Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp chỉ đạo việc dạy Giải toán có lời văn ở trường Tiểu học Cao Nhân

sáng kiến kinh nghiệm

Một số biện pháp chỉ đạo việc dạy: Giải toán có lời văn ở trờng Tiểu học Cao Nhân

***************************************************************************************************************

phần i : đặt vấn đề
I. Lý do chọn đề tài:
Nh chúng ta đà biết : Sự nghiệp giáo dục có một vị trí quan trọng trong sự
phát triển đất nớc. Giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu nhằm nâng cao dân
trí, đào tạo nhân lực, bồi dỡng nhân tài. Đây là trách nhiệm của toàn Đảng,toàn
dân trong đó nhà trờng làm nòng cốt,có vai trò quyết định chất lợng giáo dục.
Trong hệ thống giáo dục quốc dân, cấp Tiểu học đợc coi là cấp học nền tảng trong
việc hình thành nhân cách và tri thức cho học sinh. Dạy học toán trong trờng Tiểu
học nói chung, dạy toán có lời văn ở lớp Một nói riêng là khâu vô cùng quan
trọng. Nó đợc ví nh những viên gach đầu tiên xây toà lâu đài toán học vững
chắc.Vì sự phát triển toàn diện của con ngời,vì chất lợng công dân tơng lai của đất
nớc,những ngời làm công tác giáo dục nói chung,ngời giáo viên dạy lớp Một nói
riêngcần xác định đợc nhiệm vụ và trách nhiệm cao cả của mình để xây dựng
động cơ phấn đấu và ý thức làm việc có hiệu quả. Với những ngời làm công tác
quản lý cần tìm cho mình những con đờng những giải pháp nhằm nâng cao chất lợng giáo dục để đáp ứng yêu cầu xà hội hiện nay,nhất là trong thời kỳ công
nghiệp hoá - hiện đại hoáđất nớc.
Là một hiệu phó phụ trách chuyên môn của trờng tôi luôn suy nghĩ tìm tòi
những cách đi, làm thế nào để nâng cao chất lợng dạy và học ở đơn vị mình nên
tôi đà chọn đề tài Một số biện pháp chỉ đạo việc dạy giải toán có lời văn ở lớp
Một.
II. mục đích nghiên cứu .
Tôi nghiên cứu đề tài này là để giúp bản thân nắm vững thêm về cơ sở lý
luận, cơ sở thực tiễn ,vị trí vai trò của giáo dục tiểu học nói chung, giải toán có lời
văn ở lớp Một nói riêng. Từ đó tôi có biện pháp chỉ đạo sâu sát hơn nhằm nâng
cao chất lợng giáo dục của trờng tiêu học Cao Nhân.

Tôi rất mong nhận đợc sự góp ý của các cấp lÃnh đạo,của đồng nghiệp để đề
tài có tính khả thi cao.
III. phơng pháp nghiên cứu.
Phân tích , tổng hợp.
IV. Đối tợng nghiên cứu.
Giáo viên, học sinh lớp Một trờng Tiểu học Cao Nhân.

Phần II: nội dung
1

****************************************************************************************************************

Ngời thực hiện:

Lê Thị Ninh - Trờng Tiểu học Cao Nhân - Thuỷ Nguyên - Hải Phòng


sáng kiến kinh nghiệm

Một số biện pháp chỉ đạo việc dạy: Giải toán có lời văn ở trờng Tiểu học Cao Nhân

***************************************************************************************************************

A. cơ sở lý luận.
Trong thế giới hiện đại hầu hết các quốc gia đều nhận thức đợc vai trò quyết
định của giáo dục trong phát triển kinh tế và ổn định.
Nhìn một cách tổng thể giáo dục có vai trò hình thành nhân cách con ngời và
đào tạo nhân lực phát triển kinh tế xà hội. Việt Nam đang bớc vào giai đoạn công
nghiệp hoá- hiện đại hoá và mục tiêu đến năm 2020 là nớc công nghiệp phát triển.
Nhân tố quyết định thắng lợi công cuộc : công nghiệp hoá - hiện đại hoávà hội

nhập quốc tế là con ngời. Vì vậy cần phải chuẩn bị cho con ngời Việt Nam những
phẩm chất chính trị, đạo đức tốt, có năng lực t duy, phân tích, tổng hợp, biết hợp
tác và giao tiếp hiệu quả...... Những phẩm chất và năng lực trên là mục tiêu của
giáo dục và đào tạo mà trớc hết là giáo dục Tiểu học.
Dạy và học môn toán ở trờng phổ thông là một khâu quan trọng của quá trình
dạy học. Nh cố thủ tớng Phạm Văn Đồng đà nói: Trong các môn khoa học và
kỹ thuật, toán học giữ một vị trí nổi bật. Nó có tác dụng lớn đối với kỹ thuật,
với sản xuất và chiến đấu. Nó là một môn thĨ thao cđa trÝ t, gióp chóng ta
nhiỊu trong viƯc rèn luyện phơng pháp suy nghĩ, phơng pháp suy luận, phơng
pháp học tập, phơng pháp giải quyết các vấn đề, giúp chúng ta rèn luyện trí
thông minh sáng tạo. Nó còn giúp chúng ta rèn luyện nhiều đức tính quý báu
khác nh: Cần cù và nhẫn nại, tự lực cánh sinh, ý chí vợt khó, yêu thích chính
xác, ham chuộng chân lý.
Đối với môn toán lớp Một, môn học có vị trí nền tảng, là điểm gốc của điểm
xuất phát của một bộ môn khoa học. Môn toán lớp Một đà mở đờng cho các em
vào thế giới kì diệu của toán học.

Đối với mạch kiến thức : "Giải toán có lời

văn", là một trong năm mạch kiến thức cơ bản xuyên suốt chơng trình Toán cấp
tiểu học. Thông qua giải toán có lời văn, các em đợc phát triển trí tuệ, đợc rèn
luyện kỹ năng tổng hợp: đọc, viết, diễn đạt, trình bày, tính toán. Toán có lời văn là
mạch kiến thức tổng hợp của các mạch kiến thức toán học, giải toán có lời văn các
2

****************************************************************************************************************

Ngời thực hiện:

Lê Thị Ninh - Trờng Tiểu học Cao Nhân - Thuỷ Nguyên - Hải Phòng

sáng kiến kinh nghiệm

Một số biện pháp chỉ đạo việc dạy: Giải toán có lời văn ở trờng Tiểu học Cao Nhân

***************************************************************************************************************

em sẽ đợc giải các loại toán về số học, các yếu tố đại số, các yếu tố hình học và đo
đại lợng. Toán có lời văn là chiếc cầu nối giữa toán học và thực tế đời sống, giữa
toán học với các môn học khác.
Trong các mạch kiến thức ở chơng trình tiểu học thì mạch kiến thức giải
toán có lời văn là mạch kiến thức khó khăn nhất đối với học sinh và càng khó
khăn hơn đối víi häc sinh líp Mét. V× häc sinh líp Mét vốn sống, vốn từ ngữ
còn nghèo nàn, khả năng đọc hiểu, khả năng t duy lô-gíc còn hạn chế.Vì vậy
các em cha biÕt c¸ch tù häc, cha häc tËp mét cách tích cực
Do đó dạy tốt việc giải toán có lời văn ở tiểu học mà bắt đầu từ lớp Một là
vấn đề chúng ta cần quan tâm. Nó góp phần quan trọng trong việc nâng cao
chất lợng giáo dục ở mỗi nhà trờng.
B Thực trạng việc dạy giải toán có lời văn ở tr ờng tiểu học Cao Nhân .
Trong khi giải bài toán có lời văn các em có thể đặt đúng phép tính của bài
nhng không tìm đợc câu trả lời đúng hoặc ghi đợc phép tính đúng,câu trả lời
đúng nhng lại không ghi đợc danh số đúng. Một số em cha biết tóm tắt bài
toán, phân tích bài toán nên không tìm đợc cách giải. Các em rất lúng túng
khi gặp bài toán có lời văn.
Về phía giáo viên, vẫn còn một số giáo viên chuyển đổi phơng pháp giảng
dạy còn lúng túng, cha phát huy đợc tính tích cực chủ động của học sinh, phơng pháp dạy học truyền thống đà ăn sâu vào t duy vào lề lối dạy học hàng
ngày. Một số giáo viên dạy theo cách thông báo kiến thức sẵn có, dạy theo
phơng pháp thuyết trình có kết hợp với đàm thoại, thực chất vẫn là thầy
truyền thụ, trò tiếp nhận ghi nhớ. Một số giáo viên ngại sử dụng đồ dùng

minh hoạ, ngại tóm tắt bằng sơ đồ hình vẽ hoặc đoạn thẳng, sử dụng ph ơng
pháp phân tích, tổng hợp trong việc giúp học sinh tìm đờng lối giải và giải
toán còn khó hiểu.Giáo viên còn coi việc dạy Giải toán có lời văn cho học sinh
3

****************************************************************************************************************

Ngời thực hiện:

Lê Thị Ninh - Trờng Tiểu học Cao Nhân - Thuỷ Nguyên - Hải Phòng


sáng kiến kinh nghiệm

Một số biện pháp chỉ đạo việc dạy: Giải toán có lời văn ở trờng Tiểu học Cao Nhân

***************************************************************************************************************

lớp Một là đơn giản, dễ dàng nên cha tìm tòi nghiên cứu để có phơng pháp giảng
dạy có hiƯu qu¶.
Vèn tõ, vèn kiÕn thøc, kinh nghiƯm thùc tÕ của học sinh lớp Một còn rất hạn chế
nên khi giảng dạy cho học sinh lớp Một giáo viên đà diễn đạt nh với các lớp trên
làm học sinh lớp Một khó hiểu và không thể tiếp thu đợc kiến thức nên kết quả
cha cao. Khả năng phối hợp, kết hợp với nhiều phơng pháp để dạy Giải toán có
lời văn ở lớp Một còn thiếu linh hoạt.
C. Một số giải pháp nhằm nâng cao chất l ợng dạy giải toán có lời văn ở lớp
Một - trờng Tiểu học Cao Nhân.
Qua thực trạng việc dạy và học Giải toán có lời văn ở lớp Một của trờng, tôi
luôn suy nghĩ mình phải làm gì để giúp anh em trong trờng dạy tốt loại toán này.
Sau đây là một số giải pháp mà tôi đà đa ra để giáo viên của trờng cùng tthực

hiện.
I. Nghiên cứu tài liệu.
1. Nắm bắt nội dung chơng trình.
Để dạy tốt môn Toán lớp 1 nói chung, "Giải bài toán có lời văn" nói riêng,
điều đầu tiên mỗi giáo viên phải nắm thật chắc nội dung ch ơng trình, sách
giáo khoa. Nhiều ngời nghĩ rằng Toán tiểu học, và đặc biệt là toán lớp 1 thì ai
mà chả dạy đợc. Đôi khi chính giáo viên đang trực tiếp dạy cũng rất chủ quan
và cũng có những suy nghĩ tơng tự nh vậy. Qua dự giờ một số đồng chí giáo
viên tôi nhận thấy giáo viên dạy bài nào chỉ cốt khai thác kiến thức của bài
ấy, còn các kiến thức cũ có liên quan giáo viên nắm không thật chắc.
Ngay từ đâu năm học, trong những buổi sinh hoạt chuyên môn tôi chỉ đạo
các khối đa nội dung năm bắt chơng trình môn học của khối lớp mình dạy.Từ
đó giáo viên nắm bắt đựoc cùng trong một mạch kiến thức ở khối mình dạy
những gì, khối dới đà dạy những gì, những gì khối trên cần phải dạy. Từ đó
giáo viên xác định trọng tâm kiến thức cần truyền thụ chính xác hơn.
4

****************************************************************************************************************

Ngời thực hiện:

Lê Thị Ninh - Trờng Tiểu học Cao Nhân - Thuỷ Nguyên - Hải Phòng


sáng kiến kinh nghiệm

Một số biện pháp chỉ đạo việc dạy: Giải toán có lời văn ở trờng Tiểu học Cao Nhân

***************************************************************************************************************

Trong chơng trình toán lớp Một giai đoạn đầu học sinh còn đang học chữ
nên cha thể đa ngay "Bài toán có lời văn". Mặc dù đến tận tuần 22, học sinh
mới đợc chính thức học cách giải "Bài toán có lời văn" song chúng ta đà có ý
ngầm chuẩn bị từ xa cho việc làm này ngay từ bài "Phép cộng trong phạm vi 3
ở tuần 7.
Bắt đầu từ tuần 7 cho đến các tuần 16 hầu hết các tiết dạy về phép cộng, trừ
trong phạm vi không quá 10 đều có các bài tập thuộc dạng "Nhìn tranh nêu
phép tính" ở đây học sinh đợc làm quen với việc:
- Xem tranh vẽ.
- Nêu bài toán bằng lời.
- Nêu câu trả lời.
- Điền phép tính thích hợp (với tình huống trong tranh).
Việc nêu câu trả lời ở các bài tập này là rất quan trọng nên khi dạy loại bài
này cần cho nhiều học sinh nêu câu trả lời để làm tiền đề cho các em học giải
toán có lời văn sau này.
Tiếp theo đó, kể từ tuần 17, học sinh đợc làm quen với việc đọc tóm tắt rồi
nêu đề toán bằng lời, sau đó nêu cách giải và tự điền số và phép tính thích hợp
vào dÃy ô trống. ở đây không còn tranh vẽ nữa ( bµi 3b - trang 87, bµi 5 trang 89).
ViƯc ngầm chuẩn bị cho học sinh các tiền đề để giải toán có lời văn là
chuẩn bị cho học sinh cả về viết câu lời giải và viết phép tính. Chính vì vậy
ngay sau các bài tập "nhìn tranh điền phép tính thích hợp vào dÃy các ô trống"
chúng ta cần đặt thêm cho các em những câu hỏi để các em trả lời miệng.Việc
làm này là hết sức cần thiết.Vì làm nh vậy nhiều lần, học sinh sẽ quen dần với
cách nêu lời giải bằng miệng. Do đó các em sẽ dễ dàng viết đợc các câu lời
giải sau này.

5

****************************************************************************************************************

Ngời thực hiện:

Lê Thị Ninh - Trờng Tiểu học Cao Nhân - Thuỷ Nguyên - Hải Phòng


sáng kiến kinh nghiệm

Một số biện pháp chỉ đạo việc dạy: Giải toán có lời văn ở trờng Tiểu học Cao Nhân

***************************************************************************************************************

Mặt khác, trớc khi chính thức học "Giải các bài toán có lời văn" học sinh đ ợc học bài nói về cấu tạo của một bài toán có lời văn (gồm hai thành phần
chính là những cái đà cho (đà biết) và những cái phải tìm (ch a biết). Vì khó có
thể giải thích cho học sinh "Bài toán là gì?" nên mục tiêu của tiết này là chØ
giíi thiƯu cho c¸c em hai bé phËn cđa mét bài toán:
+ Những cái đà cho (dữ kiện)
+ Và cái phải tìm (câu hỏi).
Để làm việc này sách Toán 1 ®· vÏ bèn bøc tranh, kÌm theo lµ bèn ®Ị toán: 2
đề còn thiếu dữ kiện, 1 đề còn thiếu câu hỏi, 1 đề thiếu cả dữ kiện lẫn câu hỏi
(biểu thị bằng dấu ...) Học sinh quan sát tranh rồi nêu miệng đề toán, sau đó
điền số vào chỗ các dữ kiện rồi điền từ vào chỗ câu hỏi (còn để trống). Từ đó
giáo viên giới thiệu cho các em " Bài toán thờng có hai phần ":
+ Những số đà cho.
+ Số phải tìm (câu hỏi).
Bài này giúp các em hiểu sâu hơn về cấu tạo của "Bài toán có lời văn".
Các loại toán có lời văn trong chơng trình chủ yếu là hai loại toán "Thêm Bớt".
Về hình thức trình bày bài giải, học sinh phải trình bày bài giải đầy đủ theo
quy định thống nhất từ lớp 1 đến lớp 5:
- Câu lời giải.
- Phép tính giải.

- Đáp số.
Để lờng trớc về vốn từ và khả năng đọc hiểu của học sinh khi "Giải bài toán
có lời văn" chơng trình toán Một đà có những giải pháp:
- Hạn chế dùng các vần khó và tiếng khó trong đề toán, tăng cờng dùng các
vần và tiếng dễ đọc , dễ viết trong các đề toán.

6

****************************************************************************************************************

Ngời thực hiện:

Lê Thị Ninh - Trờng Tiểu học Cao Nhân - Thuỷ Nguyên - Hải Phòng


sáng kiến kinh nghiệm

Một số biện pháp chỉ đạo việc dạy: Giải toán có lời văn ở trờng Tiểu học Cao Nhân

***************************************************************************************************************

- Lựa chọn câu hỏi trong đề toán sao cho học sinh chỉ cần chỉnh sửa một
chút xíu thôi là đợc ngay câu lời giải.
- Cho sẵn "cốt câu" lời giải vào tóm tắt để học sinh có thể dựa vào tóm tắt
mà viết câu lời giải.
- Cho phép (khuyến khích) học sinh tự nghĩ ra nhiều cách đặt lời giải khác
nhau trong cùng một bài toán.
2. Sử dụng đồ dùng thiết bị dạy học
Nh chúng ta đà biết, con đờng nhận thức của học sinh tiểu học là: "Từ trực
quan sinh động đến t duy trừu tợng, rồi từ t duy trừu tợng trở lại thực tiễn".

Đồ dùng thiết bị dạy học là phơng tiện vật chất, phơng tiện hữu hình cực kỳ
cần thiết khi dạy "Giải toán có lời văn" cho học sinh lớp Một. Cũng trong
cùng một bài toán có lời văn, nếu chỉ dùng lời ®Ĩ dÉn d¾t, dïng lêi ®Ĩ h íng
dÉn häc sinh làm bài thì vừa vất vả tốn công, vừa không hiệu quả và sẽ khó
khăn hơn rất nhiều so với dùng đồ dùng thiết bị, tranh ảnh, vật thực để minh
hoạ. Chính vì vậy rất cần thiết phải sử dụng đồ dùng thiế bị dạy học để dạy
học sinh "Giải bài toán có lời văn".
Hiện nay bộ đồ dùng trang bị đến từng lớp đà có khá nhiều các đồ dùng
mẫu vật cho việc sử dụng dạy "Giải toán có lời văn" song vẫn là thiếu nếu
giáo viên thực sự có trách nhiệm. Nhà trờng cần có kế hoạch mua bổ xung,
từng tổ khối, cá nhân giáo viên cần su tầm, làm thêm các thiết bị nh: vật thực,
tranh ảnh...
Một điều hết sức quan trọng là một số giáo viên còn ngại, hoặc lúng túng sử
dụng đồ dùng dạy học khi giảng dạy nói chung và khi dạy "Giải toán có lời
văn" nói riêng. Để khắc phục tình trạng này, giáo viên cần có ý thức chuẩn bị
sử dụng đồ dùng dạy học trớc khi lên lớp. Cần cải tiến nội dung sinh hoạt
chuyên môn để đa việc thống nhất sử dụng đồ dùng dạy học và phơng pháp sử
dụng đồ dùng dạy học vào các buổi sinh hoạt chuyên môn để bàn..
7

****************************************************************************************************************

Ngời thực hiện:

Lê Thị Ninh - Trờng Tiểu học Cao Nhân - Thuỷ Nguyên - Hải Phòng


sáng kiến kinh nghiệm

Một số biện pháp chỉ đạo việc dạy: Giải toán có lời văn ở trờng Tiểu học Cao Nhân

***************************************************************************************************************

3. Dạy "Giải bài toán có lời văn" ở lớp Một.
a/ Đọc và tìm hiểu đề toán.
Muốn học sinh hiểu và có thể giải đợc bài toán thì điều quan trọng đầu tiên
là phải giúp các em đọc và hiểu đợc nội dung bài toán. Giáo viên cần tổ chức
cho các em đọc kỹ đề toán, hiểu rõ một số từ khoá quan trọng nh " thêm , và ,
tất cả, ... " hoặc "bớt, bay đi, ăn mất, còn lại , ..." (có thể kết hợp quan sát
tranh vẽ để hỗ trợ). Để học sinh dễ hiểu đề bài, giáo viên cần gạch chân các từ
ngữ chính trong đề bài.Trong thời kỳ đầu, giáo viên nên giúp học sinh tóm tắt
đề toán bằng cách đàm thoại " Bài toán cho gì? Hỏi gì?" và dựa vào câu trả lời
của học sinh để viết tóm tắt, sau đó cho học sinh dựa vào tóm tắt để nêu lại đề
toán. Đây là cách rất tốt để giúp các em ngầm phân tích đề toán.
* Thông thờng có 3 cách tóm tắt đề toán:
- Tóm tắt bằng lời:
- Tóm tắt bằng sơ đồ đoạn thẳng:
-Tóm tắt bằng sơ đồ mẫu vật:
Giai đoạn đầu nói chung bài toán nào cũng nên tóm tắt rồi cho học sinh
dựa vào tóm tắt nêu đề toán. Cần lu ý dạy giải toán là một quá trình. Không
nên nóng vội.
b/ Tìm cách giải bài toán .
Sau khi giúp học sinh tìm hiểu đề toán để xác định rõ cái đà cho và cái phải
tìm, chẳng hạn:
Bài toán: Nhà An có 5 con gà,mẹ mua thêm 4 con gà nữa. Hỏi nhà An có tất
cả mấy con gà?
- Bài toán cho gì? (Nhà An có 5 con gà)
- Còn cho gì nữa? (Mẹ mua thêm 4 con gà)
- Bài toán hỏi gì? (Nhà An có tất cả mấy con gà?)
8

****************************************************************************************************************

Ngời thực hiện:

Lê Thị Ninh - Trờng Tiểu học Cao Nhân - Thuỷ Nguyên - Hải Phòng


sáng kiến kinh nghiệm

Một số biện pháp chỉ đạo việc dạy: Giải toán có lời văn ở trờng Tiểu học Cao Nhân

***************************************************************************************************************

Giáo viên nêu tiếp: "Muốn biết nhà An có tất cả mấy con gà em làm tính gì?
(tính cộng) MÊy céng mÊy? (5 + 4) ; 5 + 4 bằng mấy? (5 + 4 = 9); hoặc:
"Muốn biết nhà An có tất cả mấy con gà em tính thế nào? (5 + 4 = 9); hoặc:
"Nhà An có tất cả mấy con gà ?" (9) Em tính thế nào để đợc 9 ? (5 + 4 = 9).
Tới đây giáo viên gợi ý để học sinh nêu tiếp "9 này là 9 con gà", nên ta viết
"con gà" vào trong dấu ngoặc đơn: 5 + 4 = 9 (con gà).
Tuy nhiên cũng có những học sinh nhìn tranh ở sách giáo khoa để đếm ra
kết quả mà không phải là do tính toán. Trong trờng hợp này giáo viên vẫn xác
nhận kết quả là đúng, song cần hỏi thêm: "Em tính thế nào?" (5 + 4 = 9). Sau
đó nhấn mạnh: "Khi giải toán em phải nêu đợc phép tính để tìm ra đáp số (ở
đây là 9). Nếu chỉ nêu đáp số thì cha phải là giải toán.
Sau khi học sinh đà xác định đợc phép tính, nhiều khi việc hớng dẫn học
sinh đặt câu lời giải còn khã h¬n (thËm chÝ khã h¬n nhiỊu) viƯc chän phÐp
tÝnh và tính ra đáp số. Với học sinh lớp 1, lần đầu tiên đ ợc làm quen với cách
giải loại toán này nên các em rất lúng túng. Thế nào là câu lời giải, vì sao phải
viết câu lời giải? Không thể giải thích cho học sinh lớp 1 hiểu một cách thấu

đáo nên có thể giúp học sinh bớc đầu hiểu và nắm đợc cách làm.
Cách 1: Dựa vào câu hỏi của bài toán rồi bỏ bớt từ đầu (Hỏi) và cuối (mấy
con gà ?) để có câu lời giải : "Nhà An có tất cả:" hoặc thêm từ "là" để có câu
lời giải : "Nhà An có tất cả là: "
Cách 2: Đa từ "con gà" ở cuối câu hỏi lên đầu thay thế cho từ "Hỏi" và
thêm từ Số (ở đầu câu), là ở cuối câu để có: "Số con gà nhà An có tất cả là:"
Sau khi häc sinh tÝnh xong: 5 + 4 = 9 (con gà), giáo viên chỉ vào 9 và hỏi:
"9 con gà ở đây là số gà của nhà ai?" (là số gà nhà An có tất cả). Từ câu trả
lời của học sinh ta giúp các em chỉnh sửa thành câu lời giải: "Số gà nhà An có
tất cả là"
9

****************************************************************************************************************

Ngời thực hiện:

Lê Thị Ninh - Trờng Tiểu học Cao Nhân - Thuỷ Nguyên - Hải Phòng


sáng kiến kinh nghiệm

Một số biện pháp chỉ đạo việc dạy: Giải toán có lời văn ở trờng Tiểu học Cao Nhân

***************************************************************************************************************

Giáo viên cần tạo điều kiện cho các em tự nêu nhiều câu lời giải khác nhau,
sau đó bàn bạc dể chọn câu thích hợp nhất. Không nên bắt buộc nhất nhất
phải viết theo một kiểu.
c/ Trình bày bài giải
Cần trình bày bài giải một bài toán có lời văn nh sau:

Bài giải
Nhà An có tất cả là:
5 + 4 = 9 ( con gà )
Đáp số : 9 con gà
Nếu lời giải ghi: "Số gà nhà An là:" th× phÐp tÝnh cã thĨ ghi: “5 + 4 = 9
(con). (Lời giải đà có sẵn danh từ "gà"). Giáo viên cần hiểu rõ lý do tại sao
từ "con gà" lại đợc đặt trong dấu ngoặc đơn? Đúng ra thì 5 + 4 chØ b»ng 9 th«i
(5 + 4 = 9) chø 5 + 4 kh«ng thĨ b»ng 9 con gà đợc. Do đó, nếu viết: "5 + 4 = 9
con gà" là sai. Nói cách khác , nếu vẫn muốn đ ợc kết quả là 9 con gà thì ta
phải viết nh sau mới đúng: "5 con gà + 4 con gà = 9 con gà".
Về mặt toán học thì ta phải dừng lại ở 9, nghĩa là chỉ đợc viết 5 + 4 = 9
Song vì các đơn vị cũng đóng vai trò rất quan trọng trong các phép tính giải
nên vẫn phải tìm cách để đa chúng vào phép tính. Do đó, ta mới ghi thêm đơn
vị "con gà" ở trong dấu ngoặc đơn để chú thích cho số 9 đó. Trong đáp số của
bài giải toán thì không có phép tính nên ta cứ việc ghi: " Đáp số : 9 con gà"
mà không cần ngoặc đơn.
d/ Kiểm tra lại bài giải
Học sinh Tiểu học đặc biƯt lµ häc sinh líp Mét thêng cã thãi quen khi làm
bài xong không hay xem, kiểm tra lại bài đà làm. Giáo viên cần giúp học sinh
xây dựng thói quen học tập này. Cần kiểm tra về lời giải, về phép tính, về đáp
số hoặc tìm cách giải hoặc câu trả lời khác.
10

****************************************************************************************************************

Ngời thực hiện:

Lê Thị Ninh - Trờng Tiểu học Cao Nhân - Thuỷ Nguyên - Hải Phòng

sáng kiến kinh nghiệm

Một số biện pháp chỉ đạo việc dạy: Giải toán có lời văn ở trờng Tiểu học Cao Nhân

***************************************************************************************************************

4. Một số ph ơng pháp th ờng sử dụng trong dạy : "Giải bài toán có
lời văn" ở lớp Một.
a/ Phơng pháp trực quan
Khi dạy Giải bài toán có lời văn cho học sinh lớp 1 th ờng sử dụng phơng
pháp trực quan giúp học sinh tìm hiểu đề bài, tóm tắt đề toán thông qua việc
sử dụng tranh ảnh, vật mẫu, sơ đồ giúp học sinh dễ hiểu đề bài hơn từ đó
tìm ra đờng lối giải một cách thuận lợi. Đặc biệt trong sách giáo khoa Toán 1
có hai loại tranh vẽ giúp học sinh Giải toán có lời văn đó là: một loại gợi ra
phép cộng, một loại gợi ra phép trừ. Nh vậy chỉ cần nhìn vào tranh vẽ học sinh
đà định ra đợc cách giải bài toán. Trong những trờng hợp này bắt buộc giáo
viên phải sử dụng tranh vẽ và phơng pháp trực quan.
b/ Phơng pháp hỏi đáp (đàm thoại)
Sử dụng khi hớng dẫn học sinh tìm hiểu, phân tích đề bài, tìm đờng lối giải,
chữa bài làm của học sinh ...
Với những tình huống khó có thể phối hợp với các phơng pháp khác để giúp
học sinh thuận lợi cho việc làm bài nh : Phơng pháp thảo luận nhóm, phơng
pháp kiến tạo ...
II.

Tổ chức dạy thực nghiệm.

Từ việc nắm bắt nội dung chơng trình,thống nhất quan điểm dạy,chúng tôi
tổ chức cho giáo viên dạy thực nghiệm bài Giải toán có lời văn

Tiết 85: Giải toán có lời văn.
I. Mục tiêu
- Giúp H bớc đầu nhận biết các việc thờng làm khi giải bài toán có lời văn.
- Tìm hiểu bài toán: ( Bài toán cho biết những gì? Bài toán hỏi gì? )
- Giải bài toán: Thực hiện phép tính để tìm hiểu điều cha biết nêu trong câu hỏi.
- Trình bày bài giải ( nêu câu lời giải, phép tính để giải bài toán, đáp số)
- Bớc đầu tập cho H tự giải một bài toán hoàn chỉnh.
11

****************************************************************************************************************

Ngời thực hiện:

Lê Thị Ninh - Trờng Tiểu học Cao Nhân - Thuỷ Nguyên - Hải Phòng


sáng kiến kinh nghiệm

Một số biện pháp chỉ đạo việc dạy: Giải toán có lời văn ở trờng Tiểu học Cao Nhân

***************************************************************************************************************

II. Đồ dùng dạy học
- Tranh vẽ SGK.
III. Các hoạt động dạy học
1. Hoạt động 1: Kiểm tra bài cũ (5)
- Một bài toán có lời văn thờng có mấy phần?
- G nêu: Có một con gà mẹ và 4 con gà con.
Hỏi... H nêu tiếp câu hỏi để có bài toán.
- H trả lời miệng.

2. Hoạt động 2: Dạy bài mới (15)
a. HĐ 2.1: Giới thiệu cách giải bài toán
- Cho H mở SGK/117:
- G đọc bài toán mẫu. H đọc lại
* Phân tích bài toán:
- Bài toán cho gì? (Nhà An có 5 con gà)
- Còn cho gì nữa? (Mẹ mua thêm 4 con gà)
- Bài toán hỏi gì? (Nhà An có tất cả mấy con gà?)
- G ghi tóm tắt nh SGK.
- H đọc lại.
* Giải toán:
- Giáo viên nêu: "Muốn biết nhà An có tất cả mấy con gà em làm tính gì?
(tính cộng) MÊy céng mÊy? (5 + 4) ; 5 + 4 bằng mấy? (5 + 4 = 9); hoặc:
"Muốn biết nhà An có tất cả mấy con gà em tính thế nào? (5 + 4 = 9); hoặc:
"Nhà An có tất cả mấy con gà ?" (9) Em tính thế nào để đợc 9 ? (5 + 4 = 9).
b. HĐ 2.2: Giới thiệu cách trình bày bài giải.
- G viết bài giải nh SGK/117 -> H đọc lại.
- G nhấn mạnh: Khi giải bài toán ta viết bài giải nh sau:
+ Viết Bài giải
12

****************************************************************************************************************

Ngời thực hiện:

Lê Thị Ninh - Trờng Tiểu học Cao Nhân - Thuỷ Nguyên - Hải Phßng


sáng kiến kinh nghiệm

Một số biện pháp chỉ đạo việc dạy: Giải toán có lời văn ở trờng Tiểu học Cao Nhân

***************************************************************************************************************

+ Viết câu lời giải ( Dựa vào câu hỏi để tìm câu lời giải )
+ Viết phép tính ( tên đơn vị đặt trong dấu ngoặc)
+ Viết đáp số.
=> G cho H đọc thuộc cách viết bài giải.
3. Hoạt động 3: Thực hành (17)
* Bài 1/117 : (6) H làm Bng con
- G hớng dẫn: + H phân tích đề và tóm tắt bài toán.
+ Dựa vào câu hỏi, viết câu lời giải.
-> Chốt: Cách trình bày bài giải.
* Bài 2,/16: (7) H tự làm VBT
-> kiến thức: Làm quen với việc giải toán có lời văn.
-> Chốt: Cách giải toán có lời văn.
=> Sai lầm: Câu lời giải cha chính xác.
* Bài 3,/118: (7) H tự làm v ụ ly.
-> kiến thức: Làm quen với việc giải toán có lời văn.
-> Chốt: Cách giải toán có lời văn.
=> Sai lầm: Câu lời giải cha chính xác.
4. Hoạt động 4: Củng cố (3)
- Nêu các bớc để giải 1 bài toán có lời văn.
*Sau khi đợc rút kinh nghiệm qua tiết dạy, mỗi giáo viên đà áp dụng vào dạy
tại lớp mình.
III.

Kết quả thực nghiệm .

- Năm học 2007 2008 khi cha áp dụng đề tài.

- Năm học 2008 2009 khi đề tài đợc áp dụng trong toàn khối.
Đề bài: Nhà em có 16 con gà, mẹ mua thêm 3 con gà nữa. Hỏi nhà em có
tất cả bao nhiêu con gà?
13

****************************************************************************************************************

Ngời thực hiện:

Lê Thị Ninh - Trờng Tiểu học Cao Nhân - Thuỷ Nguyên - Hải Phòng


sáng kiến kinh nghiệm

Một số biện pháp chỉ đạo việc dạy: Giải toán có lời văn ở trờng Tiểu học Cao Nhân

***************************************************************************************************************

năm học

số

ghi lời giải, phép

ghi lời giải, phép

phép tính và đáp

học

tính

tính đúng danh

số đúng nhng lời

sinh

phù hợp

số cha phù hợp

giải cha phù hợp

và

đáp

số

2007 -2008 126 91/126 = 72,2% 16/126 = 12,7% 19/126 = 15,1%
2008 -2009 118 106/118= 89,8% 8/118 = 6,8% 4/118 = 3,4%
Nhìn bảng kết quả ta nhận thấy kết quả của việc áp dụng đề tài là rất khả
quan.
Phần iii: kết luận và kiến nghị
Nh chúng ta đà biết không có phơng pháp dạy học nào là tối u hay vạn năng,
chỉ có lòng nhiệt tình, tinh thần trách nhiệm của ngời thầy với nghề nghiệp là
mang lại kết quả cao trong giảng dạy, là chiếc chìa khoá tri thức để mở ra cho các
em cánh cửa khoa học vì một ngày mai tơi sáng. Đối với học sinh lớp Một, các em
thực sự là những mầm cây còn rất non nớt, để có đợc một cây to, cây khoẻ, mỗi

giáo viên dạy lớp Một ngoài việc uốn nắn , buộc tỉa phải biết chăm sóc để các em
đợc phát triển một cách toàn diện. Chính vì vậy đòi hỏi đôi ngũ giáo viên Tiểu học
phải có kiến thức, có hiểu biết toàn diện,năng động sáng tạo trong đối sử s phạm
cũng nh trong giải quyết công việc. Làm tốt việc dạy Giải toán có lời văn cho
học sinh lớp 1 sẽ góp phần vô cùng quan trọng để phát triển trí tuệ cho các em
một cách tổng hợp. Từ đó các em sẽ có một nền tảng vững chắc để học các môn
học khác và tiếp tục học lên các lớp trên.
Muốn vậy:
- Mỗi giáo viên phải nắm vững nội dung chơng trình, cấu trúc sách giáo khoa về
Giải toán có lời văn ở lớp Một để xác định đợc trong mỗi tiết học phải dạy cho
học sinh cái gì, dạy nh thế nào?
- Đối với học sinh tiểu học và đặc biệt là học sinh lớp Một, cần coi trọng sử
dụng trực quan trong giảng dạy nói chung và trong dạy Giải toán có lời văn nói

14

****************************************************************************************************************

Ngời thực hiện:

Lê Thị Ninh - Trờng Tiểu học Cao Nhân - Thuỷ Nguyên - Hải Phòng


sáng kiến kinh nghiệm

Một số biện pháp chỉ đạo việc dạy: Giải toán có lời văn ở trờng Tiểu học Cao Nhân

***************************************************************************************************************

riêng, tuy nhiên cũng không vì thế mà lạm dụng trực quan hoặc trực quan một

cách hình thức.
- Dạy Giải toán có lời văn cho học sinh lớp Một không thể nóng vội mà phải
hết sức bình tĩnh, nhẹ nhàng, tỷ mỉ, nhng cũng rất cơng quyết để hình thành cho
các em một phơng pháp t duy học tập đó là t duy khoa học, t duy sáng tạo, t duy
lô gic. Rèn cho các em đức tính chịu khó cẩn thận trong Giải toán có lời văn.
- Vận dụng các phơng pháp giảng dạy phù hợp, linh hoạt phát huy tính tích cực
chủ động sáng tạo của học sinh.
- Ngời quản lý cần dành nhiều thời gian cho việc dự giờ thăm lớp,tham gia sinh
hoạt chuyên môn với tổ, khối để cùng với giáo viên tháo gỡ những điểm khó.
Trên đây là một số những giải pháp việc làm mà chúng tôi đà thực hiện, hiệu
quả mang lại rất khả quan. Tôi rất mong đợc sự góp ý của các cấp lÃnh đạo và các
bạn đồng nghiệp.
Tôi xin trân trọng cảm ơn!
Cao Nhân, ngày 16 tháng 3 năm 2009
Ngời viết

Lê Thị Ninh

15

****************************************************************************************************************

Ngời thực hiện:

Lê Thị Ninh - Trờng Tiểu học Cao Nhân - Thuỷ Nguyên - Hải Phòng


sáng kiến kinh nghiệm

Một số biện pháp chỉ đạo việc dạy: Giải toán có lời văn ở trờng Tiểu học Cao Nhân

***************************************************************************************************************

mục lục
Phần I: đặt vấn đề............................................................................................ 1

I.
II.
III.
IV.

Lí do chọn đề tài.......................................................................
Mục đích nghiên cứu...............................................................
Phơng pháp nghiên cứu...........................................................
Đối tợng nghiên cứu...............................................................

1
1
1
1
2
Phần II: Nội dung............................................................................................
A. Cơ sơ lí luận.................................................................................. 2
B. Thực trạng dạy giải toán có lời văn ở trờng Tiểu học Cao Nhân. 3
C. Một số giải pháp............................................................................ 4
I. Nghiên cứu tài liệu...................................................................
4
1. Nắm bắt nội dung chơng trình............................................ 4
2. Sử dụng đồ dùng dạy học.................................................... 7
3. Dạy giải toán có lời văn...................................................... 8

a/ Đọc và tìm hiểu đề........................................................... 8
b/Tìm cách giải bài toán....................................................
8
c/Trình bày lời giải.............................................................. 10
d/ Kiểm tra lại bài giải.......................................................
10
4. Một số phơng pháp dạy giải toán có lời văn ở lớp Một...... 11
a/ Phơng pháp trực quan..................................................... 11
b/Phơng pháp hỏi đáp......................................................... 11
II. Tổ chức dạy thực nghiệm......................................................... 11
III. Kết quả thực nghiệm.............................................................. 13
Phần III: Kết luận.......................................................................................... 14

16

****************************************************************************************************************

Ngời thực hiện:

Lê Thị Ninh - Trờng Tiểu học Cao Nhân - Thuỷ Nguyên - Hải Phòng


sáng kiến kinh nghiệm

Một số biện pháp chỉ đạo việc dạy: Giải toán có lời văn ở trờng Tiểu học Cao Nhân

***************************************************************************************************************

17

****************************************************************************************************************

Ngời thực hiện:

Lê Thị Ninh - Trờng Tiểu học Cao Nhân - Thuỷ Nguyên - Hải Phòng