GIÁO AN 11 CHUẨN MỚI 2011

Giáo án sinh học 11

Trờng THPT Ngô Sỹ Liên


Giáo án sinh học 11

tập thiết kế bài giảng
sinh học 11
(BAN C BN)

Trờng THPT Ngô Sỹ Liên


Giáo án sinh học 11
lời nói đầu
Chào tất cả mọi ngời, mình là Phan Nhàn, GV trờng THPT Ngô Sĩ Liên, tỉnh Bắc
Giang, đây không phải GA do mình soạn nhng su tầm đợc, post lên để tất cả bà con
cùng share! ^_^
Chơng trình sách giáo khoa (sgk) trung học phổ thông (THPT) mới đợc triển khai
thực hiện đại trà từ lớp 10 từ năm học 2006-2007. Kế thừa và ph¸t triĨn c¸c kiÕn thøc
sinh häc 10 (sinh häc tÕ bào), sinh học 11 đà cập nhật nhiều kiến thức mới về khoa
học và sự sống đợc trình bày theo tiếp cận nghiên cứu tổ chức sống ở mức cơ thể. Tiếp
cận đó đòi hỏi giáo viên phải luôn suy nghĩ tìm tòi đổi mới phơng pháp dạy hợc mới
hy vọng đáp ứng đợc yêu cầu của chơng trình.
Xuất phát từ mong muốn hỗ trợ cho việc dạy học sinh học 11 THPT mới đợc bắt
đầu thực hiện từ năm học 2007-2008, chúng tôi biên soạn cuốn sách" Thiết kế bài
giảng sinh học 11 THPT"(Theo chơng trình chuẩn) . Sách đợc biên soạn theo tinh
thần đổi mới phơng pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo của
học sinh trong quá trình tiếp thu kiến thức.
Với tâm huyết và kinh nghiệm của những ngời đà và đang thực hiện thí điểm,

chúng tôi cố gắng đa ra nhiều hình thức hoạt động phong phú, hấp dẫn, phù hợp với
đặc trng bộ môn, đảm bảo quá trình dạy học thực sự là quá trình hoạt động nhận thức
của học sinh dới sự tổ chức, hớng dẫn, chỉ đạo của giáo viên, trong đó học sinh là chủ
thể của quá trình nhận thức.
Chúng tôi hy vọng cuốn sách này sẽ là tài liệu tham khảo hữu ích giúp các thầy
cô giáo có cách thiết kế cho mình giáo án phù hợp với nội dung bài học và với thực tế
trình độ và năng lực tiếp thu của học sinh ở mỗi địa phơng.
Thời gian biên soạn có hạn, chắc chắn sẽ không tránh khỏi những hạn chế nhất
định; chúng tôi mong nhận đợc những ý kiến góp ý của các thầy cô giáo và bạn đọc
gần xa để cuốn sách ngày càng hoàn thiện hơn.
Tác giả

Trờng THPT Ngô Sỹ Liªn


Giáo án sinh học 11
Chơng I : Chuyển hoá vật chất và năng lợng
Chơng I giới thiệu sự chuyển hoá vật chất và năng lợng trong cơ thể thực vật và
động vật, một đặc trng cơ bản của sự sống, quyết định toàn bộ các chức năng khác
của cơ thể sống; bao gồm quá trình trao đổi nớc, trao đổi khoáng, quang hợp và hô
hấp ở thực vật, quá trình tiêu hoá, hô hấp, tuần hoàn và cân bằng nội môi ở cơ thể
động vật. Những yếu tố ảnh hởng đến quá trình chuyển hoá vật chất và năng lợng,
những øng dơng c¸c kiÕn thøc vỊ chun ho¸ vËt chÊt và năng lợng vào đời sống và
sản xuất.
Bài 1: Sự hấp thụ nớc và muối khoáng ở rễ
I . Mục tiêu
- Học sinh mô tả đợc cấu tạo của hệ rễ thích nghi với chức năng hấp thụ nớc và
các ion khoáng.
- Phân biệt đợc cơ chế hấp thụ nớc và các ion khoáng ở rễ cây.
- Trình bày đợc mối tơng tác giữa môi trờng và rễ trong quá trình hấp thụ nớc và

các ion khoáng.
II . Thiết bị dạy học
- Tranh vẽ hình 1.1, 1.2, 1.3 sách giáo khoa. Có thể sử dụng thêm hình vẽ về cấu
tạo chi tiết của lông hút rễ
- Máy chiếu qua đầu nếu dùng bản trong
III. Tiến trình tổ chức bài học
1. Kiểm tra bài cũ:
Không kiểm tra, giới thiệu chơng trình Sinh học 11
2. Bài mới:
Hoạt động của thầy và trò
Đặt vấn đề:
- Thế giới sống bao gồm những cấp độ nào?
Đặc tính chung của tất cả các cấp độ tổ chức

Trờng THPT Ngô Sỹ Liên

Nội dung kiến thức


Giáo án sinh học 11
sống là gì?
- Cho sơ đồ sau:
MT

?

Cây xanh

?

MT

HÃy điền thông tin thích hợp vào dấu "? "
Nh vậy cây xanh tồn tại phải thờng xuyên
trao đổi chất với môi trờng, sự trao đổi chất
đó diễn ra nh thế nào? chúng ta cùng nghiên
cứu nội dung: sự hấp thụ nớc và muối
khoáng ở rễ.
* Hoạt động 1.
Giáo viên: Cho học sinh quan sát hình 1.1 và I. rễ là cơ quan hấp thụ nớc:
1.2.
Giáo viên: Dựa vào hình 1.1 hÃy mô tả cấu 1. Hình thái của hệ rễ
tạo bên ngoài của hệ rễ?
Học sinh: Rễ chính, rễ bên, lông hút, miền
sinh trởng kéo dài, đỉnh sinh trởng. Đặc biệt
là miền lông hút phát triển
Giáo viên: Dựa vào hình 1.2 hÃy tìm ra mối
liên hệ giữa nguồn nớc ở trong đất và sự phát
triển của hệ rễ?
Học sinh: Rễ cây phát triển hớng tới nguồn
nớc.

* Hoạt động 2.
Giáo viên:Cho học sinh nghiên cứu mục 2,
kết hợp quan sát hình 1.1

Trờng THPT Ngô Sỹ Liên

Hình 1.1.

Giáo án sinh học 11
? Bộ rễ thực vật trên cạn phát triển thích nghi 2. Rễ cây phát triển nhanh bề mặt
với chức năng hấp thụ nớc và muối khoáng hấp thụ
nh thế nào?
- Rễ đâm sâu, lan rộng và sinh trởng
liên tục hình thành nên số lợng khổng
? Tế bào lông hút có cấu tạo phù hợp với lồ các lông hút làm tăng diện tích bề
mặt tiếp xúc với đất giúp cây hấp thụ
chức năng hút nớc và khoáng nh thế nào?
đợc nhiều nớc và mối khoáng.
?Môi trờng ảnh hởng đến sự tồn tại và phát
- Tế bào lông hút có thành tế bào
triển của lông hút nh thế nào?
mỏng, không thấm cutin, có áp suất
Học sinh: Trong môi trờng quá u trơng, quá thẩm thấu lớn.
axit hay thiếu ôxi thì lông hút sẽ biến mất.
* Hoạt động 3.
- Giáo viên : Cho học sinh dự đoán sự biến
đổi của tế bào TV khi cho vào 3 cốc đựng 3
dung dịch có nồng độ u trơng, nhợc trơng, II . Cơ chế hấp thụ nớc và
đẳng trơng? Từ đó cho biết nớc đợc hấp thụ muối khoáng ở rễ cây.
từ đất vào tế bào lông hút theo cơ chế nào?
1. Hấp thụ nớc và các ion khoáng từ
Giải thích?
đất vào tế bào lông hút.
- Học sinh nêu đợc:
+ Trong môi trờng u trơng tế bào co lại (co
nguyên sinh)
+ Trong môi trờng nhợc trơng tế bào trơng nớc.

+ Trong môi trờng đẳng trơng tế bào không
thay đổi kích thớc.
+ Nớc đợc hấp thụ từ đất vào tế bào lông hút
luôn theo cơ chế thụ động nh trên.
- Dịch của tế bào lông hút là dịch u trơng
do : dịch tế bào chứa các chất hoà tan và áp
suất thẩm thấu cao trong dịch tế bào chủ yếu
do quá trình thoát hơi nớc tạo nên.

Hình 1.3
. a.Hấp thụ nớc

? Các ion khoáng đợc hấp thụ vào tế bào - Nớc đợc hấp thụ liên tục từ đất vào tế
lông hút nh thế nào?
bào lông hút luôn theo cơ chế thẩm
thấu: đi từ môi trờng nhợc trơng vào

Trờng THPT Ngô Sỹ Liên


Gi¸o ¸n sinh häc 11
- Häc sinh: C¸c ion kho¸ng đợc hấp thụ vào
tế bào lông hút theo 2 con đờng thụ động và
chủ động.
? Hấp thụ chủ động khác thụ động ở điểm
nào?

dung dịch u trơng của các tế bào rễ
cây nhờ sự chênh lệch áp suất thẩm
thấu (hay chênh lệch thế nớc)

b. Hấp thụ muối khoáng

- Các ion khoáng xâm nhập vào tế bào
- Học sinh nêu đợc hấp thụ thụ động cần có rễ cây một cách chọn lọc theo hai cơ
sự chênh lệch nồng độ, còn chủ động ngợc chế :
dốc nồng độ và cần năng lợng.
- Thụ động: Cơ chế khuếch tán từ nơi
* Hoạt động 4.
nồng độ cao đến nồng độ thấp.
Giáo viên: cho học sinh quan sát hình 1.3 - Chủ động: Di chuyển ngợc chiều
sách giáo khoa yêu cầu học sinh: ghi tên các gradien nồng độ và cần năng lợng.
con đờng vận chuyển nớc và ion khoáng vào
vị trí có dấu "?" trong sơ đồ?
Học sinh chỉ ra đợc hai con đờng vận
chuyển là: qua gian bào và các tế bào.
2. Dòng nớc và các ion khoáng đi từ
? Vì sao nớc từ lông hút vào mạch gỗ của rễ lông hút vào mạch gỗ của rễ.
theo một chiều?

- Gồm 2 con đờng:

Học sinh nêu đợc: Sự chênh lệch áp suất + Con đờng gian bào: Từ lông hút
thẩm thấu của tế bào theo hớng tăng dần từ khoảng gian bào các TB vỏ Đai
ngoài vào.
caspari Trung trụ Mạch gỗ.
* Hoạt động 5.
+ Con đờng tế bào: Từ lông hút các
tế bào vỏ Đai caspari Trung trụ
- Giáo viên cho học sinh đọc mục III.
mạch gỗ.

? HÃy cho biết môi trờng có ảnh hởng đến
quá trình hấp thụ nớc và muối khoáng của rễ
cây nh thế nào? Cho ví dụ?
III. ảnh hởng của môi trHọc sinh nêu đợc các yếu tố ảnh hởng: ờng Đối với quá trình hấp
Nhiệt độ, ôxy, pH
thu nớc và muối khoáng ở
- Giáo viên : cho học sinh thảo luận về ảnh h- rễ cây
ởng của rễ cây đến môi trờng, ý nghĩa của
- Các yếu tố ảnh hởng đến quá trình
vấn đề này trong thực tiễn.
hấp thụ nớc và các ion khoáng là :
Nhiệt độ, ánh sáng, ôxy, pH., đặc
điểm lý hoá của đất.....

- Hệ rễ cây ảnh hởng đến môi trờng:
Rễ tiết các chất làm thay đổi tính chất

Trờng THPT Ngô Sỹ Liên


Giáo án sinh học 11
lý hoá của đất.

IV. Củng cố
* So s¸nh sù kh¸c biƯt trong sù ph¸t triĨn cđa hệ rễ cây trên cạn và cây thuỷ sinh?
Giải thích?
* Nêu sự khác biệt giữa hấp thụ nớc và muối khoáng? Làm thế nào để cây có thể hấp
thụ nớc và muối khoáng thuận lợi nhất?
V. Bài tập về nhà
* Chuẩn bị câu hỏi trang 8 sách giáo khoa.

* Cắt ngang qua thân cây cà chua (hoặc cây khác), hÃy quan sát hiện tợng xảy ra, giải
thích?
Phần bổ sung kiến thức:
* Vì sao ở một số cây nh: cây thông, cây sồi, rễ không có lông hút mà chúng vẫn hấp
thụ đợc nớc và muối khoáng? Các em hÃy cùng đọc mục: em có biết trang 8,9 sách
giáo khoa.
Bài 2: Quá trình vận chuyển các chất trong cây
I . Mục tiêu
Học sinh :
- Mô tả đợc cấu tạo của cơ quan vận chuyển.
- Thành phần của dịch vận chuyển
- Động lực đẩy dòng vật chất di chuyển
- Rèn luyện kỹ năng quan sát, phân tích, so sánh.
II. Thiết bị dạy học
- Tranh phóng to các hình 2.1, 2.2, 2.3, 2.4, 2.5 trong sách giáo khoa
- Máy chiếu qua đầu nếu dùng bản trong
- Phiếu học tập.

Trờng THPT Ngô Sỹ Liên


Giáo án sinh học 11
III . Tiến trình tổ chức bài học
1. Kiểm tra bài cũ :
1. Giáo viên treo sơ đồ hình 1.3, yêu cầu 1 học sinh lên chú thích các bộ phận cũng
nh chỉ ra con đờng xâm nhập của nớc và muối khoáng từ đất vào mạch gỗ?
* HÃy phân biệt cơ chế hấp thụ nớc với cơ chế hấp thụ muối khoáng ở rễ cây?
* Giải thích vì sao các cây loài cây trên cạn không sống đợc trên đất ngập mặn?
2. Bài mới:
Hoạt động của thầy và trò

Nội dung kiến thức

- Sau khi học sinh trả lời đợc bài cũ,
giáo viên đặt vấn đề:
Vậy con đờng vận chuyển của nớc
và các ion khoáng từ trung trụ rễ đến
lá và các cơ quan khác của cây nh
thế nào?
Giáo viên giới thiệu trong cây có hai
dòng vận chuyển:
+ Dòng mạch gỗ (còn gọi là dòng
nhựa nguyên hay dòng đi lên)
+ Dòng mạch rây (còn gọi là dòng
nhựa luyện hay dòng đi xuống)
* Hoạt động 1.

I. Dòng mạch gỗ

- Giáo viên cho học sinh quan sát 1. Cấu tạo của mạch gỗ
hình 2.1.
? HÃy mô tả con đờng vận chuyển
của dòng mạch gỗ trong cây?

- Học sinh : Dòng mạch gỗ từ rễ qua
thân lên lá, qua các tế bào nhu mô
cuối cùng qua khí khổng ra ngoài.

Trờng THPT Ngô Sỹ Liên

Giáo án sinh học 11

* Hoạt động 2.
Giáo viên cho học sinh quan sát
hình 2.2.
? HÃy cho biết quản bào và mạch gỗ
khác nhau ở điểm nào? Bằng cách
điền vào phiếu số 1:
Phiếu học tập số 1
Tiêu chí so quản bào
sánh

mạch
ống

Hình 2.1.

Đờng kính
Chiều dài

Mạch gỗ gồm các tế bào chết
(quản bào và mạch ống) nối kế
Học sinh thảo luận, hoàn thành tiếp nhau tạo thành con đờng vận
PHT .?HÃy nêu thành phần của Dịch chuyển nớc và các ion khoáng từ
rễ lên lá.
mạch gỗ ?
cách nối

Học sinh đọc sách giáo khoa nêu đợc

các thành phần của dịch.
* Hoạt động 3.

Nội dung: Phiếu học tập

Giáo viên cho học sinh quan sát hình
2.3 và 2.4
? HÃy cho biết nớc và các ion khoáng
đợc vận chuyển trong mạch gỗ nhờ Thành phần của dịch mạch gỗ
những động lực nào?
- Thành phần chủ yếu gồm: nớc,
các ion khoáng, ngoài ra còn có
Học sinh nêu đợc:3 động lực
các chất hữu cơ .
-áp suât rễ tạo động lực đầu dói
3. Động lực đẩy dòng mạch gỗ
-Thoát hơi nớc là động lục đầu trên
- Động lực gồm :
- Lực liên kết giữa các phân tử nớc và
+ áp suất rễ (động lực đầu dới)
với mạch gỗ
tạo ra sức đẩy nớc từ dới lên
Học sinh cũng giải thích đợc mạch

Trờng THPT Ngô Sỹ Liên


Giáo án sinh học 11
gỗ có cấu tạo thích nghi với quá trình + Lực hút do thoát hơi nớc ở lá
vận chuyển nớc, muối khoáng từ rễ (động lực đầu trên) hút nớc từ dới

lên lá.
lên.

+ Lực liên kết giữa các phân tử n-

* Hoạt động 4.

Giáo viên : Cho học sinh quan sát ớc với nhau và với vách mạch gỗ
tạo thành một dòng vận chuyển
hình 2.2 và hình 2.5, đọc mục II
liên tục từ rễ lên lá.
? Mô tả cấu tạo của mạch rây?
? Thành phần dịch của mạch rây?
II. Dòng mạch
rây

? Động lực vận chuyển?

?Từ đó nêu điểm khác nhau giữa 1.Cấu tạo của mạch rây
dòng mạch gỗ và dòng mạch rây?
Bằng cách điền vào PHT số 2:
Phiếu học tập số 2
So sánh mạch gỗ và
mạch rây
Tiêu chí mạch gỗ
so sánh

mạch rây

Cấu tạo

Thành
phần dịch
Động lực
Học sinh thảo luận, hoàn thành
Hình 2.5: Cấu tạo của mạch rây
phiếu học tập số 2:
Giáo viên cho 1 học sinh trình bày 2. Thành phần của dịch mạch
các em khác theo dõi, bổ sung hoàn rây
chỉnh.
- Thành phần gồm: đờng
saccarôzơ, các axit amin, vitamin,
hoocmon thực vật
3. Động lực của dòng mạch rây

Trờng THPT Ngô Sỹ Liên


Giáo án sinh học 11
- Động lực của dòng mạch rây là
sự chênh lệch áp suất thẩm thấu
giữa cơ quan cho (lá) và cơ quan
nhận (mô).
IV. Củng cố
*1.Vì sao khi ta bóc vỏ quanh cành hay thân cây thì một thời gian sau phía trên chỗ vỏ
bị bóc phình to ra?
* 2. Sù hót níc, mi kho¸ng ë rƠ kh¸c sự hút nớc, muối khoáng ở cây nh thế nào?
* 3. Sự hút nớc từ rễ lên lá qua những giai đoạn nào?
V. Bài tập về nhà
* Làm bài tập : 1, 2, 3, 4, 5 sách giáo khoa.
* Làm thí nghiệm sau quan sát hiện tợng và giải thích.

Thí nghiệm : Lấy 1 bao pôlyêtylen trắng bao quanh 1 cành nhỏ có lá của cây trồng
trong chậu hoặc ngoài vờn rồi cột miệng bao lại, để 1 ngày sau đó quan sát.
Phần bổ sung kiến thức:
ã

Từ những kiến thức đà học về sự vận chuyển nớc và các chất trong cây, hÃy
giải thích tại sao trong tự nhiên có những cây cao hàng chục mét (cây Chò
chỉ), bên cạnh đó lại có những cây thấp bé chỉ cao vài cm (Rêu chân tờng)
cùng tồn tại?
Đáp án phiếu học tập số 1

Tiêu chí so sánh

Quản bào

Mạch ống

Đờng kính

Nhỏ

Lớn

Chiều dài

Dài

Ngắn

Cách nối

Đầu của tế bào này nối với tế bào kia, hơi vát

Trờng THPT Ngô Sỹ Liên


Giáo án sinh học 11
Đáp án phiếu học tập số 2
So sánh mạch gỗ và mạch rây
SS

Tiêu chí so
sánh

Mạch gỗ

Mạch rây

- Là những tế bào chết

- Là những tế bào sống,
-Thành tế bào có chứa gồm ống hình rây và tế bào
kèm
licnhin
- Các tế bào nối với nhau - Các ống rây nối đầu với
thành những ống dài từ rễ nhau thành ống dài đi từ lá
xuống rễ
lên lá

Cấu tạo

Thành
dịch

- Nớc, muối khoáng đợc - Là các sản phẩm đồng hoá
hấp thụ ở rễ và các chất ở lá:
phần hữu cơ đợc tổng hợp ở rễ
+ Saccarôzơ, axit amin

Động lực

+ một số ion khoáng đợc sử
dụng lại
- Là sự phối hợp của ba - Là sự chệnh lệch áp suất
lực:
thẩm thấu giữa cơ quan cho
(lá) và cơ quan nhận (rễ)
+ áp suất rễ
+ Lực hút do thoát hơi nớc ở lá
+ Lực liên kết giữa các
phân tử nớc với nhau và
với vách tế bào mạch gỗ.
Bài 3: Thoát hơi nớc ở lá

I. Mục tiêu
- Nêu đợc vai trò của quá trình thoát hơi nớc đối với đời sống của thực vật.
- Mô tả đợc cấu tạo của lá thích nghi với chức năng thoát hơi nớc.

Trờng THPT Ngô Sỹ Liªn

Giáo án sinh học 11
- Trình bày đợc cơ chế điều tiết độ mở của khí khổng và các tác nhân ảnh hởng đến
quá trình thoát hơi nớc.
- Rèn luyện kỹ năng quan sát, phân tích, so sánh.
- Giải thích cơ sở khoa học các biện pháp kỷ thuật tạo điều kiện cho cây điều hoà
thoát hơi nớc dễ dàng.
- Tích cực trồng cây và bảo vệ cây xanh ở trờng học, nơi ở và đờng phố.
II . Thiết bị dạy học
- Tranh vẽ hình 3.1; 3.2; 3.3; 3.4 sách giáo khoa
- Máy chiếu qua đầu nếu dùng bản trong
- Bảng kết quả thực nghiệm của Garô.
- Thí nghiệm chứng minh cây xanh thoát hơi nớc.
III. Tiến trình tổ chức bài học
1. Kiểm tra bài cũ:
- Động lực nào giúp dòng nớc và các muối khoáng di chuyển đợc từ rễ lên lá?
2. Bài mới:

- Đặt vấn đề: động lực đầu trên giúp dòng nớc và các ion khoáng di chuyển đợc từ rễ
lên lá là sự thoát hơi nớc ở lá. Vậy quá trình thoát hơi nớc ở lá diễn ra nh thế nào?
Chúng ta cùng nghiên cứu cơ chế thoát hơi nớc ở lá.
Hoạt động của thầy và trò
* Hoạt động 1.
Cho học sinh đọc mụcI.1.
? Nớc có vai trò gì trong cây?

* Hoạt động 2.
- Giáo viên cho học sinh quan sát thí
nghiệm (TN) đà chuẩn bị sẵn về hiện

Trờng THPT Ngô Sỹ Liên

Nội dung kiến thức
I. Vai trò của thoát
hơi nớc
1. Lợng nớc cây sử dụng và vai
trò của nó trong cây
- Khoảng 2% lợng nớc cây hấp
thụ đợc sử dụng để tạo vật chất
hữu cơ; bảo vệ cây khỏi h hại
bởi nhiệt độ không khí; tạo môi
trờng trong...
2. Vai trò của thoát hơi nớc
đối với ®êi sèng cđa c©y


Giáo án sinh học 11
tợng thoát hơi nớc ở thực vật.

+Tạo lực hút đầu trên.

? Thế nào là thoát hơI nớc? thoát hơi + Hạ nhiệt độ của lá cây vào
nớc có vai trò gì đối với thực vật?
những ngày nắng nóng
- Học sinh: Đó là hiện tợng mất nớc + Khí khổng mở cho CO2 vào
qua bề mặt lá và các bộ phận khác của cung cấp cho quá trình quang
cây tiếp xúc với không khí và nêu đợc hợp.
vai trò của thoát hơi nớc
II. Thoát hơi nớc qua
* Hoạt động 3.

lá
- Giáo viên: Cho học sinh đọc số liệu
1. Cấu 1. Cấu tạo của lá
ở bảng 3.1, quan sát hình 3.1 đến 3.3
thích nghi với chức năng
thoát hơi nớc
? Em có nhận xét gì về tốc độ thoát
hơi nớc ở mặt trên và mặt dới của lá
của cây? giải thích ?
?Số liệu về số lợng khí khổng và tốc
độ thoát hơi nớc ở mặt trên và mặt dói
của lá cây đoạn nói lên điều gì ?
? Từ đó cho biết có mấy con đờng
thoát hơi nớc?
- Học sinh nêu đợc:
Hình 3.1
+ Sự thoát hơi nớc ở mặt dới cao hơn
- Thoát hơi nớc chủ yếu qua khí
mặt trên của lá.
khổng phân bố ở mặt dới của lá.
+ Mặt trên lá cây đoạn không có khí
- Con đờng thoát hơi nớc:
khổng vẫn có sự thoát hơi nớc.
+ Có hai con đờng thoát hơi nớc là: + Tầng cutin (không đáng kể)
Qua tầng cutin và qua khí khổng
+ Khí khổng.
* Hoạt động 4.

2. Cơ chế điều tiết sự thoát hơi
- Giáo viên: cho học sinh đọc mục nớc qua cutin và qua khí

khổng
II.2, quan sát hình 3.4

Trờng THPT Ngô Sỹ Liªn


Giáo án sinh học 11
? HÃy giải thích cơ chế ®ãng më cđa - Sù ®ãng më khÝ khỉng phơ
khÝ khổng?
thuộc vào hàm lợng nớc trong tế
- Học sinh giải thích, sau đó giáo viên bào khí khổng.
bổ sung

+ Khi no níc khÝ khỉng më .

+ Khi mÊt níc khÝ khổng đóng.
III. Các tác nhân ảnh
* Hoạt động 5.
hởng đến quá trình
- Giáo viên cho học sinh nghiên cứu thoát hơi nớc
mục III.
- Các nhân tố ảnh hởng:
? Quá trình thoát hơi nớc của cây chịu + Nớc
ảnh hởng của những nhân tố nào?
+ ánh sáng
- Học sinh nêu đợc các yếu tố:
+ Nhiệt độ, gió và các ion
Nớc, ánh sáng, nhiệt độ....
khoáng.
IV. Củng cố

* HÃy điền thông tin thích hợp vào dấu "?"
Môi trờng

?

Cây xanh

?

Môi trờng

* Cơ sở khoa học của các biện pháp kỉ thuật tới nớc hợp lí cho cây? Giải thích?
*Em hiểu ý nghĩa tết trồng cây mà Bác Hồ phát động nh thế nào?
*Theo em những cây sống ở vùng đất có độ ẩm cao với cây mọc nơi đồi núi khô hạn
khác nhau về cờng độ thoát hơi nớc nh thế nào? Vì sao?
V. Bài tập về nhà
* Chuẩn bị câu hỏi từ 1, 2, 3, 4. sách giáo khoa
* Quan sát các cây (cùng loại) trong vờn nhà khi ta bón phân với liều lợng khác nhau.
Phần bổ sung kiến thức:

Trờng THPT Ngô Sü Liªn


Giáo án sinh học 11
1. ở một vùng ruộng lầy, sau một thời gian trồng bạch đàn vùng đó trở nên khô hạn.
Em hÃy giải thích tại sao?
Bạch đàn vừa có khả năng làm khô hạn đầm lầy, lại vừa có khả năng sống ở vùng khô
hạn. HÃy giải thích vì sao bạch đàn có đợc khả năng kì diệu đó?
2. Vì sao khi trồng cây ngời ta thờng ngắt bớt lá?
3. Từ hoạt động hấp thu, vận chuyển nớc và khoáng, hÃy chứng minh cây là một cơ

thể thống nhất?

Khí khổng ở trạng thái đóng

Bài 4: Các nguyên tố dinh dỡng thiết yếu
và vai trò của chúng
I. Mục tiêu
- Học sinh nêu đợc các khái niệm: nguyên tố dinh dỡng thiết yếu, nguyên tố đại lợng
và nguyên tố vi lợng.
- Mô tả đợc một số dấu hiệu điển hình của sự thiếu 1 số nguyên tố dinh dỡng và trình
bày đợc vai trò đặc trng nhất của các nguyên tố dinh dỡng thiết yếu.
- Liệt kê đợc các nguồn cung cấp dinh dỡng cho cây, dạng phân bón cây hấp thụ đợc.
- Rèn luyện kĩ năng quan sát, phân tích sơ đồ.
- Khi bón phân cho cây trồng phải hợp lý, bón đúng và đủ liều lợng. Phân bón phải ở
dạng dễ hoà tan.

Trờng THPT Ngô Sỹ Liên


Giáo án sinh học 11
II . Thiết bị dạy học
- Tranh vẽ hình 4.1, 4.2, 4.3 và hình 5.2 sách giáo khoa
- Máy chiếu qua đầu nếu dùng bản trong; phiếu học tập.
- Bảng 4.1, 4.2 sách giáo khoa
Hoặc bố trí đợc thí nghiệm 1 trong sách giáo khoa
III. Tiến trình tổ chức bài học
1. Kiểm tra bài cũ:
- Thoát hơi nớc có vai trò gì? Tác nhân chủ yếu nào điều tiết độ mở của khí khổng?
2. Bài mới:
Hoạt động của thầy và trò

Nội dung kiến thức

I. Nguyên tố dinh dỡng thiết
Giáo viên cho học sinh quan sát hình 4.1 yếu ở trong cây
* Hoạt động 1.

? HÃy mô tả thí nghiệm, nêu nhận xét,
giải thích?
- Các nguyên tố dinh dỡng khoáng thiết
- Học sinh mô tả đợc cách tiến hành thí yếu ở trong cây gồm các nguyên tố đại lợng (C, H, O, N, P, K, S, Ca, Mg) và các
nghiệm.
nguyên tố vi lợng (Fe, Mn, B, Cl, Zn, Cu,
- Nêu đợc nhận xét: thiếu kali cây sinh Mo).
trởng kém, không ra hoa.
- Nguyên tố dinh dỡng thiết yếu là
- Vì kali là nguyên tố dinh dỡng thiết nguyên tố mà thiếu nó cây không thể
yếu.
hoàn thành chu trình sống;
? Nguyên tố dinh dỡng thiết yếu là gì?
+ Không thể thiếu hoặc thay thế bằng
Học sinh thảo luận hoàn thành câu trả nguyên tố khác.
lời , GV bỉ sung, hoµn chØnh
+ Trùc tiÕp tham gia vµo trao đổi chất của
cơ thể.

II. Vai trò của các nguyên tố
? Dựa vào mô tả của hình 4.2 và hình dinh dỡng trong cơ thể
5.2, hÃy giải thích vì sao thiếu Mg lá có thực vật
vệt màu đỏ? , thiếu N lá có màu vàng

1. Dấu hiệu thiếu các nguyên tố dinh dnhạt?
ỡng
Học sinh giải thích đợc vì chúng tham
gia vào thành phần của diệp lục
Học sinh học theo phiéu.
Nghiên cứu mục II để hoàn thành PHT,
* Hoạt động 2.

Trờng THPT Ngô Sỹ Liên


Giáo án sinh học 11
Phiếu học tập
Nguyên Dấu hiệu
tố dinh thiếu
dỡng

Vai trò

Ni tơ
Phốt pho
Magiê
Can xi
* Hoạt động 3.
Giáo viên cho học sinh nghiên cứu bảng
4.2

2. Vai trò của các nguyên tố khoáng

- Vai trò:

? Các nguyên tố khoáng có vai trò
+ Tham gia cấu tạo chất sống
gì trong cơ thể thĨ thùc vËt
Häc sinh sau khi th¶o ln tr¶ lêi,
GV bổ sung hoàn chỉnh
+ Điều tiết quá trình trao đổi chất.
* Hoạt động 4.
Giáo viên cho học sinh đọc mục III,
III. Nguồn cung cấp các
phân tích đồ thị 4.3.
nguyên tố khoáng cho cây.
? Vì sao nói đất là nguồn cung cấp chủ
1. Đất là nguồn cung cấp chủ yếu các
yếu các chất dinh dỡng khoáng?
chất khoáng cho cây.
- Học sinh nêu đợc trong đất có chứa
nhiều loại muối khoáng ở dạng không - Trong đất các nguyên tố khoáng tồn tại
ở 2 dạng:
tan và hoà tan.
+ Không tan
- Cây hấp thu: dạng hoà tan
Giáo viên cho học sinh phân tích sơ đồ + Hoà tan,
4.3
+ Cây chỉ hấp thu các muối khoáng ở
dạng hoà tan.
- Học sinh phân tích đợc:
2. Ph©n bãn cho c©y trång
+ Bãn Ýt c©y sinh trëng kém
+ Nồng độ tối u cây sinh trởng tốt
+ Quá mức gây độc hại cho cây

? Bón phân hợp lí là gì?

Trờng THPT Ngô Sỹ Liên

- Bón phân không hợp lí với liều lợng cao
quá mức cần thiết sẽ :
+ Gây độc cho cây


Giáo án sinh học 11
Học sinh nêu đợc bón liều lợng phù hợp + Ô nhiễm nông sản
cây sinh trởng tốt mà không gây độc hại
+ Ô nhiễm môi trờng nớc, đất
cho cây và môi trờng.
Tuỳ thuộc vào loại phân bón, giống và
loài cây và giai đoạn phat triển để bón cho
phù hợp để bón liều lợng phù hợp.
IV. Củng cố
* Thế nào là nguyên tố dinh dỡng thiết yếu?.
* Giải thích vì sao khi bón phân ngời ta thờng nói trông trời, trông đất, trông cây"?
Chọn đáp án đúng:
1. Trên phiến lá có các vệt màu đỏ, da cam, vàng, tím là do cây thiếu nguyên tố dinh
dỡng khoáng:
A. Nitơ

B. Kali

* C. Magiê

D. Mangan

2. Thành phần của vách tế bào và màng tế bào, hoạt hoá enzim là vai trò của nguyên
tố:
A. sắt

*B. Canxi

C. phôtpho

D. nitơ

V. Bài tập về nhà
* Chuẩn bị câu hỏi 1, 2, 3 sách giáo khoa.
Phần bổ sung kiến thức:
* Vì sao khi nhổ cây con ®Ĩ trång ngêi ta thêng hå rƠ?
* NÕu bãn quá nhiều phân nitơ cho cây làm thực phẩm có tốt không? Tại sao?

Đáp án phiếu học tập
Nguyên tố
dinh dỡng

Dấu hiệu thiếu NTDD trong
cây

Vai trò

Ni tơ

Các lá già hoá vàng, cây còi
cọc chết sớm

Thành phần của prôtêin, axit
nuclêic

Phốt pho

Lá có màu lục sẫm, các gân lá Thành phần của axit nuclêic, ATP,
màu huyết dụ, cây còi cọc
phôtpholipit, côenzim

Trờng THPT Ngô Sü Liªn


Giáo án sinh học 11
Magiê

Trên phiến lá có các vệt màu Thành phần diệp lục
đỏ, da cam, vàng, tím

Can xi

Trên phiến lá có các vệt màu Thành phần của vách tế bào và
đỏ, da cam, vàng, tím
màng tế bào, hoạt hoá enzim
Bài 5: Ni tơ và đời sống của thực vật

I. Mục tiêu
Học sinh:
- Nêu đợc vai trò của nguyên tố nitơ trong đời sống của cây.
- Trình bày đợc quá trình đồng hoá nitơ trong mô thực vật.

II. Thiết bị dạy học
- Tranh vẽ hình 5.1; 5.2.Sách giáo khoa
- Máy chiếu qua đầu nếu dùng bản trong
- sách giáo khoa; phiếu học tập;
III. Tiến trình tổ chức bài học
1. Kiểm tra bài cũ:
- Thế nào là nguyên tố dinh dỡng thiết yếu trong cơ thể thực vật?
- Vì sao cần phải bón phân hợp lý cho cây trồng? Làm thế nào giúp cho quá trình
chuyển hoá các hợp chất khoáng ở trong đất từ dạng không tan thành dạng ion dễ hấp
thụ đối với cây?
2. Bài mới:
Hoạt động của thầy và trò

Nội dung kiến thức

* Hoạt động 1.
Giáo viên: Cho học sinh quan sát
hình 5.1, 5.2

I. Vai trò sinh lí
của nguyên tố
nitơ

? Em hÃy mô tả thí nghiệm, từ đó rút
ra nhận xét về vai trò của nitơ đối với
* Vai trò chung:
sự phát triển của cây?
Học sinh mô tả đợc cách tiến hành Ni tơ là nguyên tố dinh dỡng thiết

Trờng THPT Ngô Sỹ Liên

Giáo án sinh học 11
thí nghiệm.

yếu

- Nêu đợc nhận xét: Khi thiếu nitơ
cây phát triển không bình thờng
* Vai trò cấu trúc:
(chậm lớn, không ra hoa)
- Nitơ có vai trò quan trọng bậc
? Vậy nitơ có vai trò gì đối với cây?
nhất đối với thực vật.
Học sinh nêu đợc:
- Nitơ là thành phần cấu trúc của :
- Nitơ có trong thành phần các hợp prôtêin, axit nuclêic, diệp lục,
chất của cây: prôtêin, axit nuclêic, ATP ...
ATP ....
* Vai trò điều tiết :
- Nitơ còn có vai trò điều tiết quá
- Nitơ là thành phần các chất điều
trình trao đổi chất
tiết trao đổi chất: Prôtêin enzim,
Côenzim, ATP...
ã

Hoạt động 2.

Giáo viên : Cho học sinh nghiên cứu II. Quá trình đồng hoá

mục II.1
nitơ trong mô thực vật
? So sánh dạng nitơ cây hấp thụ từ
Gồm:
môi trờng ngoài với dạng nitơ trong
cơ thể thực vật, rồi đánh dấu x vào - Quá trình khử nitrat
phiếu
- Quá trình đồng hoá NH3 trong mô
thực vật
học tập
Phiếu học tập
Các chất
chứa
Nitơ

Nitơ từ
môi trờng
vào cây

Nitơ
trong cây

NH4+,
NO3-

1. Quá trình khử nitrat

NH3
Prôtêinenzim
axit

nuclêic
Giáo viên: Lu ý học sinh quá trình

Trờng THPT Ngô Sỹ Liên

Quá trình chuyển hoá NO3- thành
NH3 trong mô thực vật theo sơ đồ
sau:
NO3- (nitrat)

NO2-(nitrit)

NH3


Giáo án sinh học 11
này thực hiện trong mô rễ và mô lá
có các nguyên tố vi lợng (Mo, Fe) là
các côfactor hoạt hoá các quá trình
khử trên
Quá trình này có thể xảy ra ở lá, rễ,
hoặc cả lá và rễ tuỳ loại cây.
* Hoạt động 3.

2. Quá trình đồng hoá NH 3 trong
mô thực vật

Giáo viên : Cho học sinh nghiên cứu - Amin hoá trực tiếp :
mục II.2
axit xêtô + NH3

axit amin
? NH3 trong mô thực vật đợc đồng
- Chuyển vị amin :
hoá nh thế nào?
a.a mới + a. xêtô
HS nêu đợc NH3 trong mô thực vật đ- a.a + axit xêtô
mới
ợc đồng hoá theo 3 con đờng :
- Hình thành amít :
- Amin hoá trực tiếp
- Chuyển vị amin

a.a đicacbôxilic + NH3

- Hình thành amit

+ ý nghĩa của việc hình thành amít:

? Sự hình thành amit có ý nghĩa gì?

* Giải độc cho cây khi NH3 tích
luỹ nhiều.

- Học sinh:

amít

*Nguồn dự trữ nhóm amin cần
- Giải độc cho cây khi NH 3 tích luỹ cho quá trình tổng hợp axít amin,
nhiều.

trong cơ thể thực vật khi cần thiết.
- Nguồn dự trữ nhóm amin
IV. Củng cố
- Nitơ có vai trò gì đối với cây xanh?
- Hiện nay trên thế giới, cũng nh trong nớc đà xúc tiến quá trình cố định nitơ phân tử
bằng cách nào?
- Nêu mối quan hệ giữa nitơ môi trờng với thực vật?
- HÃy ghÐp néi dung ghi ë mơc b cho phï hỵp với mỗi quá trình đồng hoá nitơ
a, Các quá trình đồng hoá nitơ:
+ amin hoá trực tiếp
+ Chuyển vị amin
+ Hình thành amít

Trờng THPT Ngô Sỹ Liên


Giáo án sinh học 11
b, Bằng cách:
1. axit xêtô + NH3

axit amin

2. a.a + axit xêtô

a.a mới + a. xêtô mới

3. axit xêtôglutaric + NH3

axit glutamic

4. axit glutamic + axit piruvic
5. a.a đicacbôxilic + NH3

alanin + axit xêtôglutaric
amít

-

NH4+ ):

-Qóa tr×nh khư NO3 ( NO3
A. thc hiƯn ë thùc vật

B. là quá trình ôxy hoá nitơ trong không khí

C. thùc hiƯn nhê nitrognaza

D. bao gåm ph¶n øng khưNO3-

NO2-

V. Híng dẫn về nhà
- Nắm vững phần in nghiêng trong sách giáo khoa.
- Chuẩn bị câu hỏi : 1, 2, 3, 4, 5 trang 25
Phần bổ sung kiến thức
- Đọc mục em có biết trang 25

Đáp án phiếu học tập
Cáchợp chất
chứa nitơt

Nitơ từ môi trờng vào cây

NH4+, NO3-

Nitơ trong cây

X

NH3

X

Prôtêinenzim

X

axit nuclêic

X

Trờng THPT Ngô Sỹ Liên


Giáo án sinh học 11
Bài 6: Nitơ và đời sống cđa thùc vËt
(tiÕp theo)
I. Mơc tiªu
- Häc sinh:
- NhËn thøc đợc đất là nguồn cung cấp chủ yếu nitơ cho cây.

- Nêu đợc các dạng nitơ cây hấp thu từ đất, viết đợc công thức của chúng.
- Mô tả đợc quá trình chuyển hoá nitơ trong các hợp chất hữu cơ trong đất thành dạng
nitơ khoáng chất.
- Nắm đợc các con đờng cố định nitơ trong tự nhiên và vai trò của chúng.
- Trình bày đợc mối quan hệ giữa bón phân với năng suất cây trồng.
II. Thiết bị dạy học
- Hình 6.1, 6.2 sách giáo khoa
- Máy chiếu qua đầu nếu dùng bản trong
- Phiếu học tập
III. Tiến trình tổ chức bài học
1. Kiểm tra bài cũ:
-Vì sao thiếu nitơ trong môi trờng dinh dỡng, cây không thể phát triển bình thờng đợc?
- Nêu các con đờng đồng hoá nitơ trong mô thực vật?
2. Bài mới:
Hoạt động của thầy và trò
* Hoạt động 1.
- Giáo viên: Cho học sinh đọc mục III
? Nitơ trên trái đất tồn tại chủ yếu ở
những dạng nào?
- Học sinh: - Nitơ liên kết trong đất
- Nitơ phân tử (N 2 ) trong không
khí ( chiếm 75,6%)

Trờng THPT Ngô Sỹ Liên

Nội dung kiến thức
III. Nguồn cung cấp nitơ
trong tự nhiên cho cây