THUỐC VÀ CÁC VẤN ĐỀ SỬ DỤNG THUỐC Ở VIỆT NAM

Tập san công nghệ 10: Tìm hiểu lĩnh vực y tế
THUỐC VÀ CÁC VẤN ĐỀ SỬ DỤNG THUỐC Ở VIỆT NAM
Dược phẩm hay thuốc là những chất dưới dạng đơn chất hoặc hỗn hợp
có nguồn gốc rõ ràng, được dùng cho người hoặc sinh vật để chẩn đoán,
phòng và chữa bệnh, hạn chế hoặc thay đổi điều kiện bệnh lý hay sinh lý.
Ngày nay, do nhu cầu bảo vệ và chăm sóc sức khỏe của người dân ngày
càng tăng nhanh khiến cho ngành chăm sóc sức khỏe ngày càng thịnh hành
và vai trò của thuốc ngày càng được nâng cao.
Vậy thuốc tác động đến cơ thể chúng ta như thế nào? Sử dụng thuốc
như thế nào là có hiệu quả? Hiện trạng sử dụng thuốc ở nước ta hiện nay ra
sao? Sau đây chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về những vấn đề này.
CHƯƠNG 1: THUỐC
PHẦN 1: THUỐC
1. Thuốc là gì?
Thuốc là chất hóa học làm thay đổi chức năng của một hay một vài cơ
quan trong cơ thể hay làm biến đổi quá trình phát triển của bệnh.
Thực hiện: Tổ 2 - Lớp 10A4 - Trường THPT Thạch Thất
Trang 1/18
Tập san công nghệ 10: Tìm hiểu lĩnh vực y tế
Các cách phân loại thuốc
Phân loại dựa vào cơ chế tác động của thuốc
• Dược lý di truyền.
• Dược lý miễn dịch.
• Dược lý phân tử.
Phân loại theo đối tượng điều trị
• Dược lý nhi khoa.
• Dược lý lão khoa.
• Dược lý phụ khoa.
Phân loại theo các nhóm thuốc nghiên cứu
• Thuốc tác động vào bộ máy tiêu hóa.
• Thuốc tác động trên máu và hệ tạo máu.

• Thuốc tác động trên hệ tim mạch

Thực hiện: Tổ 2 - Lớp 10A4 - Trường THPT Thạch Thất
Trang 2/18
Tập san công nghệ 10: Tìm hiểu lĩnh vực y tế
• Hocmoon và thuốc điều chỉnh rối loạn nội tiết tố
• Chất kháng khuẩn toàn thân
• Thuốc chống kí sinh trùng
• Diệt sâu bọ
• Thuốc chống ung thư và điều hòa miễn dịch
• Thuốc tác động trên hệ cơ, xương
• Thuốc tác động trên hệ thần kinh trung ương
• Thuốc tác động trên hệ thần kinh thực vật
• Thuốc tác động trên hệ hô hấp
• Các vitamin và khoáng chất
• Histamin và thuốc kháng histamin
• Thuốc giải độc
2. Thuốc Bắc.
Thuốc Bắc là cách gọi ở Việt Nam đối với các loại thuốc được sử
dụng trong y học cổ truyền của Trung Quốc. Gọi là thuốc Bắc để phân biệt
với thuốc Nam là thuốc theo y học cổ truyền Việt Nam. Ở Trung Quốc gọi
thuốc này là Trung dược , Hán dược, v.v... Thuốc Bắc được sử dụng rộng rãi
ở các nước thuộc khu vực văn hóa Trung Hoa và trong cộng đồng người
Hoa.
Các cách phân loại thuốc bắc
• Phân theo tính, thuốc Bắc chia làm 5 tính căn bản: tính hàn
(lạnh), lương (mát), nhiệt (nóng), ôn (ấm), bình (trung bình so với 4 tính
kia).
• Phân theo vị, thuốc Bắc chia làm 5 vị: ngọt, cay, đắng, chua,
mặn.

Thực hiện: Tổ 2 - Lớp 10A4 - Trường THPT Thạch Thất
Trang 3/18
Tập san công nghệ 10: Tìm hiểu lĩnh vực y tế
• Phân theo nguyên liệu có 3 loại: thực vật, động vật, khác.
Người làm thuốc Bắc có thể khai thác các phần khác nhau của một loài thực
vật như: rễ, củ, thân, vỏ (vỏ rễ, vỏ thân, vỏ quả, vỏ củ... ), lá, hoa, quả, hạt),
các bộ phận cơ thể động vật như: xương, da, thịt, mỡ, nội tạng, (thậm chí cả
sừng, vây, móng, lông... của chúng), một số loại khoáng chất và tinh thể như
hoàng thổ, thạch tín, băng phiến, ... làm thuốc Bắc.
Các cách bào chế
Thực hiện: Tổ 2 - Lớp 10A4 - Trường THPT Thạch Thất
Trang 4/18
Tập san công nghệ 10: Tìm hiểu lĩnh vực y tế
Các loại thuốc Bắc có nguồn gốc thực vật nói chung hay được phơi
khô, tẩm sấy. Tuy nhiên cũng có vị thuốc Bắc được giữ tươi như nhân sâm
chẳng hạn. Các loại có nguồn gốc động vật có thể được đem sấy khô (như
vây cá mập), ngâm rượu (như tắc kè, cá ngựa, các bộ phận sinh dục của con
đực), nấu thành cao (cao hổ cốt, cao khỉ, v.v...).
Các cách kê thuốc
Để có một đơn thuốc Bắc, các thầy thuốc thường áp dụng phương
pháp chẩn đoán truyền thống của y học cổ truyền Trung Quốc là bắt mạch,
xem sắc thái). Một khi đã xác định được bệnh, thầy thuốc thường kê nhiều
loại thuốc Bắc phối hợp với nhau theo một phuơng thức và tỷ lệ nhất định
vào trong một đơn vị gọi là thang thuốc. Hiếm khi dùng chỉ riêng một loại
thuốc Bắc. Nếu có, thuờng dùng để giải thuốc, cấp cứu hay dùng ngoài gọi
là toa độc vị. Y học cổ truyền Trung Quốc dựa vào thuyết âm dương ngũ
hành để phối hợp các vị thuốc Bắc.
Cách sử dụng thuốc
Người bệnh thường được đề nghị dùng nhiều thang, nhiều phuơng
thang cho một đợt điều trị. Nhìn chung, điều trị bằng thuốc Bắc thường mất

thời gian hơn so với điều trị bằng y học hiện đại đối với cùng một loại bệnh.
Thuốc Bắc được dùng qua đường miệng là chủ yếu. Thuốc đem luộc,
hãm, ninh trong nước (sắc thuốc) theo tỷ lệ do thầy thuốc đề nghị, chẳng hạn
như một thang thuốc với bao nhiêu bát nước và đun trong khoảng thời gian
bao lâu để còn bao nhiêu bát thuốc nước. Đối với người bệnh không có điều
kiện sắc thuốc, thầy thuốc có thể cho dùng thuốc đã bào chế thành viên. Đối
với thuốc Bắc ngâm rượu bao gồm cả bộ phận động vật ngâm rượu hay cao
đem ngâm rượu, thầy thuốc cũng huớng dẫn cách sử dụng chặt chẽ về thời
gian, thời điểm, khối luợng, đối tuợng dùng, chỉ định và chống chỉ định.
Thực hiện: Tổ 2 - Lớp 10A4 - Trường THPT Thạch Thất
Trang 5/18
Tập san công nghệ 10: Tìm hiểu lĩnh vực y tế
Ngoài ra, thuốc Bắc cũng có thể dùng để chườm, đắp, bôi, bó, xông
hoặc để trong gối dùng khi đi ngủ.
Thuốc Bắc còn có thể dùng làm thực phẩm trị liệu như tiềm (hầm) với
gà, gân, nấu canh với cá, xuơng, nạc, nẫu lẩu, làm kẹo ngậm...
Dùng nước cất để sắc thuốc bắc là tốt nhất
Để tránh phản ứng giữa các kim loại với chất hoạt tính sinh học trong
thuốc, phương pháp sắc thuốc truyền thống là sử dụng nồi bằng đất nung
hoặc gốm sứ. Với hàm lượng chất hoạt tính sinh học trong thuốc rất nhỏ, cỡ
vài mg/lít và khi sắc thuốc, nước sôi đến 100 độ C nên rất rễ phản ứng với
các tạp chất có trong nước như các kim loại chuyển tiếp Crôm, Niken, Sắt…
tạo thành các chất cơ kim làm giảm tác dụng và gây các tác dụng phụ cho
người uống thuốc. Để loại trừ các phản ứng của thuốc với tạp chất của nước
thì tốt nhất là dùng nước cất để sắc thuốc bắc.
Những ngộ nhận về thuốc Bắc
Nhiều người cho rằng thuốc Bắc sử dụng nguyên liệu thiên nhiên, nên
không có tác dụng phụ. Điều này dẫn đến các cách sử dụng thuốc Bắc sai
lầm như dùng quá liều quá lâu, phối hợp các vị thuốc không theo tỷ lệ hợp
lý. Thực tế mỗi vị thuốc đều có thể tác động tới nhiều cơ quan. Trong quá

trình điều trị bệnh phát sinh ở một cơ quan này, thuốc đồng thời gây ra tác
dụng phụ không mong muốn ở cơ quan khác.
Thực hiện: Tổ 2 - Lớp 10A4 - Trường THPT Thạch Thất
Trang 6/18
Tập san công nghệ 10: Tìm hiểu lĩnh vực y tế
Trung Hoa dược điển - từ điển vị thuốc Bắc
Các vị thuốc Bắc được cất riêng theo vị tại một cửa hàng thuốc Bắc
ở Vancouver, Canada.
Các vị thuốc Bắc
Thuốc Bắc có rất nhiều vị. Người ta hay nói có 108 vị thuốc Bắc,
nhưng con số này không chính xác. Trung Hoa dược điển của Trung Quốc
cho biết có tới vài trăm vị.
Dân gian Việt Nam có bài thơ về mối tính nam nữ trong đó có nhiều
từ mang đồng âm khác nghĩa trong đó có nghĩa các loại thuốc Bắc.
“Trước kính lạy trông ơn bối mẫu,
Sau tỏ lòng thục nữ hồng hoa.
Đôi ta từ bán hạ giao hòa,
Lòng những ước liên kiều hai họ.
Thực hiện: Tổ 2 - Lớp 10A4 - Trường THPT Thạch Thất
Trang 7/18
Tập san công nghệ 10: Tìm hiểu lĩnh vực y tế
Duyên xích thược anh đà gắn bó,
Nghĩa quế chi em khá ghi lòng.
Mặc dù ai trỗi tiếng phòng phong,
Đôi ta nguyện cùng nhau cát cánh.
Ngồi nhớ tới đào nhơn cám cảnh,
Nỡ để cho quân tử ưu phiền.
Muốn sao cho nhơn nghĩa huỳnh liên,
Thì mới đặng vui vầy viễn chí.
Ngồi buồn chốn mạch môn thăn thỉ,

Nhớ thuyền quyên tục đoạn gan vàng.
Ơn cha mẹ nghĩa tợ hoài san,
Công song nhạc tình đà đỗ trọng.
Ngày vái tới thiên môn lồng lộng,
Đêm nguyện cùng thục địa chiếu tri.
Dạ muốn cho trọn chữ đương quy,
Vậy nên phải cạn lời bạch truật.
Bấy lâu tưởng linh tiêu phục dực,
Nay mới tường độc hoạt loan phòng.
Trách dạ em nhiều nỗi xuyên khung,
Chạnh tủi phận lòng này cam toại.
Vì nhẫn nhục không trông trái phải,
Nỡ phụ người bạch chỉ chi nhân.
Tưởng cùng nhau tụ hội châu trần,
Hay đâu bậu ký sanh viễn địa.
Này kinh giới chẳng toàn nhơn nghĩa,
Chốn tiền hồ nguyệt kết liễu châm.
Tai vẳng nghe nổi tiếng huỳnh cầm,
Thực hiện: Tổ 2 - Lớp 10A4 - Trường THPT Thạch Thất
Trang 8/18