Luận văn thạc sỹ kinh tế: Giải quyết vấn đề nông nghiệp, nông dân và nông thôn trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá trên địa bàn Thủ đô Hà Nội

MỤC LỤC

DANH MỤC CHỮ VIÊT TẮT
NN, ND, NT : Nông nghiệp, nông dân, nông thôn.
NN, NT : Nông nghiệp, nông thôn.
CNH, HĐH : Công nghiệp hoá, hiện đại hoá
CNH : Công nghiệp hoá
HĐH : Hiện đại hoá.
KT-XH : Kinh tế xã hội
XHCN : Xã hội chủ nghĩa.
CNXH : Chủ nghĩa xã hội.
TW : Trung ương
WB : Ngân hàng thế giới.
WTO : Tổ chức Thương mại thế giới.
FDI : Vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài.
GDP : Tổng sản phẩm nội địa
ODA : Vốn viện trợ phát triển
NN & PTNT : Nông nghiệp và phát triển nông thôn.
LĐ – TB & XH : Lao động – Thương binh và xã hội.
KH-CN : Khoa học công nghệ.
HTX : Hợp tác xã.
TTCN : Tiểu thủ công nghiệp.
XDCB : Xây dựng cơ bản
SXKD : Sản xuát kinh doanh
KCN : Khu công nghiệp
KCX : Khu chế xuất.
LMLM : Lở mồm long móng.
TNHH : Trách nhiệm hữu hạn.
TNHH NN 1TV : Trách nhiệm hữu hạn nhà nước một thành viên
THCS : Trung học cơ sở.
PTTH : Phổ thông trung học.

DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 2.1: Diện tích và dân số Hà Nội chi tiết theo quận, huyện 46
Bảng 2.2: Các chỉ tiêu kinh tế xã hội chủ yếu Error: Reference source not
found
LỜI MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Kinh nghiệm quốc tế và thực tiễn Việt Nam cho thấy, NN, ND, NT có
một vai trò hết sức quan trọng trong đời sống KT-XH, và nó càng có vai trò
đặc biệt quan trọng khi Việt Nam đang thực hiện CNH, HĐH đất nước, tích
cực chủ động hội nhập kinh tế quốc tế.
Hiện nay, 2/3 số dân nước ta còn đang sống trong khu vực nông thôn,
nên phát triển nông nghiệp và nông thôn còn mang tính chính trị và là một nội
dung quan trọng trong quá trình CNH, HĐH đất nước, nó quyết định sự thành
bại sự nghiệp CNH, HĐH, bảo đảm ổn định chính trị và an ninh của đất nước.
Để phát triển nông nghiệp nói riêng cũng như giải quyết vấn NN, ND,
NT nói chung theo định hướng nghị quyết TW 7 (khoá X) đạt hiệu quả cao,
chúng ta không thể không nghiên cứu các vấn đề liên quan đến cơ chế, chính
sách, pháp luật trên tầm vĩ mô nói chung cũng như trên địa bàn Thủ đô Hà
Nội và các doanh nghiệp hoạt động trong ngành nói riêng. Trên cơ sở đó, cần
phải đổi mới và hoàn thiện cơ chế chính sách sao cho phù hợp với sự thay đổi
của đất nước cũng như trước xu thế mới của thời đại, tạo động lực cho phát
triển KT-XH một cách bền vững.
Bên cạnh đó giải quyết vấn đề NN, ND, NT không những là nhiệm vụ
riêng của ngành nông nghiệp mà còn là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị, các
cấp chính quyền, đoàn thể cần phát huy nỗ lực to lớn trong cư dân nông thôn, từ
đó vị thế chính trị của người nông dân sẽ được nâng lên và cùng với công nhân,
đội ngũ trí thức tạo nền tảng cho sự phát triển KT-XH của đất nước.
Xuất phát từ những nội dung trên, tác giả đã lựa chọn đề tài “Giải quyết
vấn đề nông nghiệp, nông dân và nông thôn trong quá trình công nghiệp
hoá, hiện đại hoá trên địa bàn Thủ đô Hà Nội” làm luận văn thạc sỹ kinh tế.

1
2. Tổng quan nghiên cứu đề tài
Xung quanh việc nghiên cứu giải quyết vấn đề NN, ND, NT trong quá
trình CNH, HĐH ở Việt Nam đã có một số công trình, sách báo nghiên cứu và
nhiều cuộc hội thảo khoa học quốc tế và trong nước về vấn đề phát triển NN,
ND, NT ở Việt Nam.
Mặc dù vậy, sự nghiên cứu ở trên tuy số lượng nhiều nhưng còn thiếu
mang tính hệ thống tổng thể, xem xét một quan hệ giữa NN, ND, NT chưa
trong thể thống nhất, phụ thuộc vào nhau và tác động qua lại lẫn nhau.
Hơn nữa, sau khi Trung ương có nghị quyết 7 khoá X thì việc nghiên
cứu giải quyết vấn đề NN, ND, NT ở Việt Nam nói chung, trên địa bàn Hà
Nội nói riêng là nhiệm vụ hết sức cấp thiết, đặt ra những yêu cầu mới về cách
tiếp cận và hệ thống giải pháp phù hợp.
Do vậy có thể nói luận văn là một trong số các công trình đầu tiên
nghiên cứu một cách hệ thống tổng thể vấn đề giải quyết NN, ND, NT trong
quá trình CNH, HĐH trên địa bàn Thủ đô, tầm nhìn 2020.
3. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài
Phân tích cơ sở khoa học của việc giải quyết vấn đề NN, ND, NT trong
quá trình CNH, HĐH nói chung và trên địa bàn Thủ đô Hà Nội nói riêng.
Đánh giá thực trạng phát triển NN, ND, NT tại Hà Nội trong quá trình
CNH, HĐH, qua đó, phân tích những kết quả đạt được đồng thời chỉ ra được
những hạn chế trong việc giải quyết vấn đề NN, ND, NT.
Đề xuất các định hướng và hệ thống giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện
việc giải quyết vấn đề NN, ND, NT trên địa bàn Thủ đô Hà Nội, hướng tới
phát triển NN, ND, NT một cách toàn diện, bền vững.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
Phân tích cơ sở khoa học của việc giải quyết vần đề NN, ND, NT trong
quá trình CNH, HĐH trên địa bàn Hà Nội dưới góc độ chuyên ngành kinh tế
chính trị.
2

Đánh giá thực trạng về vấn đề NN, ND, NT trên địa bàn Thủ đô Hà Nội
hiện nay.
Trên cơ sở đó, đề xuất một số giải pháp góp phần hoàn thiện việc giải
quyết vấn đề NN, ND, NT trên địa bàn Thủ đô Hà Nội nhằm phát triển KT-
XH theo mục tiêu đã định.
5. Đối tượng nghiên cứu của đề tài
Dưới góc độ kinh tế chính trị, đề tài nghiên cứu mối quan hệ giữa đối
tượng, khách thể là NN, ND, NT với chủ thể là Nhà nước giải quyết vấn đề
NN, ND, NT trong quá trình CNH, HĐH trên địa bàn Thủ đô Hà Nội.
6. Phạm vi nghiên cứu của đề tài
Nghiên cứu việc giải quyết NN, ND, NT là vấn đề rất rộng, vì vậy, luận
văn chỉ nghiên cứu và đề xuất việc giải quyết vấn đề NN, ND, NT trên địa
bàn Thủ đô Hà Nội trong quá trình đổi mới, nhất là từ năm 2000 đến nay,
phần mở rộng địa giới hành chính của Hà Nội được xét trong định hướng phát
triển của Thủ đô, tầm nhìn đến năm 2020, dưới góc độ kinh tế chính trị.
7. Phương pháp nghiên cứu của đề tài
Vận dụng quan điểm duy vật biện chứng và duy vật lịch sử; phương
pháp nghiên cứu thực tiễn, điều tra thu thập tài liệu kết hợp với ý kiến chuyên
gia; phương pháp phân tích, tổng hợp; phương pháp hệ thống trong việc
nghiên cứu luận văn.
8. Đóng góp mới của luận văn
Cung cấp cơ sở khoa học của việc giải quyết vấn đề NN, ND, NT trong
quá trình CNH, HĐH ở Việt Nam hiện nay, góp phần cụ thể hoá, triển khai
nghị quyết trung ương 7 (khoá X) về NN, ND, NT.
Đánh giá toàn diện thực trạng NN, ND, NT và giải quyết vấn đề NN,
ND, NT trên địa bàn Thủ đô Hà Nội. Chỉ rõ những thành tựu và hạn chế,
nguyên nhân của thực trạng nhất là hạn chế yếu kém.
3
Đề xuất định hướng và kiến nghị các giải pháp nhằm giải quyết vấn đề
NN, ND, NT trong quá trình CNH, HĐH trên địa bàn Thủ đô Hà Nội.

9. Kết cấu của luận văn
Luận văn gồm 3 chương không kể phần mở đầu và kết luận, tài liệu tham khảo.
Chương 1: Cơ sở khoa học của việc giải quyết vấn đề nông nghiệp, nông
dân, nông thôn trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa
ở Việt Nam hiện nay.
Chương 2: Thực trạng giải quyết vấn đề nông nghiệp, nông dân, nông
thôn trên địa bàn Thủ đô Hà Nội.
Chương 3: Định hướng và kiến nghị các giải pháp giải quyết vấn đề nông
nghiệp, nông dân, nông thôn trong quá trình công nghiệp hóa,
hiện đại hóa trên địa bàn Thủ đô Hà Nội, tầm nhìn 2020.
4
CHƯƠNG 1
CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VIỆC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
NÔNG NGHIỆP, NÔNG DÂN, NÔNG THÔN TRONG
QUÁ TRÌNH CÔNG NGHIỆP HÓA, HIỆN ĐẠI HÓA
1.1. VỊ TRÍ, VAI TRÒ CỦA NÔNG NGHIỆP, NÔNG DÂN, NÔNG
THÔN TRONG QUÁ TRÌNH CÔNG NGHIỆP HOÁ, HIỆN ĐẠI HOÁ
1.1.2. Vai trò của NN, ND, NT đối với quá trình CNH, HĐH
Với khoảng 70% dân số là nông dân, Việt Nam luôn coi trọng những vấn
đề liên quan đến NN, ND, NT.
Hội nghị Trung ương 7 khoá X của Đảng đã thảo luận và ra nghị quyết
quan trọng về NN, ND, NT. Trong đó xác định: NN, ND, NT có vị trí chiến
lược trong sự nghiệp CNH, HĐH, xây dựng và bảo vệ tổ quốc, là cơ sở và lực
lượng quan trọng để phát triển KT-XH bền vững, giữ vững ổn định chính trị,
bảo đảm an ninh quốc phòng; giữ gìn, phát huy bản sắc văn hoá dân tộc và
bảo vệ môi trường sinh thái của đất nước.
Trong mối quan hệ mật thiết giữa NN, ND, NT thì nông dân là chủ thể của
quá trình phát triển, xây dựng nông thôn mới gắn với xây dựng các cơ sở công
nghiệp, dịch vụ và phát triển đô thị theo hướng qui hoạch là căn bản, phát triển
toàn diện, hiện đại hoá nông nghiệp là then chốt.

Ở Việt Nam, nông nghiệp là ngành kinh tế có tầm quan trọng sống còn,
có vị trí trọng yếu trong cơ cấu nền kinh tế quốc dân, đảm nhiệm an ninh
lương thực cho quốc gia, cung cấp cho xã hội nguồn lương thực, thực phẩm
đáp ứng nhu cầu tiêu dùng trong nước và xuất khẩu, cung cấp nguyên vật liệu
cho sản xuất công nghiệp, đồng thời là thị trường lớn tiêu thụ sản phẩm cho
công nghiệp và dịch vụ.
Để thực hiện quyết tâm của Đại hội X của Đảng, sớm đưa đất nước ra
khỏi tình trạng kém phát triển, Việt Nam đang thực hiện chiến lược CNH rút
ngắn, để chuyển từ một nước nông nghiệp cơ bản thành một nước công
5
nghiệp theo hướng hiện đại vào năm 2020. Đây là một thách thức to lớn, vì
cho đến nay, Việt Nam vẫn là một nước nông nghiệp, tổng lao động đang làm
việc ở khu vực nông thôn hiện chiếm 65% lao động cả nước. Nông dân và hộ
gia đình nông dân vẫn chiếm trên 70% dân số cả nước.
Bởi vậy, đẩy mạnh CNH, HĐH NN, NT, giữ gìn và bảo vệ môi trường
tự nhiên sinh thái, không ngừng nâng cao mức sống và cải thiện chất lượng
cuộc sống cho cộng đồng dân cư ở nông thôn phải trở thành trọng điểm của
chiến lược phát triển KT-XH của Việt Nam trong thời gian tới.
Khẳng định vai trò to lớn của nông nghiệp cũng chính là khẳng định vai
trò to lớn của giai cấp nông dân trong cơ cấu xã hội và của nông thôn trong
lịch sử, trong cách mạng giải phóng dân tộc và trong xây dựng chủ nghĩa xã
hội, đặc biệt trong sự nghiệp đổi mới hiện nay.
Nông dân là lực lượng xã hội đông đảo, trực tiếp thực hiện vai trò
quan trọng của nông nghiệp, lao động nông thôn không chỉ là nguồn nhân
lực chủ yếu và quyết định trong phát triển sản xuất và kinh tế nông thôn mà
còn có đóng góp quan trọng trong các hoạt động KT-XH khác của cả nước,
nhất là trong việc cung cấp nguồn lao động cho công nghiệp hoá, đô thị
hoá. Cư dân nông thôn chiếm đa số dân cư cả nước tạo nên nền tảng của xã
hội và lực lượng chính trị của chế độ. Vai trò quan trọng của nông dân Việt
Nam không chỉ được thể hiện trong phát triển kinh tế nông nghiệp, xây

dựng nông thôn mới mà còn trong toàn bộ tiến trình đổi mới, phát triển và
H ĐH xã hội Việt Nam nói chung, nhất là trong bối cảnh toàn cầu hoá và
hội nhập quốc tế hiện nay.
Là một lực lượng xã hội đông đảo, giai cấp nông dân Việt Nam là lực
lượng cơ bản của cách mạng. Nông dân, giai cấp nông dân, như Nghị quyết
Trung ương 7 khoá X xác định, là chủ thể của qúa trình phát triển. Vai trò đó
đã từng được thể hiện trong quá trình cách mạng giải phóng dân tộc trước
đây, trong các cuộc kháng chiến bảo vệ nền độc lập tự do của tổ quốc, vì độc
6
lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Ngày nay, trong sự nghiệp đổi mới và xây
dựng chủ nghĩa xã hội, phát huy vai trò đó, giai cấp nông dân Việt Nam là
một bộ phận rất quan trọng trong cơ cấu xã hội, trong khối liên minh giai cấp,
dân tộc và xã hội, phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, thúc đẩy đổi
mới và thực hiện thắng lợi mục tiêu đổi mới. Hội Nông dân Việt Nam, tổ
chức chính trị - xã hội của đông đảo quần chúng nông dân là một bộ phận hợp
thành không thể thiếu của hệ thống chính trị và xây dựng nền dân chủ XHCN
ở Việt Nam.
Thành tựu to lớn có ý nghĩa lịch sử của hơn 20 năm đổi mới vừa qua một
lần nữa cho chúng ta thấy những đóng góp và công hiến xuất sắc của nông
dân trong phát triển KT-XH, trong sáng tạo văn hoá và xây dựng đời sống
tinh thần, trong việc tạo lập và giữ ổn định chính trị, trong xây dựng và bảo vệ
tổ quốc XHCN, trong hội nhập quốc tế.
Nói tới nông thôn là nói tới địa bàn xã hội và lãnh thổ rộng lớn, có tầm
quan trọng chiến lược đối với ổn định và phát triển.
Trong đổi mới, nông thôn lại là nơi thể nghiệm đầu tiên những chính
sách và cơ chế mới, tạo bước đột phá đầu tiên và nền tảng ổn định kinh tế - xã
hội cho sự nghiệp đổi mới kinh tế, xoá bỏ cơ chế quản lý tập trung quan liêu,
bao cấp của mô hình kinh tế kế hoạch để chuyển mạnh sang kinh tế hàng hoá
nhiều thành phần theo cơ chế thị trường. Trước đổi mới, Việt Nam thường
xuyên phải nhập khẩu một lượng lớn lương thực. Vậy mà với việc khoán hộ

và tháo gỡ những ách tắc trong lưu thông phân phối, nhờ có chính sách và cơ
chế đúng, Việt Nam nhanh chóng trở thành một trong những nước xuất khẩu
gạo hàng đầu trên thế giới.
Nông thôn với những tiềm năng và sức sáng tạo to lớn của nông dân
chính là nơi xuất phát đầu tiên của những sáng kiến, những tìm tòi tự giải
phóng mình khỏi ràng buộc của cơ chế lỗi thời, kìm hãm phát triển, tạo ra sự
năng động, tích cực vượt qua trì trệ, góp phần quyết định giải quyết cuộc
7
khủng hoảng KT-XH trầm trọng giữa thập kỷ 80 của thế kỷ trước, đưa đất
nước nhanh chóng tiến tới ổn định, tăng trưởng, phát triển. Nhờ có đổi mới,
những tiềm năng to lớn của NN, ND, NT được đánh thức, tạo nên chuyển
biến cách mạng. Đó chính là tầm vóc và ý nghĩa lịch sử của đổi mới ở Việt
Nam với sức cổ vũ của tư tưởng giải phóng, sáng tạo và phát triển.
Trong hơn 20 năm đổi mới, Đảng và Nhà nước Việt Nam đã có những
nghị quyết, chính sách chú trọng đầu tư, hỗ trợ phát triển, đặc biệt là thực hiện
chương trình quốc gia xoá đói, giảm nghèo, tạo cơ hội cho nông dân và cộng
đồng dân cư nông thôn tiếp cận các dịch vụ y tế, giáo dục, các phúc lợi công
cộng, chăm lo giải quyết các vấn đề an sinh xã hội để từng bước bảo đảm
công bằng về cơ hội phát triển cho mọi đối tượng dân cư ở nông thôn.
Nhận thức đúng vị trí và vai trò quan trọng của NN, ND, NT trong phát
triển đất nước, Nghị quyết Trung ương 7 khoá X đã đề ra quan niệm, mục tiêu
và những giải pháp chủ yếu để phát triển toàn diện và vững chắc NN, ND,
NT, vì sự phát triển cộng đồng và thực hiện đại đoàn kết toàn dân tộc - nhân
tố quyết định thắng lợi của đổi mới ở Việt Nam.
Nền kinh tế Việt Nam trong hơn 20 năm đổi mới vừa qua đã đạt được
nhiều thành tựu phát triển khả quan. Trong lĩnh vực nông nghiệp, sản lượng
các loại nông sản đều tăng, nổi bật nhất là sản lượng lương thực tăng với tốc
độ cao từ năm 1989 đến nay. Năm 1989 là năm đầu tiên sản lượng lương thực
vượt qua con số 20 triệu tấn, xuất khẩu 1,4 triệu tấn gạo, đạt kim ngạch xuất
khẩu 310 triệu USD. Đến 2007, sản lượng lương thực đạt con số kỷ lục 39

triệu tấn, xuất khẩu 4,5 triệu tấn đạt kim ngạch xuất khẩu 1,7 tỷ USD.
Từ một nước thường xuyên thiếu, đói, hàng năm phải nhập hàng triệu
tấn lương thực của nước ngoài, hơn thập niên qua,Việt Nam đã trở thành nước
xuất khẩu gạo đứng thứ ba thế giới (sau Thái Lan và Mỹ). GDP trong lĩnh vực
nông nghiệp bình quân hàng năm tăng 3,3%; thu nhập và đời sống nhân dân
8
ngày càng cải thiện hơn, tỉ lệ hộ nghèo ở nông thôn giảm bình quân 1,5
%năm; bộ mặt nông thôn thay đổi theo hướng văn minh; trình độ văn hoá,
khoa học, kỹ thuật của nhiều nông dân được nâng lên cao hơn trước.
Nông nghiệp ngày càng có nhiều đóng góp tích cực hơn vào tiến trình
phát triển, hội nhập của kinh tế toàn cầu. Năm 1986, kim ngạch xuất nhập
khẩu nông lâm thuỷ sản mới đạt 400 triệu USD, đến năm 2007 đã đạt tới 12
tỷ USD, tăng gấp 30 lần. Nhờ có những thành tựu, kết quả đó, nông nghiệp
không chỉ đã góp phần quan trọng vào việc ổn định chính trị - xã hội nông
thôn và nâng cao đời sống nông dân trên phạm vi cả nước; mà nông nghiệp đã
ngày càng tạo ra nhiều hơn nữa những tiền đề vật chất cần thiết, góp phần tích
cực vào sự đẩy nhanh tăng trưởng kinh tế và đẩy mạnh CNH, HĐH đất nước
trong những năm qua.
Thực tiễn xây dựng, bảo vệ tổ quốc cũng như quá trình CNH, HĐH đất
nước theo định hướng XHCN đều khẳng định tầm vóc chiến lược của vấn đề
NN, ND, NT. Chính vì vậy, Đảng ta luôn đặt NN, ND, NT ở vị trí chiến lược
quan trọng, coi đó là cơ sở và lực lượng để phát triển KT-XH bền vững, ổn
định chính trị, bảo đảm an ninh, quốc phòng, giữ gìn, phát huy bản sắc văn
hoá dân tộc và bảo vệ môi trường sinh thái của đất nước.
Các vấn đề NN, ND, NT phải được giải quyết đồng bộ, gắn với quá trình
đẩy mạnh CNH, HĐH đất nước. CNH, HĐH NN, NT là một nhiệm vụ quan
trọng hàng đầu của quá trình CNH, HĐH đất nước. Trong mối quan hệ mật thiết
giữa NN, ND, NT, nông dân là chủ thể của quá trình phát triển, xây dựng nông
thôn mới gắn với xây dựng các cơ sở công nghiệp, dịch vụ và phát triển đô thị
theo quy hoạch là căn bản; phát triển toàn diện, HĐH nông nghiệp là then chốt.

Phát triển NN, NT và nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nông dân
phải dựa trên cơ chế kinh tế thị trường định hướng XHCN, phù hợp với điều
9
kiện của từng vùng, từng lĩnh vực, để giải phóng và sử dụng có hiệu quả các
nguồn lực xã hội, trước hết là lao động, đất đai, rừng và biển; khai thác tốt các
điều kiện thuận lợi trong hội nhập kinh tế quốc tế cho phát triển lực lượng sản
xuất trong NN, NT phát huy cao nội lực; đồng thời tăng mạnh đầu tư của Nhà
nước và xã hội, ứng dụng nhanh các thành tựu khoa học, công nghệ tiên tiến
cho NN, NT, phát triển nguồn nhân lực, nâng cao dân trí nông dân.
Giải quyết vấn đề NN, ND, NT là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị và
toàn xã hội; trước hết, phải khơi dậy tinh thần yêu nước, tự chủ, tự lực tự cường
vươn lên của nông dân. Xây dựng xã hội nông thôn ổn định, hoà thuận, dân chủ,
có đời sống văn hoá phong phú, đàm đà bản sắc dân tộc, tạo động lực cho phát
triển nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới, nâng cao đời sống nông dân.
1.1.2. Quan điểm của Đảng và chính sách của Nhà nước về phát
triển NN, ND, NT trong quá trình CNH, HĐH.
Với đổi mới đã trải qua hơn hai thập kỷ, Việt Nam đã bắt đầu đột phá từ
nông nghiệp với chính sách và cơ chế khoán, từ khoán sản phẩm trong hợp
tác xã đến khoán tới hộ gia đình nông dân. Lợi ích cá nhân của người lao
động nông dân được coi trọng và kinh tế hộ nông dân được xác định là đơn vị
kinh tế cơ bản ở nông thôn. Phát triển kinh tế hàng hoá và áp dụng cơ chế thị
trường đã đem lại luồng sinh khí mới cho các cộng đồng xã hội nông thôn
trong đổi mới, đã tạo được động lực thực sự cho nông dân bằng việc giải
quyết hợp lý các quan hệ lợi ích trong NN, NT. Thực tế đã chứng tỏ, thành
tựu của công cuộc đổi mới ở Việt Nam là gắn liền với việc chọn đúng khâu
đột phá, phát hiện đúng vấn đề của phát triển và đề ra những giải pháp phù
hợp để thúc đẩy phát triển.
Ý nghĩa sâu xa của vấn đề là ở chỗ giải phóng sức sản xuất, giải phóng
mọi tiềm năng của xã hội, huy động được cơ chế thị trường để phát triển
mạnh lực lượng sản xuất. Giải phóng để phát triển, không chỉ lực lượng sản

10
xuất nói chung, mà trước hết là giải phóng tiềm năng sáng tạo to lớn của lực
lương lao động nông thôn vốn hết sức đông đảo của nước ta. Chính từ đây,
nhận thức lý luận mới về CNXH đã hình thành nên một vấn đề bản chất là
phát triển lực lượng sản xuất và phát huy nhân tố con người.
Sau hơn 20 năm thực hiện đường lối đổi mới, dưới sự lãnh đạo của
Đảng, NN, ND, NT nước ta đã đạt được thành tựu khá toàn diện và to lớn.
Nông nghiệp tiếp tục phát triển với tốc độ khá cao theo hướng sản xuất hàng
hoá, nâng cao năng suất, chất lượng và hiệu quả, đảm bảo vững chắc an ninh
lương thực quốc gia, một số mặt hàng xuất khẩu chiếm vị thế cao trên thị
trường thế giới. Kinh tế nông thôn chuyển dịch theo hướng tăng công nghiệp,
dịch vụ, ngành nghề; các hình thức tổ chức sản xuất tiếp tục đổi mới. Kết cấu
hạ tầng KT-XH được tăng cường; bộ mặt nhiều vùng nông thôn thay đổi. Đời
sống vật chất và tinh thần của dân cư ở hầu hết các vùng nông thôn ngày càng
được cải thiện. Xoá đói, giảm nghèo đạt kết quả to lớn. Hệ thống chính trị ở
nông thôn được củng cố và tăng cường. Dân chủ cơ sở được phát huy. An
ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội được giữ vững. Vị thế chính trị của giai
cấp nông dân ngày càng được nâng cao.
Tuy nhiên, những thành tựu đạt được chưa tương xứng với tiềm năng, lợi
thế và chưa đồng đều giữa các vùng. Nông nghiệp phát triển còn kém bền
vững, tốc độ tăng trưởng có xu hướng giảm dần, sức cạnh tranh thấp, chưa
phát huy tốt nguồn lực cho phát triển sản xuất; nghiên cứu, chuyển giao khoa
học - công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực còn hạn chế. Việc chuyển dịch cơ
cấu kinh tế và đổi mới cách thức sản xuất trong nông nghiệp còn chậm, phổ
biến vẫn là sản xuất nhỏ phân tán; năng suất, chất lượng, giá trị gia tăng nhiều
mặt hàng thấp. Công nghiệp, dịch vụ và ngành nghề phát triển chậm, chưa
thúc đẩy mạnh mẽ chuyển dịch cơ cấu kinh tế và lao động ở nông thôn. Các
hình thức tổ chức sản xuất chậm đổi mới, chưa đáp ứng yêu cầu phát triển
11
mạnh sản xuất hàng hoá. NN, NT phát triển thiếu quy hoạch, kết cấu hạ tầng

KT-XH còn yếu kém, môi trường ngày càng ô nhiễm; năng lực thích ứng, đối
phó với thiên tai còn nhiều hạn chế. Đời sống vật chất và tinh thần của người
dân nông thôn còn thấp, tỉ lệ hộ nghèo cao, nhất là vùng đồng bào dân tộc,
vùng sâu, vùng xa; chênh lệch giàu, nghèo giữa nông thôn và thành thị, giữa
các vùng còn lớn, phát sinh nhiều vấn đề xã hội bức xúc.
Quá trình thay đổi mô hình phát triển và cơ chế quản lý, phát triển mạnh
mẽ kinh tế thị trường, mở rộng đầu tư nước ngoài, đẩy nhanh quá trình CNH
cùng với sự ĐTH đất nước cũng làm nảy sinh nhiều vấn đề KT-XH bức xúc,
đặc biệt là các vấn đề ở nông thôn. Kinh tế thị trường đi liền với hoạt động
cạnh tranh, tình trạng phân hoá giàu - nghèo đã và đang diễn ra, đói nghèo của
một bộ phận nông dân, nhất ở những vùng nông thôn đặc biệt khó khăn trở
thành một hệ luỵ xã hội nhức nhối, đặc biệt là đối với các hộ nông dân mất
đất sản xuất do phát triển công nghiệp và đô thị. Lao động nông thôn di cư ra
đô thị cũng làm tăng áp lực cho việc giải quyết các vấn đề xã hội. Có một
thực tế là, nông dân là lực lượng xã hội cơ bản trong cơ cấu xã hội, có đóng
góp to lớn trong sự nghiệp đổi mới, nhưng hưởng lợi ích chưa tương xứng và
quan trọng hơn là cơ hội cho họ phát triển trong mở cửa, đổi mới và hội nhập
chưa được xác lập rõ ràng.
Công bằng xã hội là một mục tiêu quan trong của tiến trình đổi mới, mục
tiêu này chưa được thực hiện tốt đối với nông dân và cộng đồng xã hội nông
thôn. Nếu không kịp thời có những điều chỉnh trong chính sách và quản lý thì
sẽ không thực hiện được những bảo đảm cho ổn định xã hội để phát triển toàn
diện và lâu dài.
Đó là lý do giải thích vì sao, sau Đại hội X của Đảng Cộng sản Việt
Nam, Trung ương Đảng đã đặt vấn đề NN, ND, NT vào chương trình nghị sự
để tập trung giải quyết.
12
Mục tiêu tổng quát
Không ngừng nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của dân cư nông
thôn, hài hoà giữa các vùng, tạo sự chuyển biến nhanh hơn ở các vùng còn

nhiều khó khăn; nông dân được đào tạo có trình độ sản xuất ngang bằng với
các nước tiên tiến trong khu vực và đủ bản lĩnh chính trị, đóng vai trò làm chủ
nông thôn mới. Xây dựng nền nông nghiệp phát triển toàn diện theo hướng
hiện đại, bền vững, sản xuất hàng hoá lớn, có năng suất, chất lượng, hiệu quả
và khả năng cạnh tranh cao, đảm bảo vững chắc an ninh lương thực quốc gia
cả trước mắt và lâu dài. Xây dựng nông thôn mới có kết cấu hạ tầng kinh tế -
xã hội KT-XH hiện đại; cơ cấu kinh tế và các hình thức tổ chức sản xuất hợp
lý, gắn nông nghiệp với phát triển nhanh công nghiệp, dịch vụ, đô thị theo
quy hoạch; xã hội nông thôn ổn định, giàu bản sắc văn hoá dân tộc; dân trí
được nâng cao, môi trường sinh thái được bảo vệ; hệ thống chính trị ở nông
thôn dưới sự lãnh đạo của Đảng được tăng cường. Xây dựng giai cấp nông
dân, củng cố liên minh công nhân - nông dân - trí thức vững mạnh, tạo nền
tảng KT-XH và chính trị vững chắc cho sự nghiệp CNH, HĐH, xây dựng và
bảo vệ tổ quốc Việt Nam XHCN.
Chính phủ đã cụ thể hoá quan điểm của Đảng bằng các chính sách, kế
hoạch cụ thể như:
Mục tiêu đến năm 2020
Tốc độ tăng trưởng nông, lâm, thuỷ sản đạt 3,5 - 4%/năm; sử dụng đất
nông nghiệp tiết kiệm và hiệu quả; duy trì diện tích đất lúa đảm bảo vững
chắc an ninh lương thực quốc gia trước mắt và lâu dài. Phát triển nông nghiệp
kết hợp với phát triển công nghiệp, dịch vụ và ngành nghề nông thôn, giải
quyết cơ bản việc làm, nâng cao thu nhập của dân cư nông thôn gấp trên 2,5
lần so với hiện nay.
Lao động nông nghiệp còn khoảng 30% lao động xã hội, tỉ lệ lao động
nông thôn qua đào tạo đạt trên 50%; số xã đạt tiêu chuẩn nông thôn mới
khoảng 50%.
13
Phát triển đồng bộ kết cấu hạ tầng KT-XH nông thôn, trước hết là hệ
thống thuỷ lợi đảm bảo tưới tiêu chủ động cho toàn bộ diện tích đất lúa hai
vụ, mở rộng diện tích tưới cho rau màu, cây công nghiệp, cấp thoát nước chủ

động cho diện tích nuôi trồng thủy sản, làm muối; đảm bảo giao thông thông
suốt bốn mùa tới hầu hết các xã và cơ bản có đường ô tô tới các thôn, bản;
xây dựng cảng cá, khu neo đậu tàu thuyền và hạ tầng nghề cá; cấp điện sinh
hoạt cho hầu hết dân cư, các cơ sở công nghiệp và dịch vụ ở nông thôn; đảm
bảo cơ bản điều kiện học tập chữa bệnh, sinh hoạt văn hoá, thể dục thể thao ở
hầu hết các vùng nông thôn tiến gần tới mức các đô thị trung bình.
Nâng cao năng lực phòng chống, giảm nhẹ thiên tai, hoàn chỉnh hệ thống
đê sông, đê biển và rừng phòng hộ ven biển, hệ thống cơ sở hạ tầng giao
thông, thuỷ lợi, cụm dân cư đáp ứng yêu cầu phòng chống bão, lũ, ngăn mặn
và chống nước biển dâng; tạo điều kiện sống an toàn cho nhân dân đồng bằng
sông Cửu Long, miền Trung và các vùng thường xuyên bị bão, lũ, thiên tai;
chủ động triển khai một bước các biện pháp thích ứng và đối phó với biến đổi
khí hậu toàn cầu. Ngăn chặn, xử lý tình trạng ô nhiễm môi trường, từng bước
nâng cao chất lượng môi trường nông thôn.
Mục tiêu đến năm 2010
Tạo chuyển biến mạnh mẽ trong sản xuất nông nghiệp, kinh tế nông thôn
và nâng cao đời sống nhân dân trên cơ sở đẩy mạnh phát triển nông nghiệp,
xây dựng kết cấu hạ tầng KT-XH nông thôn, nhất là ở các vùng còn nhiều khó
khăn; tăng cường nghiên cứu và chuyển giao KH-CN tiên tiến, tạo bước đột
phá trong đào tạo nhân lực; tăng cường công tác xoá đói, giảm nghèo, đặc biệt
ở các huyện còn trên 50% hộ nghèo, tập trung giải quyết các vấn đề xã hội
bức xúc, giữ vững ổn định chính trị - xã hội ở nông thôn. Triển khai một bước
chương trình xây dựng nông thôn mới. Tốc độ tăng trưởng nông, lâm, thuỷ
sản 3 - 3,5%/năm. Tốc độ tăng trưởng công nghiệp và dịch vụ ở nông thôn
14
không thấp hơn mức bình quân của cả nước. Lao động nông nghiệp còn dưới
50% lao động xã hội. Giảm tỉ lệ hộ nghèo theo chuẩn mới, cơ bản không còn
hộ dân ở nhà tạm, tăng tỉ lệ che phủ rừng và tỉ lệ dân cư nông thôn được sử
dụng nước sạch.
1.2. NỘI DUNG CỦA VIỆC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ NN, ND, NT TRONG

QUÁ TRÌNH CNH, HĐH
1.2.1. Xây dựng nền nông nghiệp phát triển toàn diện theo hướng
hiện đại, đồng thời phát triển mạnh công nghiệp và dịch vụ ở nông thôn
Đẩy nhanh tiến độ quy hoạch sản xuất nông nghiệp trên cơ sở nhu cầu thị
trường và lợi thế từng vùng, sử dụng đất nông nghiệp tiết kiệm, có hiệu quả,
duy trì diện tích đất lúa đảm bảo vững chắc an ninh lương thực quốc gia trước
mắt và lâu dài. Cơ cấu lại ngành nông nghiệp, gắn sản xuất với chế biến và thị
trường. Phát triển sản xuất với quy mô hợp lý các loại nông sản hàng hoá xuất
khẩu có lợi thế nông sản thay thế nhập khẩu. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất
kỹ thuật, ứng dụng KH-CN hiện đại, công nghệ sinh học, thuỷ lợi hoá, cơ giới
hoá, thông tin hoá, thay thế lao động thủ công, thay đổi tập quán canh tác lạc
hậu để sử dụng có hiệu quả đất đai, tài nguyên, lao động, nâng cao năng suất,
chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của nông sản.
Phát triển ngành trồng trọt, hình thành vùng sản xuất hàng hoá tập trung,
thực hiện đầu tư thâm canh, áp dụng các giống và quy trình sản xuất mới có
năng suất, chất lượng cao; hoàn thiện hệ thống tưới tiêu; đẩy nhanh cơ giới
hoá đồng bộ các khâu sản xuất; HĐH công nghiệp bảo quản, chế biến, nâng
cao chất lượng, vệ sinh an toàn thực phẩm và giá trị gia tăng của nông sản
hàng hóa. Bố trí lại cơ cấu cây trồng, mùa vụ và giống để giảm thiệt hại do
thiên tai, dịch bệnh phù hợp với điều kiện của từng vùng. Tiếp tục đẩy mạnh
thâm canh sản xuất lúa, nhất là ở đồng bằng sông Cửu Long, đồng bằng sông
Hồng. Đảm bảo vững chắc an ninh lương thực quốc gia trước mắt và lâu dài
và ưu tiên hàng đầu trong phát triển nông nghiệp. Có chính sách bảo đảm lợi
15
ích cho người trồng lúa, địa phương và vùng trồng lúa. Xây dựng các vùng
sản xuất cây công nghiệp, cây ăn quả, rau, hoa hàng hoá tập trung, trước hết
là các vùng nguyên liệu cho công nghiệp chế biến và xuất khẩu.
Phát triển nhanh ngành chăn nuôi theo phương thức công nghiệp, bán
công nghiệp, an toàn dịch bệnh, phù hợp với lợi thế của từng vùng; chú trọng
phát triển chăn nuôi gia súc ăn cỏ ở trung du, miền núi và Tây Nguyên; tập

trung cải tạo và nâng cao chất lượng giống, áp dụng quy trình chăn nuôi tiên
tiến để tăng năng suất, chất lượng và hiệu quả; tăng cường công tác thú y,
phòng chống dịch bệnh; phát triển sản xuất thức ăn chăn nuôi công nghiệp; tổ
chức lại và HĐH cơ sở giết mổ, chế biến gia súc, gia cầm.
Phát triển lâm nghiệp toàn diện từ quản lý, bảo vệ, trồng, cải tạo, làm
giàu rừng đến khai thác, chế biến lâm sản, bảo vệ môi trường cho du lịch sinh
thái. Có cơ chế, chính sách phù hợp, tạo điều kiện, khuyến khích các tổ chức,
cá nhân thuộc mọi thành phần kinh tế tham gia bảo vệ, phát triển rừng. Cho
phép khai thác lợi ích kinh tế từ rừng sản xuất và rừng tự nhiên theo nguyên
tắc bền vững, lấy nguồn thu từ rừng để bảo vệ, phát triển rừng và làm giàu từ
rừng. Khuyến khích và hỗ trợ các tổ chức, cá nhân trồng rừng thâm canh,
HĐH công nghệ khai thác, chế biến nhằm nâng cao giá trị lâm sản, chú trọng
phát triển lâm sản ngoài gỗ.
Triển khai có kết quả chương trình khai thác hải sản trong chiến lược
phát triển kinh tế biển, gắn nhiệm vụ phát triển kinh tế với bảo đảm an ninh,
quốc phòng. Cơ cấu lại lực lượng đánh bắt gần bờ, đồng thời có chính sách hỗ
trợ ngư dân chuyển đổi nghề tạo việc làm, tăng thu nhập và cải thiện đời sống
của ngư dân ven biển. Phát triển nhanh lực lượng khai thác xa bờ theo hướng
đầu tư trang bị phương tiện và công nghệ hiện đại, phát triển đồng bộ cơ sở hạ
tầng và dịch vụ hậu cần nghề cá, khu neo đậu tàu thuyền theo quy hoạch, hệ
thống thông tin liên lạc, tìm kiếm cứu nạn. Phát triển mạnh nuôi trồng thuỷ
sản đa dạng, theo quy hoạch, phát huy lợi thế của từng vùng gắn với thị
16
trường; xây dựng đồng bộ kết cấu hạ tầng vùng nuôi, trồng, trước hết là thuỷ
lợi; áp dụng rộng rãi các quy trình công nghệ sinh sản nhân tạo; xây dựng hệ
thống thú y thuỷ sản; kiểm soát chặt chẽ chất lượng giống, thức ăn, môi
trường nuôi; HĐH các cơ sở chế biến, đảm bảo các tiêu chuẩn về vệ sinh an
toàn thực phẩm.
Phát triển mạnh công nghiệp, dịch vụ ở các vùng nông thôn theo quy
hoạch. Khuyến khích các thành phần kinh tế đầu tư phát triển công nghiệp

chế biến tinh, chế biến sâu gắn với vùng nguyên liệu và thị trường, đẩy mạnh
sản xuất tiểu thủ công nghiệp, triển khai chương trình bảo tồn và phát triển
làng nghề. Phát triển nhanh và nâng cao chất lượng các loại dịch vụ phục vụ
sản xuất, đời sống của dân cư nông thôn.
1.2.2. Xây dựng kết cấu hạ tầng KT-XH nông thôn gắn với phát
triển các đô thị theo đ ịnh hướng XHCN
Tiếp tục đầu tư các công trình thủy lợi theo hướng đa mục tiêu, nâng cao
năng lực tưới tiêu chủ động cho các loại cây trồng, trước hết cho lúa, nuôi
trồng thuỷ sản và các loại cây trồng có giá trị kinh tế cao, cấp nước sinh hoạt
cho dân cư và công nghiệp, dịch vụ ở nông thôn. Xây dựng hồ chứa nước ở
vùng thường xuyên bị khô hạn, phát triển thủy lợi nhỏ kết hợp thủy điện ở
miền núi. Củng cố, xây dựng hệ thống đê sông, đê biển, hệ thống ngăn lũ,
thoát lũ. Hoàn thiện hệ thống tổ chức quản lý thuỷ lợi có hiệu quả, nâng hiệu
suất sử dụng các công trình thuỷ lợi lên trên 80%.
Phát triển giao thông nông thôn bền vững gắn với mạng lưới giao thông
quốc gia. Ưu tiên phát triển giao thông ở các vùng khó khăn để có điều kiện
phát triển KT-XH nhanh hơn. Quy hoạch, đầu tư xây dựng hệ thống đường
đến các vùng trung du, miền núi và ven biển để phát triển công nghiệp và đô
thị. Từng bước nâng cao chất lượng đường nông thôn; có cơ chế, chính sách
đảm bảo duy tu bảo dưỡng thường xuyên. Phát triển giao thông thuỷ, xây
17
dựng các cảng sông, nạo vét luồng lạch và các phương tiện vận tải sông, biển
an toàn.
Cải tạo và phát triển đồng bộ hệ thống lưới điện, bảo đảm đủ điện phục vụ
cho sản xuất nông nghiệp; nâng cao chất lượng điện phục vụ sinh hoạt của dân
cư nông thôn. Phát triển hệ thống bưu chính viễn thông, nâng cao khả năng tiếp
cận thông tin cho mọi vùng nông thôn, đặc biệt là miền núi, vùng sâu, vùng xa,
hải đảo. Xây dựng hệ thống chợ nông sản phù hợp với từng vùng.
Tập trung đầu tư cho các viện nghiên cứu, phòng thí nghiệm, cơ sở
chuyển giao KH-CN nông nghiệp đạt trình độ tiên tiến trong khu vực; phát

triển nhanh các trung tâm, trạm giống, cơ sở khuyến nông ở các huyện, xã.
Nâng cấp mạng lưới y tế cơ sở, y tế dự phòng, các bệnh viện đa khoa tuyến
huyện, các trung tâm y tế vùng, các cơ sở y tế chuyên sâu; hoàn thành chương
trình kiên cố hóa trường học; xây dựng các trung tâm, nhà văn hoá - thể thao
tại thôn, xã.
Quy hoạch bố trí lại dân cư nông thôn gắn với việc quy hoạch xây dựng
công nghiệp, dịch vụ và phát triển đô thị ở các vùng. Thực hiện chương trình
xây dựng nông thôn mới với các tiêu chí cụ thể, phù hợp với đặc điểm từng
vùng, chú ý các xã còn nhiều khó khăn ở miền núi, biên giới, bãi ngang, hải
đảo. Phát triển mạng lưới thị trấn, thị tứ theo quy hoạch; tiếp tục thực hiện
phương châm “Nhà nước và nông dân cùng làm”, khuyến khích các thành
phần kinh tế tham gia đầu tư, xây dựng kết cấu hạ tầng nông thôn. Thực hiện
tốt các chương trình hỗ trợ nhà ở cho người nghèo và các đối tượng chính
sách, xoá nhà tạm ở nông thôn, thực hiện chương trình nhả ở cho đồng bào
vùng bão, lũ; bố trí lại dân cư ra khỏi vùng bão, lũ, vùng sạt lở núi, ven sông,
ven biển.
Nâng cao năng lực phòng chống, giảm nhẹ thiên tai, tìm kiếm cứu nạn;
chủ động triển khai một bước các công trình giảm thiểu tác hại của biến đổi
khí hậu và nước biển dâng. Tăng cường các biện pháp bảo vệ môi trường
18
nông thôn, ngăn chặn và khắc phục tình trạng ô nhiễm môi trường đang ngày
càng gia tăng.
1.2.3. Đổi mới và xây dựng các hình thức tổ chức sản xuất, dịch vụ
có hiệu quả ở nông thôn
Tiếp tục tổng kết, đổi mới và xây dựng các mô hình kinh tế, hình thức tổ
chức sản xuất có hiệu quả ở nông thôn. Có chính sách khuyến khích phát triển
các mối liên kết giữa hộ nông dân với các doanh nghiệp, hợp tác xã, tổ chức
khoa học, hiệp hội ngành hàng và thị trường tiêu thụ sản phẩm để hỗ trợ kinh
tế hộ phát triển theo hướng gia trại, trang trại có quy mô phù hợp, sản xuất
hàng hoá lớn.

Tiếp tục đổi mới, phát triển HTX, tổ hợp tác phù hợp với nguyên tắc tổ
chức của hợp tác xã và cơ chế thị trường; hỗ trợ kinh tế tập thể về đào tạo cán
bộ quản lý, lao động; tiếp cận các nguồn vốn, trợ giúp kỹ thuật và chuyển
giao công nghệ, phát triển thị trường, xúc tiến thương mại và các dự án phát
triển nông thôn; hợp tác xã phải làm tốt các dịch vụ đầu vào, chế biến, tiêu thụ
sản phẩm cho nông dân.
Hoàn thành việc sắp xếp, đổi mới các doanh nghiệp nhà nước trong nông
nghiệp. Đổi mới căn bản việc tổ chức quản lý nông, lâm trường quốc doanh.
Thực hiện tốt việc giao khoán đất, vườn cây cho người lao động, nông, lâm
trường quốc doanh chuyển sang làm tốt các dịch vụ cho người nhận khoán và
nông dân trong vùng, nhất là hướng dẫn kỹ thuật, dịch vụ vật tư, tiêu thụ và chế
biến sản phầm. Rà soát hiện trạng sử dụng quỹ đất rừng, thu hồi đất rừng sử
dụng sai mục đích, kém hiệu quả, vượt khả năng quản lý của đơn vị, giao lại cho
chính quyền địa phương để cho các tổ chức, cá nhân thuê sử dụng có hiệu quả.
Tạo môi trường thuận lợi để hình thành và phát triển mạnh các loại hình
doanh nghiệp nông thôn, nhất là các doanh nghiệp chế biến nông, lâm, thuỷ
sản, sử dụng nguyên liệu và thu hút nhiều lao động nông nghiệp tại chỗ,
doanh nghiệp dịch vụ vật tư, tiêu thụ nông, lâm, thuỷ sản cho nông dân. Phát
19
triển mạnh doanh nghiệp công nghiệp chế tạo máy móc, thiết bị, vật tư,
nguyên liệu phục vụ nông nghiệp.
1.2.4. Phát triển nhanh nghiên cứu, chuyển giao và ứng dụng KH-
CN, đào tạo nguồn nhân lực, tạo đột phá để HĐH, CNH NN, NT
Tăng đầu tư ngân sách cho nghiên cứu, chuyển giao KH-CN để nông
nghiệp sớm đạt trình độ tương đương với các nước tiên tiến trong khu vực; ưu
tiên đầu tư ứng dụng công nghệ sinh học để chọn, tạo ra nhiều giống cây
trồng, vật nuôi và quy trình nuôi trồng, bảo quản, chế biến, tạo đột phá về
năng suất, chất lượng và hiệu quả sản xuất. Xây dựng các chính sách đãi ngộ
thỏa đáng để khai thác, phát huy tốt các nguồn lực KH-CN, khuyến khích mọi
thành phần kinh tế tham gia nghiên cứu, chuyển giao KH-CN; thu hút thanh

niên, trí thức trẻ về nông thôn, nhất là các ngành nông nghiệp, y tế, giáo dục,
văn hoá. Tăng cường năng lực của hệ thống khuyến nông, khuyến lâm,
khuyến ngư, thú y, bảo vệ thực vật và các dịch vụ khác ở nông thôn; xây dựng
các vùng sản xuất nông sản an toàn, công nghệ cao.
Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng kiến thức khoa học kỹ thuật sản xuất
nông nghiệp tiên tiến, hiện đại cho nông dân; đào tạo nghề cho bộ phận con
em nông dân để chuyển nghề, xuất khẩu lao động; đồng thời tập trung đào tạo
nâng cao kiến thức cho cán bộ quản lý, cán bộ cơ sở. Hình thành chương trình
mục tiêu quốc gia về đào tạo nghề, phát triển nguồn nhân lực, đảm bảo hàng
năm đào tạo khoảng 1 triệu lao động nông thôn. Thực hiện tốt việc xã hội hoá
công tác đào tạo nghề.
1.2.5. Nâng cao đời sống vật chất tinh thần cho nông dân
Giải quyết việc làm cho nông dân là nhiệm vụ ưu tiên xuyên suốt trong
mọi chương trình phát triển KT-XH của cả nước; bảo đảm hài hoà giữa các
vùng, thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các vùng, giữa nông thôn và thành
thị. Có kế hoạch cụ thể về đào tạo nghề và chính sách đảm bảo việc làm cho
nông dân, nhất là ở các vùng chuyển đổi mục đích sử dụng đất. Đẩy mạnh
20
xuất khẩu lao động từ nông thôn; triển khai kế hoạch hợp tác sản xuất nông
nghiệp với một số quốc gia có nhu cầu.
Tập trung nguồn lực và tăng cường chỉ đạo thực hiện đồng bộ chiến lược
về tăng trưởng và xoá đói giảm nghèo. Đặc biệt quan tâm tới miền núi phái
Bắc, Tây nguyên, đồng bằng sông Cửu Long và các huyện, xã có tỉ lệ hộ
nghèo trên 50%, các hải đảo, vùng bãi ngang. Nâng cao đời sống đồng bào
các dân tộc thiểu số.
Nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe ban đầu và khám chữa bệnh;
thực hiện tốt chính sách bảo hiểm y tế, dân số, giảm tỉ lệ sinh ở nông thôn. Ưu
tiên đầu tư phát triển giáo dục và đào tạo ở vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào
dân tộc. Nâng cao chất lượng cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng
đời sống văn hoá”, xây dựng các hương ước, phát huy truyền thống tốt đẹp,

tương thân tương ái, tình làng nghĩa xóm, bài trừ các hủ tục, thực hiện nếp
sống mới ở nông thôn.
Xây dựng hệ thống an sinh xã hội ở nông thôn. Tiếp tục thực hiện các
chính sách bảo hiểm y tế đối với người nghèo, chăm sóc trẻ em dưới 6 tuổi,
chế độ cứu trợ đối với hộ thiếu đói, vùng khó khăn, cấp học bổng cho học
sinh nghèo, cận nghèo. Thí điểm bảo hiểm nông nghiệp, bảo đảm mức sống
tối thiểu cho cư dân nông thôn. Rà soát, giảm thiểu các khoản đóng góp có
tính chất bắt buộc đối với nông dân. Tiếp tục chỉ đạo hoàn thiện và thực hiện
đầy đủ quy chế dân chủ cơ sở.
Đấu tranh, ngăn chặn các hành vi tiêu cực, giữ vững an ninh, trật tự an
toàn xã hội, giải quyết kịp thời các vụ việc khiếu kiện của nhân dân, không
để gây thành những điểm nóng ở nông thôn. Tích cực đấu tranh phòng,
chống tham nhũng, thực hành tiết kiệm, chống lãng phí. Thực hiện bình
đẳng giới, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần, năng lực và vị thế của phụ
nữ ở nông thôn.
21
1.2.6. Đổi mới mạnh mẽ cơ chế, chính sách để huy động cao các
nguồn lực, phát triển nhanh kinh tế nông thôn
Sửa đổi Luật Đất đai theo hướng: Tiếp tục khẳng định đất đai là sở hữu
toàn dân, Nhà nước thống nhất quản lý theo quy hoạch, kế hoạch để sử dụng
có hiệu quả; giao đất cho hộ gia đình sử dụng lâu dài; mở rộng hạn mức sử
dụng đất, thúc đẩy quá trình tích tụ đất đai; công nhận quyền sử dụng đất
được vận động theo cơ chế thị trường, trở thành một nguồn vốn trong sản
xuất, kinh doanh. Ban hành chính sách định giá bảo đảm hài hòa quyền lợi
của người sử dụng đất, của nhà đầu tư và của Nhà nước trong quá trình giải
tỏa, thu hồi đất. Có cơ chế khuyến khích những tổ chức, cá nhân tham gia góp
vốn bằng quyền sử dụng đất để thành lập công ty, vào các dự án đầu tư, kinh
doanh khi có đất bị thu hồi. Có chính sách giải quyết tốt vấn đề đất ở, nhà ở,
việc làm cho người bị thu hồi đất; có quy hoạch và cơ chế bảo vệ vững chắc
đất trồng lúa.

Rà soát, điều chỉnh cơ cấu đầu tư ngân sách, giảm bớt đầu tư cho các công
trình có thể thu hồi vốn để tạo nguồn, tăng đầu tư phát triển cho khu vực NN,
NT; tăng mạnh đầu tư ngân sách nhà nước ngay từ năm 2009 và đảm bảo 5
năm sau cao gấp 2 lần 5 năm trước. Có cơ chế điều tiết, phân bổ đầu tư ngân
sách nhà nước đảm bảo lợi ích của các địa phương có điều kiện phát triển công
nghiệp với các địa phương thuần nông, nhất là chuyên trồng lúa. Thực hiện
rộng rãi cơ chế đấu thầu quyền khai thác, sử dụng tài nguyên thiên nhiên gắn
với việc tăng cường quản lý, bảo vệ nguồn tài nguyên.
Tăng cường phân cấp thu chi ngân sách cho các địa phương, bao gồm cả
cấp huyện và xã; tăng cường hỗ trợ nông dân sản xuất nông sản hàng hoá; tiếp
tục dành nguồn vốn tín dụng ưu đãi và khuyến khích các ngân hàng, định chế
tài chính cho vay đối với NN, NT. Có cơ chế, chính sách đủ mạnh khuyến
khích các doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế đầu tư vào NN, NT, kể
cả huy động vốn ODA và FDI.
22