SKKN Giúp học sinh lớp 6 trường THCS Hiến Sơn - huyện Đô Lương học tốt phân môn Tập đọc nhạc

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
ĐỀ TÀI:
“GIÚP HỌC SINH LỚP 6 TRƯỜNG THCS HIẾN SƠN - HUYỆN ĐÔ
LƯƠNG HỌC TỐT PHÂN MÔN TẬP ĐỌC NHẠC”
1
A. ĐẶT VẤN ĐỀ:
I. Lý do chọn đề tài:
1. Cơ sở lý luận:
Âm nhạc là món ăn tinh thần không thể thiếu trong đời sống mỗi con người. Âm
nhạc đem đến cho chúng ta những khoái cảm thẩm mỹ, những rung động cảm xúc, sự hoà
hợp cộng đồng và phát huy óc tưởng tượng, sáng tạo Âm nhạc có mặt ở khắp mọi nơi:
trong lao động, trong học tập và cả trong vui chơi nữa. Vì vậy, để hướng tới mục đích
cuối cùng của mục tiêu và nhiệm vụ môn Âm nhạc ở trường THCS là tạo nên một“ Trình
độ văn hoá Âm nhạc nhất định ” bao gồm sự hiểu biết, năng lực thực hành tối thiểu và
năng lực cảm thụ Âm nhạc của học sinh đòi hỏi người giáo viên Âm nhạc phải có sự đầu
tư thời gian thích đáng để tìm tòi, nghiên cứu nhằm tìm ra phương pháp tối ưu trong quá
trình tổ chức hoạt động học tập cho các em.
Với phương châm “Học vui - Vui học”, chương trình Âm nhạc ở trường THCS có
nhiều nội dung đa dạng, phong phú với ba phân môn: Học hát, Nhạc lí–Tập đọc
nhạc(TĐN) và Âm nhạc thường thức, qua đó mang lại cho các em nhiều niềm vui và sự
hứng thú đối với môn học. Âm nhạc không chỉ là một môn học mang giá trị động viên, cổ
vũ tinh thần mà còn góp phần giáo dục, hình thành nhân cách học sinh. Việc học môn
Âm nhạc giúp cho học sinh tích hợp các môn học khác một cách có hiệu quả hơn. Nhận
thấy vai trò quan trọng của Âm nhạc nói chung cũng như phân môn TĐN nói riêng tôi
thấy để hiểu được Âm nhạc thì học sinh phải biết và hiểu TĐN. Qua những bài TĐN
đồng thời cũng giáo dục nhạc cảm và giúp các em phát huy khả năng sáng tạo Âm nhạc
của mình. Chính vì vậy, tôi luôn nghĩ cần tìm giải pháp phù hợp giúp các em nhận thức
2
được tầm quan trọng của việc đọc nhạc cũng như giúp các em hoàn thiện đầy đủ những
phẩm chất: Đức - Trí - Thể - Mỹ.
2. Cơ sở thực tiễn:

Trong chương trình dạy học bậc THCS, phân môn TĐN không thể đạt được mục
tiêu như ở trường Âm nhạc chuyên nghiệp là “đọc thông, viết thạo” bản nhạc, vì thời
lượng học quá ít và đối tượng học sinh là đại trà. Đối với phân môn này, giáo viên cần
cho học sinh biết rằng: Tập đọc nhạc không phải như “Tập đọc chữ”, tập đọc nhạc sẽ
không thể đọc“như nói” mà phải đọc“như hát”. Tập đọc nhạc chính là cho các em làm
quen với chữ “nhạc”. Dạy TĐN ở trường THCS với mục tiêu bước đầu tập luyện “giải
mã” các kí hiệu ghi chép nhạc và học các bài TĐN để cho các em có ý thức hát đúng cao
độ, trường độ, nhịp điệu, từ đó giúp học sinh hát lời ca chính xác hơn. Với mục đích và
yêu cầu đó giáo dục văn hoá Âm nhạc ở trường THCS, chúng ta phải tổ chức như thế nào
để cho các em tiếp thu nhanh và nhẹ nhàng bài đọc nhạc, nắm được kỹ năng đọc nhạc kết
hợp với gõ phách để từ đó tạo nên sự hứng thú, sự yêu thích đối với môn học. Đặc biệt là
đối với học sinh lớp 6, các em còn rất bỡ ngỡ và cũng dễ dàng uốn nắn, hình thành kĩ
năng ngay từ đầu cho các em là rất quan trọng. Đó là vấn đề mà tôi luôn luôn suy nghĩ
khi thực hiên giáo án lên lớp và trong thực tế, bản thân luôn tự tìm tòi, rút kinh nghiệm để
nhằm tìm cho mình một phương pháp tối ưu trong hoạt động giảng dạy.
Bản thân là giáo viên giảng dạy bộ môn Âm nhạc, tôi nhận thấy đại đa số các em rất
thích ca hát nhưng lại khó khăn trong việc đọc nhạc. Qua thực tế giảng dạy tôi nhận thấy
rằng để một bài tập đọc nhạc học sinh đọc tốt cao độ, trường độ và thực hiện tốt các ký
hiệu âm nhạc của bài thì người giáo viên cần có một phương pháp truyền đạt, hướng dẫn
phù hợp, đơn giản nhưng lại dễ hiểu và mang lại hiệu quả nhất. Ngoài ra, người giáo viên
cần tổ chức tiết học một cách hợp lý, tạo hứng thú để các em thích thú mỗi khi được học
3
bài TĐN mới. Đối với các em lớp 6 việc đọc nhạc đem lại cho các em năng lực cảm thụ
âm nhạc tốt hơn đồng thời giúp các em nắm vững nhạc lí cơ bản làm nền tảng để học tập
môn Âm nhạc. Hơn nữa, cùng với khả năng của học sinh và phương pháp dạy học mới:
Học sinh chuyển từ thụ động sang chủ động, tích cực, sáng tạo tôi nhận thấy trình độ âm
nhạc phổ thông của các em dần được nâng cao rõ rệt. Trên cơ sở chỉ mang tính thực
nghiệm, tôi xin mạnh dạn trình bày một vài sáng kiến mà tôi đã vận dụng có hiệu quả
trong hoạt động giảng dạy phân môn TĐN - Âm nhạc 6. Hy vọng rằng đây sẽ là những ý
kiến bổ ích để cho các đồng nghiệp có thể tham khảo trong hoạt động giảng dạy của

mình. Đề tài tôi chọn: Góp một vài sáng kiến giúp học sinh lớp 6 Trường THCS Hiến Sơn
- Đô Lương học tốt phân môn Tập đọc nhạc
II. Mục đích, nhiệm vụ:
Đề tài hướng cho chúng ta đi đến một số mục đích, nhiệm vụ sau:
- Khơi dậy cho các em lòng say mê học tập phân môn Tập đọc nhạc
- Hướng cho học sinh là những người cảm thụ nhạc thông minh.
- Phát triển trí nhớ và tri thức nghe nhạc.
- Phát triển thị hiếu âm nhạc thông qua nghe có sáng tạo.
- Củng cố kiến thức tập đọc nhạc nhanh và hiệu quả hơn
- Góp phần bồi dưỡng trí tưởng tượng, óc sáng tạo một cách tinh tế hơn
- Giờ học sẽ trở nên nhẹ nhàng, hấp dẫn và thoải mái hơn.
III. Phạm vi nghiên cứu:
4
Đề tài tôi áp dụng ở đây là một số sáng kiến giúp học sinh lớp 6 trường THCS Hiến
Sơn – Đô Lương học tốt phân môn TĐN – Âm nhạc 6
IV. Đối tượng nghiên cứu:
Một số sáng kiến dạy TĐN giúp học sinh các lớp 6A, 6B, 6C ở trường THCS Hiến
Sơn – Đô Lương từng bước đọc, viết thuần thục các bài TĐN.
5
B. NỘI DUNG:
I. THỰC TRẠNG DẠY VÀ HỌC MÔN ÂM NHẠC Ở TRƯỜNG THCS HIẾN SƠN
– HUYỆN ĐÔ LƯƠNG
1. Thuận lợi:
- Được sự quan tâm của BGH nhà trường
- Có phòng học chức năng riêng dành cho bộ môn Âm nhạc
- Phần lớn các em yêu thích và có ý thức tự giác học tập
2. Khó khăn:
- Phòng học dành cho bộ môn còn sơ sài, trang thiết bị phục vụ môn học rất hạn chế.
Tranh các bài Tập đọc nhạc ở lớp 6 không có.
- Trường có đàn phím điện tử nhưng đã bị hư hỏng nên không có để phục vụ việc

dạy học.
- Là trường thuộc vùng khó của huyện nhà nên các em không có điều kiện được tiếp
xúc nhiều với môn học ngoài giờ trên lớp.
- Một số học sinh có còn hạn chế về năng khiếu, các em thích học hát nhưng ngại học
TĐN.
- Một số em đọc được nhạc nhưng theo kiểu đọc vẹt không hiểu về nhịp, cao
độ,trường độ,
II. MỘT VÀI SÁNG KIẾN GIÚP HỌC SINH LỚP 6 TRƯỜNG THCS
HIẾN SƠN – HUYỆN ĐÔ LƯƠNG HỌC TỐT
6
PHÂN MÔN TẬP ĐỌC NHẠC
Học sinh lớp 6 là lứa tuổi ham tìm tòi, sáng tạo và rất trong sáng. Bước vào chương
trình Âm nhạc bậc THCS các em học sinh khối 6 được làm quen với phân môn TĐN ở
mức cao hơn bậc tiểu học. Do đó, người giáo viên phải dần hình thành cho các em kĩ
năng để làm chủ kiến thức làm nền tảng vững chắc cho hoạt động học của mình.
Ở trường THCS phân môn TĐN trong chương trình Âm nhạc nói chung ở Lớp 6 nói
riêng chủ yếu giúp học sinh áp dụng những lý thuyết đã học vào bài đọc nhạc; qua đó học
sinh biết đọc cao độ, ngân dài trường độ, gõ đúng phách, hát đúng nhịp, thực hiện đúng
các kí hiệu Và khi dạy, giáo viên phải thông qua tiếng đàn, giọng hát và tác phẩm cùng
những hiện tượng âm nhạc cụ thể để học sinh cảm nhận được âm thanh. Muốn thực hiện
được điều đó, giáo viên không chỉ sử dụng một phương pháp mà cần phải có sự phối hợp
giữa nhiều phương pháp. Sự phối hợp đó được giáo viên lựa chọn khi áp dụng vào từng
dạng bài và tuỳ vào đối tượng học sinh. Sau đây Tôi xin đưa ra sáng kiến của mình đóng
góp vào phương pháp dạy phân môn TĐN - Âm nhạc 6.
1. Cách đặt câu hỏi gợi mở :
Thông thường khi dạy một bài TĐN, nội dung tìm hiểu bài giáo viên thường đưa ra
một số câu hỏi phù hợp để học sinh trả lời như: Bài TĐN được viết ở nhịp gì ? Nhận xét
về cao độ, trường độ? Các kí hiệu âm nhạc? tôi thấy rằng phần tìm hiểu bài chỉ đơn
thuần dặt câu hỏi và trả lời câu hỏi. Như vậy phần nào làm giảm tư duy của học sinh bởi
vì bài TĐN nào giáo viên cũng chỉ đặt ra các câu hỏi tương tự để học sinh trả lời. Như thế

khi được hướng dẫn một lần là học sinh có thể nhớ và áp dụng cho cả quá trình học. Ở
đây tôi xin đưa ra sáng kiến của mình để tránh được những hạn chế trên từ đó tạo cho các
em sự hứng khởi, các em được tự mình khám phá và giải mã từng kí hiệu âm nhạc đồng
thời giáo viên kết hợp tiết kiệm được thời gian mà hiệu quả mang lại rất cao
7
Trong phần tìm hiểu cao độ tôi đã thực hiên như sau:
VD : Khi dạy bài TĐN số 2 - Lớp 6 (Mùa xuân trong rừng)
Tôi treo bảng phụ bài TĐN và treo dòng nhạc kẻ sẵn lên bảng
8
Giáo viên thực hiện : Tìm hiểu bài
- Tìm hiểu cao độ: Tôi chỉ lần lượt vào Bảng phụ bài TĐN yêu cầu học sinh đọc tên các
nốt theo thứ tự từ thấp đến cao. Sau khi học sinh xác định xong vị trí nốt nào tôi điền vào
nốt đó vào dòng nhạc kẻ sẵn. Cụ thể:
Tôi chỉ vào nốt nhạc thấp nhất tương ứng với từ "lừng" => HS : là nốt Đô (C) . Tương
tự giáo viên hỏi học sinh trả lời
Nốt nhạc tương ứng với từ " vang" => HS là nốt Rê (D)
Nốt nhạc tương ứng với từ " chim" => HS là nốt Mi (E)
Nốt nhạc tương ứng với từ " Ríu rít" => HS là nốt Pha (F)
9
Nốt nhạc tương ứng với từ " Rừng"=> HS là nốt Xon (G)
Nốt nhạc tương ứng với từ " Trong"=>HS là nốt La (A)
Nốt nhạc tương ứng với từ " Reo"=>HS là nốt Xi (H)
Nốt nhạc tương ứng với từ "Tiếng gió "=>HS là nốt Đô2 (C2)
Như vậy sau khi học sinh vừa tìm hiểu xong cao độ bài TĐN ta được gam C dur như sau:
C D E F G A H (C)
Tác dụng: Qua tìm hiểu cao độ như trên giáo viên vừa giải quyết được việc học sinh ghi
nhớ vị trí cao độ trên khuông vừa phát huy tính tập trung tích cực của các em đối với
môn học. Thông qua đó giáo viên kết hợp tiến hành luyện gam C dur vừa tìm được cho
các em.
Đối với phần tìm hiểu Trường độ cụ thể bài TĐN số 2- lớp 6 (Mùa xuân trong rừng ) tôi

đã thực hiện như sau:
Tôi chỉ vào ô nhịp cuối cùng sau mỗi câu nhạc và các ô nhịp khác để học sinh so sánh và
rút ra kết luận
Với các ô nhịp có từ " rừng, lừng, bừng, vui" => HS trả lời là hình nốt trắng ( )
Với các ô nhịp còn lại => HS trả lời là hình nốt đen ( )
10
=>Với cách gợi mở này các em thích thú học và nhận biết hình nốt nhanh hơn
* Tác dụng: Qua cách đặt câu hỏi gợi mở như trên tôi thấy rằng kết quả học tập của các
em rất tốt, tránh được sự khô cứng như chúng ta thường thấy khi dạy một bài TĐN. Đồng
thời tạo cho học sinh tính tích cực trong giờ học. Giáo viên kết hợp luyện gam cho các
em một cách nhẹ nhàng và tinh tế hơn, tiết kiệm thời gian giúp các em nhanh nhạy nhận
biết và ghi nhớ cao độ cũng như trường độ của bài TĐN.
2. Cách luyện tập cao độ để giải quyết những quãng khó trong bài TĐN:
Luyện tập cao độ giúp học sinh phát triển giọng, đọc cao độ đúng tầm cữ, xử lý tốt
các quãng khó cũng như những chỗ luyến láy khó đọc từ đó áp dụng tốt vào bài TĐN.
Với cách thực hiện này tôi đã giúp học sinh đọc được các quãng khó trong bài TĐN như
sau:
Ví dụ: Bài TĐN số 4- Lớp 6 ( Nhạc Mô-da)
Lần thứ nhất Tôi cho học sinh luyện gam đã chuẩn bị trong bảng phụ
11
Lần thứ hai Tôi chỉ lên bảng phụ những quãng khó đọc để học sinh tập luyện nhiều lần.
Những quãng khó bài TĐN số 4
Tôi đã tập luyện cho các em theo hình thức:
Tác dụng: Việc thực hiện giải quyết quãng khó kết hợp với luyện cao độ giúp học sinh
đọc tốt và áp dụng vào bài TĐN nhanh hơn qua đó sẽ giảm bớt thời gian trong quá trình
dạy Tập đọc từng câu
3. Một vài cách luyện tiết tấu kích thích quá trình học tập của học sinh:
12
Hầu hết những bài TĐN được viết dựa trên một âm hình tiết tấu chung, cho nên khi
đọc bài TĐN giáo viên hướng dẫn học sinh tìm âm hình tiết tấu chung để tiến hành luyện

tiết tấu cho các em. Tuy nhiên, để việc luyện tiết tấu trở nên hấp dẫn hơn Tôi thay đổi
cách gõ từng chuỗi âm thanh bằng nhiều cách khác nhau. Đây là một vài cách gõ tiết tấu
tôi đã thực hiện đối với một số bài TĐN – Âm nhạc 6
Cách 1: Đọc, gõ tiết tấu theo hình thức đánh trống:
Ví dụ 1: Bài TĐN số 2- Âm nhạc 6
13
Hình tiết tấu chung:
Tiết tấu chính:
Tùng tùng tùng tùng tùng tùng cắc.
Tôi chia lớp thành hai dãy bàn:
+ Dãy bàn trong: Đọc tùng, cắc
14
+ Dãy bàn ngoài: Thực hiện đánh tay không, tùng đánh ở mặt trống, cắc đánh
bên thành trống
+ Sau đó đổi ngược lại hình thức trên cho hai dãy bàn.
Ví dụ 2: Bài TĐN số 3 – Âm nhạc 6:
Hình tiết tấu chung:
15
Rinh rinh tùng rinh rinh tùng rinh rinh rinh rinh tùng.
Tôi chia lớp thành hai nhóm:
+ Nhóm học sinh Nam : Đọc tùng
+ Nhóm học sinh Nữ: Đọc rinh rinh
+ Sau đó đổi ngược lại hình thức trên cho hai nhóm
Cách 2: Đọc, gõ tiết tấu theo số tự nhiên:
Ví dụ: Bài TĐN số 5 – Âm nhạc 6:
16
Hình tiết tấu chung:
1 2 1 1 2 1 1 2 1 2 1
2 1

Tôi cho cả lớp cùng thực hiện tay gõ, miệng đọc
Cách 3: Đọc, gõ tiết tấu theo âm thanh kim đồng hồ:
Ví dụ: Bài TĐN số 6 – Âm nhạc 6:
17
Hình tiết tấu chung:
Tích tích tích tích tắc tắc.
Tôi chia lớp thành hai nhóm:
+ Nhóm 1: Đọc tiếng kêu tích tắc của đồng hồ
+ Nhóm 2 : Gõ tiết tấu
+ Sau đó đổi ngược lại
Cách 4: Đọc, gõ tiết tấu theo âm hình nốt:
Ví dụ: Bài TĐN số 8 - Âm nhạc 6:
18
Hình tiết tấu chung :
Đơn đen đen đen đen đen đen đen lặng (đơn)

Tôi đã thực hiện luyện tiết tấu cho các em như sau :
19
Chia lớp làm hai nhóm : Nhóm 1 : Gõ tiết tấu bằng thước
Nhóm 2 : Đọc hình nốt, sau đổi ngược lại
Ở mỗi bài TĐN có hình tiết tấu khác nhau giáo viên có thể cho học sinh lựa chọn cách
luyện tiết tấu phù hợp nhất sau khi đã làm quen với các cách luyện tiết tấu như trên
* Tác dụng: Với hình thức luyện tiết tấu như trên học sinh sẽ hứng thú, tự tin, kích thích
sự tìm tòi ham học hỏi ở các em, từ đó giúp các em chú ý học hỗ trợ các em nắm chắc
nhịp khi đọc bài TĐN.
4. Luyện tai nghe thông qua trò chơi:
* Quy trình thực hiện trò chơi:
Với một trò chơi mới, giáo viên tổ chức theo quy trình:
Bước 1: Giới thiệu trò chơi: Tên trò chơi
Bước 2: Phổ biến luật chơi, thời gian tiến hành và kết thúc cuộc chơi

Bước 3: Đánh giá nhận xét về kết quả thực hiện, thưởng hoặc phạt
Bước 4: Tác dụng trò chơi.
* Đối với tiết dạy Tập đọc nhạc và ôn tập Tập đọc nhạc trong chương trình Âm nhạc lớp
6 tôi sử dụng một số trò chơi sau:
4.1. Tên trò chơi: NGHE THẤU ĐOÁN TÀI
( Áp dụng khi ôn bài TĐN số 7 ở tiết 24 hoặc tiết 25 môn Âm nhạc 6)
- Giáo viên chuẩn bị: Chép bài Tập đọc nhạc số 7 thiếu một số nốt (từ 5 đến 8 nốt bất kì
vào bảng phụ)
- Giáo viên phổ biến luật chơi:
20
+ Chia lớp thành 2 nhóm học sinh, lần lượt từng học sinh của mỗi nhóm lên bảng điền
nốt nhạc còn thiếu của bài TĐN giáo viên đã chuẩn bị sẵn (Hình thức: Tiếp sức, mỗi học
sinh của mỗi nhóm chỉ được điền một nốt nhạc, hai bảng phụ treo hai góc lớp để tránh
học sinh nhìn nhau)
+ Dưới lớp học sinh gấp hết sách vở vào cặp và La theo giai điệu bài TĐN cùng với tiếng
đàn
- Thời gian: Trong khoảng thời gian bằng 3 lần đàn bài Tập đọc nhạc, học sinh phải tìm
được và điền vào những nốt nhạc thiếu.
Ví dụ: Bài TĐN số 7: Chơi đu
La la la la la la la la .
La la la la la la la la .
21
La la la la la la la la .
La la la la la la la la .
- Người chơi: Học sinh trong lớp
- Kết quả : Nhóm nào xong trước và chính xác nhất sẽ chiến thắng
* Trò chơi này áp dụng với hầu hết các bài Tập đọc nhạc trong sách giáo khoa Âm nhạc
lớp 6.
- Tác dụng: Qua trò chơi này rèn luyện cho các em trí nhớ âm nhạc tốt, phản xạ nhanh
hơn. Đồng thời tạo cho các em tinh thần tập thể, tạo sự thích thú, sảng khoái sau mỗi tiết

học.
Đây là một số hình ảnh khi tôi thực hiện trò chơi này ở lớp học 6A Trường THCS Hiến
Sơn – Đô Lương năm học 2013-2014.
22
Học sinh dưới lớp ngồi La theo giai điệu bài TĐN số 7
23
Thành tích của hai nhóm khi đã kết thúc trò chơi
4.2.Tên trò chơi: AI NHANH HƠN
( Áp dụng khi ôn bài TĐN số 6 ở tiết 21 hoặc tiết 25 môn Âm nhạc 6)
- Giáo viên chuẩn bị: Chép 3 khuông nhạc bài TĐN số 6 nhưng không có hình nốt vào
bảng phụ, 1 đồng hồ bấm giờ, 3 bút lông viết bảng 3 màu: xanh, đỏ, tím
- Giáo viên phổ biến luật chơi:
+ Chia lớp thành 4 nhóm.
- Nhóm 1: Gồm 1 trọng tài có 1 đồng hồ bấm giờ,1 thư kí
- Nhóm 2 bút xanh, nhóm 3 bút đỏ, nhóm 4 bút tím: Mỗi nhóm thảo luận cử 1 đại
diện chép lại bài TĐN số 6.(Yêu cầu dưới lớp học sinh La theo cao độ bài TĐN số 6 mỗi
câu 2 lần. Mỗi nhóm có quyền thay thế đại diện lên chép nhạc tối đa 1 lần) Bảng phụ giáo
24
viên bố trí hai góc lớp và chính giữa bảng để tránh học sinh dưới lớp nhắc bài và học sinh
của đại diện đội chơi nhìn theo nhau để chép.
- Giáo viên điều khiển chung, sau thời gian 1 phút trọng tài bấm giờ nhắc để giáo viên
bắt nhịp cho dưới lớp La theo cao độ từng câu để đại diện mỗi đội chép vào bảng phụ.
Mỗi câu đọc La 2 lần sẽ mất khoảng 2 phút. Phần chép cao độ dành 8 phút. Sau đó 5 phút
để đại diện hoàn thiện lời ca và kí hiệu âm nhạc có trong bài.
- Sau khi hết thời gian chép phần cao độ nhóm có thể thay đại diện lên hoàn chỉnh lời
ca bài TĐN.
- Tiến hành chơi: Giáo viên điều khiển trọng tài bấm giờ 1,2,3 bắt đầu. Học sinh thực
hiện
- Người chơi: Nhóm học sinh
- Kết quả : Đội xanh, đỏ xong trước, độ tím chép lời ca sai hai từ trọng tài bấm giờ, thư kí

ghi nhận xét của các đội lẫn nhau và đọc lại cho lớp nghe.
- Giáo viên nhận xét, tuyên dương, có thể linh động lấy điểm kiểm tra 15 phút
VD : Khuông nhạc Bài TĐN số 6 giáo viên chuẩn bị sẵn
25