Truyện của Nguyễn Công Hoan

TRUÅN NGÙỈN NGUỴN CƯNG HOAN 1

MC LC
Rùng con chố ca nhâ Tû sẫn 3

èn tâ rróçn 8
Thêåt lâ phc 16
Hai thùçng khưën nẩn 21
Ngûåa ngûúâi vâ ngûúâi ngûåa 25
Thïë lâ múå nố ài têy 33
Xin chûä c nghê 42
Thùçng ùn cùỉp 46
Bấo hiïëu: trẫ nghơa cha 52
Bấo hiïëu: trẫ nghơa mể 58
Vúå 63
C chấnh bấ mêët giây 67
Kếp Tû Bïìn 72
Thanh! Dẩ! 79
Thùçng àiïn 85
Xët giấ tông phu 90
Àâo kếp múái 97
Phânh phẩch 104
Tưi cng khưng hiïíu tẩi lâm sao (I) 108
TRUÅN NGÙỈN NGUỴN CƯNG HOAN 2

Tưi cng khưng hiïíu tẩi lâm sao (II) 114
Chiïëc quan tâi 120
Àưìng hâo cố ma 125
Ngêåm cûúâi 129
Thõt ngûúâi chïët 134

Sấu mẩng ngûúâi 141
Con ngûåa giâ 147
Tinh thêìn thïí dc 152
Hai cấi bng 158
Sấng, chõ phu mỗ 162
Ngûúâi vúå lệ bẩn tưi 169
Cưng dng ca cấi miïång 176
Ngûúâi thûá ba 180

TRUÅN NGÙỈN NGUỴN CƯNG HOAN 3

Rùng con chố ca nhâ Tû sẫn

Lc êëy, àưå sấu giúâ chiïìu. Mưåt cấi ư tư àùçng xa chẩy lẩi. ấnh
sấng hai ngổn àên pha chiïëu tốe àïën chên trúâi. Xe qua cêìu, àïën
trûúác cấi nhâ têy cố giêåu sùỉt thò côi bốp ran nhû ïëch kïu vâ dûâng
lẩi. Khi ư tư chûa àưỵ hùèn, thò àậ thêëy con chố nhẫy vổt tûâ trïn
xëng àêët, ngoe ngíy ài vûâa sa, vûâa chưìm lïn hai ngûúâi àûúng
bûúác xëng. Hai ngûúâi àố, mưåt ngûúâi lâ ch nhâ nây, côn mưåt ngûúâi
lâ khấch.
Àên xe tùỉt. Cûãa xe àống. Ch khấch bûúác vâo nhâ. Hổ àïìu êu
phc, mùåc lưëi ài sùn, trïn àưi ghïåt côn bï bïët nhûäng bn, vai àeo
sng, tay xấch xêu chim nùång trơu. Con chố chẩy trûúác, vûâa chẩy
vûâa quay cưí lẩi, vûâa vêỵy ài, vûâa ùèng.
Ch múâi khấch vâo xa lưng. Bìng nây bây biïån àng kiïíu tên
thúâi, toân àưì bùçng gưỵ lất àấnh bống nhoấng. Tûúâng nhâ quết vưi
xanh, gẩch chó xanh, lẩi àûúåc ngổn àên mùng sưng ấnh sấng cng
xanh xanh. Cûá trưng bìng khấch, cng à àoấn têët ưng ch nhâ
nây lâ mưåt nhâ giâu, ùn chúi lõch thiïåp.
Bâ ch vûâa trang àiïím xong, ra ngưìi àố àïí tiïëp khấch. Trïn

chiïëc ghïë thûá tû, con chố nhẫy tốt lïn, ngưìi chưìm chưỵm, thê lûúäi,
nhòn hïët ngûúâi nổ àïën ngûúâi kia.
Ngûúâi àúâi ai àûúåc ph qu cng hay khoe ca. Cho nïn, d
khưn ngoan khếo lếo hún ngûúâi, ưng ch nhâ nây cng mùỉc phẫi cấi
bïånh êëy. Nay cấi dinh cú nây, cấi ư tư nây, cấi bưå bìng khấch,
bìng ùn nây, àưëi vúái ưng, àậ lâ c rưìi, khoe lùỉm cng chấn miïång,
cho nïn ưng nối àïën cấi múái. Cấi múái àêy, lâ con chố Lu.
- ÊËy, chđnh nố lâ giưëng Bleu d'Auvergne àêëy, bấc ẩ. Tưi mua nố
mêët ba trùm bẫy mûúi àưìng. Cấi ngûúâi Têy bấn nố cho tưi, vò nïí tưi
lùỉm, múái àïí rễ thïë. Cûá kïí ra thò nhûäng hún bưën trùm kia! Cng cố
con àểp hún thïë nây, nhûäng hún nùm trùm. Nhûng kïí ra An Nam
TRUÅN NGÙỈN NGUỴN CƯNG HOAN 4

mâ àậ dấm bỗ ra ngốt bưën trùm bẩc àïí mua chố, thò àậ lâ ngưng
lùỉm rưìi! Vẫ lẩi, ngûúâi mònh mêëy ai chúi chố sânh, cho nïn mua con
nhiïìu tiïìn quấ cng phđ mêët. Nây, bấc ngùỉm k nố mâ xem. Giưëng
chố nây tai to, mi lc nâo cng ûúát ûúát, chên cao vâ to, lưëm àưëm.
êëy, khưng biïët nhêån xết thò lêìm vúái giưëng khấc àêëy. Con nây, tưi chó
u vïì cấi àêìu vng nhû chûä àiïìn, nây, nết ngang àêy nhế nết sưí
àêy nhế,, thêìn tònh khưng? Con nâo àûúåc cấi bng thon, mộm ngùỉn,
nhêët lâ hai lûúân phònh ra nhû lûúân dï thïë nây, lâ khoễ vâ nhanh
lùỉm àêëy. Hùèn ban nậy, bấc àậ thêëy cấi dấng nố oai vïå lâ ngêìn nâo
rưìi àêëy nhó. Cố phẫi bao giúâ nố cng ài trûúác tưi mûúâi thûúác khưng?
Cûá lêëy thûúác mâ ào, cng chẫ sai mêëy tđ àêu. Lc ài nhû thïë, cấi
mùỉt nố àûa àûa cấi mi nố ngûãi ngûãi, trưng àểp àấo àïí. Khi nâo nố
àấnh húi thêëy chim nêëp úã trong bi, thò nố gc àêìu xëng, khệ
ngỗng ngỗng cấi ài. Thïë lâ tưi biïët hiïåu. Lc tưi lùỉp àẩn xong, tưi
"chutt!" mưåt tiïëng, thò nố chưìm ngay vâo con chim. Anh chim bay
ra, "Pan!" thưi côn chẩy àùçng trúâi! Mûúâi lûúåt nhû thïë cẫ mûúâi,
chùèng sai mưåt lûúåt nâo!

Lc êëy, con Lu ngưìi trïn ghïë, àưëi diïån vúái ch, chm chm cấi
mộm àïí nghe chuån.
- Khưng nhûäng nố sùn giỗi, mâ giûä nhâ, tòm àưì àấnh mêët cng
tâi. Bêy giúâ bấc thûã àûa cấi kđnh ca bấc cho nố ngûãi húi mưåt lc,
rưìi bấc giêëu vâo trong vûúân, tưi bẫo nố tòm cho mâ xem.
Àûúåc ưng bẩn cng lâ ngûúâi hêm mưå chố, cho nïn thûã biïåt tâi
con Lu. Quẫ nhiïn, chûa àûúåc nùm pht, con Lu àậ ngoẩm cấi kđnh,
ngoe ngíy ài, àûa trẫ khấch.
Ưng ch àùỉc chđ, cûúâi ha hẫ, vët ve, vưỵ mậi mấ nố, rưìi bïë nố
vâo lông, hưn lêëy hưn àïí, vui th nhû àûúåc cêåu con hay chûä vêåy!
- Tưi ni nố cêín thêån lùỉm. Tưi khưng cho nố ùn dûúái àêët bao
giúâ. Cho nïn nố quen thối sẩch sệ vâ khưn ngoan lùỉm. Thïë múái biïët
cấi giưëng chố Têy nố cng hún cấi giưëng chố An Nam mònh thûåc.
Chố An Nam thò lưng àậ xêëu, lẩi hay ùn bêín, àậ ùn bêín lẩi hay cùỉn
cân. Lùỉm bêån, nố lûâ lûâ úã àùçng sau mònh, rưìi àúáp trưåm ngay mưåt
miïëng vâo qìn, múái nan du chûá! Con nây, hïỵ àậ lïn tiïëng thò y
nhû cố kễ gian vâo nhâ. Nố chưìm hùèn lïn mùåt mâ cùỉn, thùçng trưåm
nâo vư phc vâo nhâ nây thò hùèn lâ mêët chưỵ àưåi nốn! Nhûng chó tûâ
mûúâi giúâ àïm trúã ài, nố múái sa mâ thưi.
TRUÅN NGÙỈN NGUỴN CƯNG HOAN 5

Lc êëy, cúm bûng lïn, àïí trïn bân ùn. Ch khấch àang múâi
nhau lẩi ngưìi, thò con chố àậ nhẫy tốt lïn bân, chưìm chưỵm ngưìi
trûúác ch.
- Con Lu nây àûúåc cấi lïỵ phếp lùỉm. Tưi dẩy mậi múái àûúåc àêëy.
Nây, àơa àưì ùn ca nố àêy nhế, cúm trưån vúái thõt, ngon lânh thïë
nây, nhûng tưi chûa cho ùn, thò àưë dấm ùn. Ngay khët mùỉt mònh
cng vêåy.
Ưng ch cêìm àơa àưì ùn ca con chố, mang ra sên àùçng trûúác.
Khấch vâ con vêåt ài theo sau.

Con Lu vêỵy ài, ra dấng mûâng rúä. Ưng ch àïí àơa cúm úã giûäa
sên. Con Lu ci cưí xëng ngûãi. Nố sùỉp ùn, thò ch nố mùỉng ngay
bùçng tiïëng têy:
- Tùng xưng
1

Thêëy khưng àûúåc phng dûúäng tûã tïë nhû mổi khi, con Lu tûâ tûâ
lui ra.
- Ta khưng cêìn phẫi coi. Lc ta ùn xong, mâ àơa nây nố vêỵn
khưng dấm àng àïën àêu. Thưi, múâi bấc vâo xúi cúm.
Lc bêëy giúâ, giấ ưng ch cố mưåt tđ, thò chùỉc àậ thêëy mưåt vêåt gò
àen àen, l l úã ngay ngoâi cưíng. Àố lâ mưåt ngûúâi ùn mây, ngưìi bố
giô úã àêëy. Ngûúâi êëy àưåi cấi nốn toẩc tung cẫ cẩp, àậ àống khưë, lẩi
mùåc cấi ấo rấch ct cẫ tay. Thânh ra bưën chên tay khùèng khiu, àen
thui thi, dâi ngóçng ngóéng. Cấi bõ bểp hấ hưëc miïång, nùçm chúâ
bïn cẩnh cấi dẩ dây lếp kểp.
Ngûúâi ùn mây chúâ àêëy tûâ lêu. Thêëy trong nhâ lẩch cẩch tiïëng
àa bất, mi àưì xâo theo chiïìu giố àûa ra, hùỉn gâo lïn xin, mâ cng
chùèng cố ai nghe tiïëng. Lc hai ngûúâi ra sên, hùỉn lẩy van vậ bổt
mếp. Nhûng hai ưng côn àûúng dúã bêån chúi vúái chố, khưng ai àïí
àïën ngûúâi.
Ngûúâi ùn mây biïët thïë, nïn lẩi cưë lêëy sûác àïí gâo to. Nhûng cấi
tiïëng hïët húi ca hùỉn àêåp àïën mâng tai ưng ch, thò ưng ch trúån
mùỉt, hêìm hêìm quất:
- Lâm gò mâ lếo nhếo lïn thïë? Lâm ất cẫ cêu chuån ca ngûúâi
ta! Bûúác ngay! Khưng ưng àấ cho mưåt cấi thò chïët bêy giúâ!


1
Liïåu hưìn

TRUÅN NGÙỈN NGUỴN CƯNG HOAN 6

Ngûúâi khưën nẩn im thin thđt. Ch khấch bên vâo bìng ùn
cúm.
Lc êëy, hai con mùỉt ngûúâi ùn xin chông chổc nhòn vâo àơa cúm
ca con chố. Hùỉn thêm quấ. Nûúác dậi chẫy rông rông, khưng nët
kõp. Mën vâo ùn trưåm mưåt miïëng, nhûng chó súå con chố cùỉn cho
mưåt miïëng thò chïët! Hùỉn thêëy con chố cûá àûáng gêìn àơa cúm mâ
khưng ùn, thò khưng hiïíu ra lâm sao. Hùỉn tûúãng con chố chï cúm
nhẩt, khưng thêm ùn, thò hùỉn mën àấnh àưíi sưë phêån hùỉn cho con
chố nhâ giâu!
Giấ con chố biïët tiïëng ngûúâi, hùèn hùỉn àậ lên la àïën gêìn àïí
àấnh bẩn, rưìi kïí lïí nưỵi àối khất, cố lệ, chưỵ anh em, con chố cng
àưång têm mâ lêëy tònh "nhên àẩo" nhûúâng cho hùỉn àơa cúm êëy. Hay
lâ vò hùỉn x x ngưìi àố, cho nïn con chố phẫi àûáng canh chùng?
Hùỉn liïìn lêín ra sau cấi cưåt cưíng àïí dôm vâo. Mưåt lc, quẫ hùỉn thêëy
con chố lûâ lûâ ra nùçm chưỵ khët bống úã cẩnh tûúâng.
Àûúåc dõp may, ngûúâi ùn mây àấnh liïìu dưì ra, tiïën gêìn lẩi mêëy
bûúác. Nhûng con chố lêåp tûác àûáng dêåy, cng tiïën gêìn lẩi mêëy bûúác,
vûâa ài vûâa gûâ. Thùçng ngûúâi giûúng hai mùỉt nhòn con chố, con chố
cng giûúng hai mùỉt nhòn lẩi thùçng ngûúâi. Thânh ra àơa cúm úã giûäa,
ngûúâi tiïën thò chố cng tiïën, ngûúâi lui thò chố cng lui. Hai bïn hêìm
hê nhau, ngûúâi lûúâm chố, chố lûúâm ngûúâi àïìu cng giûä miïëng nhau,
nhû hai kễ th khưng àưåi trúâi chung vêåy.
Cûá nhû thïë, khưng bïn nâo chõu bïn nâo. Àưå hún mûúâi pht,
ngûúâi ùn mây cng thïë, nghơ ngay àûúåc mưåt kïë. Tay hùỉn vúá àûúåc
hôn àấ to tûúáng, thu thu àùçng sau, chẩy tổt lẩi àơa cúm, rốn mưåt
miïëng rộ nhanh, àt tỗm vâo mưìm.
Nhûng con chố nhanh hún. Nố cng chưìm vổt lẩi, nhêíy xưí lïn,
hấ mưìm, nhe rùng ra cùỉn. Ngûúâi ùn mây giú thùèng cấnh tay, nhùçm

giûäa mưìm con chố, uch hôn àấ mưåt cấi rộ mẩnh. Con chố ùèng lïn
mưåt tiïëng, rưìi nhanh nhû chúáp, nố vêåt àûúåc kễ th xëng àêët, giú
hai chên ra câo mùåt vâ mốc mưìm. Nhûng nố bõ ngay mưåt cấi àêëm
nûäa vâo àêìu. Nố chõu bng thùçng ngûúâi ra, nùçm sống soâi, ùèng
rêìm lïn.
Ưng ch àûúng ùn cúm, nghe tiïëng chố kïu, vưåi bỗ cẫ bất àa,
lêỵn vúå, lêỵn khấch, ưng cêìm àên hêëp têëp chẩy ra:
- Thưi chïët rưìi! Con Lu lâm sao thïë nây! ưëi giúâi úi! Nố gậy hai
cấi rùng rưìi! Khưí tưi quấ!
TRUÅN NGÙỈN NGUỴN CƯNG HOAN 7

Thïë rưìi thết ngûúâi nhâ vấng lïn, ưng bïë con Lu vâo. Côn mònh
thò chẩy ra cưíng xem ai àấnh chố. Bưỵng ưng trưng thêëy úã àùçng xa,
cố cấi bống àen àen, chẩy nhanh tđt, ưng bên bêëm àên ưtư àïí chiïëu
theo, thò trưng rộ ngûúâi ùn mây ban nậy àûúng chẩy.
- Â, mây àấnh gậy rùng chố ưng, ưng chó kểp cho mây chïët tûúi,
rưìi ưng àïìn mẩng. Bêët quấ ba chc bẩc lâ cng!
Nối àoẩn, ưng tùỉt àên pha, phống xe hïët sûác nhanh àïí àíi
theo
Viïët 12-1929 (Àùng Annam tẩp chđ sưë 23 – 1931
vúái nhan àïì Rùng con vêåt nhâ tû bẫn).
TRUÅN NGÙỈN NGUỴN CƯNG HOAN 8

èn tâ rróçn

- Anh Phong, thïë anh àõnh bỗ chïët tưi â? Khưng trấch ngûúâi ta
bẫo àân ưng bẩc tònh, cố oan tđ nâo àêu! Tưi vò nghe anh dưỵ ngon dưỵ
ngổt, nâo nhûäng lâ lêëy nhau, nâo nhûäng lâ ùn àúâi úã kiïëp cng
nhau Tûâ àố àïën nay, tưi dưëc mưåt lông chúâ àúåi, ai àïën dẩm hỗi, tưi
cng kiïëm cúá thoấi thấc. Vò tưi àậ trốt hûáa cng anh. êëy thïë mâ anh

quët tònh giúã mùåt. Hùèn anh cng biïët tưi chó lâ quấ dẩi dưåt mâ
nghe anh, nïn múái mang vẩ vâo mònh. Anh nghơ sao cho vng trôn
thò nghơ
- Cấi bng Nguåt vâi thấng nûäa thò trôn bùçng cấi thng,
Nguåt côn phẫi cêìn gò àïën tưi nghơ nûäa!
- Tưi khưng nối àa! Nïëu anh khưng lâm hẩi tưi, thò lâm gò tưi
khưng lêëy àûúåc ngûúâi chưìng tûã tïë.
Lc bêëy giúâ, úã búâ hưì Hoân Kiïëm, mẫnh trùng ngổn giố nhû khúi
àưång têm tònh giố trùng. Nguåt vâ Phong lûäng thûäng bûúác vâo cêìu
Thï Hc.
Hai vễ mùåt cng lo, nhûng hai cấi lo khấc nhau. Nâng vò quấ
nhể dẩ, nïn phẫi nùång lông, cấi khưëi lo nố àûúng nùçm co úã trong
bng. Châng lo vò vư tònh àõnh thoẫ bng mën, bêy giúâ phẫi cưë
tònh àêíy cấi khưng mën ra.
- Thïë cố chùỉc Nguåt chûãa vúái tưi khưng?
- Nây, nùm nay tưi múái mûúâi tấm tíi àêìu, sao anh àậ àưí bêåy,
àưí bẩ cho tưi cấi tiïëng khó giố êëy! Anh hỗi tưi chûãa vúái ai â? Rưìi nố
giưëng ai, nố mấu m ai, thò anh biïët. Tưi con nhâ trêm anh, anh
cng con nhâ thïë phiïåt, vò mưåt lúâi giao ûúác, nïn tưi múái quấ chiïìu
anh. Tuy tưi chûa lâ vúå anh, nhûng cng nhû lâ vúå, nïn tưi dưëc mưåt
lông chung thy, thò chûä trinh tưi giûä ngun cho anh. Nïëu bêy giúâ
tưi loan chung phûúång chẩ thò àêy nây, tưi sệ chïët nhû thïë nây nây!
- Àûâng thïì àưåc, lúä chïët thêåt thò oan!
TRUÅN NGÙỈN NGUỴN CƯNG HOAN 9

- Â anh nhiïëc tưi mậi. Thưi, àưì bẩc tònh! Anh bng tưi ra!
- Nây, cêìm lêëy cấi nây.
- Cấi gò àêëy?
- Lổ thëc thưi thai, Nguåt ëng nố vâo, cho cấi thai ra, thïë lâ
mêët tđch.

- Eo úi! Anh nối mâ tưi ghï cẫ mònh! Nïëu anh cưë tònh giïët cẫ hai
mể con tưi, thò àêy nây, tưi liïìu chïët ngay trûúác mùåt anh, cho anh
trưng thêëy. Anh bng tưi ra. Trúâi úi! Ngúâ àêu hưì Hoân Kiïëm nây
chó lâ mưì hưìng nhan!
Nâng giêåt tay ra, chẩy lẩi mế àêìu cêìu. Phong vưåi chẩy theo, nđu
vẩt ấo lẩi:
- ÊËy chïët! Chúá chúá! Tưi thûã Nguåt àêëy mâ!
- !
- Nây em úi!
Nguåt gc àêìu, ưm mùåt, hu hu khốc
- Nguåt úi! Em chúá lo, anh vêỵn biïët Nguåt lâ ngûúâi chung
tònh vúái anh, Nguåt khưng phẫi phiïìn lông. Cấi thai trong bng
Nguåt lâ con anh, lâ con Nguåt, Nguåt cûá n têm. Anh thïì rùçng
sệ chu toân danh tiïët cho Nguåt. Àïën ngây khai hoa, anh sệ àûa
Nguåt sang nhâ hưå sinh tónh Bùỉc Ninh. Sau khi mể trôn con
vng, anh sệ tđnh cåc trùm nùm vúái Nguåt.
- Nây àûâng nỗ mưìm!
- Em àûâng mùỉng anh mâ oan! Thưi, em cûá ài vïì
- Tưi khưng vïì àêu cẫ. Sưëng gûãi thấc vïì, mẫ tưi àêy rưìi!
- Anh van Nguåt, nïëu anh khưng giûä àûúåc lúâi hûáa, xin nguån
trúâi tru àêët diïåt! Em cûá vïì, cûá n lông
Nâng lau mùỉt, khệ gûúång àûáng dêåy, gổi xe vïì nhâ.
Phong vûâa ài vûâa nghơ:
"ÛÂ, sut nûäa mònh gieo cấi vẩ têìy àònh, giïët cẫ hai nhên mẩng.
Giấ mưåt mònh con Nguåt nố tûå tûã, thò mùåc quấch nố, nhûng lẩi àêo
cẫ àûáa con ta úã trong bng nố! ÛÂ, tđnh thấng, tđnh ngây, quẫ nố cố
mang vúái ta Vêåy àúåi lc nố àễ, ta lêëy con vïì ni, côn viïåc trùm
nùm vúái nố thïë nâo ta khưng nïn nghơ trûúác".
TRUÅN NGÙỈN NGUỴN CƯNG HOAN 10

*
* *
- Chïët chûãa! Thïë múå àõnh ëng thëc thưi thai thêåt àêëy â?
- Cêåu tđnh tưi múái cố mûúâi tấm tíi àêìu, chưìng con chûa cố, mâ
chûãa hoang, thò côn xêëu gò bùçng!
- Châ, viïåc gò mâ xêëu, sûå xêëu tưët àưëi vúái phong trâo dû lån xậ
hưåi nhû lân khối trûúác ngổn giố to, chó àấnh loấng lâ khưng ai trưng
thêëy nûäa. Thïë thò dû lån cố gò lâ àấng súå? Vẫ lẩi tưi hiïëm hoi, lêëy
nhâ tưi ngốt hai mûúi nùm giúâi, con cấi chûa cố, thò múå cûá n lông,
sau khi úã nhâ hưå sinh ra, tưi sệ thu xïëp àïí múå vúái tưi ùn àúâi úã kiïëp.
- Tưi cấm ún cêåu! Cêåu hún tưi bưën chc tíi àêìu, tưi mâ lêëy cêåu
thò ngûúâi ta cho lâ bưë lêëy con. Vẫ vúå cẫ cêåu nhû con sû tûã cấi, lệ nâo
lẩi àïí n cho cêåu thûúng tưi. Cêåu cûá mùåc tưi, àïí tưi tûå xûã, cêåu
khưng cêìn nghơ àïën. Bao nhiïu viïåc, tưi àậ àõnh sùén, tưi àânh ëng
thëc àïí giûä cho vng trôn tiïëng tùm. Vẫ tưi lâ con nhâ thi lïỵ, mún
múãn àâo tú, lâm gò khưng lêëy àûúåc chưìng ưng nổ ưng kia, can chi vưåi
vâng mâ vú quâng vú xiïn vưåi.
- Múå nối thïë, tưi àau lông quấ. Múå phẫi hiïíu cho rùçng cấi thai
trong bng múå lâ àûáa con sau nây ca àưi ta.
- Nïëu cêåu cố thûúng con cêåu, thò mai, tưi xin gûãi lẩi giao trẫ
cêåu.
- Chïët nưỵi! Tưi xin múå.
Lìng nûúác cìn cån dûúái sưng, hâng cưåt trûúác giố, dêy
sùỉt cêìu nhû dùng mùỉc mưëi tú tònh. Trïn cêìu sưng Cấi, Nguåt àûáng
thûâ ra, tûåa tay vâo lan can, mùåt nhòn lân sống lïình bïình trûúác mùåt.
Bùỉc vïính bưå rêu ghi àưng, nết mùåt ra dấng van lún lo lùỉng.
- Nâo tưi cố phẫi ùn úã bẩc tònh vúái múå àêu mâ múå núä dûát lòa
thïë?
- Tưi cng biïët vò tưi àưëi vúái cêåu chung tònh, nïn cêåu àưëi vúái tưi
trung hêåu, nhûng tưi khưng thïí nâo àeo mo mâ sưëng úã àúâi àûúåc.

- Sao múå lẩi bẫo lâ àeo mo? Vêỵn biïët rùçng àân bâ qu giấ úã chûä
trinh, nhûng múå cố phẫi lâ gấi thêët trinh àêu? Vò múå quấ u tưi,
quấ chiïìu tưi, nïn àïën nay àeo àùèng khưëi tònh cng tưi. Vêåy rưìi sau,
tưi ni con, lẩi cûúái múå vïì lâm vúå. Lâm ngûúâi vúå, cêìn giûä chûä trinh
vúái chưìng. Múå chung tònh vúái tưi tûâ trûúác àïën nay, thò àưëi vúái riïng
TRUÅN NGÙỈN NGUỴN CƯNG HOAN 11

tưi, múå vêỵn chu toân àûúåc chûä trinh. Vêåy cúá lâm sao mâ phẫi nghơ?
Nïëu tưi bẩc tònh cng múå, toan bỗ lûãng múå, thò múå múái àấng húân
dun ti phêån chûá!
- Thưi tưi xin cêåu, tưi nâo dấm tin cấi mưìm mếp àân ưng!
- Nïëu tưi ùn úã nhû kễ khấc, xin thïì rùçng ngổn àên àiïån nây tùỉt,
tưi cng chïët.
- Thïì! Thïì cấ trï chui ưëng! Cêåu bng tưi ra, tưi xin gûãi thên tưi
cho Hâ bấ dûúái sưng nây.
- Múå àõnh tûå tûã? Nïëu múå chïët, tưi xin chïët theo ngay.
- Khưí lùỉm, cêåu kïå xấc tưi! Tưi khưng tin ai úã àúâi nây nûäa!
Nhûäng cấi mùåt nhùén nhi trún tru, nhûng toân lâ bng ba que xỗ lấ
cẫ. Tưi vò dẩi dưåt múái nïn nưng nưỵi nây.
Mưåt cấi ư tư sònh sõch qua, chiïëu hùèn ấnh sấng vâo mùåt Bùỉc,
trưng rộ cấi nết nhùn nhố, cùåp mùỉt gêëp gay.
- Múå úi, múå n lông. Múå nïn hiïíu tưi, àûâng ph bng tưi, búãi
tưi biïët bng múå lùỉm. Vẫ dơ, bêëy lêu tưi khao khất cht con àïí sau
nây nố chưëng gêåy cho tưi, nưëi dội tưng àûúâng cho nhâ tưi. Nïëu nay
múå quët tònh giïët cẫ múå lêỵn con, tưi sệ phẫi êu sêìu ên hêån sët
àúâi.
Nguåt bûng mùåt khốc, Bùỉc lêëy vẩt ấo chi nûúác mùỉt hưå vâ dưỵ:
- Múå úi! Tưi àậ theo lúâi múå lâ àïën ngây múå àễ, thò sang nhâ hưå
sinh tónh Bùỉc Ninh mâ nùçm cho ïm tiïëng. Bêy giúâ, chó cêìn múå giûä
cấi bng cho kđn àấo. Múå àễ xong, tưi ni lêëy con.

- Thïë rưìi cêåu bỗ tưi bú vú?
Bùỉc nhùn mùåt, giêåm chên:
- Khưën nẩn, cho tưi nối hïët cêu àậ. Tưi lẩy múå! Tưi tđnh viïåc xin
cûúái múå sau.
Nguåt thúã dâi.
- Múå àậ bùçng lông nhû thïë chûa?
Nguåt àûa tay lïn miïång, cùỉn mống tay t, khưng trẫ lúâi, ra
dấng nghơ ngúåi.
- Múå ûâ ài, múå àûâng ëng thëc thưi thai nûäa, phẫi tưåi àêëy!
-
- Múå cûá n bng cho tưi àûúåc n lông. Múå ûâ ài!
TRUÅN NGÙỈN NGUỴN CƯNG HOAN 12

- ÛÂ!
Hai ngûúâi lûäng thûäng ài, gùåp hai cấi xe, liïìn thụ vïì nhâ. Lc
sùỉp ly biïåt, Bùỉc côn dùån vúái mưåt cêu:
- Múå n dẩ, cho tưi n lông nhế!
- ÛÂ!
*
* *
- Bâ àễ con so hay con rẩ?
- Thûa bâ, con so.
- Bâ nïn nối thûåc, thò tưi múái liïåu àûúåc. Tưi xem bng bâ, hònh
nhû àễ con rẩ thò phẫi hún.
- Thûa bâ, thûåc tưi àễ con so.
Àố lâ lúâi bâ àúä nhâ hưå sinh cng nối chuån vúái Nguåt. Bâ àúä
ngúå quấ, hỗi vùån:
- Mổi khi nhûäng ngûúâi àễ con so thò da bng cûáng vâ cố ngêën
vùçn àỗ. Ngûúâi àễ con rẩ thò da bng mïìm, mâ cố ngêën vùçn trùỉng.
Nay tưi xem bng bâ, quẫ lâ bâ àễ con rẩ. Phếp nhâ thûúng khưng

nïn nối dưëi, lúä ra nguy àïën tđnh mïånh, chûá chẫ chúi àêu.
- Thûa bâ, xin bâ kđn cho, tưi àễ con rẩ!
- Vêng, bâ nïn nối thûåc thïë múái phẫi. â, ưng nhâ ta tïn lâ gò? úã
àêu?
- Thûa, cêåu chấu tïn lâ Nguỵn Vùn Tònh, àậ mêët nùm ngoấi,
sau khi tưi cố mang àûúåc vâi thấng.
- Tưåi nghiïåp! Thïë ưng mêët, bâ cố mang àûúåc mêëy thấng?
Nguåt lëng cëng nối chûäa:
- Â, thûa bâ, cêåu chấu mêët nùm nay ẩ. Múái mêët thấng tû, mâ
tưi cố mang tûâ thấng giïng.
- Bâ cng chó àưå tưëi hưm nay thò trúã dẩ thưi. Bâ cûá nùçm nghó
n. Lêìn trûúác bâ úã cûä, trai hay gấi?
- Thûa bâ, chấu gấi.
- Nay chấu biïët lâm gò rưìi?
TRUÅN NGÙỈN NGUỴN CƯNG HOAN 13

- Thûa bâ, tưi sinh chấu àûúåc vâi hưm thò bỗ chấu.
- Thïë bâ àễ dïỵ hay khố!
- Thûa bâ, dïỵ ẩ.
- Àûúåc, vêåy bâ cûá nghó n àïí lêëy sûác.
*
* *
Ngây ch nhêåt, sau khi Nguåt àễ, cố mêëy bổn ngûúâi úã Hâ
Nưåi sang, vâo nhâ thûúng thùm.
Bổn trûúác, hai cưng tûã ùn mùåc têy, àng mưët qìn thng àỗ, ấo
cưåc xanh, úã trong gian Nguåt nùçm bûúác ra, bûng miïång, rc rđch
nhòn nhau cûúâi, thò thâo:
- H vđa! Tao tûúãng con Nguåt nố chûãa vúái tao, tao súå quấ!
- Tao chẫ ngúâ nố chûãa vúái mây, nhûng tao thêëy mưìm thùçng bế
giưëng mưìm tao, tao àậ giêåt mònh. Nố ùn vẩ tao, thò tao bỗ mể! May

àûúåc cấi nûúác da thùçng bế nố minh oan cho tao.
Hai ngûúâi vûâa ài khỗi thò Phong àïën. Phong êíy cûãa lẩi gêìn
Nguåt, hỗi:
- Trai hay gấi?
Nguåt trẫ lúâi khệ:
- Trai.
- Thïë â? Múå cố mẩnh khưng? Cố ùn àûúåc khưng?
Nguåt thûâ mùåt ra, khưng àấp.
- Múå lâm sao thïë?
-
- Cho tưi bïë con mưåt tđ.
- Khưng bïë!
- Ấi châ! Mể cu lâm bưå.
-
- Con ng â! Mùåt giưëng cêåu hay giưëng múå?
-
TRUÅN NGÙỈN NGUỴN CƯNG HOAN 14

- Cưng tûã rc mậi vâo nấch múå! Ra àêy cêåu u tđ.
- n!
Phong múã cấi lốt trm àêìu thùçng bế ra. Nguåt nhùỉm nghiïìn
mùỉt lẩi.
Khi nâng múã mùỉt, àậ thêëy Phong len lến ct tûâ bao giúâ rưìi.
Lc bêëy giúâ, Bùỉc ưm mưåt bổc to tûúáng àïën nhâ thûúng. Nhûng
khi úã ngoâi cûãa kđnh, Bùỉc thêëy cố ngûúâi àïën thùm Nguåt, thò ngúâ
lâ hổ hâng, khưng dấm vâo vưåi. Châng vûâa ài bấch bưå, vûâa liïëc mùỉt
vâo trong. Châng àậ ht hïët àiïëu thëc lấ rưìi, nhòn hïët cấc nhâ cûãa,
cêy cưëi rưìi, mâ ngûúâi hổ vêỵn chûa vïì. Mưåt lc thêëy kểt cûãa, bng
châng mûâng lùỉm. Châng nhòn theo ht ngûúâi êëy, àïën khi thêëy rệ
hïët phưë, múái dấm vâo.

- Châo múå! Trai hay gấi?
- Trai.
Bùỉc lưå ra nết mûâng rúä, vui vễ hỗi:
- Â! Ai vûâa vâo àố?
-
- Múå mïåt â?
- Khưng!
- Múå cố ùn àûúåc cúm khưng? Cố mẩnh khoễ khưng?
Nguåt thúã dâi, Bùỉc múã bổc, lêëy ra nâo rûúåu bưí, nâo sûäa bô, nâo
v cao su.
- Con cố cûáng cấp khưng? Múå cố nhiïìu sûäa khưng?
- n cho tưi nùçm nghó.
- Cho tưi bïë con mưåt tđ, nố giưëng tưi hay giưëng múå?
- Im cho nố nùçm.
- Ú hay! Múå giêån tưi àêëy â?
- Khưng!
- Bao giúâ múå àõnh vïì?
- Khưng biïët.
Nguåt thúã dâi mậi, thùçng bế con úã trong bổc, cûåa cẩy, tiïëng
nhoe nhoe.
- Dêåy vúái cêåu, con!
TRUÅN NGÙỈN NGUỴN CƯNG HOAN 15

- n cho nố ng!
Thùçng bế vêỵn khốc. Cấi lốt trm àêìu nố xï ra ngoâi. Bùỉc lêåt ra
xem mùåt con:
- Cêåu àêy, nđn ài!
Nguåt nhùỉm nghiïìn àưi mùỉt lẩi, vùỉt tay lïn trấn àïí che mùåt.
Bùỉc nhòn k cấi tốc, cấi mùåt, cấi mi con Rưìi giúã bổc ra ngùỉm cẫ
ngûúâi thùçng bế Ngùỉm xong, bổc cêín thêån trẫ lẩi, châng tûâ tûâ lui

ra, thúã dâi mưåt cấi rộ dâi, nết mùåt thêët vổng.
Tế ra thùçng bế con châng mâ nûúác da lẩi àen nhû cấi cưåt nhâ
chấy! Vêåy nố khưng phẫi con Rưìng chấu Tiïn. Nố lâ giưëng "èn tâ
rróçn" khưng biïët chưëng gêåy.
PTBNS sưë 13; 1-12-1937.
TRUÅN NGÙỈN NGUỴN CƯNG HOAN 16

Thêåt lâ phc

Ch lđnh cú Vấn-cấch
1
, cûá bíi chiïìu, ngưìi trïn phẫn trong trẩi,
trưng ra ngoâi mânh mânh, thò cng cho àưi mùỉt àûúåc mưåt bûäa tiïåc
no nï bùçng cåc ngùỉm nhûäng chõ ài gấnh nûúác úã giïëng trong huån.
Trong cấc chõ gấnh nûúác àố, ch ch nhêët mưåt chõ, lâ "ma
phùm" anh hâng bấnh giô úã cưíng huån, tïn lâ Tam.
Cûá kïí ra, chõ Tam trưng cng tònh thûåc! Cấi qìn sưìi àen
nhấnh, cấi ấo cấnh hưì lú, cấi thùỉt lûng àỗ phêëp phúái bay theo giố,
cấi bưå xâ tđch lng lùèng àêåp vâo ài, àậ lâm cho Vấn-cấch ta say lûã
cô búå! Khưng nhûäng thïë, chõ Tam lẩi côn cố cấi bưå mùåt "gioong"! Mưỵi
khi chõ gấnh hai thng nûúác nùång mâ ài qua trẩi, thò mùỉt cưë nhòn
thùèng, mi cưë cêìm húi, tay ngíy àùçng sau, àêìu nghiïng bïn cẩnh,
cưë kếo cấi hô ấo cho kđn ngûåc, tuy mêët vễ tûå nhiïn, nhûng mm
mơm nhû quẫ àâo Vên Nam múái trêíy, khiïën cho Vấn-cấch ta chïët
cng vúá vưåi lêëy cấi àân bêìu, mâ tùèng tùèng vâi tiïëng. Nhiïìu khi thêëy
chõ Tam húán húã, ch chó phân nân cố mưåt cêu rùçng:
- Hoâi ca! Giấ mònh "s-vú-nia" cho nố đt giêëy rấp àïí àấnh àưi
thng rộ sấng, thò thûåc lâ bẫnh chổe.
Nối nưm ra, ch Vấn-cấch cng mën chim chõ Tam àấo àïí. Cố
bêån ch àõnh ngưìi trong mânh mânh, vđ cho chõ Tam mưåt cêu rộ

hay. Giấ ch biïët lâm thú, lâm vùn thò hùèn àậ nghơ àûúåc mưåt bâi
trûúâng thiïn rộ dâi àïí tùång! Khưën nhûng ch chó quen thối tưåp ngûåc
lêìn lûng dên, cho nïn chó hổc àûúåc mưët chim gấi ca bẩn àưìng
nghiïåp, thùèng nhû nông sng, lâ giûä nốn, chùỉn àûúâng, hóåc nùỉm cưí
tay mâ bùỉt nối mưåt cêu.



1
Sưë hiïåu lđnh 24, ngun tûâ tiïëng Phấp vingt-quatre.
TRUÅN NGÙỈN NGUỴN CƯNG HOAN 17

- Van nhâ, nhâ bng em ra!
Nhûng mâ ngûúâi anh em chó dấm "tiïíu-di", thïë thưi, chûá mâ
thêìy quẫn àưìn nây nghiïm khùỉc lùỉm, lúä ch bõ "lêåp-gioông", hóåc
bẩt tai thò phẫi biïët! Cho nïn, lùỉm lc gùåp cú hưåi tưët, mâ ch nghơ
àïën hònh phẩt nhâ binh, ch àânh phẫi "àï mi tua" ngay!
Côn mưåt kïë sau cng, ch nghơ àậ chđn lùỉm, lâ nhên ngây lơnh
lûúng, hóåc gùåp bíi bốp nùån àûúåc thùçng dên nâo, ch quët bỗ hùèn
ba hâo chó, ra hâng chõ Tam àấnh mưåt bûäa bấnh giô rộ no, thïë lâ "a-
lï", tha hưì tấn chuån!
Bíi tưëi hưm êëy, trong ti ch Vấn-cấch xng xoẫng cố tiïìn.
Ch bên bi tốc n ngûåa cho thûåc nïìn, gâi cấi lûúåc xûúng trùỉng
cho thêåt khếo, chđt cấi khùn lûúåt cho thêåt vưë, vët đt nûúác hoa cho
thêåt thúm, rưìi soi gûúng àùçng trûúác, àùçng sau, ngùỉm nghđa mậi,
múái thay qìn, gâi khưë, bốc gối thëc lấ múái, phò phêo, hut côi ài
"la mất".
Lc bêëy giúâ àậ vâo chđn giúâ khuya. Nhâ hâng phưë àậ àống cûãa
kđn mđt. Ch Vấn-cấch lûúån qua nhâ chõ Tam mêëy lûúåt, thưíi bâi kên
"la vêìy" rộ lùèng àïí àấnh tiïëng, rưìi dôm qua lưỵ liïëp. Chõ ngưìi mưåt

mònh, àûúng chễ lẩt. Ch ngùỉm nghđa thïë mưåt lc lêu, àùỉn ào,
khưng biïët thùçng chưìng ài àêu, nhûng cûá liïìu gộ cûãa. Chõ Tam
àûúng li hi, bên ngêíng àêìu lïn hỗi:
- Ai?
- Tưi àêy! Cho tưi mua đt bấnh giô!
Chõ Tam àûáng dêåy vûâa nêng hế cấi liïëp ra, Vấn-cấch àậ lấch
àûúåc vâo rưìi.
- Châo chõ, "mùm-den" côn bấnh giô khưng?
- Thûa thêìy, hưm nay phiïn chúå, nïn nhâ côn đt thêìy mua gim
cho chấu.
- Àûúåc! Côn bao nhiïu mang cẫ ra àêy. Anh êëy nhâ chõ àêu?
- Thûa thêìy, chẩy àêu êëy ẩ.
Vấn-cấch àûúåc dõp tưët, "a la vùng" ngay àïën trûúác mùåt chõ Tam,
vûâa cûúâi vûâa lẫ lúi nối:
- "Cêím-ma-lấch" vúái nhau cẫ, thêìy vúái chấu gò! Àûâng nối thïë,
phẫi tưåi!
Nối xong, ch sêën ngay vâo, nùỉm lêëy cưí tay ngûúâi u mưåt cấch
êu ëm:
TRUÅN NGÙỈN NGUỴN CƯNG HOAN 18

- Nhâ úi!
Thïë rưìi mùỉt ch lim dim nhû lc ngùỉm sng. Chõ Tam nhanh
thón thóỉt, giêåt ngay ra, li lẩi mêëy bûúác:
- Ư hay! Thêìy quìn lâm cấi trô gò thïë nây? Tưi kïu to bêy giúâ!
- Mònh úi, tưi u mònh lùỉm!
Vûâa nối, ch vûâa sêën vâo, ưm lêëy chõ Tam, àêíy ngậ xëng àêët,
rưìi cng ngậ theo
- ƯËi giúâi àêët ưi! Thêìy quìn lâm gò tưi thïë nây?
Tiïëng kïu rêìm hâng phưë. Thònh lònh, anh Tam úã àêu chẩy vïì
àïën núi.

Hùèn cấc ngâi àậ àoấn trûúác ngay rùçng mấu ghen ca anh Tam
mâ àng àng nưíi lïn, thò ch quìn Vấn-cấch sệ bõ trối gư vâo
chên giûúâng, vâ phẫi trêån àôn nất da tan thõt.
Thïë nhûng anh Tam tuy húi tûác àêìy lïn cưí, mâ cng cưë nến
ngay. Anh súå Vấn-cấch lâ ngûúâi Nhâ nûúác lẩi cố sûác, cố quìn hún
anh, mâ anh thò hên hẩ. Chi bùçng thưi, thu xïëp cho ïm lâ hún cẫ.
Cho nïn anh chó lêëy lúâi ngổt ngâo mâ nối vúái Vấn-cấch, chûá khưng
dấm lưi thưi.
Vêåy mâ Vấn-cấch nâo phẫi ngûúâi biïët àiïìu. Thêëy Tam chõu
nûúác lếp, ch lẩi lâm giâ, sêën àïën, tất cho Tam mêëy cấi.
Ngúâ àêu Tam giûä àûúåc cấi chêìy giậ giô, giú lïn àúä. Vấn-cấch
tûúãng Tam àấnh, qâ tay, giêåt phùỉt ngay àûúåc chêìy. Rưìi giú thùèng
cấnh: "A, àï, toa, hêëp!". Sưëng mi Tam mấu chẫy àêìm àòa! Tam ngậ
quay ra, miïång kïu rêìm lâng xốm.
Nghe tiïëng kïu cûáu, ngûúâi phưë kếo lẩi rêët àưng, múái gúä àûúåc
àấm àấnh nhau. Nhûng Vấn-cấch vêỵn côn hung hùng, trỗ vâo mùåt
Tam mâ mùỉng:
- Mây lấo! "Tùng xûúng"! Mây khưng biïët ưng lâ ai â?
Hâng phưë thêëy chuån bêët bònh, ai cng thûúng hẩi vúå chưìng
Tam bõ bùỉt nẩt mưåt cấch vư l. Lc êëy, Vấn-cấch àậ vïì rưìi, nïn
nhiïìu ngûúâi xui Tam ài trònh ngay quan huån, àïí ngâi trûâng phẩt
kễ hay lêëy thõt àê ngûúâi.
- ÛÂ, cêåy lâ lđnh huån mâ vâo hiïëp vúå ngûúâi ta, lẩi côn àấnh
ngûúâi ta, thò phấp låt nâo dung?
- Phẫi ài kiïån múái àûúåc, bùỉt nẩt thïë, ai chõu nưíi!
TRUÅN NGÙỈN NGUỴN CƯNG HOAN 19

- Cûá kiïån ài, àậ cố tưi lâm chûáng. Nïëu cûá àïí nố quen thối, thò
nay nố hiïëp vúå anh, mai nố tha gò vúå tưi?
Sau mưåt lc bân ra bân vâo, mậi anh Tam múái dấm àưåi khùn,

mùåc ấo, ài vâo huån
Quan úã trong nhâ tû. Ngâi àûúng àấnh tâi bân. Thêëy àûúng
àïm cố êìm êìm tiïëng kïu, ngâi cng àoấn lâ cố chuån gò to xẫy ra
àố. Nhûng vò chûa cố ai bấo, thò chûa chùỉc àậ to bùçng vấn bâi phẫi
bấo ca thêìy thûâa sûãu bân thiïëu lûng!
Quan cûúâi ha hẫ. Cấc cêåu lïå thêëy quan vui, cng tm tóm liïëc
nhau. Bưỵng cố tiïëng rò râo ngoâi cûãa, vâ ngûúâi kếo lưë nhưë àêìy sên.
Cêåu lïå àang hêìu nûúác bâi, phẫi ngêëc mùỉt lïn nhòn mậi, àïën nưỵi phẫi
chûãi, vò quan bân qn ùn qn àấnh mâ khưng biïët.
Lc êëy, tiïëng xưn xao câng to, nïn quan biïët têët lâ àấm kïu to
ngoâi phưë khi nậy.
Thêåt may cho anh Tam vò trònh quan ngay vâo lc ngâi àûúng
vui. Àấng lệ phẫi chúâ àïën bíi hêìu sấng hưm sau múái àûúåc vâo.
Quan cho cêåu lïå hỗi chuån, thò thêëy cêåu dùỉt anh Tam vâo. Giấ
lc êëy quan khưng mẫi nhòn qn bâi dûúái chiïëu, hùèn ngâi àậ thêëy
anh Tam mùåt mi bï bïët mấu mï.
Tam vấi châo, khm nm gậi àêìu, chùỉp tay, bêím hïët cẫ nưỵi vúå
bõ hiïëp lâ thïë, mònh bõ àấnh lâ thïë. Cêu chuån rêët dâi, nïn anh
phẫi kïí lâm ba bưën nêëc múái hïët, vò thónh hoẫng quan cùỉt ngang mâ
hỗi vùån:
- Khoan! Cûãu vùn àêëy cố phẫi khưng? Chđu Gûúåm! Gò? Sao
khưng xûúáng to lïn?
Khi cêu chuån bêím xong, thò vûâa hïët vấn bâi. Quan ngêíng
àêìu lïn nhòn anh Tam, rưìi cho gổi chõ Tam vâo. Quan ngùỉm mưåt
lc, hai con mùỉt sấng qúỉc nhû hai ngổn àên trúâi, khiïën cho hai vúå
chưìng nhâ hâng bấnh giô phẫi thêët àẫm. Rưìi ngâi nghiïm nết mùåt
lẩi, nhû cố mën nghơ àïí phên xûã cho cưng minh.
Lc àố, ngoâi sên tưëi m m. Ngûúâi àûáng xem àùçng xa cưë ngêåm
miïång, nđn húi, àïí nghe.
Mưåt lc, ngâi sang sẫng tiïëng truìn xëng, nhû ưng Long

thêìn ban hẩnh phc cho chng sinh mâ dẩy rùçng:
- Àấng lệ àûúng àïm chng bay àấnh nhau, thò khưng biïët nïëp
tễ ra sao, ưng hậy bỗ t hùm bưën giúâ cấi àậ. Nhûng ưng tha cho vïì
TRUÅN NGÙỈN NGUỴN CƯNG HOAN 20

mâ lâm ùn lûúng thiïån, khưng àûúåc lưi thưi nûäa. Vẫ lẩi vúå mây mùåt
mi thïë kia, chùỉc hùèn cng cố thïë nâo vúái nố, thò nố múái thïë chûá?
Thưi ưng cho vïì. Ưng àang bêån.
Mưåt tiïëng "dẩ" dâi, anh Tam thp xëng àêët lẩy tẩ quan hai
lẩy. Àoẩn anh lom khom lui ra, nết mùåt vui vễ nhû ngûúâi biïët an
phêån, ró tai nối vúái vúå:
- May quấ! Sut nûäa thò phẫi ngưìi t. Thêåt lâ phc! Lẩy quan
lúán ngân nùm!
Annam tẩp chđ, sưë 17, 1931
TRUÅN NGÙỈN NGUỴN CƯNG HOAN 21

Hai thùçng khưën nẩn

Nùm 1926, nûúác to, àï vúä tûá tung, nhên dên bïu rïëch, khưí súã.
Nhêët lâ khi nûúác àậ rt rưìi, trưng cẫnh tûúång múái lẩi câng àấng
ngêåm ngi nûäa.
Cỗ tân khùỉp cấnh àưìng xa, Bïn lâng hoang hu mêëy nhâ lú
thú, Àêìu àûúâng mể bïë con thú, Ngûúâi tòm sang Bùỉc, kễ àûa vïì Àoâi.
Búãi thïë, bấc Lan ln mêëy thấng, nâo nhâ àưí, nâo trêu chïët,
nâo àêët bấn, nâo rång cêìm. Gia tâi tuy chùèng àûúåc lâ bao, nhûng
àïën cấi cẫnh tai bay vẩ giố mâ sẩch sânh sanh, thò dêỵu ưng vua àúâi
xûa mêët nûúác, hay thùçng bế bêy giúâ mêët tiïìn, cấi têm l cng àau
àúán ngang nhau vêåy.
Khưng nhûäng thïë, vúå bấc lẩi múái chïët vïì bïånh dõch, àïí cho bấc
mưåt dûáa con trai múái biïët ngưìi. Cấi cẫnh gâ sưëng khưng côn mưìi mâ

ni con múái àấng àau lông. Bấc Lan thûåc lâ mưåt thùçng khưën nẩn
vêåy.
Àïm hưm trûúác, bấc ngưìi nghơ mâ rúát nûúác mùỉt. Ca chòm ca
nưíi àậ khưng côn gò, nhõn cúm tûâ sấng nhûúâng con àậ lẫ cẫ dẩ dây.
Nïëu mai cng thïë nây nûäa, thò bưë chïët àối, con chïët àối. Êu lâ trong
nhâ côn mưåt thûá ca nưíi nûäa, àem bấn nưët ài chùng?
Bấc Lan nghơ thïë thò lâm thïë. Bấc xin àûúåc cấi thng sûát cẩp
bïån àưi quang vâ chễ cấi àôn gấnh. Sấng súám, gấnh thùçng bế con ài.
Mưåt bïn quang lâ mưåt tẫng gẩch àïí thùng bùçng thng hâng bïn
kia. Mưåt bïn quang lâ mưåt cấi thng àûång hâng. Trïn cấi thng,
tm hum manh chiïëu rấch che hâng cho àúä nùỉng.
Bấc ài lang thang lâng nây, lâng khấc, qua chúå nổ, chúå kia.
Nhûng chó thêëy cố ngûúâi xem, mâ khưng thêëy cố ngûúâi mua.
Bấc Lan àối quấ, mùỉt àậ múâ. Thùçng bế con trêìn trìng trong
thng, nùçm ngẫ ra, mưìm miïång bï bïët nhûäng dậi, mi vâ vỗ khoai
TRUÅN NGÙỈN NGUỴN CƯNG HOAN 22

lang. Ài àûúâng, bấc gùåp toân bổn khốc dúã mïëu dúã nhû bấc cẫ. An i
nhau cng chó cố mưåt cêu:
- Nây, bấc àïën nhâ ưng nghõ Trinh, may ưng êëy hiïëm hoi, thò
ưng êëy mua cho.
Ài lêìn mậi mêëy lâng, bấc múái àïën nhâ ưng nghõ Trinh. Trúâi àậ
sùỉp xêím tưëi. Àûáng úã cưíng, trưng vâo trong nhâ, bấc thêëy gẩch têy
àấnh bống lưån, sêåp g, t chê, gûúng àûáng, giûúâng têy, thêåt cố vễ
àónh chung sung sûúáng.
Bấc Lan àấnh liïìu gổi cưíng. Anh bïëp úã trong chẩy ra:
- Nhúâ cêåu vâo bêím vúái ưng bâ rùçng cố ngûúâi bấn con àûúng úã
cưíng.
Cêåu bïëp hỗi han mưåt vâi àiïìu ra dấng tûã tïë, sùn sốc, nhanh
nhển lùỉm, rưìi múái ài vâo.

Bấc Lan, vò cấi àối khất cêëp bấch quấ, nïn tûúãng tûúång ngay àưå
dùm pht nûäa thò bng sệ àûúåc no àêìy. Nhûng tûúãng tûúång thïë lâ
lêìm. Àưå mưåt giúâ sau, bấc thêëy mưåt ngûúâi mùåt mi phûúng phi, cưí
rt, bng phïå mưi trïì mâ khưng rêu, mùåc qìn ấo la, phe phêëy cấi
quẩt, ra vûúân chúi.
Bấc àoấn lâ ưng Nghõ, bên àấnh tiïëng. Thò quẫ lâ ưng Nghõ
thûåc. Vò nghe giổng nối hấch dõch lùỉm:
- Sao khưng giêåt chng gổi ngûúâi nhâ nố vâo bêím?
Bấc Lan kïí nưỵi cú cûåc, vâ ngỗ dẩm bấn àûáa con. Ưng Nghõ
nhòn qua bấc, nhòn qua àûáa bế, rưìi nối:
- ÛÂ, àïí rưìi tao nối chuån vúái bâ sệ hay. Chúâ àêy, tao ra ngay.
Nghe cêu êëy, bấc Lan tuy trong bng lếp kểp, nhûng thêëy nhû
àûúåc no mưåt nûãa vêåy.
Hún nûãa giúâ nûäa, ưng bâ Nghõ múái ra.
Bấc Lan châo, rưìi cng nhûäng cêu khi nậy, bấc nối vúái bâ Nghõ.
Bâ Nghõ ra cẫm àưång. Bâ bïë àûáa con vâo lông, ngùỉm nghđa mậi.
Ưng Nghõ thêëy bâ cố vễ vûâa , bên hỗi giấ:
- Mây àõnh bấn bao nhiïu, nối cho thûåc.
- Bêím ty ưng bâ cho.
Ngûúâi bấn khưng nối giấ, ngûúâi mua khưng biïët giấ, thò lâm
thïë nâo? Àưåc giẫ cấc ngâi àấnh giấ hưå ài? Mưåt ngûúâi nhû chng ta
TRUÅN NGÙỈN NGUỴN CƯNG HOAN 23

àêëy, khếo ni, khếo dẩy, thò chûa biïët chûâng, vơ nhên cng nïn
àêëy. Mưåt trùm nhế! Hai trùm nhế! Nùm trùm nhế!
Ưng Nghõ thêëy bấc Lan lûúäng lûå, khưng mën nối giấ, thò
àûúng ngưìi xưím úã trûúác cấi thng, bưỵng ưng àûáng phùỉt dêåy:
- Àấng lệ anh cho khưng tưi, tưi cng khưng lêëy, vò tưi phẫi ni
nố cho anh. Nhûng thưi, viïåc phc àûác, tưi cho anh ba hâo, cêìm lêëy!
Vûâa nối, ưng vûâa mốc ti lêëy tiïìn àûa. Bấc Lan gậi tai thúã dâi.

Cố lệ khưng ngúâ àêu cấi giấ trõ mưåt thùçng bế con cố thïë mâ thưi.
- Thûa ưng
- Tưi khưng nối lưi thưi. Ưng vúái ïnh gò! Tưi khưng quen mùåc cẫ.
Ba hâo khưng bấn thò thưi!
Nối xong ưng quay lûng vâo, gổi bâ ài, vâ àống cưíng lẩi.
Bấc Lan vú vêín nghơ ngúåi mậi. Chúâ mậi cng khưng thêëy cố
ngûúâi ra trẫ thïm xu nâo.
Nûãa giúâ sau, bấc khưng thïí nâo nhõn nưíi àûúåc cấi dẩ dẩy rưỵng
tụëch tûâ hưm trûúác. Thưi thò ba hâo thò ba. Con mònh àûúåc chưỵ êëm
no nûúng tûåa, côn hún lâ bưë con bïu rïëch, xố chúå àêìu àûúâng. Nghơ
vêåy, bấc giêåt chng. Mưåt lất, ưng Nghõ ra.
- Thïë nâo? Anh cố àõnh bấn nhû thïë khưng mâ gổi?
- Thưi, lẩy ưng, ưng thûúng phêån nâo, con nhúâ phêån êëy.
- Thûúng lâ thïë nâo! Nối cho dûát khoất. Bùçng lông bấn ba hâo
khưng?
Bấc Lan móm miïång, gûúång cûúâi mưåt cấch rêët chua chất:
- Vêng!
Ưng Nghõ àûa bấc vâo trong nhâ. Lâm giêëy mấ xong, ưng côn
xem xết àûáa bế rêët k câng. Khi thêëy sau lûng nố cố nhiïìu nưët rìi
quấ, thò ưng cố khưng bùçng lông, chï bai mậi rùçng xêëu. Xêëu thò
phẫi búát tiïìn. Cho nïn khi trẫ, ưng khưng cho bấc cẫ ba hâo, mâ
phẩt hai xu nưët rìi!
Bấc Lan lẩy van mậi. Nhûng bấc nghơ, nïëu cưë nùçn nò hai xu, thò
chûa chùỉc àậ àûúåc, mâ khưng khếo thò bõ trẫ tiïìn lẩi. Nghơ nûåc cûúâi,
mònh àậ khưën nẩn, lẩi gùåp phẫi mưåt thùçng khưën nẩn hún, thò thưi,
chõu cêìm hai hâo tấm vêåy.
TRUÅN NGÙỈN NGUỴN CƯNG HOAN 24

Bấc bïë àûáa con lêìn cëi cng, hưn hđt, dùån dô mậi, múái dûát. Khi
ra ngoâi cưíng, bấc ài khưng núä, tònh cha con vûúáng vđt, bấc nghơ

mën trẫ lẩi hai hâo tấm mâ lêëy con vïì.
Bấc àûáng lẩi, quay nhòn trong nhâ ưng Nghõ, thò thêëy kễ bûng
chêåu nûúác, ngûúâi lêëy xâ phông, ngûúâi tòm khùn mùåt. Bâ Nghõ thò tûå
tay tùỉm cho àûáa bế, ra dấng êu ëm, nêng niu. Bấc nhòn mâ cng
hẫ têëm lông, nưỵi àau àúán cng nhû tiïu tan vêåy.
Côn ưng Nghõ, hai mùỉt vêỵn nhòn cấi lûng nưët rìi, nết mùåt côn
nhû tiïëc mốn tiïìn tiïu vư đch khi nậy. Mưåt chưëc, ưng ra hưëi hêån,
nối vúái vúå:
- Bâ ẩ, hoâi ca, giấ búát hùèn nùm xu, nố cng phẫi chõu.
- Sao ưng nghiïåt thïë! Tiïìn hâng vẩn lo nghõ viïn khưng tiïëc, mâ
mêëy xu nây lẩi tiïëc hay sao?
Ưng Nghõ àang tûác húi, phất gùỉt mâ rùçng:
- Tiïu nhûäng mốn àấng tiïu thò côn tiïëc cấi gò! Thùçng bïëp àêu!
Mây chẩy ài tòm thùçng bấn con ban nậy, bẫo nố giẫ tiïìn tao mâ lêëy
lẩi con lêåp tûác!
Bấc Lan giêåt nêíy mònh, co cùèng, tế chẩy bấn sưëng bấn chïët,
vûâa chẩy vûâa àïëm:
- Mưåt, hai. Mưåt, hai, ba, bưën, nùm, sấu, bẫy, tấm
Viïët 7-6-1930 Annam tẩp chđ sưë 12; 1930