CÁC ĐỊA DANH VIỆT NAM

GIAI THOẨI ÀÕA DANH
1











M
M
M
U
U
U
Å
Å
Å
C
C
C



L
L
L

U
U
U
Å
Å
Å
C
C
C




Phúã Tuy Hôa 2
Cêìu Thõ Nghê 4
Ni Bâ Àen 5
Hưì Cưí Ngûåa 7
Cha Dêu 8
Bïën Nghế 10
Võnh Hẩ Long 11
Hưì Ba Bïí 13
Àêo M Giẩ 15
Ni Vổng phu - Khấnh Hôa 16
Ni Vổng Phu - Lẩng Sún 18
Ni n Tûã 20
Ni Lẩn Kha 21
Ni Bất Vẩn Sún 23
Ni Tẫn Viïn 24
Hưì Trc Bẩch 25
Hưì Têy 26

Hưì Than Thúã vâ Àưìi Thưng Hai Mưå 28
Hưì Hoân Kiïëm 30
DaLat - Cao Ngun LangBiang 32
Àưëi àấp 34



GIAI THOẨI ÀÕA DANH
2














P
P
P
H
H
H
Ú

Ú
Ú
Ã
Ã
Ã



T
T
T
U
U
U
Y
Y
Y



H
H
H
O
O
O
Â
Â
Â
A

A
A









Mưỵi lêìn nghe ai àêëy hỗi: "úã Ph n qụ cêåu, mốn ùn gò à úåc gổi
lâ àùåc sẫn?".
Tûå nhiïn tưi nghơ àïën phúã Tuy Hôa, Khưng dấm cho phúã lâ àùåc
sẫn qụ h ûúng, vò bêy giúâ àêu mâ chùèng cố phúã, nhng tưi àậ cố nhiïìu
phen ài xa, ùn phúã nhiïìu núi, nhng vêỵn thêëy phúã Tuy Hôa cố võ ngon
riïng.
Con àûúâng Nguỵn Cưng Trûá àûúåc mïånh danh lâ "phưë phúã" ca
Tuy Hôa, chùèng quấn nâo àïí bẫng tïn, chó ghi "phúã bô tấi, nẩm".
Ngûúâi dên Ph n cng chó khoấi phúã bô, côn phúã gâ, phúã heo thò
lùỉm lc cng ùn chúi àưíi mốn chûá khưng ghiïìn. Vâo quấn, chó cêìn gổi:
"Cho tư phúã" lâ sệ àúåc mưåt tư phúã vûâa tấi vûâa viïn. Nhûng úã "phưë
phúã" nây chó mưåt quấn àúåc coi lâ ngon nhêët, àưng khấch nhêët mâ lẩi
chùèng cố bẫng hiïåu gò rấo, nùçm àưëi diïån vúái rẩp chiïëu bống Àẩi Nam
c, khấch àïën ùn gổi riïët thânh quen: phúã Àẩi Nam. Quấn phúã Àẩi
Nam lâ mưåt quấn bònh dên, nhûng nhû nhiïìu ngûúâi nối, ùn phúã mâ
ùn úã mưåt quấn sang trổng thò khưng ngon, chêët lûúång chûa chùỉc bùçng
phúã Àẩi Nam mâ giấ lẩi àùỉt hún. Cố ngûúâi lẩi bẫo, ùn phúã ngon vâ
àng cấch" lâ ùn phúã gấnh, phúã ngưìi bïåt nhû ngúâi miïìn bùỉc Tưi nhúá
mưåt ngûúâi bâ con xa lâ Viïåt kiïìu, lc múái vïì nûúác, r tưi ài thõ xậ ùn

phúã. Tưi àõnh chúã àïën mưåt tiïåm sang úã àûúâng Trêìn Hûng Àẩo cho lõch
sûå, nhûng cêåu ta bẫo: "Cûá chúã àïën quấn Àẩi Nam cho em". Lêìn àố
cêåu xúi mưåt lc 3 tư, rưìi nhe rùng cúâi: "Lêu rưìi khưng à ûúåc ùn, thêm
quấ! Khưng no thò côn cố thïí "dûát" nûäa cho àậ!". Mưåt ngûúâi bẩn tưi tûâ
GIAI THOẨI ÀÕA DANH
3


Sâi Gôn ra, ùn phúã Àẩi Nam xong, cho kiïën: Bấnh phúã dai, ùn thêåt
ngon miïång. Nghe nhû thïë, tưi tûå nhiïn thêëy tûå hâo vïì qụ hûúng.
Ùn phúã cng phẫi cố "nghïå thåt" ca nố"gia võ" cho phúã chó lâ
rau, úát vâ đt mùỉm. Rau thúâng chó cố hai loẩi xâ lấch vâ rau thúm,
giûäa chûâng cố thïí gổi thïm àơa giấ trng. úát phẫi àûúåc xùỉt lất. Trưån
àïìu nhûäng gia võ àố, vùỉt nûúác lất chanh túi thò tư phúã sệ cố mi võ
khấc ngay.
Phúã ùn phẫi thêåt nống vâ thêåt cay, sao cho nûúác mùỉt, nûúác mi
rúm rúám múái lâ ngon. ùn xong mưåt tư phúã lâ ngûúâi phẫi nống lïn.
Àêu chó lâ chuån êím thûåc. Mưåt tư phúã Àẩi Nam giấ 4.000
àưìng, nïëu tư nhỗ sệ chó tưën 3.000 àưìng thưi. Vò thïë mâ phúã Àẩi Nam
lc nâo cng àưng khấch. "Thûúâng ngây, àưng nhêët lâ lc sấng súám
àïën 8 giúâ rưìi lai rai tra xïë; tûâ 6 giúâ chiïìu àïën 9 giúâ àïm cng àưng
khưng kếm - ưng hâng phúã Àẩi Nam tiïët lưå - Tïët, quấn tưi chó nghó
ngây 30 vâ mưìng 1, côn bùỉt àêìu mưìng 2 lâ quấn àậ chêåt cûáng.
Têët nhiïn, chuån ùn ëng cng "chđn ngûúâi múâi ", mốn nây
ngon àưëi vúái ngûúâi nây thò cng cố thïí dúã àưëi vúái ngúâi nổ vâ ngûúåc lẩi,
àố lâ ty theo khêíu võ ca tûâng ngûúâi. Cêåu em tưi trûúác khi vïì M,
nối: "ûúác chi mang àûúåc phúã Àẩi Nam sang M. Côn tưi, trong thêm
têm cûá nghơ: Phúã Tuy Hôa - trong àố cố phúã Àẩi Nam, lâ àùåc sẫn Ph
n.

GIAI THOẨI ÀÕA DANH
4

C
CC
Ê
ÊÊ
Ì
ÌÌ
U
UU


T
TT
H
HH
Õ
ÕÕ

N
NN
G
GG
H
HH
E
EE
Â
ÂÂ





Cêìu bùỉc ngang kïnh Nhiïu Lưåc, nùçm giûäa qån Mưåt vâ qån
Bònh Thẩnh.
Ngûúâi con gấi tïn lâ Nguỵn Thõ Khấnh, cố chưìng lâ thû k
thânh Qũ Dên chng thûúâng gổi ưng lâ ưng Nghê, nïn bâ àûúåc gổi lâ
bâ Nghê. Gia àònh bâ sưëng úã Ph M (Bònh Dûúng ), bïn kia con
sưng Bònh Trõ. Ngây ngây, ưng Nghê ài lâm qua thânh phẫi dng àô
ngang. Thûúng chưìng, bâ Nghê bùỉc chiïëc cêìu àïí chưìng ài lâm cho
tiïån.
Tûâ àố, chiïëc cêìu àûúåc gổi lâ cêìu Thõ Nghê, vâ khu vûåc gia àònh
bâ sưëng vâ khai khêín cng àûúåc gổi lâ Thõ Nghê àïí nhúá àïën mưåt
ngûúâi ph nûä àẫm àang, u chưìng.

GIAI THOẨI ÀÕA DANH
5

N
NN
U
UU
Á
ÁÁ
I
II


B
BB
A
AA
Â
ÂÂ


À
ÀÀ
E
EE

N
NN







Ni Bâ Àen nùçm ngay giûäa tónh Têy Ninh, cấch Sâi Gôn
khoẫng 100 km vïì phđa Têy Bùỉc. Dên trong vng côn gổi lâ ni Vên
Sún, vò thûúâng cố mêy bao ph. Trïn ni cố cha Linh Sún, leo bêåc
thang lïn gêìn 300 m cố nhiïìu hang àưång vâ sëi nûúác trong vùỉt. ÚÃ
chên ni cố nhiïìu hư ìvâ àêìm.
Tc truìn rùçng ngây xûa ni Bâ Àen côn cố tïn lâ ni Mưåt, vò
trïn àố cố mưåt tûúång Phêåt bùçng àấ, rêët linh thiïng. Nhûäng ngûúâi
mën lïn ni ngây êëy thûúâng phẫi ài tûâng àoân, vò cố rêët nhiïìu beo
cổp.
Cố cư L thõ Thiïn Hûúng gưëc úã Trẫng Bâng, xinh àểp vâ vùn
hay vộ giỗi hay lïn ni lïỵ Phêåt vâo ngây rùçm. Vò say mï nhan sùỉc ca
cư mưåt ưng quan sai 1 thêìy vộ àõnh dng vộ lûúåc bùỉt cư vïì lâm thiïëp.
Lc cư sùỉp bẩi thò cố Lï Sơ Triïåt, mưåt thanh niïn trong lâng àem lông
u mïën cư àậ lêu xưng ra cûáu àûúåc. Vò cẫm nghơa, cha mể cư bùçng
lông gẫ cư cho Lï Sơ Triïåt, nhûng Lï Sơ Triïåt lẩi theo Vộ Tấnh ra tông
qn gip qn Gia Long àấnh nhâ Têy Sún.
Mưåt hưm, lc cư àang cêìu khêín trïn ni thò lẩi bõ mưåt bổn cûúáp
àïën vêy bùỉt. Cư chẩy thoất vâo ni nhûng rưìi mêët tđch ln.
Sang àúâi vua Minh Mẩng, mưåt hoâ thûúång tr trò trïn ni àang
niïåm Phêåt thò thêëy 1 ngûúâi con gấi, mùåt àen nhûng xinh àểp, vâ
nghe vùng vùèng tiïëng nối rùçng : "Ta àêy hổ L, nùm 18t bõ rûúåt bùỉt

GIAI THOẨI ÀÕA DANH
6


nïn tế xëng hưë chïët. Nay àậ thânh chấnh quẫ xin Hoâ thûúång àïën
sûúân ni phđa Àưng Nam tòm thi hâi ta àem vïì chưn cêët dm". Võ hoâ
thûúång nghe lûâi, ài tòm xấc cư, vâ chưn cêët àâng hoâng.
Chuån àưìn àïën tai Thûúång qëc cưng Lï Vùn Duåt. Ưng lïn
ni tòm hiïíu sûå thêåt, vâ hûáa sệ dêng súá vïì triïìu xin sùỉc phong nïëu cư
hiïín linh cho ưng biïët sûå. thêåt. Cư bên nhêåp xấc vâo mưåt àûáa con gấi
vâ nối rùçng :"Hưìn ca thûúång quan sau nây sệ àûúåc thêìn k linh
hiïín, nhûng xấc thên ca thûúång quan sệ bõ hânh hẩ". Lï Vùn Duåt
bẫo : "Bưín chûác khưng cêìu xin cho biïët tûúng lai mònh, mâ chó mën
biïët rộ cùn ngun ca nâng". Xấc cư gấi bên thåt rộ àêìu ài cêu
chuån vâ ln cẫ dun núå vúái Lï Sơ Triïåt.
Lï Vùn Duåt àậ thay mùåt vua phong cho nâng chûác "Linh Sún
Thấnh Mêỵu", vâ cấi tïn ni Bâ Àen cố tûâ àố.

GIAI THOẨI ÀÕA DANH
7

H
HH
Ư
ƯƯ
Ì
ÌÌ


C
CC

Ư
ƯƯ
Í
ÍÍ


N
NN
G
GG
Û
ÛÛ
Å
ÅÅ
A
AA



Hưì Cưí Ngûåa hay côn gổi lâ Mậ cẫnh Hưì, lâ mưåt cấi hưì tiïëp theo
hưì têy, hưì Trc Bẩch, chẩy tûâ Ng Xậ àïën vûúân hoa Hâng Àêå Vò
hònh dấng hưì giưëng cấi cưí ngûåa nïn àûúåc gổi lâ Hưì Cưí Ngûåẩ
Cëi thïë k thûá 19, Phấp chiïëm Hâ Nưåi, phấ toâ thânh cưí xêy
theo kiïíu Vauban àúâi Gia Long. Àêët phấ thânh dng àïí lêëp hưì Cưí
Ngûåa, côn gẩch xêy thânh thò dng àïí xêy mêëy cùn nhâ úã phưë cûãa
Bùỉc, Chêu Long. ( Cư Tû Hưìng thêìu v phấ thânh, lêëp hưì, xêy nhâ).
Thïë lâ mêët hưì Cưí Ngûåẩ

GIAI THOẨI ÀÕA DANH
8

C
CC
H
HH
U
UU
Â
ÂÂ
A
AA


D
DD

Ê
ÊÊ
U
UU



Tc ngûä Viïåt Nam cố cêu "Àêët vua, cha lâng, phong cẫnh
Bt".
Theo àố ngưi cha trong àúâi sưëng tinh thêìn ca dên chng thêåt
sûå àậ chiïëm mưåt vai trô rêët quan trổng. Lïå tc dên gian cố viïåc mûâng
nhâ múái, thò chuâ cng vêåy. Mưỵi dõp khấnh thânh, tu sûãa mưåt ngưi
cha, hay àc chng múái, xêy thấp, rûúác tûúång vïì thúâ àïìu cố mưåt
lïỵ hưåi kêm theo.
Tûâ xûa àậ cố lïå nây. "Vui nhû trêíy hưåi cha", thânh ngûä àậ mùåc
nhiïn thûâa nhêån àố lâ mưåt vùn hoấ m tc cố tđnh chêët chung trong
xậ hưåi.
Côn cố cêu :
"D ai ài àêu vïì àêu
Hïỵ trưng thêëy thấp cha Dêu thò vïì".
Cha Dêu vâ thấp Hoâ Phong xët hiïån lêìn àêìu tiïn trïn àưìng
bùçng sưng Hưìng. Àẩo Phêåt du nhêåp vâo Viïåt Nam rêët súám, vng àêët
Luy Lêu ca xûá Giao Chêu xûa lâ mưåt võ trđ thån lúåi trong viïåc giao
tiïëp vúái cấc thûúng gia vâ cấc nhâ truìn giấo êën àưå, nïn àậ trúã
thânh trung têm ca tưn giấo múái nây.
Cha nùçm trïn àêët lâng Dêu (côn gổi lâ lâng Khûúng Tûå), úã xậ
Thanh Khûúng huån Thån Thânh, tónh Hâ Bùỉc. Núi àêy xûa lâ
trung têm ca cưë àư Luy Lêu. Cha cấch Hâ Nưåi khoẫng 30 km.
GIAI THOẨI ÀÕA DANH
9

Àêy lâ mưåt trong nhûäng ngưi cha àêìu tiïn ca VN àûúåc k húãi dûång
tûâ cëi thïë k thûá II - àêìu thïë k thûá III.
Cha côn cố nhiïìu tïn khấc : Thuìn Àõnh, Dun ÛÁng, Phấp
Vên.
Trong khn viïn cha cố thấp Hoâ Phong, xêy bùçng gẩch mưåc
to bẫn, cố 9 têìng. Thấp àûúåc xêy vâo thïë k thûá VI, nhûng sau àưí
nất. Hiïån nay chó côn cố 3 têìng cao khoẫng 17m. Têìng chên thấp
hònh vng, mưỵi cẩnh 7m, cố 4 cûãa vôm cën. 2 cûãa chđnh hûúáng
Àưng vâ Têy cao 3m rưång 2m cố bêåc thang cêëp lïn xëng. 2 bïn bêåc
cêëp lâ 2 con sốc àấ trong tû thïë nùçm bô tûâ thïìm xëng sên.
Trong cha cố tûúång bâ Phấp Vên. Tûúång gùỉn liïìn vúái tïn cha,
vâ vúái huìn tđch Man Nûúng. Man Nûúng ngûúâi lâng Mận Xấ, lc àố
lïn cha Linh Quang th giấo thiïìn sû Khêu-Àâ-La. Mưåt hưm sau
lc hânh lïỵ nhâ sû vư bûúác qua ngûúâi Man Nûúng àang nùçm ng
khiïën nâng cố mang. Nâng sinh con gấi, mang trẫ cho nhâ sû. Nhâ
sû àûa àûáa bế túái cêy àa cưí th ven sưng niïåm thêìn ch rưìi dng
thiïìn trûúång gộ vâo gưëc cêy, àùåt àûáa bế vâo núi nûát ra.
Vïët nûát khếp lẩi, vâ cêy toẫ hûúng thúm ngất. Khêu-Àâ-La trao
cêy thiïìn trûúång cho Man Nûúng dùån khi nâo cố hẩn hấn hậy cùỉm
gêåy xëng àêët vâ àổc lúâi cêìu nguån sệ cố mûa. Nâng Man Nûúng
àem ấp dng nhiïìu lêìn thêëy cố linh nghiïåm, nhûng mưåt hưm trúâi àưí
mûa to, gưëc cêy àa bõ trốc trưi vïì lâng Dêu. Àïm àố thêìn nhên bấo
mưång khun dên lâng nïn tẩc tûúång thúâ. Dên tẩc àûúåc 4 tûúång :
- Tûúång bâ Phấp Vên, tûác lâ bâ Dêu, thúâ tẩi ngay cha úã àố.
- Tûúång bâ Phấp V, tûác bâ Àêåu, thúâ tẩi cha Thânh Dẩo.
- Tûúång bâ Phấp Lưi, tûác bâ Tûúáng, thúâ tẩi cha Phi Tûúng.
- Tûúång bâ Phấp Diïåu, tûác bâ Àân, thúâ tẩi cha Àân, hay cha
Phûúng Quang, úã xậ Chđ Quẫ, cng huån Thån Thânh.

GIAI THOẨI ÀÕA DANH
10

B
B
B
Ï
Ï
Ï
Ë
Ë
Ë
N
N
N



N
N
N
G
G
G
H
H
H
E
E

E
Á
Á
Á






Bïën Nghế lâ tïn gổi ca con rẩch giấp vúái sưng Thõ Nghê, hay
côn gổi lâ sưng Bïën Nghế. Bïën Nghế côn dng àïí chó vng àêët Tên
Bònh Giang xûa chẩy dâi tûâ khu Chúå Quấn àïën Thy xûúãng
(Arsenal). .
Cố tđch kïí rùçng, xa xûa úã rẩch àố cố rêët nhiïìu cấ sêë Cûá mưỵi
chiïìu chng lẩi nư àa vúái nhau trïn con rẩch vâ tiïëng kïu ca
chng giưëng nhû tiïëng nghế gổi bêì.
Theo "Gia Àõnh thânh thưng chđ", c Trõnh Hoâi Àûác kïí rùçng,
dûúái triïìu àẩi Cao Miïn thã xûa, núi àêy cêy cưëi rêåm rẩp. Cố mưåt
bêìy trêu rûâng mưåt hưm túái t hưåi, àïën nûãa àïm trêu mể lẩc mêët bêìy
con nïn chng cêët tiïëng kïu tòm con vang rïìn khùỉp núi. Vâ rưìi chng
nghe tiïëng àân con trẫ lúâi vùng vùèng nhûng vêỵn khưng thêëy tùm húi .
Nống råt, trêu mể cng vúái àân trêu húåp sûác rìng phấ sët
canh thêu. Àïën sấng, thò con rẩch àậ khai thưng. Ngûúâi Khmer lêëy
tđch àùåt tïn cho con rẩch lâ " Kompong Krabei " ( Krompong lâ vng,
Krabei lâ trêu ), sau nây ta dõch lâ " Vâm Bïën Nghế" viïët lâ " Ngûu
Chûã "

GIAI THOẨI ÀÕA DANH
11

V
V
V
Õ
Õ
Õ
N
N

N
H
H
H



H
H
H
A
A
A
Å
Å
Å



L
L
L
O
O
O
N
N
N
G
G

G






Võnh Hẩ Long nùçm giûäa hai thõ xậ Hôn Gai vâ Cêím Phẫ, dâi
chûâng bưën mûúi cêy sưë, diïån tđch chûâng mưåt ngân nùm trùm cêy sưë
vng vúái khoẫng hún mưåt ngân hôn àẫo lúán nhỗ .
Khưng biïët cố phẫi do sûå tẩo lêåp àùåc biïåt ca thiïn nhiïn hay lâ
do hưìn thiïng sưng ni mâ Hẩ Long vûâa dun dấng thú mưång, vûâ
nguy nga hng vơ.
Truìn thuët kïí rùçng : Thã xûa, xa xûa lùỉm, mưåt lêìn nûúác ta
cố giùåc ngoẩi xêm, trúâi sai rưìng mể mang mưåt àân con xëng cûáu
gip. Àấnh giùåc xong, rưìng mể vâ àân con úã lẩi hẩ giúái. Chưỵ hưí rưìng
mể àấp xëng nûúác lâ Hẩ Long, chưỵ àân con lâ Bấi Tûã Long, côn chưí
àân rưìng con qỵy tung sống lâ Bẩch Long Vơ.
Hẩ Long cố rêët nhiïìu cẫnh àểp nhû hang Àêìu Gưỵ ( hay côn gổi
lâ Dêëu Gưỵ ), hang Bưì Nêu, hang Sûãng Sưët, hang Trinh Nûä, hang
Trưëng, hôn Rưìng, hôn Con Gấi v.v Nhiïìu hang, hôn , àưång àểp
tuåt trêìn khưng sao kïí hïët .
Trong sưë cấc hang àưång úã Hẩ Long, phẫi kïí àïën hang Àêìu Gưỵ (
Dêëu Gưỵ hay Àưåc Canh nhû mưåt sưë sấch xûa àậ ghi ). Trong hang cố
nhiï nh àấ, mùng àấ vâ tr àấ thiïn hònh vẩn trẩng vúái à mâu
sùỉc . Súã dơ hang àûúåc mang tïn lâ Àêìu Gưỵ lâ vò khi xûa , trong cåc
chiïën chưëng qn Ngun, Hûng Àẩo Vûúng àậ cho qn sơ chùåt cêy
GIAI THOẨI ÀÕA DANH
12

àệo nhổn lâm cổc gưỵ. Trûúác khi mang vâo cûãa sưng Bẩch Àùçng cùỉm ,
ưng àậ cho cêët dêëu vâo àê
Võnh Hẩ Long thêåt lâ mưåt kiïåt tấc ca thiïn nhiïn. Sûå khếp múã
lẩ lng ca nhûäng vấch ni tẩo nïn mưåt khưng gian k vơ vâ bđ êín.
Nguỵn Trậi, cấnh àêy hún nùm trùm nùm , khi ài ngang àêy cng
phẫi thưët lïn :
" Lưå nhêåp Vên Àưìn san phc san
Thiïn khưi àõa khiïët phố k quan "
(Àûúâng túái Vên Àưìn ni tiïëp ni,
Trúâi bây , àêët àùåt cẫnh k quan )
(Trđch bâi Vên Àưìn -Nguỵn Trậi)

GIAI THOẨI ÀÕA DANH
13

H
HH
Ư
ƯƯ
Ì
ÌÌ


B
BB

A
AA


B
BB
Ï
ÏÏ
Í
ÍÍ





Hưì nùçm trong tónh Bùỉc Kẩn, ngây nay lâ tónh Bùỉc Thấi úã miïìn
thûúång du Bùỉc Viïåt. Hưì nùçm cấch huån chúå Rậ khoẫng 17km vïì
phđa Àưng Bùỉc, rêët vơ àẩi, gưìm 3 hưì lúán thưng vúái nhau : hưì Pế Lêng,
hưì Pế L vâ hưì Pế Lêìm. Hưì cố 3 phiấ lâ ni, 1 phđa lâ biïín, chó cố 1
con àûúâng àưåc àẩo duy nhêët àïí ra vâo.
Hưì cung cêëp cho àưìng bâo vng Bùỉc Kẩn rêët nhiïìu loẩi ngû sẫn
nhû pia nai (pia=cấ), pia cao, pia teng, pia tùỉt, cấ chếp, ra, ưëc, tưm
Dên cû núi àố phêìn àưng lâ ngûúâi Kinh sưëng têåp trung úã thânh
phưë, vâ mưåt sưë thåc sùỉc dên Thưí, Nng, Mấn vâ Yao sinh sưëng trïn
vng rûâng ni cao.
Hưì hûáng nûúác tûâ cấc con sëi Tâ Lêng, Tâ àiïíng, Cưëc Tưåc - tûâ
nhûäng dậy ni Pu Lang Ka, Pia Bioc, Nam mêỵu - rưìi tn vâo sưng
Nùng, sau àố chẫy qua sưng Gêìm.
Hưì dâi hún 7km, cố chưỵ rưång àïën 3km vâ sêu àïën 30m. Quanh
hưì cố ni, trong lông lẩi cố nhûäng àẫo nhỗ nưíi lïn. Trïn àẫo côn cố

dên chng sinh sưëng, cố di tđch àïìn tho*` vâ àưìn binh c.
Tc truìn ngây xûa, ngay chưỵ hưì Ba Bïí ngây nay lâ mưåt thung
lng rưång, cố lâng Nùm Mêỵu, mưỵi nùm dên lâng àïìu tưí chûác lïỵ cng
Phêåt thêåt lúán - côn gổi lâ lïỵ Vư Giấ. Mưỵi nùm dên chng úã khùỉp núi
xa gêìn àïìu l lûúåt vïì cng.
GIAI THOẨI ÀÕA DANH
14


Cố mưåt nùm, vâo ngây lïỵ Phêåt, mưåt bâ lậo nghêo khưí qìn ấo
rấch rûúái, côn bõ bïånh ci àïën lâng dûå lïỵ. Bâ lậo ài àïën àêu àïìu bõ
mổi ngûúâi xua àíi mùỉng nhiïëc thêåm tïå.
Trong lâng lc àố chó cố 1 ngûúâi àân bâ goấ, sưëng vúái 1 ngûúâi
con trai lâ ên cêìn tiïëp àốn bâ lậo, cho ùn ëng àêìy à vâ bùçng lông
cho ng trong vûåa thốc ca hổ. Àïën nûãa àïm hai mể con nghe thêëy
tiïëng àưång dûä dưåi tûâ phđa vûåa thốc, lẩi khưng thêëy bâ lậo àêu hïët, chó
cố 1 con rùỉn lúán àang ën mònh êìm êìm trong àố.
Sấng ngây hưm sau bâ lậo ra th thêåt vúái hai mể con rùçng bâ
chđnh lâ ngûúâi àûúåc sai àïën àïí thûã lông tûâ thiïån ca nhûäng ngûúâi àïën
lïỵ Phêåt núi àêy. Hổ àïìu lâ nhûäng ngûúâi khêíu phêåt têm xâ, sệ bõ
trûâng phẩt. Bâ lậo dùån dô hai mể con hậy mau chẩy lïn ni khi thêëy
nûúác ngìn bùỉt àêìu àưí xëng lâng.
Qua ngây hưm sau, trong lc mổi ngûúâi àang chen chc nhau
vâo lïỵ Phêåt thò nûúác úã àêu cìn cån chẫy vâo lâng. Nûúác cûá dêng
mậi, dêng mậi, trân ngêåp khùỉp núi. Mổi ngûúâi àïìu bõ chïët àëi trûâ
hai mể con ngûúâi àân bâ goấ àậ chẩy lïn tr trïn àónh ni.
Tûâ àố hai mể con sinh sưëng trïn ngổn ni, dêìn dêìn lẩi lêåp lẩi
thânh mưåt ngưi lâng àưng àc, cng àûúåc gổi lâ lâng Nùm Mêỵu. Côn
thung lng bõ nûúác ngêåp kia hốa thânh 3 cấi hưì rưång lúán nhû biïín ùn
thưng nhau, nïn ngûúâi ta gổi lâ hưì Ba Bïí.

GIAI THOẨI ÀÕA DANH
15

À
À
À
E
E
E
Â
Â
Â
O
O

O



M
M
M
U
U
U
Å
Å
Å



G
G
G
I
I
I
A
A
A
Å
Å
Å

Àêo M Giẩ thåc dậy ni Nam Giúái, nùçm giûäa àêët Tên êëp tónh
Nghïå Tơnh vâ àêët Bẫn Thong Kham ca nûúác Lâo.
Tûúng truìn rùçng M Giẩ lâ tïn ca mưåt ngûúâi àân bâ thúâi
vua Hng (khưng rộ lâ vua Hng thûá mêëy).
Thëc àố nûúác ta côn gổi lâ Vùn Lang, phđa Nam giấp vúái nûúác
Tiïët Hêìu. Cẫ hai nûúác lc êëy chûa phên biïåt àûúåc ranh giúái, ni côn
àang liïìn ni, sưng àang liïìn sưng. Vò cẫ hai vua trõ vò àïìu lâ ngûúâi
hiïìn lûúng khưng mën gêy ra chiïën tranh àïí phên chia àõa giúái nïn
bên thoẫ thån rùçng : mưỵi bïn cûã ra mưåt ngûúâi, cng mưåt ngây, mưåt
giúâ, ra ài tûâ nûúác mònh sang phđa nûúác bïn kia. Núi hai ngûúâfi gùåp
nhau sệ àûúåc ghi lâm giúái hẩn biïn cûúng ca hai nûúác.
Vua Hng cho ngûúâi ài rao khùỉp núi tòm ngûúâi tâi giỗi cố thïí
àẫm nhêån trổng trấch nây. M Giẩ vưën cao lúán, khoễ mẩnh khấc
thûúâng tònh nguån ra sûác. Bâ ài nhanh nhû chim bay, mưỵi bûúác
vûúåt qua cẫ hai ba trấi ni cao, nùm sấu ngổn àưìi lúán, vâ cëi cng
gùåp ngûúâi ca nûúác Tiïët Hêìu úã phđa nam ca mưåt con àêo.
Kïí tûâ àố ngổn àêo trúã thânh biïn giúái phđa Têy Nam ca nûúác
Vùn Lang ta, vâ nhâ vua, àïí nhúá cưng ún múã mang búâ cội àậ lêëy tïn
bâ àùåt ngay cho ngổn àêo êëy.
GIAI THOẨI ÀÕA DANH
16

N
N
N
U
U
U
Á
Á
Á
I

I
I



V
V
V
O
O
O
Å
Å
Å
N
N
N
G
G
G



P
P
P
H
H
H
U

U
U



-
-
-



K
K
K
H
H
H
A
A
A
Á
Á
Á
N
N
N
H
H
H

H
H
H
O
O
O
Â
Â
Â
A
A
A




Ni thåc dậy Trûúâng Sún, qån Khấnh Dûúng, tónh Hoâ
Khấnh ( lc trûúác lâ qån M'Drak, Ban Mï Thåc) ngang khu Vẩn
Ninh, ngûúâi Thûúång gổi lâ Cû H' M Mtiïn ( ni mể con ). Ni cao
2051m cố hònh dẩng ngûúâi mể bưìng con hûúáng ra biïín Àưng chúâ
chưìng .
Cố mưåt truìn thuët vïì ni Vổng Phu nhû sau :
Ngây xûa, úã tónh Bònh Àõnh , cố hai vúå chưìng nổ hiïëm mån
mậi múái sinh àûúåc hai ngûúâi con. Mưåt gấi, mưåt trai lúán lïn trong sûå
u thûúng chiïìu chång ca ba mể.
Mưåt hưm trong lc ùn mđa, ngûúâi em giânh giûåt àậ lúä phống con
dao rổc mđa vâo gấy ngûúâi chõ. Thêëy mấu tn xưëi xẫ, ngûúâi em súå
hậi chẩy trưën. Cêåu bế theo mưåt chiïëc thuìn bn vâo Nam vâ mêët

dẩng.
Bao nùm sau , khi hai vúå chưìng nổ giâ ëu vâ qua àúâi, cư gấi
cng dổn vïì núi khấc . Côn vïì châng trai nổ, sau bao nùm lûu lẩc,
tònh qụ cha àêët tưí àậ mang châng vïì qụå Núi àêy châng gùåp mưåt cư
gấi cng cẫnh ngưå mưì cưi, nïët na, xinh xùỉn. Hai ngûúâi kïët nghơa vúå
chưìng , sưëng vúái nhau àùçm thùỉm vâ hẩ sinh àûúåc mưåt bế trai.
Mưåt hưm, thêëy vúå xoậ tốc gưåi sau hê, ngûúâi chưìng bêët chúåt nhòn
thêëy vïët sểo trïn gấu vúå vâ gẩn hỗi ngun dổ Thiïëu ph chên thânh
gẩt nûúác mùỉt kïí lẩi chuån àau thûúng.
GIAI THOẨI ÀÕA DANH
17


Lùång ngûúâi trûúác sûå loẩn ln vư tònh ca mònh vâ chõ råt .
Châng trai quët àõnh bỗ ài mang theo bđ mêåt ghï gúám, gấnh chõu
mưåt mònh khưng cho vúå con biïët. Châng lêëy cúá ài bn rưìi biïåt dẩng.
Ngûúâi vúå n têm àúåi chưìng vïì sum hổp, nhûng nhiïìu ngây qua
khưng thêëy bống châng vïì mâ cng chùèng cố tin. Ngây ngây nâng lẩi
bưìng con lïn ni ra biïín ngống chưìng. Hy vổng ngây kia sệ thêëy cấnh
bìm chúã chưìng trúã lẩõ
Nhúá thûúng , chúâ àúåi vâ nùm thấng àậ hoấ mể con nâng thânh
àấ.
Ngây nay, khi nhûäng thûúng thuìn hay ngû ph khi ài ngang
núi nây mâ bìm khưng cùng giố, hổ thûúâng hất cêu ca dao :
" Lẩy bâ cho giố nưìm lïn
Chưìng bâ úã Quẫng giong bìm theo vư "

GIAI THOẨI ÀÕA DANH
18




















N
NN
U

UU
Á
ÁÁ
I
II


V
VV
O
OO
Å
ÅÅ
N
NN
G
GG


P
PP
H
HH
U
UU


-

L
LL
A
AA
Å
ÅÅ
N
NN
G
GG


S
SS
Ú
ÚÚ
N
NN





" Àưìng Àùng cố phưë K Lûâa
Cố nâng Tư Thõ, cố cha Tam Thanh. "
Theo tc truìn thò ngây xûa úã Àưìng Àùng cố mưåt gia àònh
trung lûu sinh àûúåc mưåt cư con gấi hiïìn thc gẫ cho mưåt hân sơ. Hổ
sưëng vúái nhau thêåt ïm àïìm hẩnh phc . Khi nâng vûâa hẩ sinh mưåt
ngûúâi con trai thò àêët nûúác lêm cẫnh loẩn l Nhû bao châng trai

khấc, chưìng nâng Tư " xïëp bt nghiïn theo viïåc àao binh ".
Ngây ngây , Tư Thõ bưìng con thú lïn ngổn ni gêìn nhâ, ngống
vïì phûúng trúâi xa xùm chúâ àúåi vố ngûåa ca ngûúâi chinh phu u dêëu.
Hai nùm trưi qua, chưìng nâng vêỵn biïåt vư êm tđn . Trong vng cố mưåt
tïn cûúâng hâo thêëy nâng thiïëu ph xinh àểp thên cư, ếp nâng lâm
thûá thiïëp.
Chiïìu hưm àố, cng nhû nhûäng bíi chiïìu khấc, Tư Thõ trang
àiïím rưìi bưìng con lïn ni àûáng chúâ ngûúâi chinh phu khưng bao giúâ
trúã lẩi . Khi nâng sùỉp ưm con gieo mònh xëng vûåc thùèm àïí giûä tiïët
vúái chưìng thò mưåt cún giưng tưë nưíi lïn, sêëm sết nưí rïìn biïën mể con
nâng Tư Thõ thânh pho tûúång àấ.
Tûâ àố, ngổn ni cố tïn " Vổng Phu " . Ngây nay, du khấch vêìn
thûúâng àïën àưång Tam Thanh , leo ni Vổng Phu àïí chiïm ngûúäng
nâng Tư Thõ . Du khấch ài qua sưng K Cng sệ túái àưång Tam
Thanh.
GIAI THOẨI ÀÕA DANH
19


Phđa ngoâi cng lâ àưång Nhêët Thanh . Àưång nhỗ trong cố thúâ
Phêåt vâ tûúång Ngư Thò Sơ. Sau àưång Nhêët Thanh lâ àưång Nhõ Thanh,
trong àưång cố tûúång thúâ tam giấo ( Khưíng Tûã, Lậo tûã vâ Phêåt Thđch
Ca ). Tû âàưång Nhõ Thanh , du khấch trêo chûâng ba mûúi bêåc thò sệ
àïën àưång Tam Thanh. Àưång rưång, cao ấnh nùỉng chan hôẩ Trong àưång
cố nhiïìu cưåt nh àấ à hònh dẩng , mâu sùỉc .
Phưë K Lûâa nưíi tiïëng cố nhûäng phiïn chúå K Lûâa hổp mưỵi
thấng sấu phiïn vâo nhûäng ngây 1, 5, 11, 15, 21 vâ 25 . Nhiïìu sùỉc tưåc
thiïíu sưë vâ ngûúâi Hoa àïën núi àêy trao àưíi, mua bấn hâng hoấ rêët
têëp nêåp .
Ngoâi nhûäng thùỉng cẫnh trïn, Lẩng sún côn cố nhiïìu àõa danh

lõch sûã.
Phđa Bùỉc cố ẫi Nam Quan , núi àêìu thïë k 15 àậ chûáng kiïën bưëi
cẫnh biïåt ly ca anh hng Nguỵn Trậi vâ cha ưng Nguỵn Phi
Khanh.
Phđa Nam cố ni K Cêëp , núi phc binh ca Hûng Ddẩo Vûúng
tân sất qn Mưng Cưí lâm thấi tûã Thoất Hoan phẫi chui vâo ưëng
àưìng.
Chi Lùng vïì hûúáng Nam ca Lẩng Sún lâ núi Bònh Àõnh
Vûúng Lï Lúåi àậ dng mûu chếm àêìu Liïỵu Thùng , khiïën vûúng
Thưng phẫi rt binh.
Ưi qụ hûúng thên u ca chng ta, mưỵi àõa danh àïìu ghi dêëu
nhûäng anh hng .

GIAI THOẨI ÀÕA DANH
20




















N
NN
U
UU
Á
ÁÁ
I
II

Y
YY
Ï
ÏÏ
N
NN


T
TT
Û
ÛÛ
Ã
ÃÃ





Ni n Tûã ( Quẫng Ninh )úã núi giấp vúái Hẫi Dûúng, Bùỉc Giang
vâ Quẫng n. Trïn àónh ni thûúâng cố mêy bao ph nïn lc trûúác
côn cố tïn " Bẩch Vên Sún ".
Tûúng truìn, thúâi Têìn Thy Hoâng bïn Trung Qëc cố mưåt
àẩo sơ tïn lâ n K Sinh lâm nghïì bấn thëc rong vng ven biïín,
túái ni nây tu hânh, sau hoấ thânh àấ. Tûâ àố ni cố tïn gổi lâ " n
Tûã ".
Àïën thïë k thûá XIII, sau khi à ấnh tan qn Ngun , vua Trêìn
Nhên Tưn nhûúâng ngưi cho thấi tûã, chổn núi nây tng kinh niïåm

Phêåt, khúãi xûúáng thiïìn phấi Trc Lêm. Tûâ àố, n Tûã múái trúã thânh
trung têm Phêåt giấo nưíi tiïëng trong nûúác.
ÚÃ chên ni, cấc ngưi cha àûúåc dûång lïn bïn búâ sëi nhû cha
Cêìm Thûåc ( nhõn ùn ) bïn sëi tùỉm, cha Lên bïn sëi Lên vv Qua
dưëc voi xư thò àïën ni Hẩ Kiïåu, ghi dêëu núi vua Trêìn Anh Tưn khi
lïn thùm vua cha, phẫi xëng kiïåu tûâ àêy.
Chùång àûúâng hânh hûúng tûâ chên ni lïn ngưi cha cao nhêët úã
khu n Tûã dâi gêìn 30 km . Cố hún 20 cưng trònh lúán nhỗ khấc nha
Cố lệ vò àûúâng lïn ni khố khùn nïn trong dên gian khi xûa àậ cố
cêu ca dao :
" Nâo ai quët chđ tu hânh
Cố vïì n Tûã múái àânh lông ta "
GIAI THOẨI ÀÕA DANH
21















N

N
N
U
U
U
Á
Á
Á
I
I
I



L
L
L
A
A
A
Å
Å
Å
N
N
N



K

K
K
H
H
H
A
A
A




Ni Lẩn Kha côn cố tïn lâ ni Phêåt Tđch, tưíng Th Phc (Bùỉc
Ninh). Ni nây àấ mổc lúãm chúãm vâ cố lùỉm hôn hònh dẩng k quấi.
Trong Hoâng Viïåt Àõa dû Chđ cố nối vïì tđch Vûúng Chêët nhû
sau :
Khi xûa, Vûúng Chêët ài kiïëm ci, vâo ni nây thêëy hai c giâ
ngưìi àấnh cúâ dûúái gưëc cêy thưng. Hổ Vûúng chùỉc cng biïët vộ vệ àưi
ba nûúác cúâ, bên àùåt cêy ròu cẩnh mònh mâ àûáng xem. Ưng àûáng xem
mậi àïën khi tan cåc nhòn xëng thò ưi thưi , ròu àậ nất tûå bao giúâ !
Tûâ àố ni nây cố tïn lâ ni Lẩn Kha ( Lẩn lâ nất, Kha lâ ròu ).
Nay úã trïn àónh ni côn têëm àấ vng rưång bùçng hai chiïëc chiïëu, mùåt
húi phùèng, tûúng truìn lâ bân cúâ tiïn.
Nhên nối àïën bân cúâ tiïn, ngûúâi viïët nhúá lẩi chuån bân cúâ tiïn
úã ni Cưn Sún ( Kiïëp Bẩc ). Nùm 1995, ngûúâi viïët àûúåc dõp vïì thùm
lẩi qụ hûúng, thò nghe tin trïn àónh Cưn Sún àûúåc xêy mưåt cấi lêìu
bï tưng . Mc àđch lâ àïí khấch tham quan sau khi leo lïn 600 bêåc
thang àấ ngưò nghó mïåt vâ ngùỉm cẫnh. Trïn ni nây cố mưåt bân cúâ
tiïn mâ tûúng truìn Nguỵn Trậi thûúâng ngưò chúi cúâ úã àố .Khưng
hiïíu vò trïn ni Cưn Sún nây thiïëu àấ hay sao mâ ngûúâi ta àêåp nất

Bân Cúâ Tiïn ra àïí lêëy àấ lâm mống lêìu ( !!!) Vâ xêy mưåt Bân Cúâ
Tiïn múái bùçng xi mùng ( ??? ). Thêåt lâ mưåt chuån cûúâi ra nûúác
mùỉt.
Trúã lẩi ni Lẩn Kha, Ni sau nây àưíi tïn lâ ni Phêåt Tđch vò vïì
àúâi nhâ L cố võ cao tùng phấp hiïåu Chuët Cưng Hoâ Thûúång, tu
GIAI THOẨI ÀÕA DANH
22


hânh àùỉc àẩo, mưåt hưm ngưìi nhêåp àõnh rưìi hoấ, thên thïí khư lẩi
thânh tûúång. Hiïån nay vêỵn côn thúâ úã cha Phêåt Tđch.
ÚÃ sûúân ni Lẩn Kha cố cha vẩn Phc rêët to vâ cưí, kiïën trc
vâo thïë k thûá 11, nùm Long Thy thûá Tû àúâi vua L Thấnh Tưn
(1067). Àúâi hêåu Lï cố trng tu nhûng hiïån nay cố nhiïìu chưỵ àưí nất.
Cha nây xûa lâ chưỵ dûúäng têm ca vua L Thấnh Tưn nïn trong
cha côn cố chưỵ thúâ ngâõ Trûúác chuâ cố mûúâi con th bùçng àấ nhû
voi, ngûåa, sêëu, nghï chẩm trưí rêët tinh vi, tó mó . Sau cha cố 34
ngưi bẫo thấp xêy bùçng àấ rêët cưí xûa.
Cha Vẩn Phc cố tđch nâng Giấng Tiïn, nhên ngây hưåi mêỵu
àún àïën vận cẫnh xem hoa, lúä tay vin g ậy mưåt cânh bõ giûä lẩi bùỉt àïìn,
may cố quan huån súã tẩi lâ Tûâ Thûác, tđnh tònh hâo hiïåp, cúãi chiïëc ấo
gêëm àûa cho ngûúâi ch hoa àïí chåc tưåi cho nâng.
Gêìn chuâ Vẩn Phc cố ngưi miïëu thúâ mưåt bâ cung phõ Theo lúâi
cấc võ cưë lậo thò bâ phi nây hy lâ Trêìn Ngổc Am, vúå cha Trõnh
Trấng. Tuy úã vâo chưí ph qu nhûng bâ lẩi thđch tòm th tiïu dao núi
cûãa phêåt. Lc àê cha Trõnh ngùn cêëm, cố lêìn bâ sang thùm cha úã
Thùng Long, vò mën lûu bâ úã lẩi, cha phẫi ra lïånh cêëm àô ngang.
Sau thêëy bâ dưëc lông mưå àẩo, cha phẫi chi àïí bâ àûúåc toẩi
nguån. Vïì giâ bâ hoấ tẩi àê Trûúác miïỵu cố cêy thấp lâ núi chûáa thi
hâi ca bâ.

GIAI THOẨI ÀÕA DANH
23

N
N
N
U
U
U
Á
Á
Á
I
I
I



B

B
B
A
A
A
Á
Á
Á
T
T
T



V
V
V
A
A
A
Å
Å
Å
N
N
N



S

S
S
Ú
Ú
Ú
N
N
N






Ni Bất Vẩn Sún úã phđa Àưng Bùỉc tónh Bùỉc Ninh.
Tc truìn khi nûúác ta côn thåc quìn àư hưå ca ngûúâi Trung
Hoa, Thấi th Cao Biïìn vưën biïët thåt phong thy cho rùçng chưỵ ni
nây cố cấi huåt lúán mën trêën ím. Ưng cho qn nùån tấm vẩn thấp
nhỗ bùçng àêët cố 4 têìng, cao àưå gêìn thûúác ta ( ba têëc rûúäi ), rưång mưåt
gang tay, bưën mùåt hònh cấi cûãa cố tûúång Phêåt ngưìi, dûúái trưn thấp àïí
chûâa mưåt lưỵ sê Àoẩn cêët àẩi qn, mưỵi ngûúâi vấc mưåt cêy giấo,àêìu
xốc cêy thấp rêìm rưå kếo tûâ thânh Àẩi La sang Tiïn Du ( Bùỉc Ninh ).
Àïën núi, qn sơ theo hiïåu lïånh, àưìng thanh hư cêu " THƯNG
VÊÅN HOÂâNG ÀÏË ", rưìi qúng thấp xëng chên ni.
Tûâ àố ni nây mang tïn Bất Vẩn Sún.
Vïì sau dên chng vng àố lêëy nhûäng thấp côn lânh lùån xêy
tûúâng miïëu thúâ Sún Thêìn. Tûúng truìn cấc thấp êëy linh lùỉm, khưng
ai dấm mang vïì nhâ.
Ngây nay, cấc cêy thấp côn rẫi rấc khùỉp bi cêy, àấm cỗ, nûãa
chòm, nûãa nưíi hóåc sûát gêỵy.

GIAI THOẨI ÀÕA DANH
24

N
N
N
U
U
U
Á
Á
Á
I
I
I



T
T
T
A
A
A
Ã
Ã
Ã
N
N
N

V
V
V
I
I
I
Ï
Ï
Ï
N
N
N






Ni tẫn Viïn thåc huån Bêët Bẩt, tónh Sún Têy, cao 1,280 m.
Àêy lâ ngổ ni cao nhêët tónh. Àûáng trïn ni nhòn thêëy sưng Àâ, sưng
Hưìng vâ dậy Tam Àẫổ Ni trưng xa nhû hai cấnh phûúång nïn côn
àûúåc gổi lâ ni Cấnh Phûúång, nhûng dên chng thđch gổi lâ ni Ba
Vò hún . Khưng biïët cố phẫi lâ vò chuån tònh tay ba " Sún Tinh, Thy
Tinh " hay khưng ?
Trïn ni cố thúâ thêìn Tẫn Viïn, thêìn lâ con rïí ca vua Hng
Vûúng thûá 18. Truån kïí rùçng : Vâo àúâi Hng Vûúng thûá 18 cố nâng
cưng cha M Nûúng àûúåc túái hai châng trai tâi túái cêìu hưn lâ Sún
Tinh vâ Thy Tinh. Nhâ vua hển ai àem lïỵ vêåt àïën trûúác sệ cûúái àûúåc
M Nûúng. Sún Tinh àïën trûúác nïn cûúái àûúåc vúå Thy Tinh àïën sau

nïn tûác giêån huy àưång binh tưm tûúáng cấ àíi theổ Sún Tinh àûa vúå
lïn ni Tẫn Viïn vâ cho binh ni chưëng lẩõ Hai thêìn àấnh nhau dûä
dưåõ Cûá nûúác do Thy Tinh dêng cao bao nhiïu, thò Sún Tinh cho ni
cao bêëy nhiï Thy Tinh àấnh khưng lẩi nïn rt vïì vâ hâng nùm vâo
ma nûúác l, dên chng lẩi thò thêìm: Hai thêìn lẩi àấnh nhau vò mưåt
cư gấi.
Nhùỉc àïën ni Tẫn , sưng Àâ ta lẩi nhúá àïën thi sơ tâi danh Tẫn
Àâ Nguỵn Khùỉc Hiïëu, ưng lâ ngûúâi ca vng sưng ni nây nïn àậ
lêëy àõa danh nây lâm bt danh.
GIAI THOẨI ÀÕA DANH
25

H
HH
Ư
ƯƯ
Ì
ÌÌ


T
TT
R
RR
U
UU
Á
ÁÁ
C
CC


B
BB
A
AA
Å
ÅÅ
C
CC
H

HH





Hưì Trc Bẩch lâ mưåt gốc Hưì Têy àûúåc ngùn ra búãi con àï Cưí
Ngû (Côn cố tïn lâ Cưë Ngûå àûúåc àùỉp khoẫng ba bưën trùm nùm vïì
trûúác). Hưì nùçm bïn àêët lâng Trc n. Dên lâng cố nghïì lâm mânh
mânh nïn nhâ nâo cng trưìng nhiïìu trc, do àố côn cố tïn Trc Lêm
( rûâng trc ).
Àúâi cha Trõnh Giang (1729-1740) xêy úã àêy àiïån Trc Lêm
lâm núi nghó mất. Sau nây dng lâm núi giam cêìm nhûäng cung nûä cố
lưỵi.
Nhûäng cư cung nûä nây phẫi dïåt la àïí tûå tc kiïëm sưëng. La
cấc cư dïåt rêët àểp, bống bêíy, gổi lâ la Trc. Chûä Hấn côn gổi lâ trc
bẩch. Do vêåy mâ hưì cố tïn lâ hưì Trc Bẩch.