GIÁO ÁN GIÁO DỤC CÔNG DÂN LỚP 10 BÀI 3

Bài 3
SỰ VẬN ĐỘNG VÀ PHÁT TRIỂN
CỦA THẾ GIỚI VẬT CHẤT
( 1 tiết )
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC:
1.Về kiến thức:
- Hiểu được khái niệm vận động, phát triển theo quan điểm của CN DVBC.
- Biết được vận động là phương thức tồn tại của vật chất. Phát triển là khuynh
hướng chung của quá trình vận động của sự vật , hiện tượng trong thế giới khách
quan
2.Về kiõ năng:
- Phân loại được năm hình thức vận động cơ bản của thế giới vật chất.
- So sánh được sự giống nhau và khác nhau giữa vận động và phát triển của sự vật,
hiện tượng.
3.Về thái độ:
- Xem xét sự vật, hiện tượng trong sự vận động và phát triển không ngừng của
chúng, khắc phục thái độ cứng nhắc, thành kiến, bảo thủ trong cuộc sống cá nhân,
tập thể.
II. TRỌNG TÂM:
- Sự vận động và phát triển là một tất yếu., phổ biến ở mọi sự vật, hiện tượng.
III. PHƯƠNG PHÁP :
Thảo luận, đàm thoại, thuyết trình, trực quan.
IV. PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC:
- Tranh, ảnh, sơ đồ.
- Có thể sử dụng vi tính, máy chiếu.
V. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP :
1. Ổn đònh tổ chức lớp :
2. Kiểm tra bài cũ:
3. Giảng bài mới:
GV tạo tình huống có vấn đề:
Theo em, những sự vật, hiện tượng sau đây có vận động không ? :

Đường ray tàu hoả; Hòn đá nằm trên đồi; Bàn ghế trong lớp học, cây cối trong sân
trường…
Bài học sẽ giúp ta có câu trả lời đúng đắn.
Phần làm việc của
Thầy
Phần làm việc của Trò Nội dung chính của bài
học
Hoạt động 1:
GV sử dụng phương
pháp đàm thoại giúp
HS tìm hiểu :
Thế giới vật chất
luôn luôn vận động
GV đặt các câu hỏi:
Theo quan điểm triết
học Mác-Lê nin, thế
nào là vận động ? Cho
ví dụ. Theo các em, có
sự vật, hiện tượng nào
không vận động? (Nếu
có người nói: “Con tàu
thì đang vận động
nhưng đường tàu thì
không”, ý kiến em thế
nào?)
Tại sao nói vận động
là phương thức tồn tại
của các sự vật, hiện
- Hiểu thông thường : vận
động là sự lao động xã hội,

là hoạt động của con người
(như vận động nhân dân cứu
trợ đồng bào bò thiên tai, vận
động xóa nạn mù chữ, vận
động bầu cử, vận động của
các vận động viên điền
kinh…)
Nghóa chung nhất của triết
học: Vận động là mọi sự
biến đổi nói chung của các
sự vật, hiện tượng trong giới
tự nhiên và đời sống xã hội
( như chiếc xe ô tô đang rời
bến, sự hoạt động của từ
trường…)
Cả con tàu lẫn đường tàu
đều đang vận động không
ngừng: cùng quả đất quay
quanh mặt trời…
- Không có sự vật, hiện
tượng nào không vận động.
Thông qua vận động, sự vật
1. Thế giới vật chất
luôn luôn vận động:

a.Thế nào là vận động:
-Vận động là mọi sự
biến đổi nói chung của
các sự vật, hiện tượng.
b. Vận động là phương

thức tồn tại của thế
giới vật chất:
- Vận động là thuộc tính
vốn có, là phương thức
tượng ? Tìm ví dụ để
chứng minh.
Trình bày các hình
thức vận động cơ bản từ
thấp đến cao của thế
giới vật chất ? Cho các
ví dụ minh hoạ.
hiện tượng biểu hiện sự tồn
tại của mình => Vận động là
thuộc tính vốn có, là phương
thức tồn tại của sự vật, hiện
tượng.
+ Cái cây chỉ tồn tại thông
qua sự vận động lớn lên, ra
hoa, kết quả.
+ Cầu thủ bóng đá chỉ tồn tại
khi còn luyện tập và thi đấu.
- Các hình thức vận động cơ
bản từ thấp đến cao:
+Vận động cơ học : Sự di
chuyển vò trí của các vật thể
trong không gian.
VD: Chim bay, tàu chạy, sự
dao động của con lác, trái đất
quay quanh mặt trời
+Vận động vật lý : Sự vận

động của các phần tử, các
hạt cơ bản, các quá trình
nhiệt, điện…
VD: Sự bay hơi, sự đông đặc,
các điện tích di chuyển tạo
dòng điện, tỏa nhiệt của bàn
ủi, ma sát sinh ra nhiệt
+Vận động hóa học : Quá
trình hoá hợp và phân giải
các chất.
VD:
C + O
2
→ CO
2
H
2
+ O
2
→ H
2
O
+Vận động sinh học : Sự trao
đổi chất giữa cơ thể sống và
môi trường.
tồn tại của các sự vật,
hiện tượng.

c.Các hình thức vận
động cơ bản của vật

chất:
- Vận động cơ học.
- Vận động vật lý.
- Vận động hoá học.
- Vận động sinh học.
- Vận động xã hội.
Tìm các ví dụ để
chứng minh: giữa các
hình thức vận động có
liên hệ với nhau, có thể
chuyển hoá cho nhau ?
GV giảng giải thêm
và kết luận:
- Khái niệm cao, thấp
có nghóa là hình thức
vận động cao xuất hiện
trên cơ sở các hình thức
vận động thấp, bao hàm
trong nó các hình thức
vận động thấp hơn,;
trong khi các hình thức
vận động thấp không có
khả năng bao hàm các
hình thức vận động ở
trình độ cao hơn.
-Bất kỳ sự vật, hiện
tượng nào cũng luôn
luôn vận động. Bằng
vận động, thông qua
VD: Hạt nảy mầm, sự quang

hợp ở cây xanh, sự hô hấp
của con người.
+Vận động xã hội : Những
biến đổi diễn ra trong đời
sống xã hội.
VD: Cuộc kháng chiến chống
ngoại xâm của dân tộc Việt
Nam, sự biến đổi của các
công cụ lao động từ đồ đá
đến kim loại, sự thay đổi
chế độ loài người từ CXNT
→ CHNL → PK → TBCN →
XHCN.
-Các hình thức vận động tuy
có đặc điểm riêng, nhưng có
liên hệ chặt chẽ nhau, ràng
buộc nhau,tác động lẫn nhau,
trong những điều kiện nhất
đònh có thể chuyển hóa cho
nhau.
+ VĐ cơ học → VĐ vật lý :
Sức nước → dòng điện
+
O
2
C O
2
C + O
2
→ CO

2
Sự quang hợp ở cây xanh chỉ
thực hiện khi có ánh sáng
mặt trời và hợp chất CO
2
(VĐ sinh học – VĐ vật lý –
VĐ hóa học).
vận động mà sự vật,
hiện tượng thể hiện sự
tồn tại của mình. Có
nhiều thức vận động
khác nhau nhưng có
mối quan hệ hữu cơ với
nhau, trong những điều
kiện nhất đònh có thể
chuyển hoá cho nhau.
=> Bài học rút ra : Khi
đánh giá sự vật, hiện
tượng, cần đặt chúng
trong sự vận động
không ngừng thì sự
đánh giá mới đúng.
VD: Đánh giá học lực,
hạnh kiểm của một học
sinh
GV chuyển ý: Sự vận
động có thể đi theo
những chiều hướng
khác nhau: tiến lên,
thụt lùi…Sự vận động

theo chiều hướng tiến
lên chính là sự phát
triển. Đây là khuynh
hướng chung, mang tính
tất yếu của thế giới vật
chất.
Hoạt động 2:
GV sử dụng phương
pháp đàm thoại giúp
HS tìm hiểu :
Thế giới vật chất
luôn luôn phát triển.
- Vận động có nhiều khuynh
hướng (tiến lên, thụt lùi, tuần
hoàn), trong đó, tiến lên là
khuynh hướng tất yếu, phổ
2. Thế giới vật chất
luôn luôn phát triển:

GV có thể đặt các câu
hỏi:
 Sự vận động có thể
diễn ra theo những
hướng nào? Tìm các ví
dụ để chứng minh.
 Thế nào là sự phát
triển ? Chứng minh vài
nội dung phát triển trên
các lónh vực nông
nghiệp, công nghiệp,

đời sống nhân dân…của
nước ta hiện nay ?
 Quá trình phát triển
của sự vật, hiện tượng
diễn ra như thế nào ?
Khuynh hướng chung,
tất yếu của quá trình đó
là gì ? Tìm ví dụ để
chứng minh.
GV giảng giải thêm:
- Không nên nhầm lẫn
giữa phát triển và vận
biến, thống trò.
VD:
+ Sự tiến hoá của sinh vất từ
đơn bào đến đa bào.
+ Trong quá trình ấy, có sự
thoái hoá của vài loài động
vật.
+ Nước bò đun nóng bốc
thành hơi, hơi nước gặp lạnh
ngưng tụ thành nước….
- Phát triển là sự vận động
theo chiều hướng đi lên từ
thấp đến cao, từ đơn giản
đến phức tạp, từ chưa hoàn
thiện đến hoàn thiện.
+ Nông nghiệp phát triển: lai
tạo giống lúa mới để tăng
năng suất.

+ Công nghiệp: sản xuất máy
móc hiện đại thay thế lao
động thủ công.
+ Đời sống nhân dân: thu
nhập bình quân ngày càng
cao.
- Thế giới vật chất phát triển
theo khuynh hướng tất yếu:
cái mới ra đời thay thế cái
cũ, cái tiến bộ thay thế cái
lạc hậu.
VD: Cuộc đấu tranh giải
phóng dân tộc của nước ta từ
năm 1930 đến 1945 đầy khó
khăn, gian khổ, có lúc tưởng
chừng như thất bại ( bò thực
dân Pháp đàn áp) nhưng rồi
a. Thế nào là phát triển
?
Phát triển là sự vận
động theo chiều
hướng đi lên từ thấp đến
cao, từ đơn giản đến
phức tạp, từ chưa hoàn
thiện đến hoàn thiện.

b. Phát triển là khuynh
hướng tất yếu của thế
giới vật chất :
Thế giới vật chất

phát triển theo khuynh
hướng tất yếu: cái mới
ra đời thay thế cái cũ,
cái tiến bộ thay thế cái
lạc hậu.
động, không phải bất
cứ sự vật , hiện tượng
nào mới xuất hiện,
khác trước đều là kết
quả của sự phát triển.
- Sự phát triển diễn ra
một cách phổ biến ở tất
cả các lónh vực: tự
nhiên, xã hội và tư duy
con người:
+ Giới tự nhiên đã phát
triển từ vô cơ đến hữu
cơ, từ vật chất chưa có
sự sống đến các loài
thực vật, động vật và
con người.
+ Loài người đã phát
triển từ chế độ công
CXNT , qua chế độ
CHNL, PK, TBCN, đến
XHCN.
+ Trí tuệ con người
cũng phát triển không
ngừng, từ chổ người
nguyên thuỷ chỉ biết

chế tạo cộng sản xuất
bằng đá, ngày nay, con
người đã chế tạo ra
được các máy móc tinh
vi, đưa được các con tàu
bay vào vũ trụ
=> Bài học rút ra : Khi
xem xét một sự vật,
hiện tượng, hoặc đánh
giá một con người , cần
cuối cùng ta đã dành được
chiến thắng ( CMT8 thành
công)
phát hiện ra những nét
mới, ủng hộ cái tiến bộ,
tránh mọi thái độ thành
kiến, bảo thủ.
VD: Thấy được sự phấn
đấu tiến bộ của các tù
nhân, hằng năm, Nhà
nước đã đặc xá tha tội
cho hàng ngàn người.
4. Củng cố:
 Theo quan điểm của Triết học Mác – Lê nin, thế nào là vận động ?
 Hãy chứng minh rằng, vận động là phương thức tồn tại của thế giới vật chất?
 Hãy sắp xếp các hiện tương sau đây theo các hình thức vận động cơ bản của thế
giới vật chất
từ thấp đến cao:
a. Sự dao động của con lắc.
b. Sự biến đổi của công cụ lao động từ đồ đá đến kim loại.

c. Ma sát sinh ra nhiệt.
d. Chim bay.
đ. Sự phân giải các chất hoá học.
e. Cây cối ra hoa, kết quả.
g. Nước bay hơi.
h. Sự trao đổi chất giữa cơ thể sống với môi trường.
i. Sự thay đổi của các chế độ xã hội từ công xã nguyên thuỷ đến nay.
 Theo quan điểm của Triết học Mác – Lê nin, thế nào là phát triển ?
 Hãy nêu vài ví dụ về sự phát triển?
5. Dặn dò: