NGUỒN GỐC TÀY CỔ CỦA AN DƯƠNG VƯƠNG VÀ THỜI GIAN TỒN TẠI NƯỚC ÂU LẠC

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
KHOA LỊCH SỬ
---------------
BÁO CÁO KHOA HỌC
ĐỀ TÀI:
NGUỒN GỐC TÀY CỔ CỦA AN DƯƠNG VƯƠNG
VÀ THỜI GIAN TỒN TẠI NƯỚC ÂU LẠC
1
LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành đề tài nghiờn cứu này, ngoài sự cố gắng, nỗ lực của
bản thân, chúng tôi xin chân thành cảm ơn quý thầy cô giáo trong bộ môn
Lịch sử đã tạo điều kiện giúp đỡ chỳng tôi hoàn thành đề tài nghiờn cứu
này. Đặc biệt chúng tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến thầy giáo:
Nguyễn Quang Ngọc - người đã trực tiếp hướng dẫn, chỉ bảo chúng tôi
trong quá trình nghiờn cứu đề tài.
Mặc dù đã có nhiều cố gắng, song do kiến thức và năng lực của bản
thân còn nhiều hạn chế, kinh nghiệm thực tế chưa nhiều nên đề tài này
không thể tránh khỏi những thiếu sót nhất định.
Rất mong nhận được ý kiến đóng góp của quý thầy cô và các bạn.
Chúng tôi xin chân thành cảm ơn!
2
PHẦN MỞ ĐẦU
I. Lý do chọn đề tài
Nhà tư tưởng nga Heeden đã từng nói “trang sử cuối cùng là hiện
thực ngày nay của chúng ta”. Vâng! hiện thực ngày nay là trang sử cuối
cùng. Nhưng để trang sử “cuối cùng” ấy được mở ra một cách đầy ý
nghĩa, chúng ta không thể bỏ qua những trang sử đầu tiên. Đó chính là
quá khứ xa xưa, là thời đại của quốc gia Văn Lang - Âu Lạc.
Văn Lang - Âu lạc là một đất nước vĩ đại ! Vĩ đại không phải bằng
niềm vinh quang quân sự, không phải bằng sự giàu có, trù phú của tài

nguyên thiên nhiên, bằng nền văn hóa lâu đời, mà chính bởi sức sống
mãnh liệt nhất của mỗi người dân đất Việt. Nhà nước Âu lạc với tên tuổi
Thục Phán - An Dương Vương đã đi vào lịch sử dân tộc như một điểm
nhấn đánh dấu một bước ngoặt căn bản trong tiến trình phát triển của thời
kỳ dựng nước và giữ nước. Mỗi chúng ta có quyền tự hào và ngưỡng mộ
những di sản tuyệt vời mà thời đại An Dương Vương đem lại, đó là quá
trình dựng nước, đấu tranh để giữ nước cùng những chiến thắng làm vang
dậy núi sông, đặc biệt là tinh thần đoàn kết, cố kết cộng đồng được tôi
luyện, phát huy và giữ vững từ cách đây gần 2700 năm.
Bắt nguồn từ một niềm say mê với bộ môn lịch sử, đặc biệt là lịch
sử cổ trung đại Việt Nam, chúng tôi đến với đề tài này như một cái duyên
đã định sẵn. Một sự gặp gỡ tất yếu của những trăn trở thời thơ bé. Đó là
nỗi khao khát được tìm hiểu về quá khứ xa xôi của dân tộc thời đại Hùng
Vương - An Dương Vương. An Dương Vương - Thục Phán là cái tên luôn
đặt ra trong chúng tôi một dấu hỏi lớn. Bởi trong truyền thuyết Mỵ Châu -
Trọng Thủy, truyền thuyết Rùa vàng, chúng tôi mới chỉ thấy thấp thoáng
bóng dáng con người này. Trong tiềm thức chúng tôi lúc đó, An Dương
Vương là ai còn chưa rõ, nước Âu Lạc ra sao cũng chưa hay.
Tìm hiểu về An Dương Vương và thời gian tồn tại nước Âu Lạc
giúp chúng tôi hóa giải những băn khoăn của cá nhân mình, đồng thời
cũng là cơ hội để chỳng tôi hiểu sâu hơn về một thời kỳ lịch sử ít tư liệu.
3
Mặt khác đề tài còn giúp chúng tôi có được những liên hệ phần nào trong
công cuộc xây dựng xã hội mới - con người mới ở Việt Nam hiện nay. Để
yêu hơn và tự hào hơn với những gì dân tộc mình đạt được cách đây hơn
hai thiên niên kỷ.
II. Mục đích nghiên cứu
Đây là một đề tài chúng tôi lựa chọn để thực hiện nhằm hưởng ứng
phong trào “tích cực tham gia nghiờn cứu khoa học” của Trường Đại học
Khoa học Xã hội và Nhân văn.

Thể hiện đề tài là những cố gắng của chúng tôi để hoàn thành tốt
công việc này, vận dụng những hiểu biết, những tìm tòi học hỏi của mình
về nguồn gốc An Dương Vương và đất nước Âu Lạc để có được những kết
luận rõ hơn về vấn đề.
Đề tài được nghiờn cứu sẽ tạo điều kiện nghiờn cứu đề tài theo một
hướng tiếp cận mới, mở ra một con đường mới, để chúng tôi cùng những
người đam mê nghiờn cứu thời kỳ lịch sử cổ trung đại nói riêng và lịch sử
Việt Nam nói chung có thể tiếp nhận và khám phá nhiều hơn về nó, thể
hiện đề tài còn là một cơ hội để chúng tôi rèn luyện khả năng nghiờn cứu
khoa học cho bản thân, có thể tiếp cận và thực hiện ở những đề tài lớn
hơn. nghiờn cứu đề tài cũng là một cách học tập hữu hiệu để chúng tôi
nghiờn cứu thêm, đọc và hiểu thêm nhiều quan điểm, ý kiến đánh giá của
các nhà nghiờn cứu, các vị tiền bối. Từ đó có thể đưa ra định kiến và
những kiến giải của bản thân, rèn luyện đức tính cần cù, quyết đoán, sáng
tạo- những đức tính cần có của một nhà nghiờn cứu lịch sử.
III. Lịch sử vấn đề
Mỗi một thời đại đi qua đều để lại đằng sau nó những dư âm không
ngớt còn đeo đẳng trong kí ức con người. cũng giống như thế kỉ X, thế kỉ
II TCN được coi là thế kỉ bản lề với nhiều biến động lớn trong lịch sử,
người Việt Nam đã chứng kiến những phút giây chuyển giao của thời đại
mình đầy đau xót nhưng cũng đáng tự hào.
4
Thật vậy trong lịch sử cổ đại nước ta, giai đoạn Âu Lạc do Thục
Phán- An dương vương mở đầu là sự kế tiếp nhà nước văn lang đời các
vua hùng. Nhưng thục phán là ai? cho đến nay không phải tất cả các vấn
đề đều sáng tỏ. Bởi thế từ lâu nó đã trở thành một đề tài hấp dẫn được
nhiều người quan tâm nghiên cứu. Đến nay có rất nhiều quan điểm khác
nhau về nguồn gốc an dương vương tập trung chủ yếu với 3 quan điểm
chính sau:
Thứ nhất, như chúng ta đã biết, tuy nói rằng lịch sử nước ta từ thời

Âu Lạc trở đi đã có những sử liệu thành văn soi sáng nhưng số tư liệu đó
cũng rất ít ỏi. Những ghi chép đầu tiên về thục phán an dương vương có
thể tìm thấy trong thư tịch cổ của Trung Quốc. Sách Hậu hán thư, phần
quận quốc chí của Phạm Việp khi chép về quận Giao Chỉ có chú thích “
đấy là nước cũ của An Dương Vương”. Tác phẩm Bùi thị Quảng châu kí
ra đời vào khoảng thế kỉ V được dẫn lại trong sách ẩn của Tư Mã Trinh
đời Đường thế kỉ VIII cũng chép: “ sau con vua Thục đem quân đánh
chiếm tự xưng là An Dương Vương sai hai sứ cai trị hai xứ là Giao chỉ và
Cửu chân tức là Âu lạc vậy”. Theo Nam Việt chí được dẫn lại trong Cựu
đường thư, phần địa lí chí viên biên soạn thế kỉ X “ thì vua nước thục cho
con là An Dương Vương cai trị đất Giao chỉ nước ấy nay nằm về phía
đông huyện Bình Đạo”. như thế các thư tịch cổ của Trung Quốc đều chép
An Dương Vương là con vua Thục nhưng không cho biết cụ thể vua Thục
là ai và nước Thục ở đâu tuy sách vở Trung Quốc xưa viết nhiều, kĩ về
nước Ba thục một nước đã thực sự tồn tại ở vùng Tứ Xuyên thời xuân thu
chiế quốc nhưng cũng không thấy chi tiết nào nói về mối quan hệ giữa Ba
thục và Văn lang. Sách Hoa dương quốc chí của Thường Cứ, người đời
Tấn là bộ sách đã cung cấp cho chúng ta những hiểu biết vế lịch sử địa lí
về nước Ba thục cũng không thấy nhắc đến tên Thục phán và việc Thục
phán đánh được nước Văn lang, trong khi nó lại cho biết một cách chu
đáo tình hình thay đổi chớnh trị trong từng quận huyện, sau khi nước này
bị diệt năm 316 TCN “ nước Thục xưng vương vào lúc nhà Chu suy vong.
5
Vua đầu tiên là Tàm Tùng cũng như các vua sau chỉ lo dậy dân cày cấy
làm ăn không có chinh chiến gì. Đó là bước đầu xây dựng vương triều,
nên vua Thục chưa có thế lực để phát triển ra bên ngoài. Đến lúc “thất
quốc” suy vong (476 TCN) vua Thục là Đỗ Vũ cũng xưng đế lấy hiệu là
Vong đế đổi tên là Bồ ty “ tự cho công đức cao các vương khác….các
sông giang tiềm, miên, lạc làm thành trì, lấy núi Văn sơn làm nơi chăn
nuôi, lấy Nam trung làm thượng uyển” đó lần đầu tiên Thục bành trướng.

Theo địa danh và các tên đất trên chủ yếu nó hướng về phía bắc và phía
đông. Đỗ Vũ nhường ngôi cho Khai Minh, con Khai Minh đánh Tần đến
đất Ung “ đánh Thanh y, hùng cứ cả lão bặc….Thục vương phong cho
em là Hà Manh giữ đất Hán Trung hiệu là Thư Hầu.. Thư Hầu kết thân
với nước Ba, nước Ba lại thù với Thục. Thục vương giận đánh Thư hầu,
Thư hầu chạy đến Ba cầu cứu Tần… Mùa thu năm Chu thuận vương thứ V
quan quân của Tần là bọn đại phu Trương Nghi, Tư Mã Tháo đánh Thục,
Thục vương kháng cự với Hà Manh, bị thua chạy đến Vũ Dương thì bị
quân Tần giết tướng phó và thái tử của vua Thục lui về Phùng Hương rồi
chết ở núi Bạch Lộc đó là lần duy nhất Thục vương phát triển về hướng
đông nam nhưng chưa hề vượt khỏi nước Ba tức là chưa đến địa phận
quận Tường Kha thời Hán sau này. Họ chưa vượt quá thượng lưu sông
Trường giang ngày nay hướng phát triển chủ yếu là đông và bắc nên gặp
phải quân Tần và Sở. Những người dân Thục bị Đường Mông đưa đi làm
đường ở Dạ Lang có cả người Thục nhưng chưa xuống đến đất Nam Việt
thì chiến tranh đã kết thúc, lúc đó không còn Thục Vương họ khai minh
nữa. Nhiều sử gia và các nhà nghiến cứu đã tốn không ít giấy mực để vun
đắp cho ức thuyết này. Trong số những người nghiến cứu gần đây thì Trần
Thu Hòa là người đã bỏ nhiều công để vun đắp cho lý thuyết này. Nhưng
chính ông cũng đã nhận thấy một khó khăn lớn trong vấn đề là tuổi của
Thục Vương. Nước Thục bị Tần diệt vào năm 316 TCN. Nếu là con của
Thục Vương tử tính đến năm 214 TCN trong kháng chiến chống Tần thì
6
ít nhất ông cũng đã trên trăm tuổi, vậy làm sao có thể lãnh đạo nhân dân
đánh thắng quân Tần?
Vì thế ông đã giả thuyết về con di phúc. Tuy nhiên, đó chỉ là một
giả thuyết hoàn toàn vô căn cứ không dựa trên một tài liệu cơ sở chữ viết
nào, một truyền thuyết làm cơ sở cho giả định này.
Các nguồn thư tịch cổ Việt Nam có thể nói xuất hiện muộn hơn các
thư tịch của Trung Quốc nhưng lại có ghi chép rõ hơn về nguồn gốc của

Thục Phán - An Dương Vương. Viện Sử lược Bộ sử biên niên thời Trần
chép “cuối đời Chu, Hùng Vương bị con Vua Thục là Phán đánh đuổi mà
lên thay”. Kế tiếp đó trong Đại việt sử ký toàn thư các sử gia đã có một
kỷ riêng “kỷ nhà Thục” để chép về Thục Phán và nước Âu Lạc, đoạn viết
khẳng định: “Nhà Thục, An Dương Vương ở ngôi 55. Họ Thục tên Phán
là người đất Ba Thục, đóng đô ở Phong Khê”
3
. Sách “Đại Việt sử ký” thời
Tây Sơn cũng chép gần giống thế: “An Dương Vương húy Phán, người Ba
Thục ở ngôi 50 năm sử cũ cho là không phải”. Thuyết “Thục Phán gốc
người Ba Thục” chiếm địa vị độc tôn trong những tác phẩm sử học thời
Lê sơ cho đến đầu thời Nguyễn. Trong “Lịch chiều Hiến chương loại chí”,
Phan Huy Chú viết “An Dương Vương tên là Phán người Ba Thục”
5
, đến
cối triều Nguyễn trong khi biên soan Việt sử thông giám cương mục, một
số sự kiện trong lịch sử cổ đại nước nhà đã được xem xét phê phán lại,
trong đó có thuyết Thục Phán người ba Thục. Thuyết này đã bị bác bỏ.
Trong “Việt sử thông giám cương mục” viết “Nước Thục đã bị quân Tần
diệt từ năm thứ 5 đời Thuận Tĩnh Vương, nhà Chu (316 TCN) lúc đó làm
gì có vua Thục nào? huống chi giữa đất Văn Lang với đất Thục còn có các
thứ kiện - vi, dạ - lang, cùng, tạc, nhiễm, bàng cách xa nhau hai ba ngàn
dặm. Nước Thục ở xa, làm thế nào băng qua các nước ấy mà đến lấy được
Văn Lang? Sử cũ đã chép: cháu vua Thục tên là Phán lại bảo An Dương
Vương họ Thục tên Phán người ba Thục hoặc giả ở ngoài cõi Tây Bắc,
giáp liền với nước Văn Lang có người họ Thục, bèn cho là Thục Vương
7
cũng chưa biết chừng. Nếu bảoThục Vương là người ba Thục là không
phải”
6

.
Trong việc sử lược, cuốn sử lược được phổ biến rộng rãi thời Pháp
thuộc của Trần Trọng Kim khi bàn đến gốc tích nhà Thục cũng khẳng
định “Nhà Thục chép trong sử nước ta không phải nhà Thục bên Tàu.
Năm 1957, Trần Văn Giáp đã đề cập đến vấn đề này trong bài “Một
vài ý kiến về An Dương Vương ngọc giả và vấn đề Thục - An Dương
Vương” ông đã dẫn sách vở Trung Quốc để đưa ra kết luận sau: “Khoảng
trước thế kỷ 13 TCN vua Thục ở Ba Thục” sai cháu là Phán đánh xuống
miền Nam tức vùng Giao Chỉ đời Hán và tượng Quận đời Tần. Trong thời
gian đó thì nước Thục đã bị Trương Nghi và Tư mã Thố nhà Tân đánh,
chiếm lấy cả nước Thục. Trong khi Phán mang 3 vạn quân ở miền Nam
thì nước Thục bị mất và vua bị giết chết. Đám 3 vạn quân ở miền Nam đó
trở về đâu? Phán tất phải đánh Tượng Quận, chiếm lấy một khu căn cứ địa
nào đó, làm chỗ đứng chân rồi dần da thiết lập thành nước gọi là Âu Lạc,
xưng là An Dương Vương”. Đọc đoạn viết này chúng ta chỉ thấy một điều
là sau khi nước Thục bị Tần diệt người ta có nhắc đến người Thục, nước
Thục cũ mà thôi. Chứ không chứng minh gì thêm cho ý kiến Thục - An
Dương Vương là người từ Ba Thục xuống. Bởi khu căn cứ địa nào đó làm
chỗ đứng chân là khu căn cứ nào. Tác giả chưa nói rõ, vả lại theo cách lý
giải của ông thì Thục Phán là cháu Thục vương tử. Được sai dẫn quân
đánh miền Nam, vậy là ít nhất tại thời điểm đó Phán phải là một tướng tài
hoặc có uy tín. Việc này diễn ra trước khi nước Ba Thục bị diệt tức là
trước 316 TCN.
Vậy cần giải thích như thế nào về cuộc kháng chiến chống Tần và
Triệu Đà của Âu Lạc trong khi người chỉ huy lãnh đạo họ cũng là Thục
Phán người cách đây khoảng 100 năm đã “đánh Tượng Quận chiếm lấy
một khu căn cứ nào đó làm chỗ đứng chân rồi dần dà lập thành một nước
gọi là Âu Lạc”.
8
Dựa trên cơ sở đó, chúng ta có thể bác bỏ quan điểm An Dương

Vương là người Ba Thục.
Quan điểm thứ hai, cũng là một quan điểm nghiến cứu đáng quan
tâm “An Dương Vương là người từ Ai Lao di đến”.
Trước tiên về vị trí nước Thục, Hùng Vương - Ngọc phả cho biết
“vua thục phụ đạo xứ Ai Lao cũng là dòng giõi vua Hùng, được tên Hùng
Tấn vương muốn nhường ngôi cho con rể là Sơn Tinh (Tản Viên sơn
thánh) lên triêu tập binh mã sang đánh”. Thần tích đền Mủi xã Thanh
Uyên, huyện Tam Nông, Vĩnh Phúc kể: “Đời Hùng Vương thứ 18 có giặc
Ai Lao sang đánh nước ta. Chúng chia quân làm 5 đạo… vua mời Tản
Viên sơn thánh đi đánh”. Sự tích Thiên Thai đại vương một vị tướng của
Tản Viên có đoạn viết “đời Hùng Vương thứ 18… có quân Thục đến đánh
giặc cùng Tản Viên sơn thánh chia thành hai đạo quân đánh tan giặc”.
Thần tích về Cao Sơn, Quý Minh hai bộ tướng của Tản Viên được thờ ở
xã Cảnh Mỹ cũng chép chuyện hai ông đi đánh giặc Thục tức giặc Ai Lao
ở Tây Bắc. Sách “Sơn Tây thần tích An sơn huyện, Lạp Tuyết sơn xã,
thông đạt thần tích” chép về chuyện Nam Hải đại cương cũng có đoạn
viêt: “… Lúc đó bộ chủ Ai Lao là Thục Phán đem quân sang đánh bị Tản
Viên sơn thánh đánh cho thua”…
Chuyện công thần nhị vị đại vương phả lục, trong sách thần tích các
xã thuộc huyện Sơn vi tỉnh Phú Thọ cũng nói: “thời bấy giờ Hùng Duệ
Vương gả công chúa Mỵ Nương cho Tản viên sơn thánh tên là Nguyễn
Tùng Thi, Thục phán chúa Ai Lao đem 10 vạn binh 8 nghìn ngựa sang
đánh, Duệ vương hỏi kế Sơn thánh nói: Nên cử anh em Cao Hưng đem
binh tuần tiễu các nơi… đến xã Bản nguyên đóng đồn… sau cùng với Sơn
thánh đánh giặc toàn thắng trở về Thục âp”.
Về vị trí các trận đánh, truyền thuyết địa phương nào cũng nói là
quân Thục cũng đi qua vùng ấy, nếu căn cứ vào đó thì thấy cuộc chiến
tranh xảy ra ở một vùng rộng lớn, phía Đông tới Sóc Sơn, bắc tới Hà
Giang, Lai Châu, phía Tây tới Hòa Bình, phía Nam tới Ninh Bình. Trong
9

khu vực được chỉ định một cách chung chung ấy thì tuyệt đại đa số truyền
thuyết địa phương và thần phả ở Vĩnh Phúc và Hà Tây lại tập trung chỉ rõ
hướng giặc Ai Lao tấn công từ phía Bắc và Tây Bắc trên lưu vực sông
Hồng và sông Mã.
Có thể kể như thần tích đền gò Chám xã Dị Nậu, huyện Tam Nông,
Vĩnh Phúc ghi rằng: “Thời Duệ Vương quân Thục sang đánh nước ta. Cao
sơn Đại vương giúp Tản Viên sơn thánh tới thẳng trận tiền ở Mộc Châu là
nơi đóng quân chính của giặc”.
Căn cứ vào việc thờ thần Tản Viên phân bố rộng rãi trong toàn bộ
vùng cư trú của người Việt và một phần người Mường thì thấy cuộc chiến
tranh chống Thục tác động đến toàn bộ vùng trung du và đồng bằng Bắc
bộ. Hiện nay vùng tập trung chủ yếu của những trận đánh lớn thì đều ở
phía Tây và Tây bắc đồng bằng Bắc bộ.
Đọc qua nhiều truyền thuyết thì dường như giả thuyết về nước Thục
có liên quan tới nước Ai Lao (Lào) nước láng giềng phía Tây của nước ta
thời nay. Nhưng tiếc thay những tài liệu lịch sử thành văn chỉ mới cho
phép chúng ta soi sáng lịch sử nước Lào từ khoảng giữa thế kỷ 14 trở lại
đây. Như vậy tương ứng với giai đoạn lịch sử cuối đời Hùng Vương trong
lịch sử nước Lào chưa hề thấy một tổ chức quốc gia hay một nhóm bộ lạc
có tên là Ai Lao cả. Mặt khác qua nhiều cuộc khảo sát trên thung lũng
sông Hồng các nhà nghiến cứu thấy xuất hiện chữ Lao trong tên đất tên
sông: chân lao ở bờ đầm Chính Công, ngòi lao ở Hạ Hà, ngòi kiên lao ở
ngàng Lan Đình…
Chữa A dùng riêng hoặc kết hợp với một số chữ khác đứng trước
hoặc đứng sau như núi A (274m ở sát ngã ba Nhân Mục). Như Sơn A ở
sát đông bắc cánh đồng Nội… như vậy các nhà nghiến cứu phỏng đoán rất
có thể ở khu vực thung lũng sông Hồng có thể có thên Việt cổ là A Lao
mà sau này đọc nhầm, viết nhâm thành Ai Lao.
Thường cứ cũng khi “đất Thục đông giáp ba, nam tiếp với Việt, bắc
tiếp Tần”. ở đây tác giả cho Thục giáp Việt. Sau này khi nhà Tây Han đặt

10
ra hai châu ích và Dao thì địa bàn hai châu tiếp giáp nhau nhưng cũng
không có đường ranh giới cụ thể .Dần dà về sau châu Giao thu hẹp với địa
phận là khu vực miền Bắc nước ta. Trái lại châu ích được mở rộng gồm cả
khu vực tỉnh Vân Nam, Quý Châu, Tứ Xuyên ngày nay đến đời tam
quốc .cũng có khi tac giả dùng lối định vị xưa ma cho bất cư môt địa điểm
nào từ quảng tây đến Tứ Xuyên đều có thể là Thục. Thủy kinh chú dẫn
Giao Châu ngoại vực ký có ghi là Thục vương tử nước Âu Lạc người sau
dịch Thục vương tử là con vua Thục. Nhưng ta cũng có thể hiểu theo cách
khác. Thủy tinh chú cũng ghi: “Thanh y vương tử hâm mộ chế độ nhà Hán
bèn xin nội thuộc”. Đây là vua Thanh y quyết định việc hàng Hán chứ
không phải con của vua Thanh y. Vì vậy cho nên cũng có tài liệu ghi là:
“Thục vương đánh Hùng Vương”.
Trong một bài viết tác giả Nguyễn Huy Hinh từng nhận xét “Giữa
Giao Châu và ích Châu chỉ hạn chế đến điển, không vượt qua khỏi điền
đến Ai Lao di bao giờ, Ai Lao di cũng chưa từng trở thành một nước hùng
mạnh và có xu thế phát triển về phía Giao Châu bao giờ.
Ngay nước Điền ở bên cạnh cũng chưa từng có hành động gì vào
phía Giao Châu dù Điền rất phát triển. Những thần tích ghi việc Thục
Phán cai trị ở Ai Lao là những tài liệu do người sau này viết. Từ Ai Lao ở
đây phải chăng là Ai Lao di hay là Lào ngày nay.
Quan điểm thứ ba cho rằng An Dương Vương là người Lạc Việt
theo sự gợi ý của sử ký. Tây Âu là nước ở trần. Các sử gia thời bấy giờ
khi phân biệt các nhóm tộc thường chú ý đến trang phục của các dân tộc.
Mà Tư Mã Thiên cũng như các sử gia đời sau đã mô tả, chúng ta không
thấy nói đến nhóm người ở trần nào khác. Người Thục, người Điền đều
không ở trần, nhiều tượng người thổi kèn được tìm thấy trong quan tải mộ
Việt Khê. Những tượng đồng trên thạp đồng Đào Thịnh v.v… đều đóng
khố, đó là một hình thức ở trần.
Đây là một dấu hiệu phân biệt người Âu Lạc với người Nam Việt,

người Thục và họ đi đến khẳng định An Dương Vương là người Lạc Việt.
11
Sáng đến những năm đầu thế kỷ 20 nhiều người tỏ ý nghi ngờ vua
Thục và thành Cổ Loa tiêu biểu như Ngô Tất Tố với bài: “Nước Nam
không có ông An Dương Vương nhà Thục” hay một số nhà khảo cổ như
ông Trương, ông Đỗ cũng nghi ngại thành Cổ Loa hay một bộ phận của nó
là thành nhà Hán… nhiều học giả còn phủ nhận sự thật về An Dương
Vương và cho rằng đó chỉ là nhân vật trong truyền thuyết. Học giả Pháp
Maspéro cũng cho An Dương Vương “ là một nhân vật chưa chắc chắn đã
có trong lịch sử, là một ông vua huyền thoại vì sử cũ chỉ chép theo truyền
thuyết mà thôi”.
Tuy nhiên tất cả những quan điểm trên còn chứa đựng trong nó quá
nhiều mâu thuẫn và nhiều điều chưa hợp lý. Một số cách giải thích mang
tính chất giả định cao chưa có những tài liệu hay bằng chứng nào cụ thể.
Bởi vậy, hiện nay các nhà nghiến cứu vẫn đang trên con đường kiếm tìm
sự thật về nguồn gốc Thục Phán - An Dương Vương.
Một vấn đề còn gây nhiêu tranh cãi giữa các nhà sử học nghiến cứu
về thời đại An Dương Vương đó là thời gian tồn tại nước Âu Lạc. Đây là
vấn đề cũng được nhiều người quan tâm và tìm hiểu. Họ đã đưa ra nhiều ý
kiến khác nhau với những kiến giải riêng. Trong đó nổi bất nhất là ba
quan điểm sau:
Âu Lạc ra đời năm 257 TCN, kết thúc năm 208 TCN tồn tại trong
khoảng 50 năm.
Âu Lạc ra đời trong khoảng 210 TCN, kết thúc năm 207 TCN, tồn
tại trong khoảng 4-5 năm.
Âu Lạc ra đời năm 208 TCN và kết thúc 179 TCN tồn tại trong
khoảng 30 năm.
12