia tăng các tai nạn mang tính
khách quan nhiều khi nằm ngoài sự chi phối của con người, đe dọa đến tính
mạng, sức khỏe, tài sản… của các chủ thể xã hội. Ó những sự vật như máy
móc, phương tiện, hệ thống điện, dây truyền sản xuất nhà máy… bản than
hoạt động của nó luôn tiềm ản khả năng gây thiệt hại cho moi trường xung
quanh. Mặc dù con người luôn kiểm soát, vận hành một cách an toàn nhưng
thiệt hại vẫn xảy ra nằm ngoài sự kiểm soát đó. để giải quyết các vấn đề này
pháp luật đã đưa ra cách giải quyết là trách nhiệm bồi thường thiệt hại do
nguồn nguy hiểm cao độ gây ra được quy định tại Điều 623 BLDS.
GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I. Khái niệm về nguồn nguy hiểm cao độ.
Theo điều 623 BLDS quy định “ Nguồn nguy hiển cao độ bao gồm phương
tiện giao thông vận tải cơ giới, hệ thống điện tải, nhà máy công nghiệp đang
hoạt động, vũ khí, chất nổ, cháy cháy, chất độc, chất phóng xạ, nguồn nguy
hiểm cao độ khác do pháp luật quy định.”
- Phương tiện giao thông vận tải cơ giới: Theo khản 8 Điều 3 Luật giao
thông đường bộ 2008 ( có hiệu lực từ ngày 1/7/2009) quy định: “ Phương
tiện giao thông cơ giới đường bộ ( sau đây gọi là xe cơ giới) gồm xe ô tô, xe
kéo, rơ mooc hoặc sơ mi rơ mooc được kéo bởi xe ô tô, xe kéo, xe mô tô hai
bánh, xe mô tô ba bánh, xe gán máy( kể cả xe máy điện) và các loại xe tương
tự.” Tuy nhiên phương tiện giao thông cơ giới không chỉ giới hạn ở đường
bộ còn có thể có phương tiện giao thông vận tải cơ giới đường sắt như đầu
máy toa xe, toa động lực…, phương tiện giao thông cơ giới đường thủy như
tàu biển và phương tiện giao thông cơ giới hàng không như máy bay, trực
thăng, tàu lượn…
- Hệ thống điện tải được hiểu là dây truyền dẫn điện, mô tơ, máy phát
điện, cầu dao…; nhà máy công nghiệp như nhà máy công nghiệp nặng, nhà
máy công nghiệp nhẹ… cũng như phương tiện giao thông vận tải cơ giới chỉ

được coi là nguồn nguy hiểm khi nó đang hoạt động – có nghĩa là nó đang
trong trạng thái tĩnh thì không tạo nguy cho người xung quanh.
- Vũ khí bao gồm: vũ khí công dụng, vũ khí thể thao, súng săn, công cụ hỗ
trợ…
- Chất cháy, chất nổ là chất lỏng, chất khí, chát rắn… dễ gây cháy nổ. Chất
cháy có đặc tính là bốc cháy khi tiếp xúc với oxy trong không khí, nước
hoặc dưới tác động của các yếu tố khác ở nhiệt độ cao hoặc không cao
(diêm, phốt pho…). Thuốc nổ với khả năng gây nổ mạnh, nhanh tỏa nhiệt và
ánh sáng ( thuốc nổ, thuốc pháo, thuốc súng).
- Chất độc là chất có tính độc cao, rất nguy hiểm cho sức khỏe, tính mạng
con người, động vật cũng như môi trường xung quanh ( A-cô-ni-tin, kẽm
phốt pho, ni-cô-tin…)
- Chất phóng xạ là chất ở thể lỏng, rắn hoặc khí có hoạt động phóng xạ
riêng lớn hơn 70 KBO/KG. Chất phóng xạ là nhân tô sát thương của vũ khí
hạt nhân gồm những đồng vị không bền của các yếu tố hóa hoặc (urani,
radi..), có khả năng phát ra những chùm tia phóng xạ không nhìn thây gây
bệnh hoặc gây nhiễm xạ đối với người, động vật và môi trường sống.
- Thú dữ là động vật bậc cao, có lông mao, có tuyến vú, nuôi con bằng sữa
mẹ, lớn, rất dữ, có thể làm hại con người như hổ, báo, sư tử…
Tuy nhiên, cần lưu ý và phân biệt giữa vật nuôi gây thiệt hại trong trường
hợp nó hung dữ. Ví dụ: Chó, mèo, vật nuôi khác bị bệnh dại cắn người…
Nếu vật nuôi trong gia đình bị dại gây thiệt hại thì thuộc trường hợp bồi
thường thiệt hại do súc vật gây ra. Còn thiệt hại do thú dũ gây ra sẽ thuộc
thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra.
II. Điều kiện phát sinh trách nshiệm dân sự do nguồn nguy hiểm
cao độ gây ra.
1. Có thiệt hại xảy ra.
Thiệt hại được hiểu là sự giảm bớt những lợi ích vật chất của con người,
tài sản xác định trên thực tế và những thiệt hại chắc chắn xảy ra. Theo Hiến
pháp năm 1992 đã ghi nhận tất cả các quyền và lợi ích hợp pháp của tập thể,

mọi công dân được pháp luật bảo hộ. Có thiệt hại xảy ra: Cũng giống như
trách nhiệm bồi thường thiệt hại nói chung, trách nhiệm bồi thường thiệt hại
trong những trường hợp riêng biệt nói riêng, thiệt hại được coi là điều kiện
tiền đề, điều kiện cơ sở để phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại. Nếu
không có thiệt hại thì không bao giờ phát sinh trách nhiệm bồi thường.

Thiệt hại liên quan quan đến các loại nguồn nguy hiểm rất đa dạng và do
nhiều nguyên nhân khác nhau. Tuy nhiên chỉ áp dụng trách nhiệm bồi
thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra phải thỏa mản 2 dấu
hiệu:
Thứ nhất: Những sự vật được coi là nguồn nguy hiểm cao độ phải đang
trong tình trạng vận hành, hoạt động như: phương tiện giao thông, vận tải
đang tham gia giao thông bên đường; cháy, chập hệ thống tải điện; máy
công nghiệp đang hoạt động…
Trường hợp thiệt hại xảy ra khi nguồn cao độ đang ở trạng thái tĩnh
-không hoạt động thì không thể coi là thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ
gây ra. Ví dụ: Xe ô tô đang dừng trên đỉnh dốc gât thiệt hại, cột điện bị đổ
trong lúc thi công chưa có điện…
Thứ hai: Thiệt hại phải do chính bản thân nguồn nguy hiểm cao độ hoạt
động nội tại của nguồn nguy hiểm gây ra.
Tuy nhiên không phải mọi thiệt hại do vật gây ra đều có sự tác động của
con người. Nhiều trường hợp hoạt động của nguồn nguy hiểm cao độ nằm
ngoài sự kiểm soát chế ngự của con người và tự thân nguồn nguy hiểm gây
ra. Thiệt hại phải do chính nguồn nguy hiểm cao độ gây ra: Điều 623 liệt kê
các loại nguồn nguy hiểm cao độ và điều luật này xác định rất rõ ràng: “Bồi
thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra”. Bản thân nguồn nguy
hiểm cao độ luôn tiềm ẩn trong nó “nguy cơ” gây ra thiệt hại và “nguy cơ”
đó thể xảy ra trên thực tế bất cứ lúc nào, ngoài tầm kiểm soát của con người.
Xuất phát từ lý do này mà pháp luật qui định: “Chủ sở hữu nguồn nguy hiểm
cao độ phải tuân thủ các quy định bảo quản, trông giữ, vận chuyển, sử dụng

nguồn nguy hiểm cao độ theo đúng các quy định của pháp luật”. Chúng ta
cần phân biệt thiệt hại “do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra” với thiệt hại “do
hành vi trái pháp luật của con người gây ra có liên quan đến nguồn nguy
hiểm cao độ”. Thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra là thiệt hại do “tự
thân” nguồn nguy hiểm cao độ gây ra thiệt hại như: xe ô tô đang vận hành
thì bị nổ lốp, mất phanh…gây thiệt hại, một người điều khiển xe máy trên
đường nhưng tay ga bị kẹt nên không làm chủ được tốc độ gây thiệt hại. Ví
dụ: A là lái xe hợp đồng cho công ty vạn tải B. Một lần đang khi lái xe chở
hàng với trọng lượng 5 tấn. Khi đang lên dốc thì xe đột ngột đứt phanh. A đã
cố gắng hết sức để kìm tộc độ, để xê không bị lao xuống dốc. Nhưng xe vẫn
lao xuống dốc và gây thiệt hại cho một chiếc xe máy đang dựng bên lề
đường.
Trong trường hợp này thiệt hại do bản thân hoạt động của xe gây ra. A
không có lỗi trong việc điều khiển vì tính huống quá bất ngờ, nằm ngoài sự
điều khiển của A.

Những trường hợp thiệt hại có liên quan đến nguồn nguy hiểm cao độ là
thiệt hại do hành vi trái pháp luật của con người khi gây thiệt hại nhưng liên
quan đến nguồn nguy hiểm cao độ, ví dụ: lái xe phóng nhanh vượt ẩu gây tai
nạn, say rượu bia điều khiển xe gây tai nạn… Những thiệt hại này hoàn toàn
do hành vi có chủ ý của con người không phải do tự thân nguồn nguy hiểm
cao độ gây ra thiệt hại.
2. Có việc gây thiệt hại trái pháp luật.
Sự kiện gây thiệt hại trái pháp luật không phải là hành vi trái pháp luật hay
xử sự rái pháp luật của con người có hành vi mà sự gây thiệt hại không cho
phép làm cho người khác bị thương, gây thiệt hại cho tài sản cho người
khác.
Pháp luật bảo vệ những quyền và lợi ích chính đáng của chủ thể trong
quan hệ pháp luật. Việc gây thiệt hại trái pháp luật là những thiệt hại do hoạt
động của nguồn nguy hiểm cao độ gây ra, pháp luật không cho phép. Những

thiệt hại về tài sản của tổ chức, của nhà nước, cá nhân; những thiệt hại về
quyền lợi, sức khỏe, tính mạng của cá nhân là nhóm khách thể được pháp
luật bảo vệ bất khả xâm phạm. Những thiệt hại về những quyền lợi, lợi ích
chính đáng của chủ thể trong xã hội do chính sự hoạt động của nguồn nguy
hiểm cao độ gây ra làm phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại của chủ
sở hữu nguồn cao độ.
Có những trường hợp do đặc tính của nguồn nguy hiểm cao độ mà việc
gây thiệt hại của nhưng phương tiện không bị coi là trái pháp luật. Ví dụ: Để
đảm bảo an toàn giao thông đường sắt những thiệt hại trên đường sắt do tàu
hỏa gây ra cho các chủ thể khác không bị coi là trái pháp luật và ngành
đường sắt không có trách nhiệm bồi thường thiệt hại.

Trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra là
một loại trách nhiệm pháp lý đặc biệt không cần điều kiện lỗi. Bởi vì, những
phương tiện cơ giới và những hoạt động của phương tiện đó theo tính chất
đã luôn luôn chứa đựng những yếu tố là những nguy cơ có thể gây thiệt hại
bất ngờ và đột ngột cho con người, do vậy pháp luật đã quy định cho những
sự kiện bất ngờ và đột ngột đó những hậu quả pháp lý và biện pháp giải
quyết hậu quả, nhằm bảo đảm các quyền, lợi ích chính đáng cho các chủ thể
và nâng cao trách nhiệm của chủ sở hữu hoặc người sử dụng hợp pháp tài
sản được xã định là nguồn nguy hiểm cao độ.
3. Nguồn nguy hiểm cao độ gây thiệt hại do người xung quanh.
Nguồn nguy hiểm cao độ do tính chất nguy hiểm của nó có thể gây hại
cho bất kỳ ai? Chủ sở hữu, người đang chiếm hữu, vận hành và những người
không có lien quan đến nguồn nguy hiểm cao độ… Có những chủ thể do
mối quan hệ sở hữu, lao động mà họ trực tiếp tiếp xúc với nguồn cao độ. Đối
với chủ sở hữu thì họ phải tự chịu rủi ro đối với tài sản mà của mình gây ra.
Đối với người bị thiệt hại trong khi sử dụng nguồn nguy hiểm cao độ thì họ
được bồi thường theo chế độ bảo hiểm tai nạn lao động. Trách nhiệm bồi
thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao đọ gây ra chỉ được đặt ra khi

nguồn nguy hiểm gây thiệt hại cho người người xung quanh là những người
khi xảy ra thiệt hại không có quan hệ lao động hoặc sở hữu liên quan đến
nguồn nguy hiểm cao độ nhằm để bảo vệ quyền được bồi thường cho người
này. Do đặc tính của nguồn của nguồn nguy hiểm cao độ là những loại tài
sản có khả năng gây thiệt hại trong quá trình vận hành, sử dụng chúng, thiệt
hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra chỉ có thể là thiệt hại tài sản, tính
mạng, sức khỏe. Thiệt hại về danh dự, nhân phẩm ,uy tín là những thiệt hại
chí có thể phát sinh do hành vi của con người không thuộc phạm vi tác động
của nguồn nguy hiểm.
4. Có mối quan hệ nhân quả giữa họat động gây thiệt hại trái
pháp luật của nguồn nguy hiểm cao độ và thiệt hại xảy ra.
Quan hệ giữa sự hoạt động của nguồn nguy hiểm cao độ và thiệt hại có
mối liên hệ phổ biến, biện chứng. Sự hoạt động của nguồn nguy hiểm cao độ
là nguyên nhân trực tiếp gây ra thiệt hại, không có yếu tố lỗi của con người.
Sự kiện phổ biến thường xảy ra trong trường hợp một chiếc xe có động cơ
đang hoạt động bị mất phanh, gẫy trục xe, nổ lốp xe… đã gây thiệt hại cho
người khác hoặc hệ thống tải điện bị đứt dây điện dương gây chết người,
cháy nổ hư hại tài sản… hoặc thú dữ trong giạp xiếc, trong vườn bách thú
bất ngờ tấn công người đến xem, người tham quan… Như vậy, mối quan hệ
nhân quả giữa sự hoạt động của nguồn nguy hiểm cao độ và thiệt hại là căn
cứ để xác định trách nhiệm bồi thường thiệt hại của chủ sở hữu nguồn nguy
hiểm cao độ. Việc xác định này có ý nghĩa quan trọng vì nó là bằng chứng
để xác định có hay không có trách nhiệm dân sự của chủ sở hữu nguồn nguy
hiểm cao độ . Trong trường hợp chủ sở hữu nguồn nguy hiểm cao độ mà có
lỗi trong việc sử dụng nguồn nguy hiểm cao độ mà có lỗi trong việc sử dụng
nguồn nguy hiểm cao độ đã gây ra cho người khác, thì trách nhiệm bồi
thường thiệt hại về dân sự, người chủ sở hữu của nguồn nguy hiểm cao độ
hoặc người có lỗi trong việc sử dụng nguồn nguy hiểm cao độ mà gây thiệt
hại cho người khác thì phải chịu trách nhiệm hình sự.
Như vậy, thiệt hại xảy ra thì phát sinh trách nhiệm bồi thường, tuy nhiên

để có thể phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao
độ gây ra thì thiệt hại xảy ra phải trực tiếp do bản thân nguồn nguy hiểm cao
độ gây thiệt hại. Điều kiện hoạt động của nguồn nguy hiểm cao độ gây ra là
nguyên nhân tất yếu, nguyên nhân có ý nghĩa quyết định dẫn đến thiệt hại và
thiệt hại xảy ra là kết quả hoạt động của nguồn nguy hiểm cao độ gây ra. Khi
xác định trách nhiệm bồi thường thiệt hại điểm mấu chốt và quan trọng là
việc xã định do nguyên nhân nào gây ra. Nếu thiệt hại do hành vi trái pháp
luật của con người gây ra mà có liên quan đến nguồn nguy hiểm cao độ thì
không áp dụng Điều 623 để giải quyết mà đây là trường hợp bồi thường thiệt
hại ngoài hợp đồng thông thường do hành vi trái pháp luật của con người
gây ra.
Ví dụ: Vợ chồng A và B đều đi là từ 6h30 sáng đến 17h mới về. Sợ bị mất
trộm ông A đã dẫn dòng điện dương vào ổ khóa để ngăn trộm cắt khóa vào
nhà. Ông C là hàng xóm đã vô ý đụng tay vào ổ khóa đã bị chết do điện giật.
Trong trường hợp này ông C chết là do dòng điện cao thế gây ra là nguồn
nguy hiểm cao độ theo điều 623 BLDS, nhưng cái chết của ông C lại do
chính hành vi của ông A cài đặt dây điện vào ổ khóa. Hành vi của ông A là
trái pháp luật Hình sự vì lỗi cố ý gián tiếp giết người. Trách nhiệm bồi
thường thiệt hại này không thuộc trách nhiệm dân sự do nguồn nguy hiểm
cao độ gây ra.
III. Xác định bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra.
1. Khái niệm về trach nhiệm bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm
cao độ gây ra.
Căn cứ vào khoản 2 điều 623 BLDS và nghi quyết số 03/2006/NQ- HDTP
hướng dẫn áp dụng một số quy định của BLDS 2005 về bồi thường thiệt hại
ngoài hợp đồng. Như vậy trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nguồn nguy
hiểm cao độ gây ra có chủ thể là:
+ Chủ sở hữu nguồn nguy hiểm cao độ.
+ Người được chủ sở hữu giao chiếm hữu, sử dụng nguồn nguy hiểm cao
độ.

+ Nguồn chiếm hữu, sử dụng trái pháp luật nguồn nguy hiểm cao độ.
Khi có thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra trước tiên người ta nghĩ
đến ngĩa vụ của chủ sở hữu trong việc tôn trọng và bảo vệ lợi ích chung,
quyền và lợi ích hợp pháp của người khác. Vì vậy trách nhiệm bồi thường
trước hết phải được đặt ra cho chủ sở hữu, trừ trường hợp chủ sở hữu chứng
minh được trách nhiệm thuộc về người khác.