SKKN bồi dưỡng năng lực cảm thụ văn học cho học sinh lớp 5

SKKN bi dng nng lc cm th vn hc cho hc sinh lp 5
Một số biện pháp bồi d ỡng năng lực cảm thụ văn học cho
học sinh lớp 5 tại trờng tiểu học số 1 Kiến Giang
A. Phần mở đầu:
Tiếng Việt đóng vai trò to lớn trong việc hình thành những phẩm chất quan
trọng nhất của con ngời và trong việc thực hiện những nhiệm vụ của hệ thống giáo
dục. Học sinh tiểu học là lứa tuổi hồn nhiên, ngây thơ, dễ xúc động nh K. A.U
Sinxki có nói Trẻ em đi vào trong đời sống tinh thần của mọi ngời xung quanh nó,
duy nhất thông qua phơng tiện tiếng mẹ đẻ và ngợc lại thế giới bao quanh đứa trẻ đ-
ợc phản ảnh trong đó chỉ thông qua công cụ này. Vì thế việc phát triển tiếng Việt
và bảo vệ sự trong sáng của tiếng Việt có thể nói là một công việc lớn đặt ra cho tất
cả chúng ta. Vậy nên tiếng Việt có vai trò rất quan trọng, nó không chỉ hình thành
và phát triển các kĩ năng: nghe, nói, đọc, viết cho học sinh mà môn tiếng Việt còn
góp phần cùng các môn học khác phát triển t duy, hình thành cho các em nhu cầu
thởng thức cái đẹp, khả năng xúc cảm trớc cái đẹp, trớc buồn- vui - yêu- ghét của
con ngời. Cảm thụ văn học chính là sự cảm nhận những giá trị nổi bật, những điều
sâu sắc, tế nhị và đẹp đẽ của văn học thể hiện trong tác phẩm, cuốn truyện, bài văn,
bài thơ hay trong cả một từ ngữ có giá trị của một câu văn, câu thơ
Bồi dỡng năng lực cảm thụ văn học cho học sinh tiểu học là một nhu cầu cấp
thiết trong giảng dạy môn tiếng Việt ở tiểu học. Có năng lực cảm thụ văn học tốt,
các em sẽ cảm nhận đợc nhiều nét đẹp của thơ văn, đợc phong phú thêm về tâm
hồn, nói- viết tiếng Việt thêm trong sáng và sinh động. Bên cạnh đó, cảm thụ văn
học không những góp phần vào học tiếng Việt nói riêng mà còn giáo dục t tởng,
tình cảm, đạo đức, thẩm mỹ cho học sinh.
Chơng trình tiểu học từ lớp 1 đến lớp 5 luôn coi nhiệm vụ bồi dỡng năng lực
cảm thụ văn học là nhiệm vụ quan trọng và cần thiết. Dới sự gợi mở, dẫn dắt của
Thầy, Cô giáo, những bài thơ, bài văn hay trong sách giáo khoa sẽ đem đến cho các
em bao điều kì thú và hấp dẫn. Đặc biệt, đối với học sinh lớp 5, năng lực cảm thụ
văn học còn giúp các em hiểu sâu nội dung bài đọc, vận dụng vào viết văn, làm
thơ tạo đà tốt cho học sinh học lên cấp trung học cơ sở.
Với mục đích và ý nghĩa đó, tôi chọn đề tài Bồi dỡng năng lực cảm thụ văn

học cho học sinh lớp 5 để nghiên cứu, nâng cao năng lực cảm thụ văn học, nhằm
giúp các em học tốt hơn môn tiếng Việt .
SKKN bi dng nng lc cm th vn hc cho hc sinh lp 5
B. Phần nội dung
Chơng 1: Cơ sở khoa học và thực tiễn
I. Cơ sở khoa học:
Có thể khẳng định rằng: Môn Tiếng Việt ở trờng tiểu học đóng vai to to lớn
trong việc hình thành các kĩ năng cơ bản cho học sinh. Mặt khác trong quá trình
học tiếng Việt, học sinh nhận biết đợc cái chân, cái thiện, cái mĩ của văn học thông
qua việc nhận biết giá trị thẩm mĩ của các yếu tố ngôn ngữ trong thơ, văn. Những
nhận biết và cảm xúc đó sẽ là những cơ sở ban đầu của việc học văn ở bậc trung học
sau này của học sinh. Vậy nên hoạt động cảm thụ văn học đặc biệt đợc coi trọng
trong quá trình dạy học môn tiếng Việt cho học sinh.
Cảm thụ văn học là gì? Ta có thể hiểu: Cảm thụ văn học là hoạt động mang tính
đặc thù trong tiếp nhận văn học. Cơ sở, nguồn gốc của cảm thụ là sự nhân hoá tự
nhiên bên trong của con ngời thông qua quá trình hoạt động. Cấu trúc của cảm thụ
là sự đan xen phức tạp của các yếu tố tri giác, lý giải, tởng tợng, cảm xúc. Cũng còn
có thể hiểu: Cảm thụ văn học có nghĩa là khi đọc ( nghe) một câu chuyện, một bài
thơ, ta không những hiểu mà còn phải xúc cảm, tởng tợng và thật sự gần gũi,
nhập thân với những gì đã đọc Nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tờng cũng từng nhớ
lại thuở ấu thơ và viết Dế mèn phiêu lu kí giúp tôi phát hiện tình bạn nh một sức
mạnh kì diệu của tâm hồn Khi đói quá sắp chết thì Dế Trũi đã đa càng cho Dế
Mèn đề nghị bạn ăn lấy thịt mình để sống. Tôi nhận ra rằng chính Mèn và Trũi mới
là nhân vật của tâm hồn tôi, đã làm tôi chảy nớc mắt.
Rõ ràng với học sinh lớp 5, đọc có suy ngẫm, tởng tợng ( hay liên tởng) và rung
cảm thật sự sẽ giúp ta cảm thụ văn học tốt. Đúng nh nhà văn Anh Đức đã tâm sự :
Khi đọc tôi không chỉ còn thấy dòng chữ, mà còn thấy cảnh tợng sau dòng chữ, trí
tởng tợng nhiều khi dẫn tôi đi rất xa, vẽ thêu ra lắm điều thú vị.
Những điều nói trên về cảm thụ văn học cho thấy : Các em học sinh tiểu học
tuy ít tuổi nhng đều có thể rèn luyện, trau dồi để từng bớc nâng cao trình độ cảm

thụ văn học, giúp cho việc học tập môn tiếng Việt ngày càng tốt hơn và trở thành
học sinh giỏi.
Thực tế cho thấy năng lực cảm thụ văn học ở một số em khá tốt nên tôi đã
mạnh dạn chọn đề tài này nhằm nâng cao hơn nữa năng lực cảm thụ văn học cho
học sinh.
II. Cơ sở thực tiễn:
SKKN bi dng nng lc cm th vn hc cho hc sinh lp 5
1. Một số kết quả về việc bồi dỡng khả năng cảm thụ văn học cho học sinh lớp 5 ,
trờng tiểu học số 1 Kiến Giang:
Trong những năm qua bản thân tôi đã làm tốt công tác bồi dỡng năng lực cảm
thụ văn học cho học sinh lp 4-5. Nhiều học sinh có khả năng cảm thụ văn học tốt,
vì thế hiệu quả học tập đạt đợc rất cao. Cụ thể:
- Trớc hết, tôi đã chú trọng khâu luyện đọc diễn cảm cho học sinh, luyện cho học
sinh cách dùng từ có hình ảnh; viết câu văn sinh động, hấp dẫn; viết đoạn văn, bài
văn hay.
- Dới sự gợi mở, dẫn dắt của giáo viên, học sinh đã có giọng đọc diễn cảm, biết
ngắt- nghỉ hơi đúng chỗ, biết nhấn giọng dới những từ ngữ gợi tả, gợi cảm, biết đọc
giọng phù hợp với tính cách của nhân vật. Bên cạnh đó, học sinh đã biết dùng từ
ngữ có hình ảnh, đặt câu sinh động, viết đoạn văn, bài văn hay. Các em đã biết sử
dụng các biện pháp nghệ thuật( so sánh, nhân hoá, điệp từ, điệp ngữ ) khi đặt câu,
viết đoạn văn.
- Mặt khác, học sinh rất say mê, hứng thú khi học môn tiếng Việt.
2. Thực trạng , nguyên nhân về dạy cảm thụ văn học cho học sinh ở trờng tiểu học
số1 Kiến Giang
* Nhìn chung, năng lực cảm thụ văn học của đại đa số học sinh còn yếu các mặt
sau:
+ Vốn từ vựng ít ỏi do các em ít đọc sách, ít giao tiếp, ít tiếp xúc với thực tế.
+ Học sinh cha hiểu cái đẹp trong các từ ngữ mặc dù các từ ngữ đó rất có hình ảnh
và dễ nhận thấy.
+ Khả năng đọc hay, đọc diễn cảm còn nhiều hạn chế. Một số em còn biểu hiện sợ

viết văn do học sinh ít đọc, ít đặt câu, ít viết đoạn văn.
+ Nhiều em học sinh cha hình dung đợc thế nào là cảm thụ văn học hoặc cha nắm
đợc những yêu cầu về rèn luyện cảm thụ văn học.
Chơng II:Một số biện pháp rèn kĩ năng cảm thụ văn học
cho học sinh lớp 5
Rèn luyện để nâng cao năng lực đợc cảm thụ văn học là một trong những nhu
cầu cần thiết đối với mỗi học sinh. Có năng lực cảm thụ văn học tốt, các em sẽ cảm
nhận đợc nhiều nét đẹp của văn thơ, làm cho tâm hồn các em đợc phong phú thêm,
SKKN bi dng nng lc cm th vn hc cho hc sinh lp 5
nói - viết tiếng Việt thêm trong sáng và sinh động. Cho nên, trong quá trình giảng
dạy, tôi đã có những phơng pháp và định hớng rõ ràng trong việc hớng dẫn học sinh
cảm thụ văn học thông qua các môn học tiếng Việt.Cụ thể nh sau:
1. Luyện kĩ năng cảm thụ văn học thông qua Luyện từ và câu.
*Về vốn từ:
- Muốn học văn tốt, trớc hết phải hiểu từ. Tiếng Việt ta giàu và đẹp, mỗi từ
mang một nghĩa riêng, một sắc thái biểu cảm riêng. Nét nổi bật trong từ ngữ tiếng
Việt là sự trong sáng, giản dị, cụ thể, sinh động, bóng bẩy. Muốn cảm thụ văn học
tốt trớc hết phải hiểu từ, phải nắm vững ý nghĩa của các từ để sử dụng thật chính
xác khi diễn đạt. Ngạn ngữ cũng đã có câu Phong ba bão táp không bằng ngữ
pháp Việt Nam. Quả đúng vậy. Thật là khó khi hiểu rõ nghĩa của một từ, một ngữ.
Vậy, hiểu từ nh thế nào mới đúng? Sử dụng từ ngữ nh thế nào mới chính xác? Đó là
điều mà tôi luôn định hớng giúp các em nắm và tháo gỡ. Trớc hết, tôi giúp các em
hiểu biết về Ngữ âm và Chữ viết tiếng Việt. Qua mỗi bài học, mỗi tiết dạy, tôi luôn
cung cấp thêm cho học sinh những từ ngữ có hình ảnh, các từ gợi tả màu sắc, âm
thanh của sự vật. Và giúp học sinh biết : Để lời văn đợc sinh động, hấp dẫn, khi viết
ta phải sử dụng từ ngữ có hình ảnh, có sức gợi tả, gợi cảm.
Ví dụ: Đọc đoạn văn tả cảnh làng quê ngày mùa trong bài Quang cảnh làng
mạc ngày mùa của nhà văn Tô Hoài( Tiếng Việt 5- Tập 1), nếu các em nắm vững
kiến thức về từ ngữ đã học, các em sẽ chú ý ngay tới các sắc độ của màu vàng do
nhà văn sáng tạo ra bằng sự quan sát vô cùng tinh tế: Mùa đông, giữa ngày mùa,

làng quê toàn màu vàng- những màu vàng rất khác nhau. Có lẽ bắt đầu từ những
đêm sơng sa thì bóng tối đã hơi cứng và sáng ngày ra thì trông thấy màu trời có
vàng hơn thờng khi. Màu lúa chín dới đồng vàng xuộm lại. Nắng nhạt ngả màu
vàng hoe. Trong vờn lắc l những chùm quả xoan vàng lịm không trông thấy cuống,
nh những chuỗi tràng hạt bồ đề treo lơ lửng. Từng chiếc lá mít vàng ối. Tàu đu đủ,
chiếc lá sắn héo lại mở năm cánh vàng tơi. Buồng chuối đốm quả chín vàng. Những
tàu lá chuối vàng ối xõa xuống nh những vạt áo nắng, đuôi áo nắng, vẫy vẫy. Bụi
mía vàng xọng, đốt ngầu phấn trắng. Dới sân, rơm và thóc vàng giòn. Quanh đó,
con gà, con chó cũng vàng mợt. Mái nhà phủ một màu rơm vàng mới. Lác đác cây
lụi có mấy chiếc lá đó. Qua khe giậu, ló ra mấy quả ớt đỏ chói. Tất cả đợm một
màu vàng trù phú, đầm ấm lạ lùng.
Rõ ràng các từ ghép ( có nghĩa phân loại ) chỉ màu vàng khác nhau đã đợc nhà
văn biến hóa khôn lờng: Vàng xuộm, vàng hoe, vàng lịm, vàng sẫm, vàng tơi, vàng
đốm, vàng ối, vàng xọng, vàng giòn, vàng mợt Có cả những màu vàng không
SKKN bi dng nng lc cm th vn hc cho hc sinh lp 5
nhìn thấy đợc bằng mắt, mà chỉ có thể cảm nhận đợc bằng tâm hồn qua cách diễn tả
của nhà văn: Vàng hơn thờng khi, vàng nh những vạt áo nắng
*Về câu:
Ngoài trình bày ngôn ngữ để ngời nghe hiểu đợc ý mình cần diễn đạt, tôi luôn
hớng dẫn cho các em viết câu văn gợi tả, gợi cảm, sinh động.
Ví dụ: Những chiếc lá bàng to nh cái quạt lọc ánh sáng lờ mờ ( Tả cây bàng )
Hoặc: Dòng sông nh một tấm lụa đào vắt ngang làng em ( Tả dòng sông quê em. )
Nh vậy, nắm vững kiến thức ngữ pháp tiếng Việt, có một vốn từ phong phú, các
em sẽ không chỉ nói - viết tốt mà còn có thể cảm nhận đợc nét đẹp của nội dung qua
những hình thức diễn đạt sinh động, hấp dẫn.
2. Rèn luyện khả năng cảm thụ văn học thông qua Tập đọc, học thuộc lòng
Muốn cảm nhận trọn vẹn giá trị nội dung và nghệ thuật bài văn, bài thơ, trớc hết
giáo viên hớng dẫn các em tìm hiểu nội dung của tác phẩm, tìm hiểu bố cục và nội
dung bài.
Ví dụ trong bài: Phong cảnh đền Hùng ( Tiềng Việt 5- Tập 2), giáo viên gợi ý học

sinh đọc và xác định nội dung thông qua bố cục nh sau:
+ Đoạn 1: Đền Thợng nằm trên đỉnh Nghĩa Lĩnh
+ Đoạn 2: Phong cảnh xung quanh khu đền
+ Đoạn 3: Cảnh vật trong khu đền
- Từ bố cục 3 đoạn của bài, giúp học sinh hiểu nội dung thông qua hệ thống câu hỏi
nh:
+ Bài văn viết về cảnh vật gì, ở nơi nào?
+ Em biết đợc những gì về các vua Hùng?
+ Cảnh đẹp của thiên nhiên nơi đền Hùng có những gì đẹp?
- Trả lời đợc các câu hỏi nêu trên, các em sẽ nêu đợc nội dung của bài văn. Đó
chính là cả một quá trình cảm thụ bài văn. Qua đây, giúp các em diễn đạt tốt hơn
trong quá trình rèn đọc.
Trong giờ tập đọc, ngoài quá trình cảm thụ qua hệ thống câu hỏi thì còn có
những biện pháp và cũng là bài tập có hiệu quả để bồi dỡng năng lực cảm thụ văn
học đó là đọc diễn cảm có sáng tạo. Loại bài tập này giúp cho học sinh nâng cao
SKKN bi dng nng lc cm th vn hc cho hc sinh lp 5
cảm xúc thẩm mỹ và kích thích các em khám phá ra những gì bí ẩn dới những dòng
chữ để chúng đợc vang lên.
Ví dụ với bài thơ Cửa sông (Tiếng việt 5- Tập 2) . Đó là bài thơ đợc viết theo thể
thơ 6 chữ nên tôi để cho học sinh đọc thật nhiều lần: Giọng đọc nhẹ nhàng, tha
thiết, giàu tình cảm, nhấn mạnh những từ ngữ gợi tả, gợi cảm, ngắt giọng tự nhiên
giữa các dòng thơ để gây ấn tợng.
Cụ thể: Là cửa nhng không then khóa
Cũng không khép lại bào giờ
Mênh mông một vùng sóng nớc
Mở ra bao nỗi đợi chờ
Học sinh phải đọc làm sao để thấy đợc điều mà nhà thơ Quang Huy muốn gửi
gắm là: Qua hình ảnh cửa sông, tác giả ngợi ca tình cảm thủy chung, uống nớc nhớ
nguồn.
Hoặc khi hớng dẫn học sinh đọc bài thơ Cao Bằng (Tiếng Việt 5 -Tập 2) cần h-

ớng dẫn học sinh đọc với giọng nhẹ nhàng, tình cảm thể hiện lòng yêu mến núi
non, đất đai và con ngời Cao Bằng; nhấn giọng dới những từ ngữ nói về địa thế đặc
biệt, về lòng mến khách, sự đôn hậu, mộc mạc của ngời Cao Bằng nh: qua, lại vợt,
lại vợt, rõ thật cao rất ngọt, rất thơng, rất thảo Để từ đó cảm nhận đợc điều
mà tác giả muốn nói đến là: Ca ngợi Cao Bằng - mảnh đất có địa thế đặc biệt, có
những ngời dân mến khách, đôn hậu đang giữ gìn biên cơng của Tổ quốc.
Trong quá trình thực hiện loại bài tập này, giáo viên cần đa ra những câu hỏi bài
tập nhằm xác định kĩ thuật đọc thành tiếng của bài đọc, giọng đọc chung của toàn
bài, đoạn, chỗ ngắt giọng- nghỉ giọng- nhấn giọng Đó là những điều cần thiết
nhất mà tôi luôn hớng dẫn học sinh trong quá trình rèn đọc diễn cảm.
3. Rèn luyện kĩ năng viết đoạn văn về cảm thụ văn học:
Để đánh giá kết quả học tập môn Tiếng Việt ở tiểu học, ngoài những bài tập về
Luyện từ và câu, Tập làm văn tôi luôn chú trọng rèn luyện cho các em kĩ năng
viết đoạn văn về cảm thụ văn học. Tuy nhiên yêu cầu của loại bài tập này chỉ ở mức
độ đơn giản, phù hợp với khả năng của học sinh tiểu học. Để làm đợc bài tập về
cảm thụ văn học đạt kết quả tốt, tôi hớng dẫn học sinh thực hiện tốt những việc sau:
+ Đọc kĩ đề bài, nắm chắc yêu cầu của bài tập ( Phải trả lời đợc điều gì? Cần nêu
bật đợc ý gì? ).
SKKN bi dng nng lc cm th vn hc cho hc sinh lp 5
+ Đọc và tìm hiểu về câu thơ (câu văn) hay đoạn trích đợc nêu trong đề bài (Dựa
vào yêu cầu cụ thể của bài tập để tìm hiểu,ví dụ: Cách dùng từ, đặt câu; cách dùng
hình ảnh, chi tiết; cách sử dụng biện pháp nghệ thuộc quen thuộc nh so sánh, nhân
hóa, điệp từ, điệp ngữ đã giúp em cảm nhận đợc nội dung, ý nghĩa gì đẹp đẽ, sâu
sắc)
+ Viết đoạn văn về cảm thụ văn học (khoảng 5-7) dòng hớng vào yêu cầu của đề
bài. (Đoạn văn có thể bắt đầu bằng một câu mở đoạn để dẫn dắt ngời đọc hoặc trả
lời thẳng vào câu hỏi chính; tiếp đó cần nêu rõ các ý theo yêu cầu của đề bài; cuối
cùng có thể kết đoạn bằng một câu ngắn gọn để gói lại nội dung cảm thụ ).
Ví dụ: Bài thơ Cửa sông ( Tiếng việt 5- Tập 2), tác giả viết:
Dù giáp mặt cùng biển rộng

Cửa sông chẳng dứt cội nguồn
Lá xanh mỗi lần trôi xuống
Bỗng nhớ một vùng núi non.
* Tác giả sử dụng biện pháp nghệ thuật gì ở khổ thơ trên ? Nhờ biện pháp nghệ
thuật đó, em cảm nhận đợc nội dung, ý nghĩa gì đẹp đẽ?
Để giúp học sinh trả lời đợc câu hỏi trên, tôi gợi mở học sinh bằng các câu hỏi :
+Tìm biện pháp nghệ thuật đợc sử dụng trong khổ thơ ? ( nhân hóa qua các từ
giáp mặt, chẳng dứt, nhớ )
+Phép nhân hóa giúp tác giả nói đợc điều gì? ( tấm lòng không quên cội nguồn
của cửa sông).
+Viết đoạn văn cảm thụ ( Tức là trả lời câu hỏi theo yêu cầu)
- Lu ý học sinh đoạn văn có nội dung về cảm thụ văn học cần đợc diễn đạt một cách
hồn nhiên, trong sáng, bộc lộ cảm xúc; cần tránh mắc lỗi về chính tả, dùng từ, đặt
câu; tránh diễn giải dài dòng về nội dung đoạn thơ ( hay đoạn văn) hoặc sa vào
phân tích quá kĩ bằng giọng văn không phù hợp với lứa tuổi thiếu nhi.
4.Trau dồi hứng thú khi tiếp xúc với thơ văn
Ngay từ khi còn nhỏ, hầu hết các em đều thích nghe Ông, Bà, Cha, Mẹ hoặc
ngời thân kể chuyện, đọc thơ. Bớc chân tới trờng tiểu học, đợc tiếp xúc với những
câu thơ, bài văn hay trong sách giáo khoa tiếng Việt, nhiều em muốn đọc to lên một
cách thích thú. Đó chính là biểu hiện ban đầu của hứng thú học tiếng Việt. Có hứng
thu khi tiếp xúc với thơ văn, các em sẽ vợt qua đợc khó khăn, trở ngại, cố gắng
SKKN bi dng nng lc cm th vn hc cho hc sinh lp 5
luyện tập để cảm thụ học tốt và học giỏi môn tiếng Việt. Muốn làm đợc điều đó, tôi
luôn kiên trì luyện tập từng bớc từ dễ đến khó. Bỡi vậy, các em đã có sự cảm thụ tốt
về văn học.
Ví dụ: Khi dạy bài Đất nớc ( Tiếng Việt 5- Tập 2) của nhà thơ Nguyễn Đình Thi.
Để cho học sinh cảm nhận đợc niềm vui, niềm tự hào về đất nớc tự do, tình yêu tha
thiết của tác giả đối với đất nớc, với truyền thống bất khuất của dân tộc. Bên cạnh
đó để học sinh cảm nhận đợc hết giá trị nghệ thuật của bài văn, tôi phân tích rõ cho
học sinh thấy tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật nhân hóa ở trong bài thơ;

lòng tự hào về đất nớc tự do đợc thể hiện qua những từ ngữ đợc lặp lại trong bài thơ
nh: Trời xanh đây, núi rừng đây, của chúng ta, của chúng ta . Những hình ảnh:
Những cánh đồng thơm mát, những ngả đờng bát ngát, những dòng sông đỏ nặng
phù sa đợc miêu tả theo cách liệt kê nh vẽ ra trớc mắt cảnh đất nớc tự do, bao la.
Tất cả điều đó sẽ đợc học sinh giải đáp qua hệ thống câu hỏi gợi mở nh: Tác giả sử
dụng biện pháp nghệ thuật gì? Từ ngữ nào trong bài thơ đợc lặp lại nhiều lần? Lặp
lại nh vậy có tác dụng gì?
Dựa vào những câu hỏi gợi mở trên chắc chắn học sinh sẽ thi đua nhau tìm hiểu,
các em sẽ có hứng thú học tập, lớp học sẽ sôi nổi hơn.
Nh vậy, trau dồi hứng thú khi tiếp xúc với thơ văn cũng chính là tự rèn luyện
mình để có nhận thức đúng, tình cảm đẹp, từ đó đến với văn học một cách tự giác,
say mê - ấy chính là yếu tố quan trọng nhất của cảm thụ văn học.
5. Tích lũy vốn hiểu biết về thực tế cuộc sống và văn học.
Cảm thụ văn học là quá trình nhận thức có ảnh hởng bởi vốn sống của mỗi
ngời. Cái vốn ấy trớc hết đợc tích lũy bằng những hiểu biết và cảm xúc của bản thân
qua sự hoạt động và quan sát hằng ngày trong cuộc sống. Có những con vật , con
ngời, sự việc diễn ra quanh ta tởng chừng nh rất quen thuộc, nhng nếu ta không chú
ý quan sát, nhận xét để có cảm xúc và ghi nhớ thì chúng ta sẽ không thể làm giàu
thêm vốn hiểu biết về cuộc sống của ta. Chính vì vậy, để làm giàu cho các em vốn
hiểu biết về cuộc sống hằng ngày, tôi tập cho các em quan sát với những giác
quan( Mắt thấy, tai nghe, mũi ngửi, ). Nhng để quan sát nh thế nào mới có kết quả
tốt, tôi chỉ rõ cho học sinh biết quan sát tìm ra nét chính, thấy đợc nét riêng của sự
vật. Quan sát kĩ chẳng những giúp cho các em viết đợc bài văn hay mà còn tạo điệu
kiện cho các em cảm nhận đợc vẻ đẹp của thơ văn một cách tinh tế và sâu sắc.
Ví dụ: Các em quan sát kĩ hoạt động của con vịt đang kiếm mồi ở trong ao mới thấy
đợc Chú lạch bạch đi lại trên bờ, đuôi ngúc ngoắc trông thật buồn cời. Chợt mắt
SKKN bi dng nng lc cm th vn hc cho hc sinh lp 5
chú sáng rực lên, hình nh chú đã phát hiện ra một con cá đang bơi Hay quan sát
kĩ mặt biển buổi sáng khi mặt trời lên, các em mới có thể viết : Mặt biển nh rộng
ra, xanh mênh mông. Mặt trời rực rỡ chiếu những tia nắng hồng xuống mặt biển.

Biển nh đỏ hơn, xanh hơn, đón nhận những tia nắng ấm áp đó
Bên cạnh vốn hiểu biết về thực tế cuộc sống, các em còn cần tích lũy cả vốn
hiểu biết về văn học thông qua việc đọc sách thờng xuyên. Mỗi cuốn sách có biết
bao điều bổ ích và lí thú. Nó giúp ta mở rộng tầm nhìn cuộc sống, khơi sâu những
suy nghĩ và cảm xúc, góp phần khơi dậy năng lực cảm thụ văn học ở mỗi học sinh.
Song, để học sinh đọc sách có hiệu quả, tôi đã hớng dẫn các em lựa chọn những
quyển sách hay, phù hợp với lứa tuổi, có ích cho việc học tập và tu dỡng. Mặt khác,
tôi còn hớng dẫn cụ thể phơng pháp đọc sách cho học sinh nh sau:
+ Khi đọc sách, cần tập trung t tởng cao, luôn suy nghĩ về những điều đang đọc để
thấy cái hay, cái đẹp của tác phẩm. Đọc sách đến say mê sẽ cảm nhận đợc những
hình ảnh đẹp, những câu văn hay, những chi tiết xúc động.
+ Đọc sách cần có sự ghi chép, chọn lọc những điều bổ ích, lý thú, những từ ngữ
hay, những hình ảnh đẹp, những câu thơ- đoạn văn thích thú hoặc những điều cảm
nhận đợc nhằm trau dồi năng lực cảm thụ văn học của bản thân.
Chăm đọc sách, đọc sách có phơng pháp tốt sẽ giúp ta tự học đợc những điều
thú vị, từ đó mà lớn lên cả về trí tuệ lẫn tâm hồn. Càng hiểu biết sâu sắc về thực tế
cuộc sống và văn học, trí tởng tợng và cảm xúc của các em sẽ càng thêm phong
phú, chân thực. Đó chính là điều kiện quan trọng để giúp các em cảm thụ văn học
tốt.
C. Phần kết luận
Dạy cho học sinh cảm thụ văn học tốt không phải là điều dễ dàng nhng nếu ngời
giáo viên có phơng pháp, biện pháp dạy học tốt sẽ giúp các em cảm thụ văn học
tốt. Đó chính là khả năng khám phá cái hay, cái đẹp của văn chơng, của cuộc sống.
Đó là đờng nét, màu sắc, hình vị, âm thanh, nhịp điệu đợc diễn tả sinh động trong
từng bài văn, bài thơ nhằm giúp cho các em tự khám phá những năng lực sáng tạo
còn tiềm ẩn ngay trong tâm hồn thông minh và đáng yêu của bản thân mình. Thực
hiện đợc những biện pháp nêu trên sẽ giúp các em cảm thụ văn học tốt hơn, từ đó
càng thêm yêu thích môn học tiếng Việt- môn học mang đến biết bao vẻ đẹp, niềm
vui và hứng thú.
SKKN bồi dưỡng năng lực cảm thụ văn học cho học sinh lớp 5