Luận văn thạc sỹ: Bảo hiểm Tiền gửi Việt Nam trong điều kiện Việt Nam hội nhập kinh tế quốc tế Thực trạng và một số khuyến nghị

MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU ....................................................................i
STT................................................................................................................i
Ký hiệu..........................................................................................................i
Nội dung........................................................................................................i
1.....................................................................................................................i
BHTG............................................................................................................i
Bảo hiểm tiền gửi.........................................................................................i
2.....................................................................................................................i
BHTGVN......................................................................................................i
Bảo hiểm Tiền gửi Việt nam.......................................................................i
3.....................................................................................................................i
CAMELS......................................................................................................i
Hệ thống xếp hạng rủi ro............................................................................i
4.....................................................................................................................i
CNTT............................................................................................................i
Công nghệ thông tin....................................................................................i
5.....................................................................................................................i
FDIC.............................................................................................................i
Tổng công ty Bảo hiểm Tiền gửi Liên bang Mỹ........................................i
6.....................................................................................................................i
HNKTQT......................................................................................................i
Hội nhập kinh tế quốc tế.............................................................................i
7.....................................................................................................................i
IADI..............................................................................................................i
Hiệp hội Bảo hiểm Tiền gửi Thế giới.........................................................i
8.....................................................................................................................i

i

NHTW...........................................................................................................i
Ngân hàng Trung ương...............................................................................i
9.....................................................................................................................i
NH.................................................................................................................i
Ngân hàng.....................................................................................................i
10...................................................................................................................i
TCNH............................................................................................................i
Tài chính ngân hàng....................................................................................i
1.1 Tổng quan về Hệ thống bảo hiểm tiền gửi.....................................7
1.1.1 Một số khái niệm về Hệ thống bảo hiểm tiền gửi.........7
1.1.2 Khái quát về quá trình hình thành, phát triển của các
hệ thống bảo hiểm tiền gửi trên thế giới..................................8
1.1.3 Các mơ hình tổ chức Bảo hiểm tiền gửi.........................9
1.1.4 Các nguyên tắc cơ bản phát triển hệ thống bảo hiểm
tiền gửi hiệu quả..........................................................................11
1.2 Cơ chế bảo hiểm tiền gửi và các hoạt động nghiệp vụ
bảo hiểm tiền gửi chủ yếu..........................................................17

1.3 Quá trình hội nhập quốc tế của các hệ thống bảo hiểm tiền gửi
thế giới....................................................................................................26
1.3.1 Một số khái niệm về hội nhập kinh tế quốc tế...........26
1.3.2 Đặc điểm quá trình hội nhập kinh tế quốc tế của các
hệ thống bảo hiểm tiền gửi thế giới........................................28

1.4 Bài học kinh nghiệm từ hệ thống Bảo hiểm tiền gửi thế giới
nhằm phát triển hệ thống bảo hiểm tiền gửi hiệu quả......................38
1.4.1 Bài học về cơ sở pháp lý cho việc hình thành hệ thống
bảo hiểm tiền gửi..........................................................................38
1.4.2 Bài học về mơ hình tổ chức Bảo hiểm tiền gửi tối ưu
..........................................................................................................38

2.1 Khái quát về hệ thống Bảo hiểm Tiền gửi tại Việt Nam............42
ii


2.1.1 Sự ra đời và phát triển Hệ thống Bảo hiểm Tiền gửi
Việt Nam.........................................................................................42
2.1.2 Cơ cấu tổ chức, mạng lưới hoạt động của Tổ chức
BHTGVN .........................................................................................44
2.1.3 Năng lực tài chính và cơ chế hoạt động của BHTGVN
..........................................................................................................46
2.2 Một số hoạt động chủ yếu của hệ thống bảo hiểm tiền
gửi Việt Nam..................................................................................47

2.3 Đánh giá hiệu quả hoạt động của Bảo hiểm Tiền gửi Việt Nam
trong bối cảnh Việt Nam hội nhập kinh tế quốc tế............................63
2.3.1 Những thành tựu đã đạt được.........................................64
2.3.3 Nguyên nhân của các hạn chế..........................................76

3.1 Bối cảnh hội nhập quốc tế và định hướng phát triển hệ thống
Bảo hiểm Tiền gửi Việt Nam phù hợp với tiêu chuẩn và thông lệ
quốc tế....................................................................................................79
3.1.1 Tác động của hội nhập kinh tế quốc tế tới Bảo hiểm tiền gửi
Việt Nam................................................................................................79
3.2 Một số giải pháp phát triển hệ thống BHTGVN ........................83
3.2.1 Hoàn thiện khung pháp lý về hoạt động BHTG tại Việt
Nam .................................................................................................83
3.2.2 Đề xuất các phương án tăng cường năng lực tài chính
cho BHTGVN đảm bảo tính minh bạch hệ thống..................84
3.2.3 Nâng cao nghiệp vụ BHTG dựa trên các khuyến nghị

của AIDI về hệ thống BHTG hiệu quả.....................................85

3.2.4. Đẩy mạnh hợp tác quốc tế về Bảo hiểm tiền gửi, tích cực trao
đổi kinh nghiệm, hỗ trợ xử lý các vấn đề tài chính ngân hàng xuyên
quốc gia..................................................................................................90
3.2.4.1 Tăng cường hoạt động hợp tác quốc tế về Bảo hiểm
tiền gửi. ..........................................................................................90

iii


3.2.4.2 Tăng cường nghiệp vụ xử lý các vấn đề xuyên quốc
gia....................................................................................................92
- Đối với hoạt động bảo hiểm tiền gửi (BHTG), trong năm
2010, hệ thống BHTG trên thế giới đã có những cải cách
mạnh mẽ với các nội dung đáng chú ý: i) luật điều chỉnh
hoạt động BHTG tại nhiều quốc gia được chỉnh sửa nhằm
phù hợp với thực tiễn xử lý khủng hoảng, nâng cao vai trò
của Hệ thống BHTG trong Mạng an tồn tài chính quốc gia;
ii) chuẩn bị và từng bước chuyển từ cơ chế BHTG đặc thù áp
dụng trong khủng hoảng sang cơ chế BHTG hậu khủng
hoảng, đặc biệt là vấn đề hạn mức BHTG. Người gửi tiền đã
được bảo vệ tốt hơn, không xảy ra hiện tượng hoảng loạn,
mất niềm tin và rút tiền hàng loạt. Trên cơ sở đó, BHTGVN
cần hồn thiện các biện pháp nghiệp vụ cụ thể như sau:. . .92
- Phòng nghiên cứu tổng hợp cần nghiên cứu quy định
BHTG của các nước trong khu vực, các nước chủ nhà của các
tổ chức tài chính xuyên biên giới để đánh giá chính xác
phạm vi và mức độ chi trả, năng lực xử lý đổ vỡ của các hệ
thống BHTG các nước, từ đó đề xuất biện pháp xử lý phù

hợp khi các tổ chức này lâm vào khó khăn. ...........................92

TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................99

iv


DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU
STT
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

Ký hiệu
BHTG
BHTGVN
CAMELS
CNTT
FDIC
HNKTQT
IADI
NHTW
NH

TCNH

Nội dung
Bảo hiểm tiền gửi
Bảo hiểm Tiền gửi Việt nam
Hệ thống xếp hạng rủi ro
Công nghệ thông tin
Tổng công ty Bảo hiểm Tiền gửi Liên bang Mỹ
Hội nhập kinh tế quốc tế
Hiệp hội Bảo hiểm Tiền gửi Thế giới
Ngân hàng Trung ương
Ngân hàng
Tài chính ngân hàng

DANH MỤC BẢNG BIỂU, HÌNH, SƠ ĐỒ
BẢNG
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU ....................................................................i
i


DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU ....................................................................i
STT................................................................................................................i
STT................................................................................................................i
Ký hiệu..........................................................................................................i
Ký hiệu..........................................................................................................i
Nội dung........................................................................................................i
Nội dung........................................................................................................i
1.....................................................................................................................i
1.....................................................................................................................i
BHTG............................................................................................................i

BHTG............................................................................................................i
Bảo hiểm tiền gửi.........................................................................................i
Bảo hiểm tiền gửi.........................................................................................i
2.....................................................................................................................i
2.....................................................................................................................i
BHTGVN......................................................................................................i
BHTGVN......................................................................................................i
Bảo hiểm Tiền gửi Việt nam.......................................................................i
Bảo hiểm Tiền gửi Việt nam.......................................................................i
3.....................................................................................................................i
3.....................................................................................................................i
CAMELS......................................................................................................i
CAMELS......................................................................................................i
Hệ thống xếp hạng rủi ro............................................................................i
Hệ thống xếp hạng rủi ro............................................................................i
4.....................................................................................................................i
4.....................................................................................................................i
ii


CNTT............................................................................................................i
CNTT............................................................................................................i
Công nghệ thông tin....................................................................................i
Công nghệ thông tin....................................................................................i
5.....................................................................................................................i
5.....................................................................................................................i
FDIC.............................................................................................................i
FDIC.............................................................................................................i
Tổng công ty Bảo hiểm Tiền gửi Liên bang Mỹ........................................i
Tổng công ty Bảo hiểm Tiền gửi Liên bang Mỹ........................................i

6.....................................................................................................................i
6.....................................................................................................................i
HNKTQT......................................................................................................i
HNKTQT......................................................................................................i
Hội nhập kinh tế quốc tế.............................................................................i
Hội nhập kinh tế quốc tế.............................................................................i
7.....................................................................................................................i
7.....................................................................................................................i
IADI..............................................................................................................i
IADI..............................................................................................................i
Hiệp hội Bảo hiểm Tiền gửi Thế giới.........................................................i
Hiệp hội Bảo hiểm Tiền gửi Thế giới.........................................................i
8.....................................................................................................................i
8.....................................................................................................................i
NHTW...........................................................................................................i
NHTW...........................................................................................................i
Ngân hàng Trung ương...............................................................................i
iii


Ngân hàng Trung ương...............................................................................i
9.....................................................................................................................i
9.....................................................................................................................i
NH.................................................................................................................i
NH.................................................................................................................i
Ngân hàng.....................................................................................................i
Ngân hàng.....................................................................................................i
10...................................................................................................................i
10...................................................................................................................i
TCNH............................................................................................................i

TCNH............................................................................................................i
Tài chính ngân hàng....................................................................................i
Tài chính ngân hàng....................................................................................i
1.1 Tổng quan về Hệ thống bảo hiểm tiền gửi.....................................7
1.1.1 Một số khái niệm về Hệ thống bảo hiểm tiền gửi.........7
1.1.2 Khái quát về quá trình hình thành, phát triển của các
hệ thống bảo hiểm tiền gửi trên thế giới..................................8
1.1.3 Các mơ hình tổ chức Bảo hiểm tiền gửi.........................9
1.1.4 Các nguyên tắc cơ bản phát triển hệ thống bảo hiểm
tiền gửi hiệu quả..........................................................................11
1.2 Cơ chế bảo hiểm tiền gửi và các hoạt động nghiệp vụ
bảo hiểm tiền gửi chủ yếu..........................................................17

1.3 Quá trình hội nhập quốc tế của các hệ thống bảo hiểm tiền gửi
thế giới....................................................................................................26
1.3.1 Một số khái niệm về hội nhập kinh tế quốc tế...........26
1.3.2 Đặc điểm quá trình hội nhập kinh tế quốc tế của các
hệ thống bảo hiểm tiền gửi thế giới........................................28

1.4 Bài học kinh nghiệm từ hệ thống Bảo hiểm tiền gửi thế giới

iv


nhằm phát triển hệ thống bảo hiểm tiền gửi hiệu quả......................38
1.4.1 Bài học về cơ sở pháp lý cho việc hình thành hệ thống
bảo hiểm tiền gửi..........................................................................38
1.4.2 Bài học về mơ hình tổ chức Bảo hiểm tiền gửi tối ưu
..........................................................................................................38

2.1 Khái quát về hệ thống Bảo hiểm Tiền gửi tại Việt Nam............42
2.1.1 Sự ra đời và phát triển Hệ thống Bảo hiểm Tiền gửi
Việt Nam.........................................................................................42
2.1.2 Cơ cấu tổ chức, mạng lưới hoạt động của Tổ chức
BHTGVN .........................................................................................44
2.1.3 Năng lực tài chính và cơ chế hoạt động của BHTGVN
..........................................................................................................46
2.2 Một số hoạt động chủ yếu của hệ thống bảo hiểm tiền
gửi Việt Nam..................................................................................47

2.3 Đánh giá hiệu quả hoạt động của Bảo hiểm Tiền gửi Việt Nam
trong bối cảnh Việt Nam hội nhập kinh tế quốc tế............................63
2.3.1 Những thành tựu đã đạt được.........................................64
2.3.3 Nguyên nhân của các hạn chế..........................................76

3.1 Bối cảnh hội nhập quốc tế và định hướng phát triển hệ thống
Bảo hiểm Tiền gửi Việt Nam phù hợp với tiêu chuẩn và thông lệ
quốc tế....................................................................................................79
3.1.1 Tác động của hội nhập kinh tế quốc tế tới Bảo hiểm tiền gửi
Việt Nam................................................................................................79
3.2 Một số giải pháp phát triển hệ thống BHTGVN ........................83
3.2.1 Hoàn thiện khung pháp lý về hoạt động BHTG tại Việt
Nam .................................................................................................83
3.2.2 Đề xuất các phương án tăng cường năng lực tài chính
cho BHTGVN đảm bảo tính minh bạch hệ thống..................84

v


3.2.3 Nâng cao nghiệp vụ BHTG dựa trên các khuyến nghị

của AIDI về hệ thống BHTG hiệu quả.....................................85

3.2.4. Đẩy mạnh hợp tác quốc tế về Bảo hiểm tiền gửi, tích cực trao
đổi kinh nghiệm, hỗ trợ xử lý các vấn đề tài chính ngân hàng xuyên
quốc gia..................................................................................................90
3.2.4.1 Tăng cường hoạt động hợp tác quốc tế về Bảo hiểm
tiền gửi. ..........................................................................................90
3.2.4.2 Tăng cường nghiệp vụ xử lý các vấn đề xuyên quốc
gia....................................................................................................92
- Đối với hoạt động bảo hiểm tiền gửi (BHTG), trong năm
2010, hệ thống BHTG trên thế giới đã có những cải cách
mạnh mẽ với các nội dung đáng chú ý: i) luật điều chỉnh
hoạt động BHTG tại nhiều quốc gia được chỉnh sửa nhằm
phù hợp với thực tiễn xử lý khủng hoảng, nâng cao vai trò
của Hệ thống BHTG trong Mạng an tồn tài chính quốc gia;
ii) chuẩn bị và từng bước chuyển từ cơ chế BHTG đặc thù áp
dụng trong khủng hoảng sang cơ chế BHTG hậu khủng
hoảng, đặc biệt là vấn đề hạn mức BHTG. Người gửi tiền đã
được bảo vệ tốt hơn, không xảy ra hiện tượng hoảng loạn,
mất niềm tin và rút tiền hàng loạt. Trên cơ sở đó, BHTGVN
cần hồn thiện các biện pháp nghiệp vụ cụ thể như sau:. . .92
- Phòng nghiên cứu tổng hợp cần nghiên cứu quy định
BHTG của các nước trong khu vực, các nước chủ nhà của các
tổ chức tài chính xuyên biên giới để đánh giá chính xác
phạm vi và mức độ chi trả, năng lực xử lý đổ vỡ của các hệ
thống BHTG các nước, từ đó đề xuất biện pháp xử lý phù
hợp khi các tổ chức này lâm vào khó khăn. ...........................92

TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................99
TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................99

vi


BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 1.1: Số lượng BHTG trên thế giới Error: Reference source not found
Biểu đồ 2.1: Cấp mới, cấp đổi, cấp bổ sung Giấy chứng nhận BHTG từ 2007
đến 2011................................Error: Reference source not found
Biểu đồ 2.2. Sự tham gia của các tổ chức tín dụng vào hệ thống BHTG qua
các năm..................................Error: Reference source not found
Biểu đồ: 2.3: Số lượng các tổ chức tài chính thực hiện kiểm tra qua các năm
...............................................Error: Reference source not found
Biều đồ 2.4: Tỷ lệ quỹ mục tiêu (%) tại các quốc gia và thực tế tại VN.Error:
Reference source not found
HÌNH
Hình 1.1:

Các mơ hình hệ thống BHTG trên thế giới...Error: Reference source
not found

Hình 2.1:

Các hoạt động nghiệp vụ chủ yếu của BHTGVN...............Error:
Reference source not found

Hình 2.2:

Phân tích SWOT đối với hệ thống BHTG tại Việt Nam....Error:
Reference source not found

Hình 3.1

Các trụ cột phát triển bền vững của BHTGVN. Error: Reference
source not found

SƠ ĐỒ
Sơ đồ 2.1:

Cơ cấu tổ chức bộ máy của BHTGVN. .Error: Reference source
not found

vii


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu
Việt Nam đang thực hiện cải cách mở cửa nền kinh tế, một trong những
nội dung quan trọng là mở cửa hội nhập hệ thống tài chính ngân hàng. Cải
cách được thực hiện theo nguyên tắc giảm thiểu sự can thiệp của nhà nước
trong lĩnh tài chính ngân hàng, đồng thời mở cửa hệ thống tài chính ngân
hàng, tăng cường đầu tư hợp tác với bên ngoài trong lĩnh vực này.
Trong q trình đó, dưới sự hỗ trợ về tài chính và kỹ thuật của Ngân
hàng Phát triển Châu Á (ADB); Bảo hiểm Tiền gửi Việt Nam đã được thành
lập vào năm 2000. Khi thành lập, Bảo hiểm Tiền gửi Việt Nam đã được giao
các chức năng: thu phí bảo hiểm tiền gửi của các tổ chức tài chính, chi trả tiền
gửi được bảo hiểm, kiểm tra, giám sát và hỗ trợ tài chính.
Bên cạnh những thành tựu đã đạt được thì khơng tránh khỏi những hạn
chế, Điều này được thể hiện ở nhiều khía cạnh, từ phạm vi hoạt động nghiệp vụ
bị giới hạn, chưa đáp ứng được thông lệ quốc tế tốt nhất, năng lực tài chính hạn
chế, nhận thức của công chúng về hoạt động bảo hiểm tiền gửi chưa cao, Trên

thực tế, có nhiều người gửi tiền được Bảo hiểm Tiền gửi Việt Nam bảo vệ,
nhưng chưa biết đến sự tồn tại và hoạt động của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam.
Thêm vào đó, năm 2007, Việt Nam chính thức gia nhập Tổ chức Thương
mại Thế giới, đánh dấu một mốc quan trọng trong việc hội nhập kinh tế quốc
tế của Việt Nam. Các vấn đề tài chính, rủi ro tài chính khơng cịn chỉ là vấn đề
mang tính quốc gia nữa mà nó cịn lan rộng tầm khu vực và thế giới đòi hỏi
BHTG Việt Nam cần có những bước đi đúng đắn góp phần ổn định nền tài
chính quốc gia hơn trong bổi cảnh hội nhập sâu và rộng.
Trước những tồn tại đã nêu ở trên, để đối phó với bối cảnh mới, Bảo
hiểm Tiền gửi Việt Nam đang đứng trước yêu cầu cải cách nhằm: i) Mục tiêu
1


bảo vệ người gửi tiền, ii) góp phần đảm bảo an tồn lành mạnh hệ thống tài
chính ngân hàng, iii) tuân thủ thông lệ quốc tế về BHTG. Quan tâm tới các
vấn đề như trên, đề tài “Bảo hiểm Tiền gửi Việt Nam trong điều kiện Việt
Nam hội nhập kinh tế quốc tế - Thực trạng và một số khuyến nghị” được
lựa chọn làm nội dung nghiên cứu cho luận văn này.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
* Nghiên cứu ngoài nước:
- Đề tài nghiên cứu: “ Cross – border Banking: Challenges for Deposit
insurance and financial stability in the European Union” – “ Hoạt động ngân
hàng xuyên biên giới: những thách thức cho Bảo hiểm tiền gửi và Ổn định tài
chính đối với Thị trường chung Châu Âu” của Tác giả Robert A.Eisenbeis và
George G.Kaufman thuộc Ngân hàng dự trữ liên bang Atlanta, tháng 10 năm
2006. Trong đề tài này, hai ơng tập trung phân tích những tác động tích cực
và tiêu cực của hoạt động ngân hàng xuyên biên giới đối với sự ổn định tài
chính quốc gia cũng như sự ổn định của khu vực đồng tiền chung Châu Âu.
Qua đó, đề xuất các quy định đối với hoạt động ngân hàng xuyên biên giới mà
hệ thống Bảo hiểm tiền gửi Châu Âu nên đưa ra nhằm không chỉ thúc đẩy sự

cạnh tranh và hoạt động hiệu quả của thị trường trong thời kỳ kinh tế ổn định,
mà cịn góp phần tối thiểu hóa chi phí khi xảy ra đổ vỡ. Bên cạnh đó, đề tài
cũng đặt ra vấn đề cụ thể đối với hệ thống BHTG trong việc giám sát các tổ
chức tài chính đa quốc gia.
Dựa trên những phân tích của A.Eisenbeis và G.Kaufman, tác giả nghiên
cứu kinh nghiệm giám sát và xử lý các hoạt động ngân hàng xuyên biên giới
của tổ chức BHTG, đề xuất áp dụng vào thực tiễn hệ thống BHTGVN nhằm
phát huy vai trò của BHTGVN trong việc ngăn ngừa rủi ro đối với hệ thống
tài chính do quá trình HNKTQT mang lại.

2


- Báo cáo chuyên đề “Thematic review on deposit insurance systems” –
“Báo cáo chuyên đề về các hệ thống Bảo hiểm tiền gửi” của tập thể tác giả
Ủy Ban ổn định tài chính (FSB) tháng 2, năm 2012. Trong báo cáo, nhóm tác
giả đánh giá những kết quả đạt được từ cuộc cải cách pháp lý của hệ thống
BHTG các nước trên thế giới trên cơ sở đối chiếu với Bộ nguyên tắc cơ bản
phát triển hệ thống BHTG hiệu quả do Hiệp hội BHTG quốc tế - IADI phát
hành, rút ra bài học từ những cuộc cải cách hiệu quả để đối phó với khủng
hoảng. Báo cáo là một tài liệu tham khảo quý báu đối với hệ thống BHTG các
nước đi sau về những tiêu chuẩn quốc tế trong việc phát triển hệ thống BHTG
góp phần ngăn ngừa khủng hoảng.
Nghiên cứu các kết luận Báo cáo đưa ra, căn cứ vào tình hình thực tiễn
Việt Nam, tác giả đề xuất giải pháp thiết kế mơ hình tổ chức BHTG tối ưu để
ngăn ngừa khủng hoảng, phù hợp với các tiêu chuẩn quốc tế.
- Cơng trình nghiên cứu “Recent reforms of Deposit Insurance System in
the United states: reasons, results, and Recommendation for the European
Union” – “ Những cải cách hiện hành của hệ thống BHTG Mỹ: Nguyên
nhân, kết quả và Khuyến nghị cho Thị trường chung Châu Âu” của tác giả

Konzad Szelag, Ngân hàng trung ương Ba Lan, tháng 5, năm 2009. Cơng
trình này nghiên cứu ngun nhân và kết quả của cuộc cải cách toàn diện hệ
thống Bảo hiểm tiền gửi Mỹ qua hai lần khủng hoảng kinh tế Mỹ năm 2005
và 2008, qua đó đưa ra các khuyến nghị đối với hệ thống Bảo hiểm tiền gửi
Châu Âu.
Từ nghiên cứu kinh nghiệm chính sách của BHTG Mỹ trước và trong
khủng hoảng, tác giả đề xuất áp dụng các chính sách phù hợp vào thực tiễn
Việt Nam.
- Đề tài : “New Deposit Insurance system in East Asia” – “ Hệ thống
BHTG mới tại Đông Á” của tác giả David K.Walker, Trung tâm nghiên cứu
3


và đào tạo, Ngân hàng Trung ương các nước Đông Nam Á, năm 2006. Đề tài
nghiên cứu đặc điểm của các hệ thống BHTG đã được thành lập hoặc đang
được xây dựng tại các nước Châu Á như Nhật Bản, Phillipine, Việt Nam,
Thái Lan, so sánh điểm tương đồng và khác biệt giữa các cơ chế BHTG, rút ra
thông lệ tốt mà BHTG mà một số nước đã thực hiện, đồng thời đề xuất các
khuyến nghị để xây dựng hệ thống BHTG hiệu quả. Kế thừa những phân tích
của đề tài về Việt Nam, cùng với việc tiếp thu các khuyến nghị xây dựng hệ
thống BHTG hiệu quả trong đề tài của K.Walker, tác giả tiếp tục phân tích
chuyên sâu về hệ thống BHTGVN trong điều kiện mới – Việt Nam tăng
cường hội nhập kinh tế và tài chính với các nước trong khu vực và trên thế
giới, từ đó đề xuất các giải pháp thích hợp.
* Một số nghiên cứu trong nước:
Luận văn thạc sỹ “ Giải pháp hoàn thiện cơ chế bảo hiểm tiền gửi ở Việt
Nam” của tác giả Lê Thị Vân Anh tại Học viện Tài chính, năm 2010. Luận
văn nghiên cứu tổng quan và kinh nghiệm quốc tế về bảo hiểm tiền gửi; đánh
giá các kết quả đạt được cũng như hạn chế từ phân tích thực trạng hoạt động
BHTG ở Việt Nam. Trên cơ sở đó, luận văn phân tích ngun nhân của các

hạn chế để đưa ra các giải pháp nhằm hoàn thiện cơ chế BHTG ở Việt Nam.
Tuy nhiên, luận văn mới chỉ đề cập tới nghiệp vụ BHTG nói chung, chưa
đi sâu phân tích mức độ tác động cũng như những biện pháp mà BHTGVN
cần thực hiện khi thị trường tài chính Việt Nam hội nhập kinh tế quốc tế. Các
hạn chế này đã được khắc phục trong đề tài “Bảo hiểm Tiền gửi Việt Nam
trong điều kiện Việt Nam hội nhập kinh tế quốc tế - Thực trạng và một số
khuyến nghị” của tác giả.
- Tài liệu: “Bảo hiểm tiền gửi với Viện nghiên cứu lập pháp” của Trung
tâm thông tin khoa học, Viện nghiên cứu lập pháp, tháng 11 năm 2009 nghiên
cứu kinh nghiệm quốc tế về cơ chế BHTG hiệu quả, đồng thời khái quát các
4


đặc điểm chính của hệ thống BHTGVN. Tuy nhiên, tài liệu mới chỉ hệ thống
hóa lại kinh nghiệm quốc tế về cơ chế BHTG hiệu quả, chưa đưa ra giải pháp
cụ thể đối với việc phát triển hệ thống BHTG tại Việt Nam.
Trên cơ sở thông tin cung cấp của đề tài, tác giả nghiên cứu sâu hơn hệ
thống BHTGVN và đưa ra khuyến nghị để xây dựng một hệ thống BHTGVN
hiệu quả.
- Đề tài nghiên cứu “Hệ thống BHTG trong tái cấu trúc hệ thống tài
chính sau khủng hoảng và ứng dụng đối với Việt Nam” do Th.s Phan Thị
Thanh Bình và cộng sự thực hiện năm 2010. Đề tài nghiên cứu thực tiễn hệ
thống tài chính và hệ thống BHTG trên thế giới qua cuộc khủng hoảng tài
chính 2008, kinh nghiệm quốc tế về tái cấu trúc hệ thống tài chính và BHTG
sau khủng hoảng. Đây là một đề tài mang tầm vĩ mô, nghiên cứu tổng quan hệ
thống tài chính , mà trong đó BHTG là một nhân tố quan trọng, từ đó khuyến
nghị các giải pháp điều hành chính sách nói chung nhằm ổn định hệ thống tài
chính trong q trình tồn cầu hóa kinh tế, mà không đi sâu vào lĩnh vực
BHTG cụ thể với các nghiệp vụ hoạt động của nó. Trong khn khổ luận văn
của mình, tác giả tham khảo Đề tài với để có cái nhìn tổng quan về mối quan

hệ, vị trí của BHTG trong hệ thống tài chính quốc gia, từ đó nghiên cứu cụ
thể định hướng BHTGVN và đề ra giải pháp nhằm phát triển Hệ thống bảo
hiểm tiền gửi hiệu quả trong điều kiện thị trường tài chính hội nhập kinh tế
quốc tế.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu:
- Vận dụng lý luận về BHTG và kinh nghiệm quốc tế về BHTG vào
việc phân tích và đánh giá những kết quả tích cực và hạn chế, những cơ hội và
thách thức đặt ra đối với Hệ thống BHTG tại Việt Nam từ đó đưa ra những
khuyến nghị hợp lý nhằm giải quyết các mặt hạn chế của hoạt động
5


BHTGVN trong điều kiện .
Nhiệm vụ nghiên cứu:
- Khái quát các vấn đề cơ bản về bảo hiểm tiền gửi, các kinh nghiệm
hoạt động tổ chức BHTG thế giới;
- Làm rõ vai trò của tổ chức BHTG trong việc bảo vệ người gửi tiền,
góp phần bảo đảm an tồn của hệ thống tài chính - tiền tệ quốc gia, đặc biệt
trong mối tương quan với hội nhập kinh tế quốc tế.
- Khảo sát mơ hình, nghiên cứu thực trạng hoạt động của BHTGVN
- Đánh giá, làm rõ những thành công và hạn chế của BHTGVN trong
quá trình hoạt động
- Đề xuất các giải pháp cho việc hoàn thiện hoạt động của BHTGVN phù
hợp với điều kiện mới của hội nhập kinh tế quốc tế.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• Đối tượng nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu hệ thống BHTGVN
trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế
• Phạm vị nghiên cứu: Về mặt lý luận: Luận văn đi từ việc nghiên cứu
tổng quan về bảo hiểm tiền gửi, nhiệm vụ, phạm vi và mơ hình các tổ chức

bảo hiểm tiền gửi trên thế giới tới mối quan hệ giữa hội nhập kinh tế quốc tế
và hệ thống BHTG, để từ đó đưa ra các bài học kinh nghiệm cho việc xây
dựng và phát triển mơ hình BHTG Việt Nam.
Về mặt thực tiễn: Luận văn phân tích thực trạng hoạt động của Bảo hiểm
Tiền gửi Việt Nam từ năm 2007- khi Việt Nam trở thành thành viên chính
thức của WTO- và định hướng cho những năm tới.
5. Phương pháp nghiên cứu:
Các phương pháp được sử dụng chủ yếu trong việc thực hiện luận văn là:
phương pháp thống kê - phân tích - tổng hợp, phương pháp so sánh, phương
pháp duy vật biện chứng, vận dụng mơ hình SWOT.

6


Căn cứ thực tiễn phát triển các mơ hình hệ thống BHTG trên thế giới,
bao gồm nhiều hệ thống khác nhau với đặc thù hoạt động khác nhau cũng
được phân tích, sử dụng làm cơ sở so sánh từ đó đưa ra đề xuất phù hợp.
6. Những đóng góp mới của luận văn
Đóng góp mới của luận văn là phát triển tổ chức Bảo hiểm tiền gửi Việt
nam dưới góc độ nghiên cứu những tác động của quá trình Việt Nam hội nhập
kinh tế quốc tế tới thị trường tài chính nói chung và hệ thống BHTGVN nói
riêng, những đóng góp mới của luận văn cụ thể như sau: (i) Nghiên cứu kinh
nghiệm phát triển các hệ thống bảo hiểm tiền gửi trên thế giới trong mối
tương quan với hội nhập kinh tế quốc tế từ đó rút ra bài học kinh nghiệm cho
việc phát triển hệ thống BHTG tại Việt nam; (ii) Thực hiện những phân tích
và đánh giá một cách toàn diện thực trạng phát triển hệ thống BHTGVN dưới
tác động của hội nhập kinh tế quốc tế giai đoạn 2007 đến nay; (3) Đề xuất
một số định hướng phát triển cơ bản và giải pháp nhằm cải cách tổ chức
BHTGVN trở thành một tổ chức tiên tiến trên thế giới, thực hiện tốt vai trò và
chức năng của mình trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay

7. Cấu trúc của Luận văn:
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục, Luận văn
được cấu trúc thành 03 chương:
Chương 1: Tổng quan về hệ thống bảo hiểm tiền gửi trong điều kiện hội
nhập kinh tế quốc tế
Chương 2: Thực trạng Hệ thống bảo hiểm Tiền gửi Việt Nam từ năm
2007 tới nay
Chương 3: Định hướng và một số khuyến nghị hoàn thiện mơ hình
BHTGVN trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế

7


8


CHƯƠNG 1
TỔNG QUAN VỀ HỆ THỐNG BẢO HIỂM TIỀN GỬI
TRONG ĐIỀU KIỆN HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ
1.1 Tổng quan về Hệ thống bảo hiểm tiền gửi
1.1.1 Một số khái niệm về Hệ thống bảo hiểm tiền gửi
Bảo hiểm tiền gửi là cam kết công khai của tổ chức BHTG đối với tổ
chức tham gia BHTG về việc tổ chức BHTG sẽ trả tiền gửi bao gồm phần gốc
và lãi cho người gửi tiền khi tổ chức tham gia BHTG bị chấm dứt hoạt động
và khơng có khả năng thanh tốn cho người gửi tiền.
So với các loại hình bảo hiểm khác, hoạt động BHTG có những điểm
khác biệt:
- Về bản chất, hoạt động BHTG là hoạt động cung cấp dịch vụ công, là
công cụ được Nhà nước sử dụng để thực hiện chính sách cơng và hoạt động
khơng vì mục tiêu lợi nhuận;

- Đối tượng được bảo hiểm là tiền gửi của khách hàng gửi vào các tổ
chức nhận tiền gửi; Loại tiền gửi có thể bằng đồng nội địa hoặc cả nội tệ và
ngoại tệ, điều này phụ thuộc vào quy định của từng tổ chức BHTG.
- Tổ chức BHTG bảo hiểm cho tiền gửi của người gửi tiền, song trách
nhiệm nộp phí thuộc về tổ chức nhận tiền gửi;
- Khách hàng của tổ chức BHTG là những tổ chức nhận tiền gửi có tham
gia BHTG để bảo vệ cho quyền lợi của người gửi tiền tại tổ chức đó. Như vậy
thực chất, tổ chức BHTG bảo hiểm cho nghĩa vụ của tổ chức nhận tiền gửi đối
với người gửi tiền. Trong trường hợp tổ chức nhận tiền gửi bị chấm dứt hoạt
động và khơng có khả năng thanh toán được các khoản nợ đến hạn, tổ chức
BHTG sẽ có trách nhiệm chi trả tiền bảo hiểm cho người gửi tiền với hạn mức
và trong khoảng thời gian theo quy định của pháp luật về BHTG
7


Một hệ thống BHTG bao gồm tổ chức tham gia BHTG là các trung gian
tài chính có chức năng nhận tiền gửi, và các tổ chức này được quản lý bởi một
cơ quan đặc biệt gọi chung là tổ chức BHTG, đồng thời tổ chức BHTG này
được trao quyền đặc biệt để thực hiện nhiệm vụ bảo vệ người gửi tiền, giám
sát hệ thống TCNH,
1.1.2 Khái quát về quá trình hình thành, phát triển của các hệ thống
bảo hiểm tiền gửi trên thế giới
Trong lịch sử, khi mà Hệ thống bảo hiểm tiền gửi chưa xuất hiện, thì một
số quốc gia đã sử dụng công cụ “bảo vệ ngầm” . “Bảo vệ ngầm” là việc chính
phủ hay ngân hàng trung ương (NHTW) khơng cam kết cơng khai sẽ đảm bảo
hồn trả tiền gửi cho người gửi tiền nếu xảy ra hiện tượng đóng cửa ngân
hàng và ngân hàng đó mất khả năng chi trả. Tuy nhiên, việc bảo vệ ngầm đó
khơng thực sự mang lại lợi ích cho quốc gia cũng như không mang lại niềm
tin của công chúng đối với hệ thống tài chính ngân hàng.
Nguồn gốc ra đời của BHTG xuất phát từ hoạt động “Bảo vệ người gửi

tiền”. Bảo vệ người gửi tiền là chính sách đảm bảo tất cả hoặc một phần tiền
gửi cùng với tiền lãi trên tài khoản tiền gửi sẽ được thanh toán cho người gửi
tiền theo cơ chế hợp đồng hoặc cam kết công khai khi ngân hàng đổ bể. Hoạt
động đảm bảo tiền gửi được triển khai đầu tiên ở New York, Mỹ năm 1829
với “Chương trình bảo hiểm trách nhiệm ngân hàng”. Hoạt động này ra đời
nhằm giải quyết các vấn đề phát sinh do việc rút tiền ồ ạt tại các ngân hàng
vào cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20. Đối tượng tiền gửi được bảo hiểm bao gồm
tiền gửi ngân hàng và chứng chỉ tiền gửi. Tuy nhiên, trong giai đoạn 19301933, nước Mỹ phải đối mặt với khủng hoảng tài chính, biểu hiện mỗi năm có
hơn 1000 ngân hàng thương mại ngừng hoạt động, đỉnh cao là năm 1933 có
4000 ngân hàng thương mại phải ngừng hoạt động, số lượng ngân hàng mất
khả năng chi trả ngày càng tăng dẫn tới niềm tin của công chúng vào hệ thống
8


ngân hàng bị suy giảm nghiêm trọng. Trước tình hình đó, tổng cơng ty BHTG
liên bang (FDIC) chính thức thành lập ngày 01/01/1934,
Tiếp theo sự ra đời của FDIC và tính đến ngày 31/03/2011, trên thế giới
có 111 tổ chức bảo hiểm tiền gửi được thành lập, 08 nước đang xây dựng hệ
thống và có 33 nước quan tâm tới việc xây dựng hệ thống bảo hiểm tiền gửi
(nguồn: iadi.org ).

Biểu đồ 1.1: Số lượng BHTG trên thế giới
Nguồn: Báo cáo “Hệ thống BHTG trên toàn thế giới”,Ngân hàng Thế
giới và Trường đại học Maryland, Mỹ
Số lượng tổ chức BHTG được thành lập tăng mạnh trong thời gian gần
đây khẳng định các nhà hoạch định chính sách coi BHTG như một công cụ
hữu hiệu nhằm ngăn ngừa khủng hoảng, bảo vệ người gửi tiền và giảm gánh
nặng xử lý đổ vỡ cho ngân sách nhà nước. Điều đó đánh dấu sự quan tâm
chung của nhiều nước về hoạt động BHTG và hứa hẹn một động lực mới thúc
đẩy phát triển hoạt động này trên tồn thế giới.

1.1.3 Các mơ hình tổ chức Bảo hiểm tiền gửi
Khơng có một mơ hình tổ chức Bảo hiểm tiền gửi mẫu chung cho tất cả
các quốc gia mà mơ hình này phụ thuộc vào mục tiêu chính sách cơng cụ thể
của từng nước, do đó, chính phủ sẽ xác định những nhóm mục tiêu chính sách

9


cơng chủ yếu tại nước mình và quyết định mơ hình tổ chức BHTG được xây
dựng. Hiện nay, trên thế giới tồn tại 3 mơ hình tổ chức BHTG chủ yếu phản
ánh phạm vi chức năng hoạt động cũng như trình độ phát triển khác nhau của
tổ chức BHTG tại từng quốc gia.

Hình 1.1: Các mơ hình hệ thống BHTG trên thế giới
(Nguồn: Hiệp hội BHTG quốc tế - IADI)
Mô hình chun chi trả. Theo mơ hình này, tổ chức BHTG được thành
lập chỉ nhằm thực hiện một nhiệm vụ duy nhất đó là chi trả bảo hiểm cho
người gửi tiền khi tổ chức tham gia BHTG bị phá sản. Mơ hình này thường
tồn tại ở các nước đang phát triển, tổ chức BHTG mới được thành lập và còn
nhỏ bé cả về quy mô tổ chức lẫn năng lực tài chính.
Mơ hình chi trả với quyền hạn được mở rộng. Theo đó, BHTG cịn
được trao thêm một số quyền hạn mở rộng, như: hỗ trợ tài chính cho tổ chức
tham gia BHTG gặp khó khăn trong thanh tốn; theo dõi và khuyến nghị sự
cẩn trọng và phòng tránh rủi ro đối với các tổ chức tham gia BHTG; tham gia
xử lý nợ và thu hồi nợ của tổ chức tham gia BHTG bị phá sản… Qua đó cũng
làm tăng thêm các mục tiêu cần đạt được của chính sách công như hạn chế rủi
10


ro, tránh đổ vỡ hệ thống hoặc khủng hoảng tài chính, gia tăng niềm tin của

cơng chúng… Bảo hiểm Tiền gửi Việt Nam hiện nay về cơ bản được tổ chức
và hoạt động theo mơ hình này.
Mơ hình giảm thiểu rủi ro. Đây là một mơ hình tiên tiến và cũng khá
phổ biến trên thế giới. Ngoài nhiệm vụ bảo vệ quyền lợi của người gửi tiền, tổ
chức BHTG theo mơ hình giảm thiểu rủi ro cịn tham gia cùng với các cơ
quan nhà nước và ngân hàng trung ương vào hoạt động giám sát và đánh giá
rủi ro của các ngân hàng và các định chế tài chính khác, góp phần bảo đảm sự
an tồn và hoạt động bình thường của hệ thống tài chính – tiền tệ quốc gia;
tính phí bảo hiểm dựa trên cơ sở định mức tín nhiệm của tổ chức tài chính;
tiếp nhận xử lý nợ và thu hồi nợ đối với các tổ chức tham gia BHTG bị phá
sản; được trao các nghiệp vụ kinh doanh, đầu tư nhằm bảo toàn phát triển vốn
ban đầu cũng như tăng cường sức mạnh tài chính, giảm dần sự phụ thuộc vào
ngân sách của Chính phủ.
1.1.4 Các nguyên tắc cơ bản phát triển hệ thống bảo hiểm tiền gửi
hiệu quả
Các Nguyên tắc cơ bản do Ủy ban Basel về giám sát ngân hàng (BCBS)
và Hiệp hội BHTG thế giới (IADI) thống nhất cùng nhau xây dựng trên cơ sở
để thích ứng với các điều kiện, bối cảnh và cơ cấu khác nhau của từng quốc
gia. Những nguyên tắc này được thiết kế như một cơ sở tự nguyện đảm bảo
thực hiện hoạt động bảo hiểm tiền gửi một cách hiệu quả. Các cơ quan chức
năng của mỗi nước có thể bổ sung thêm những quy định mà họ thấy cần thiết.
Các Nguyên tắc cơ bản được thiết kế không phải để đáp ứng tất cả các yêu
cầu và điều kiện của mọi hệ thống tài chính. Khi áp dụng những nguyên tắc
này, cần xem xét kỹ điều kiện cụ thể của từng quốc gia với hệ thống pháp luật
hiện hành và thẩm quyền thực hiện các mục tiêu chính sách cơng, nhiệm vụ
và quyền hạn của hệ thống bảo hiểm tiền gửi nước đó.
11


Bộ nguyên tắc bao gồm 18 nguyên tắc cơ bản được phân loại chung

thành 10 nhóm: xác định mục tiêu (nguyên tắc 1,2); Nhiệm vụ và quyền hạn
(nguyên tắc 3 và 4); Quản trị (nguyên tắc 5); Quan hệ với các thành viên khác
của mạng an tồn tài chính và các vấn đề xuyên biên giới (nguyên tắc 6 và 7);
tổ chức tham gia BHTG và phạm vi bảo hiểm (nguyên tắc 8, 9, 10); cấp vốn
(nguyên tắc 11); nhận thức của công chúng (nguyên tắc 12); các vấn đề pháp
lý (nguyên tắc 13,14); xử lý đổ vỡ (nguyên tắc 15,16) và chi trả cho người gửi
tiền và thu hồi (nguyên tắc 17,18).
Xác định mục tiêu
Nguyên tắc 1 – Mục tiêu chính sách cơng: Bước đầu tiên trong việc áp
dụng một hệ thống BHTG hoặc cải cách hệ thống hiện tại là xác định rõ mục
tiêu chính sách cơng phù hợp cần đạt được. Những mục tiêu này phải được
chính thức cụ thể hóa và được đưa vào thiết kế của hệ thống bảo hiêm tiền
gửi. Các mục tiêu chính của hệ thống bảo hiểm tiền gửi là góp phần duy trì sự
ổn định của hệ thống tài chính và bảo vệ người gửi tiền.
Nguyên tắc 2 – Giảm thiểu rủi ro đạo đức: Rủi ro đạo đức sẽ được
giảm thiểu bằng cách đảm bảo rằng hệ thống BHTG có các đặc điểm thiết kế
phù hợp và thông qua các yếu tố khác của mạng an tồn tài chính
Nhiệm vụ và quyền hạn
Nguyên tắc 3 – Nhiệm vụ: Điều quan trọng là nhiệm vụ của một hệ
thống BHTG cần phải rõ ràng và được quy định chi tiết, chính thức; cần phải
có sự nhất qn giữa mục tiêu chính sách công với quyền hạn, trách nhiệm
được trao cho hệ thống bảo hiểm tiền gửi.
Nguyên tắc 4 – Quyền hạn: Một tổ chức bảo hiểm tiền gửi cần phải có
tất cả các quyền hạn cần thiết để hoàn thành chức năng nhiệm vụ của mình.
Các quyền hạn này cần phải được chính thức quy định cụ thể. Tất cả các tổ

12