Đối chiếu từ thân tộc Anh - Việt

Website: Email : Tel : 0918.775.368
Đối chiếu từ thân tộc Anh - Việt
I. DẪN LUẬN
1. Mục đích và ý nghĩa của đề tài
Kể từ khi ra đời cho đến nay, ngôn ngữ học đối chiếu đã có những thành
công đáng kể. Nhờ những nghiên cứu trong lĩnh vực này mà chúng ta có thêm
những hiểu biết về loại hình các ngôn ngữ cũng như những về những nét văn
hóa ngôn ngữ của các dân tộc trong mối quan hệ tương đồng hay dị biệt.
Lựa chọn đề tài khảo sát, phân tích trên cơ sở đối chiếu các từ thân tộc
trong hai ngôn ngữ Việt - Anh, chúng tôi mong muốn có thể qua đó phần nào
thấy được những nét văn hóa đặc trưng trong ngôn ngữ hai dân tộc.
Văn hóa được coi là các lối sống của một dân tộc. Đối chiếu văn hóa
thông qua ngôn ngữ là một lĩnh vực mới mẻ nhưng chúng ta có thể miêu tả kiểu
hành vi nhất định của một nền văn hó có sẵn và qua việc so sánh với văn hóa
bản địa, ta có thể phát hiện ra những nét văn hóa đặc trưng. Đối chiếu có hệ
thống văn hóa và ngôn ngữ nước ngoài với văn hóa và ngôn ngữ bản địa có thể
góp phần cho sự nghiệp giáo dục và nghiên cứu.
2. Phương pháp làm việc
Các từ của một ngôn ngữ là một hệ thống lớp các đơn vị rất phức tạp. Các
lớp móc xích với nhau theo ý nghĩa, hình thức, chức năng ngữ pháp, phân bố, ...
Với mỗi từ, nhóm từ hay các mẫu thức từ, chúng ta cần so sánh hình thức, ý
nghĩa, sự phân bố và nghĩa hàm chỉ với khối từ vựng của tiếng mẹ đẻ. bất kì
ngôn ngữ nào cũng có số lượng từ rất lớn nên phải lựa chọn mẫu để kiểm tra.
Việc lựa chọn mẫu và phân tích những đặc điểm ý nghĩa rõ ràng nhất góp phần
làm sáng tỏ vấn đề loại hình và văn hóa ngôn ngữ.
Chúng tôi lựa chọn 34 từ cơ bản nhất trong nhóm từ thân tộc tiếng Anh rồi
phân tích đối chiếu với các từ tiếng Việt tương ứng và tìm ra sự khác nhau trong
sự phân chiết nhóm từ thân tộc của từng ngôn ngữ. Điều này được cụ thể hóa
trong bảng.

Website: Email : Tel : 0918.775.368

II. NỘI DUNG
1. Đặt vấn đề
Những từ thân tộc không phải chỉ đơn thuần là danh hiệu tôn kính mà còn
bao hàm những nghĩa vụ hoàn toàn rõ rệt và rất nghiêm túc của người ta đối với
nhau, và toàn bộ những nghĩa vụ đó họp thành một bộ phận chủ yếu trong tổ
chức xã hội của người dân thuộc một chủng tộc. Xét theo quan điểm về từ vựng
ngữ nghĩa học thì đây là một trường từ vựng chỉ quan hệ họ hàng vì có chung
một ý nghĩa là họ hàng quan hệ thân thuộc. Tuy cách gọi những người họ hàng
trong gia đình ở mỗi cộng đồng là không giống nhau, nhưng theo quan điểm của
Mac - Ănghen (Mac - Ănghen tuyển tập, tập VI) thì “đây là những biểu hiện của
những quan niệm đã thực sự lưu hành về quan hệ dòng máu gần hay xa, ngang
nhau hay không ngang nhau. Những quan niệm đó được dùng làm cơ sở cho một
hệ thống họ hàng đã hoàn toàn được xác định, có thể biểu hiện hàng trăm mối
quan hệ họ hàng khác nhau của mỗi cá nhân. Các từ thân tộc đã được nhiều nhà
nghiên cứu quan tâm từ hơn một thế kỷ nay cùng với những nghiên cứu về lịch
sử gia đình. Khi nghiên cứu về chế độ hôn nhân từng cặp , Lewis Henry Morgan
- nhà nghiên cứu nhân chủng học người Mỹ đã tìm hiểu ngôn ngữ của người
Irquois và phân biệt giữa người họ hàng thuộc dòng thẳng (trục hệ: ông, bà,bố ,
mẹ, con, cháu, …) và những người thuộc dòng bên (bàng hệ: anh, chị, em, chú,
bác, cô, dì, …). Như vậy, từ thân tộc, xét theo quan điểm về nhân chủng học, là
một hệ thống tên gọi áp dụng cho những người họ hàng trong quan hệ với nhau.
2. Đối chiếu từ thân tộc Anh - Việt
Để phân biệt nghĩa của từ ở các cấp độ khác nhau chúng tôi sử dụng thuật
ngữ nghĩa cơ bản của từ là những nghĩa chỉ quan hệ thân tộc của những người
họ hàng trong gia đình và nghĩa mở rộng của từ, quan đó chúng bộc lộ những
đặc điểm văn hoá dân tộc và đặc điểm của hành vi giao tiếp của người sử dụng
từ, nhưng ít nhất còn mang một nét nghĩa của nghĩa cơ bản hay làm ý của từ. Ví
dụ: Morther Earth (Mẹ Đất), Trái đất được coi như là người mẹ và người che
chở cho tất cả mọi sinh vật sống trên trái đất. Như vậy hàm ý về sự yêu thương,

Website: Email : Tel : 0918.775.368
về tấm lòng của người mẹ vẫn được giữ. Việc nhân cánh hoá “Mẹ Đất” đã nhấn
mạnh thêm tình cảm cũng như sự tôn trọng của mọi sinh vật đối với Trái đất.
Tương tự như vậy, trong câu “She ‘s a real child of the 1960s.” (Cô ấy là người
chịu nhiều ảnh hưởng của thập kỷ 60), từ child vẫn mang hàm ý về sự non dại,
yếu ớt, phụ thuộc hay chịu nhiều ảnh hưởng của hoàn cảnh và những người
xung quanh.
Trong khuôn khổ của bài viết các đặc trưng của nghĩa cơ bản của từ thân
tộc trong tiếng Anh sẽ được miêu tả và phân tích với số lượng từ được chọn là
34 từ. Việc lựa chọn những từ này dựa trên căn cứ sau đây:
- Tính thân tộc theo huyết thống có mặt ở cả 7 thế hệ (3 thế hệ trên bản
thân, 3 thế hệ dưới bản thân và thế hệ của bản thân).
- Tính thực tiễn: từ chỉ những người họ hàng ở điều kiện bình thường (tức
đang còn sống) có thể cùng tồn tại đồng thời (phổ biến là đến đời cụ và có quan
hệ cụ - chắt, trường hợp kỵ - chút là phổ biến nên không được chọn).
- Tính kế tiếp của dòng họ trong nhưng quan hệ xa hơn, ví dụ: thuộc dòng
thẳng có cụ, ông bà, bố mẹ, con, cháu và chắt.
Như vậy các từ chỉ quan hệ không chung huyết thống không được đề cập
đến vì chúng chỉ biểu thị những quan hệ “nhân đạo” và hầu hết là các từ phái
sinh của những từ gốc hay những từ gốc hay từ cơ bản. Ví dụ: blood brother
(anh em kết nghĩa), adopted child (con nuôi), god father (cha đỡ đầu), v.v…
Trong tiếng Anh những từ thân tộc thoả mãn được các điều kiện về những
tiêu chí ngữ nghĩa nêu trên (bao gồm các từ chỉ quan hệ huyết thống: 18 từ theo
dòng bàng hệ) được trình bày trong bảng sau:

Website: Email : Tel : 0918.775.368
BẢNG ĐỐI CHIẾU
T
T
Từ thân tộc Giới

tính
Tương ứng
Tiếng Việt
Giới
tính
Thế hệ
(G)
Dòng
thân
tộc
1 great grand father + cụ +/- G
-3
-3 +
2 great grand mother - cụ +/- -3 +
3 great grand parent +/- cụ +/- -3 +
4 great grand uncle + cụ +/- -3 -
5 great grand aunt - cụ +/- -3 -
6 grand father + ông + G
-2
-2 +
7 grand mother - Bà - -2 +
8 grand parent +/- ông bà +/- -2 +
9 great/grand uncle + ông bác/cháu + -2 -
10 great/grand aunt - Bà bác/cô - -2 -
11 father + Bố + G
-1
-1 +
12 mother - mẹ - -1 +
13 parent +/- Bố mẹ +/- -1 +
14 uncle + Bác/chú + -1 -

15 aunt - Bác/cô - -1 -
16 brother + Anh/em +
G
0 -
17 sister - chị/em - 0 -
18 sibling +/- Anh, chị em ruột +/- 0 -
19 cousin +/- Anh, chị em họ +/- 0 -
20 son + Con trai + +1 +
21 daughter - Con gái - +1 +
22 child +/- Con +/- +1 +
23 nephew + Cháu trai + +1 -
24 niece - Cháu gái - +1 -
25 grand son + Cháu trai + G
+2
+2 +
26 grand daughter - Cháu gái - +2 +
27 grand child +/- Cháu +/- +2 +
28 grand nephew + Cháu trai + +2 -
29 grand niece - Cháu gái - +2 -
30 great grand son + Chắt trai + G
+3
+3 +
31 great grand daughter - Chắt gái - +3 +
32 great grand child +/- Chắt +/- +3 +
33 great grand nephew + chắt trai + +3 -
34 great grand niece - chắt gái - +3 -
Phụ lục bảng biểu:
1. Giới tính: Nam (+), Nữ (-), giới tình không xác định (+/-)

Website: Email : Tel : 0918.775.368

2. Thế hệ: G
3. Dòng thân tộc: Trực hệ (+), bàng hệ (-)
Theo bảng trên, toàn bộ các từ thuộc quan hệ huyết thống và được phân
tích theo các thế hệ như sau:
Ở thế hệ G - 1 các từ thân tộc gồm 2 dòng quan hệ: dòng trực hệ bao gồm
các từ father (bố), mother (mẹ), và parent (bố hoặc mẹ) và dòng bàng hệ bao
gồm các từ: aunt (bác gái, cô, dì), giới tính nam và nữ. Ngoài từ farther và
mother là hai từ riêng mang nét nghĩa về chức năng định danh chỉ người sinh ra
bản thân, có phân biệt về giới tính, từ parent cũng mang nét nghĩa về chức năng
định danh trên nhưng không được xác định về giới tính, và khi ở dạng số nhiều
(parents) lại có nghĩa là “bố mẹ”. Các từ uncle và aunt tuy có nét nghĩa về giới
tính nhưng lại không chỉ rõ vai người được nói đến. Uncle và aunt, trong tiếng
Anh không phân biệt bên nội, bên ngoại. Mỗi từ có thể được dùng để chỉ 8
người họ hàng khác nhau (uncle: anh của bố, em trai của bố, anh của mẹ, em trai
của mẹ, chồng của chị bố, chồng của em gái bố, chồng của chị mẹ, chồng của
em gái mẹ; aunt chị của bố, em gái của bố, chị của mẹ, em gái của mẹ, vợ của
anh bố, vợ của em trai bố, vợ của anh mẹ, vợ của em trai mẹ).
Ở thế hệ G-2 gồm các từ: grand-farther, grandmother, grandparent (trực
hệ) và các từ granduncle, grand-aunt (bàng hệ). Ngoài từ grandfarther (ông) và
grandmother (bà) là hai từ riêng chỉ “ông” và “bà”, có phân biệt về giới tính còn
có từ grandparent có nghĩa là “ông” hoặc “bà”, không được xác định giới tính,
và khi ở dạng số nhiều grandparent lại có nghĩa là “ông bà”. Đến lượt “ông” và
“bà” lại không chỉ rõ bên nội hay bên ngoại, mà grandfather được dùng để chỉ
“ông nội” hay “ông ngoại” và grandmother chỉ “bà nội” hay “bà ngoại”. Các từ
granduncle hay great aunt tuy có nét nghĩa về giới nhưng lại không chỉ rõ vai
người được nói đến. Mỗi từ có thể dùng để chỉ 8 người họ hàng khác nhau
(great uncle); anh của ông nội, em trai của ông nội, anh của ông ngoại, em trai
của ông ngoại, anh của bà nội, em trai của bà nội, anh của bà ngoại, em trai của
bà nội, anh của bà ngoại, em trai của bà ngoại, em trai của ông ngoại, anh của bà
nội, em trai của bà nội, anh của bà ngoại, em trai của bà ngoại; great aunt: chị