Tìm hiểu về hoạt động sống của thế giới thực vật - thân cây

Nghiên cứu ứng dụng khoa học sư pham – năm học 2011 – 2012
Người thực hiện: Đỗ Thị Huệ - Trường THCS Tam Cường - VB - HP
I. TÓM TẮT ĐỀ TÀI
Trong giai đoạn hiện nay, việc ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) vào dạy học
là một vấn đề hết sức cần thiết đối với các môn học nói chung, môn sinh học 6 nói riêng.
Để dạy môn sinh học 6 ở trường THCS, bên cạnh SGK có khá nhiều hình ảnh minh hoạ,
người giáo viên đã sưu tầm tranh ảnh, mẫu vật, sơ đồ và sách tham khảo để hướng dẫn
HS tìm hiểu, quan sát những vấn đề mới giúp HS hiểu bài hơn. Song, với một số nội
dung khó như mô tả những đặc điểm về hình thái, cấu tạo của tế bào, hoạt động sống của
các cơ quan mà giáo viên chỉ dùng lời nói và hình ảnh tĩnh để minh hoạ thì HS vẫn khó
hình dung, không hiểu rõ được bản chất của sự vật và hiện tượng.
Phương pháp của tôi muốn đưa ra là sử dụng một số tệp có định dạng Flash và
video clip có nội dung phù hợp thay vào việc sử dụng SGK và tranh ảnh để các em hiểu
rõ hơn về hiện tượng sinh lí của các cơ quan ở cơ thể thực vật.
Nghiên cứu được tiến hành trên 2 nhóm đối tượng: 2 lớp 6 trường THCS Tam
Cường. Lớp 6B là lớp thực nghiệm và lớp 6C là lớp đối chứng. Lớp thực nghiệm được
thực hiện giải pháp thay thế các bài từ bài 13 – 17 ( sinh học lớp 6 với nội dung “ Tìm
hiểu các hoạt động sống của thực vật - Thân cây”. Kết quả cho thấy tác động có ảnh
hưởng rõ rệt đến kết quả học tập của HS. Lớp thực nghiệm đạt kết quả học tập cao hơn
so với lớp đối chứng. Điểm bài kiểm tra sau thực nghiệm của lớp thực nghiệm có kết quả
trung bình là 8,09 còn lớp đối chứng là 7,08. Kết quả kiểm chứng T.Test cho thấy P<
0,05 có nghĩa là có sự khác biệt lớn giữa điểm trung bình của lớp thực nghiệm và lớp đối
chứng. Điều đó chứng minh rằng sử dụng tệp định dạng Flash và video clip trong dạy
học làm nâng cao kết quả học tập các bài hoạc về chủ đề “ Tìm hiểu về hoạt động sống
của thế giới thực vật - thân cây” cho HS lớp 6 trường THCS Tam Cường.
II. GIỚI THIỆU
Trong SGK sinh 6 các hình ảnh về thế giới thực vật chỉ là những hình ảnh tĩnh với
kích thức nhỏ, kém sinh động. Thực tế hiện nay công nghệ tiên tiến của máy vi tính và
máy chiếu Projector đã tạo ra những hình ảnh rực rỡ, sinh động, kèm theo những hoạt
- 1 -
Nghiên cứu ứng dụng khoa học sư pham – năm học 2011 – 2012

Người thực hiện: Đỗ Thị Huệ - Trường THCS Tam Cường - VB - HP
động sống chính của thực vật như: Sự lớn lên và phân chia của tế bào, sự hấp thụ nước
và muối khoáng của rễ, quang hợp của lá, sự nảy mầm của hạt ..v.v.. góp phần nâng cao
chất lượng dạy học trong nhà trường.
Trong quá trình dạy học ở những năm học trước, tôi chỉ sử dụng các tranh ảnh
trong SGK hoặc phóng to treo lên bảng và những vật mẫu cho HS quan sát, sau đó đưa ra
hệ thống câu hỏi gợi mở dẫn dắt HS tìm hiểu vấn đề. Kết quả là HS thuộc bài nhưng
chưa thực sự sâu sắc về những hoạt động bên trong của sự vật, từ đó vận dụng vào thực
tế chưa cao.
Để thay đổi thực trạng trên, trong đề tài nghiên cứu này tôi đã sử dụng các tệp có
định dạng Flash và video clip thay cho các phiên bản tranh ảnh và khai thác nó như 1
nguồn dẫn đến kiến thức.
* Giải pháp thay thế:
Đưa tệp có định dạng Flash miêu tả sự vận chuyển nước, muối khoáng trong thân,
sự lớn lên của thân cây.v.v… Các video clip mô tả các bộ phận của thân cây, cấu tạo
trong của thân, cách xác định tuổi của thân cây gỗ qua dác và ròng.v.v… Giáo viên chiếu
hình ảnh cho Hs quan sát và nêu hệ thống câu hỏi để dẫn dắt giúp HS phát hiện kiến
thức. Qua nguồn cung cấp thông tin sinh động đó, HS tự khám phá ra kiến thức khoa
học. Từ đó giúp các em có lòng tin vào khoa học, say mê tìm hiểu khoa học cùng các
ứng dụng của nó trong đời sống hàng ngày và các em thêm hứng thú và yêu thích môn
học hơn.
* Vấn đề nghiên cứu:
Áp dụng công nghệ thông tin vào “ Tìm hiểu hoạt động sống của thân cây ” cho
HS lớp 6 có hiệu quả không?
* Giả thuyết nghiên cứu:
Sử dụng tệp có định dạng trong dạy học sẽ nâng cao kết quả học tập các bài học
thuộc chủ đề “ Các hoạt động sống của thân cây”cho HS lớp 6 trường THCS Tam
Cường.
- 2 -
Nghiên cứu ứng dụng khoa học sư pham – năm học 2011 – 2012

Người thực hiện: Đỗ Thị Huệ - Trường THCS Tam Cường - VB - HP
III. PHƯƠNG PHÁP
1. Khách thể nghiên cứu
Tôi chọn 2 lớp 6B và 6C trường THCS Tam Cường có những điều kiện thuận lợi
cho việc nghiên cứu và ứng dụng.
Hai lớp tham gia nghiên cứu đều có điểm tương đương nhau về giới tính cũng như
ý thức học tập đều tích cực và thành tích học tập của năm trước.
Bảng 1: Giới tính và thành tích học tập năm học trước của lớp 6B và 6C
Số HS các nhóm kết quả học tập năm trước
Tổng số Nam Nữ Giỏi Khá TB Yếu Kém
Lớp 6B 28 16 12 2 12 14 2
Lớp 6C 28 15 13 1 13 15 1
2. Thiết kế
Tôi chọn 2 lớp: 6B là nhóm thực nghiệm và lớp 6C là nhóm đối chứng. Tôi dùng
bài kiểm tra 1 tiết làm bài kiểm tra trước tác động. Kết quả kiểm tra cho thấy điểm trung
bình của hai nhóm có sự khác nhau, do đó tôi dùng phép kiểm chứng T.Tesh để kiểm
chứng sự chênh lệch giữa điểm số trung bình của 2 nhóm trước khi tác động.
Bảng 2. Kiểm chứng để xác định các nhóm tương đương
Đối chứng Thực nghiệm
TBC 6,0 6,3
p = 0,135
p = 0,135 > 0,05, từ đó kết luận sự chênh lệch điểm số trung bình của hai nhóm TN và
ĐC là không có ý nghĩa, hai nhóm được coi là tương đương.
Sử dụng thiết kế 2: Kiểm tra trước và sau tác động đối với các nhóm tương đương
(được mô tả ở bảng 2):
Bảng 3. Thiết kế nghiên cứu
Nhóm Kiểm tra trước TĐ Tác động KT sau TĐ
Thực nghiệm O1 Dạy học có sử dụng
Flash và Video clip
O3

Đối chứng O2 Dạy học không sử dụng
Flash và Video clip
O4
ở thiết kế này, tôi sử dụng phép kiểm chứng T-Test độc lập.
- 3 -
Nghiên cứu ứng dụng khoa học sư pham – năm học 2011 – 2012
Người thực hiện: Đỗ Thị Huệ - Trường THCS Tam Cường - VB - HP
3. Quy trình nghiên cứu:
a/ Chuẩn bị bài của giáo viên
- Lớp 6C ( đối chứng): Thiết kế bài học không sử dụng các tệp có định dạng Flash và
video clip, quy trình chuẩn bị bài như bình thường.
- Lớp 6B ( nghiên cứu): Thiết kế bài học có sử dụng các tệp có định dạng Flash và video
clip, ngoài ra còn sưu tầm, lựa chọn thông tin từ các bài giáo án điện tử và tham khảo các
bài giảng của đồng nghiệp.
b/ Tiến hành thực nghiệm
Thời gian tiến hành theo kế hoạch của nhà trường và thời khoá biểu để đảm bảo
tính khách quan, cụ thể:
Bảng 4: Thời gian thực nghiệm
NGÀY,
THÁNG
MÔN TIẾT THEO PPCT TÊN BÀI
Thứ 3/ 6/ 9 Sinh Tiết 14 Cấu tạo ngoài của thân
Thứ 5/ 8/ 9 Sinh Tiết 15 Thân dài ra do đâu
Thứ 3/ 13/ 9 Sinh Tiết 16 cấu tạo trong của thân
Thứ 5/ 15/ 9 Sinh Tiết 17 Thân to ra do đâu
Thứ 3/ 20/ 9 Sinh Tiết 18 Vận chuyển các chất trong thân
4. Đo lường
Bài kiểm tra trước tác động là bài 15’ môn sinh học do đề của tổ nhóm chuyên
môn cung cấp.
Bài kiểm tra sau tác động là bài kiểm tra sau khi học xong các bài có chủ đề về “

Thân cây”. Bài kiểm tra sau tác động gồm 8 câu hỏi trong đó có 5 câu hỏi dưới dạng trắc
nghiệm và 3 câu tự luận.
* Tiến hành kiểm tra và chấm bài: sau khi thực hiện dạy xong các bài học trên, tôi tiến
hành kiểm tra 1 tiết ( có đề kèm theo). sau đó chấm bài theo đáp án đã xây dựng.
IV. PHÂN TÍCH DỮ LIỆU VÀ BÀN LUẬN KẾT QUẢ
1. Phân tích dữ liệu
- 4 -
Nghiên cứu ứng dụng khoa học sư pham – năm học 2011 – 2012
Người thực hiện: Đỗ Thị Huệ - Trường THCS Tam Cường - VB - HP
Bảng 5. So sánh điểm trung bình bài kiểm tra sau tác động
Đối chứng Thực nghiệm
ĐTB 7,21 8,09
Độ lệch chuẩn 0,93 0,72
Giá trị P của T- test 0,00003
Chênh lệch giá trị TB chuẩn
(SMD)
0,9
Như trên đã chứng minh rằng kết quả 2 nhóm trước tác động là tương đương. Sau
tác động kiểm chứng chênh lệch ĐTB bằng T-Test cho kết quả P = 0,00003, cho thấy: sự
chênh lệch giữa ĐTB nhóm thực nghiệm và nhóm đối chứng rất có ý nghĩa, tức là chênh
lệch kết quả ĐTB nhóm thực nghiệm cao hơn ĐTB nhóm đối chứng là không ngẫu nhiên
mà do kết quả của tác động.
Chênh lệch giá trị trung bình chuẩn SMD =
9,0
93,0
21,709,8
=
−
. Điều đó cho thấy
mức độ ảnh hưởng của dạy học có sử dụng Flash và video clip đến TBC học tập của

nhóm thực nghiệm là lớn.
Giả thuyết của đề tài “Sử dụng
các tệp định dạng FLASH và VIDEO
CLIP trong giờ học môn Sinh học làm
nâng cao kết quả học tập của học sinh”
đã được kiểm chứng.
Hình 1. Biểu đồ so sánh ĐTB trước tác động và sau tác động
của nhóm thực nghiệm và nhóm đối chứng
2. Bàn luận
Kết quả của bài kiểm tra sau tác động của nhóm thực nghiệm là TBC= 8,09, kết quả
bài kiểm tra tương ứng của nhóm đối chứng là TBC = 7,21. Độ chênh lệch điểm số giữa hai
nhóm là 0,88; Điều đó cho thấy điểm TBC của hai lớp đối chứng và thực nghiệm đã có sự
khác biệt rõ rệt, lớp được tác động có điểm TBC cao hơn lớp đối chứng.
Chênh lệch giá trị trung bình chuẩn của hai bài kiểm tra là SMD = 0,9. Điều này
có nghĩa mức độ ảnh hưởng của tác động là lớn.
- 5 -