Văn 8 Tiết 93. HỊCH TƯỚNG SĨ

TIẾT 93 +94
Ngày dạy : 14/2/2011
Văn bản. HỊCH TƯỚNG SĨ
Trần Quốc Tuấn


A. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT
- Bổ sung thêm kiến thức về văn nghị luận trung đại.
- Thấy được chức năng, yêu cầu nội dung, hình thức của văn bản Hịch tướng sĩ.
- Cảm nhận lòng yêu nước tha thiết, tầm nhìn, chiến lược của vị chỉ huy quân sự đại tàn Trần
Quốc Tuấn.
B. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KỸ NĂNG, THÁI ĐỘ
1. Kiến thức :
- Sơ giản về thể hịch.
- Hoàn cảnh lịch sử liên quan đến sự ra đời của bài Hịch tướng sĩ.
- Tinh thần yêu nước, í chí quyết thắng kẻ thù xâm lược của quân dân đời Trần.
- Đặc điểm văn chính luận ở Hịch tướng sĩ.
2. Kỹ năng :
- Đọc hiểu văn bản theo thể hịch.
- Nhận biết được không khí thời đại sôi sục thời Trần ở thời điểm dân tộc ta chuẩn bị cuộc
kháng chiến chống giặc Mông- Nguyên xâm lược lần thứ 2.
- Phân tích nghệ thuật lập luận, cách dùng các điển tích, điển cố trong văn bản nghị luận
trung đại.
C. PHƯƠNG PHÁP:
Vấn đáp, thảo luận nhóm.
D. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC:
1. Ổn định:
2. Bài cũ: Kiểm tra bài cũ : ? Em hiểu thế nào là thể chiếu ?
? Sự kết hợp giữa lí lẽ và tình cảm được thể hiện như thế nào trong bài Chiếu dời đô? Phân
tích, dẫn chứng
? Vì sao nói, với Thiên đô chiếu, Lí Công Uẩn xứng đáng là một vị minh quân nhìn xa trông

rộng ?
3. Bài mới : GV giới thiệu bài mới.
Trần Quốc Tuấn là một trong những danh tướng kiệt xuất của nhân dân Việt Nam và của
thế giới thời trung đại. Ông góp công lớn trong 2 cuộc kháng chiến chống quân Mông –
Nguyên ( 1285, 1288). Là nhà lí luận quân sự với các tác phẩm Vạn kiếp tông bí truyền thư,
Binh thư yếu lược, để kích động tinh thần yêu nước, trung nghĩa, quyết chiến quyết thắng
của tướng sĩ dưới quyền. Hôm nay, chúng ta đi tìm hiểu một trong những vb mang nội dung
đó .
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS
NỘI DUNG BÀI DẠY
* HOẠT ĐỘNG 1: Tìm hiểu chung tác giả, tác
phẩm, thể loại.
Gọi hs đọc chú thích dấu sao sgk
? Em hãy nêu vài nét về tác giả , tác phẩm ?thể
loại?
GV: Hướng dẫn tìm hiểu
I. GIỚI THIỆU CHUNG
1. Tác giả:
Hưng Đạo Vương – Trần Quốc Tuấn
( 1231?- 1300) là một danh tướng đời
Trần có công lớn lao trong 3 cuộc kháng
chiến chống quân Mông-Nguyên.
HS: Trình bày
* HOẠT ĐỘNG 2: Đọc và tìm hiểu văn bản
Gọi hs đọc đoạn 1
GV cùng hs đọc (yêu cầu giọng điệu cần thay đổi
linh hoạt cho phù hợp với từng đoạn nhưng nhìn
chung giọng điệu cần hào hùng, tha thiết )
- GV nhận xét cách đọc của từng hs và Giải
thích từ khó

? Từ chú thích sgk, hãy cho biết: Đặc điểm chính
của thể hịch trên các phương diện hình thức, mục
đích, tác động ?
? Từ đó, hãy xác nhận các đặc điểm chính của bài
Hịch tướng sĩ ? ( đại í)
? Hãy tìm bố cục cụ thể của bài Hịch Tướng sĩ
chia làm mấy đoạn? Nêu nội dung từng đoạn?
GV: Hướng dẫn tìm hiểu
HS: Chia nhóm, thảo luận, trình bày
* Gọi hs đọc đoạn 1
? Những nhân vật được nêu gương có địa vị xã
hội ntn?
? Các nhân vật này có địa vị xã hội cao thấp
khác nhau, thuộc các thời đại khác nhau,
nhưng ở họ có những điểm chung nào để thành
gương sáng cho mọi người noi theo ?
HS: Lần lượt trả lời.
GV: Nhận xét, chốt.
? Để mở bài tác giả đã dùng biện pháp nghệ
thuật gì ? Nghệ thuật đó đã đem lại hiệu quả gì
cho đoạn văn ?
(Dùng phép liệt kê, sử dụng nhiều câu cảm thán.
Vì vậy thuyết phục người đọc tin tưởng điều định
nói bởi tính khách quan của các dẫn chứng có
thật )
HS: Suy nghĩ. Lần lượt trả lời.
GV: Nhận xét, chốt, ghi bảng.
HẾT TIẾT 93

CHUYỂN TIẾT 94

? Khi phân tích tình hình địch –ta tác giả đã
dùng những luận điểm nào ?
? Hãy tìm những trong văn tương ứng với luận
điểm đó ?
* Đọc đoạn văn mang luận điểm 1
? Thời loạn lạc và buổi gian nan mà tác giả nói
tới ở đây thuộc về thời kì nào của nước ta ?
( Thời trần, quân Mông – Nguyên lăm le xâm
lược nước ta )
2. Tác phẩm :
Hịch là thể văn chính luận trung đại, có
kết cấu chặt chẽ, lí luận sắc bén, dùng để
khích lệ tình cảm, tinh thần đấu tranh
chống kẻ thù. Hịch tướng sĩ được Trần
Quốc Tuấn viết để kêu gọi tướng sĩ học
tập Binh thư yếu lược, sẵn sàng đối phó
với âm mưu của giặc Mông - Nguyên
xâm lược nước ta lần thứ 2.(1285)
3. Thể lọai : Văn nghị luận trung đại.
II. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN
1. Đọc và tìm hiểu từ khó. / SGK
2. Tìm hiểu văn bản.
a. Bố cục: Gồm 3 phần
- MB : Từ đầu … tiếng tốt
=> Nêu những gương trung thần nghĩa sĩ
trong lịch sử
- TB : Tiếp theo phỏng có được
không?
=> Phân tích tình hình địch ta, nhắm
khích lệ lòng yêu nước, căm thù giặc của

tướng sĩ
- KB : còn lại
=> Kêu gọi tướng sĩ học Binh thư yếu
lược
b. Phương thức biểu đạt.
c. Đại ý. Là bài văn nghị luận. Do chủ
tướng Trần Quốc Tuấn viết, nhắm thuyết
phục tướng sĩ học tập Binh thư yếu lược.
Kích động lòng yêu nước căm thù giặc
của các tướng sĩ thời Trần
d.Phân tích:
d1, Nêu gương sáng trong lịch sử
- Có người là tướng như Do vu, Vương
Công Kiên, Cốt Đãi Ngột Lang, Xích Tu
Tư
- Có người là gia thần như Dự Nhược,
Kích Đức
- Có người làm quan nhỏ coi giữ ao cá
như Thân Khoái
=> Họ sẵn sáng chết vì vua, vì chủ
tướng. Nêu gương sáng trong lịch sử để
khích lệ lòng trung quân ái quốc của
tướng sĩ thời Trần.

TIẾT 94
d2, Phân tích tình hình địch- ta
* Phía Địch
? Trong thời buổi ấy, hình ảnh kẻ thù hiện lên
qua những từ ngữ nào ?
? Có gì đặc sắc trong lời văn khắc hoạ kẻ thù ?

HS: Suy nghĩ. Lần lượt trả lời.
GV: Nhận xét, chốt, ghi bảng.
? Từ đó kẻ thù hiện ra như thế nào ?
? Nhận xét thái độ của người viết đoạn văn này ?
HS: Suy nghĩ. Lần lượt trả lời.
GV: Nhận xét, chốt.
* Gọi hs đọc luận điểm 2
? Hãy tìm những từ ngữ thể hiện nỗi lòng của
tác giả trước sự bạo ngược, vô nhân đạo của
bọn xâm lược ?
? Qua đó ta thấy được tâm trạng của tác giả
ntn?
HS: Theo dõi sgk, trả lời.
GV: Nhận xét, chốt, ghi bảng.
? Theo dõi đoạn văn diễn tả tâm tình của chủ
tướng đối với tướng sĩ cho biết: Đoạn văn này
liên kết các câu văn có cấu tạo ntn? ( Liên các
câu có 2 vế song hành đối xứng , gọi là câu văn
biền ngẫu )
? Trần Quốc Tuấn đã chỉ rõ những việc làm
sai trái của tướng sĩ như thế nào?
? Trước việc làm sai trái đó sẽ dẫn đến hậu quả
gì ?
? Những biểu hiện đó cho thấy một cách sống
ntn cần phê phán ? (Quên danh dự và bổ phận .
Cầu an hưởng lạc )
? Những lời văn đó đã bộc lộ thái độ nào của
tác giả ?
? Tiếp theo tác giả đã khuyên răn tướng sĩ điều
gì ?

* Hs đọc đoạn cuối
? Đối lập thần chủ và nghịch thù, cũng có
nghĩa vạch rõ 2 con đường sống và chết. Điều
đó cho ta thấy TQT có thái độ như thế nào đối
với tướng sĩ của ông và với kẻ thù?
? Em có cảm nhận được những điều sâu sắc nào
từ nội dung của bài Hịch ? ( Ghi nhớ sgk )
* HOẠT ĐỘNG 3: Hướng dẫn học sinh tổng
kết.
* HOẠT ĐỘNG 4: Hướng dẫn tự học.
* Bài học :
- Đọc chú thích
- Tập đọc bài yêu cầu thể loại, học thuộc lòng
một số đoạn.
* Bài soạn :
- Đi lại nghênh ngang …. hung hản như
hổ đói
=> Ngôn từ gợi hình, gợi cảm, lời văn
mỉa mai châm biếm hình ảnh ghê tởm
của kẻ thù. Gợi cảm xúc căm phẫn cho
người đọc. Cho ta thấy bộ mặt bạo
ngược, vô nhân đạo, tham lam của kẻ
thù.
* Phía Ta
+ Chủ tướng
- Quên ăn mất ngủ…sẳn sàng hi sinh để
rửa mối nhục cho đất nước
=> Tâm trạng uất hận trào dâng trong
lòng
+ Quân lính

- Những việc làm sai trái: Vui chọi gà,
cờ …
- Hậu quả; Thái ấp, … tất cả đều đau xót
biết chừng nào
=> Phê phán dứt khoát, rạch ròi lối sống
cá nhân hưởng lạc của tướng sĩ.
- Lời khuyên : Biết lo xa, cảnh giác
trước âm mưu xâm lược, tăng cường
luyện tập Binh thư yếu lược, sẵn sàng
chiến đấu chống kẻ thù.
d3, Nhiệm vụ cấp bách, khích lệ tinh
thần chiến đấu
- Chọn một trong 2 con đường sống và
chết để thuyết phục tướng sĩ.
=> Thái độ dứt khoát, cương quyết, rõ
ràng. Quyết tâm chiến đấu và chiến
thắng kẻ thù xâm lược.
3.Tổng kết.
* Nghệ thuật.
- Lập luận chặt chẽ. Lí lẽ sắc bén. Luận
điểm rõ ràng, luận cứ chính xác.
- Sử dụng phép lập luận linh hoạt, ( so
sánh, bác bỏ ), chặt chẽ.
- Lòi văn thể hiện tình cảm yêu nước
mãnh liệt, chân thành, gây xúc động
trong người đọc
* Ý nghĩa văn bản.
Hịch tướng sĩ nêu vấn đề nhận thức và
hành động trước nguy cơ đất nước bị
xâm lược.

* Ghi nhớ sgk
Soạn bài tiếp theo “ Hành động nói ”