Hình thành hành vi giao tiếp có văn hoá cho trẻ 5 – 6 tuổi”(tạp chí giáo dục, 2001),

1

M CL C
Trang
M

Đ U ........................................................................................................... 1

1. Lý do ch n ñ tài........................................................................................... 1
2. M c ñích nghiên c u .................................................................................... 3
3. Đ i tư ng và khách th nghiên c u ............................................................. 3
3.1. Khách th nghiên c u: Quá trình giáo d c cho h c sinh CPTTT ............. 3
3.2. Đ i tư ng nghiên c u: Bi n pháp giáo d c hành vi giao ti p cho hs CPTTT
h c hòa nh p. ................................................................................................... 3
4. Ph m vi nghiên c u ...................................................................................... 3
5. Gi thuy t khoa h c...................................................................................... 3
6. Nhi m v nghiên c u.................................................................................... 3
7. Phương pháp nghiên c u ............................................................................. 4
7.1. Nhóm phương pháp nghiên c u lý lu n ................................................... 4
7.2. Nhóm phương pháp nghiên c u th c ti n ................................................ 4
7.2.1. Phương pháp quan sát sư ph m .............................................................. 4
7.2.2. Phương pháp ñi u tra b ng Ankets ......................................................... 4
7.2.3. Phương pháp th ng kê toán h c.............................................................. 4
8. C u trúc khóa lu n ....................................................................................... 5
Chương 1: CƠ S

LÝ LU N C A V N Đ GIÁO D C HÀNH VI GIAO

TI P CHO H C SINH CH M PHÁT TRI N TRÍ TU ............................. 7
1.1. T ng quan v n ñ nghiên c u ................................................................... 7
1.1.1. Trên th gi i ............................................................................................ 7

1.1.2.

Vi t Nam .............................................................................................. 8

1.2. M t s khái ni m cơ b n ........................................................................... 9
1.2.1. Tr CPTTT............................................................................................... 9
1.2.2. Hành vi giao ti p.................................................................................... 10
1.2.3. Giao ti p t ng th ................................................................................... 11
1.2.4. Quá trình giáo d c hành vi giao ti p ..................................................... 12


2

1.2.5. Giáo d c hòa nh p................................................................................. 12
1.3. Khái quát v ñ c ñi m phát tri n c a tr CPTTT ................................. 12
1.3.1. Đ c ñi m c m giác, tri giác c a tr CPTTT........................................... 12
1.3.2. Đ c ñi m chú ý ...................................................................................... 12
1.3.3. Đ c ñi m trí nh .................................................................................... 13
1.3.4. Đ c đi m tư duy ..................................................................................... 13
1.3.5. Đ c đi m ngơn ng ................................................................................ 14
1.3.6. Đ c đi m phát tri n tình c m................................................................. 16
1.4. Giáo d c hòa nh p cho tr CPTTT......................................................... 17
1.4.1. Nh ng ưu ñi m c a giáo d c hòa nh p ................................................ 17
1.4.2. B n ch t c a giáo d c hòa nh p ........................................................... 19
1.4.3. Mơi trư ng giáo d c hịa nh p tr CPTTT............................................ 20
1.5. Giáo d c hành vi giao ti p c a tr CPTTT trong l p h c hòa nh p ..... 21
1.5.1. Nh ng d u hi u c a hành vi giao ti p có văn hóa ................................ 21
1.5.2. M c ñ bi u hi n hành vi giao ti p c a tr CPTTT .............................. 22
1.5.2.1. Hình th c giao ti p .............................................................................. 22
1.5.2.2. M c ñ giao ti p ................................................................................. 22

1.5.2.3. M c ñ CPTTT c a tr và v n ñ giao ti p c a chúng ......................... 23
1.5.3. Phương ti n h tr giao ti p .................................................................. 26
1.5.3.1. Các lo i phương ti n h tr giao ti p ................................................... 26
1.5.3.2. M c ñích s d ng các phương ti n h tr giao ti p h tr tính t quy t c a
tr ..................................................................................................................... 27
1.5.4. Bi n pháp giáo d c hành vi giao ti p cho HS CPTTT........................... 29
1.5.4.1. Nguyên t c s d ng các bi n pháp ñ ñ m b o tính giáo d c ............... 29
1.5.4.2. Các bi n pháp hình thành kĩ năng giao ti p, hành vi giao ti p .............. 30
Chương 2: TH C TR NG GIÁO D C HÀNH VI GIAO TI P CHO H C
SINH CH M PHÁT TRI N TRÍ TU

CÁC TRƯ NG TI U H C TRÊN

Đ A BÀN QU N LIÊN CHI U – ĐÀ N NG............................................... 33
2.1. Khái quát ñ a bàn kh o sát ..................................................................... 33


3

2.2. Quá trình nghiên c u .............................................................................. 34
2.3. Phương pháp kh o sát ............................................................................. 34
2.4. Th c tr ng giáo d c hành vi giao ti p cho h c sinh CPTTT

các trư ng

ti u h c trên ñ a bàn qu n Liên Chi u – Đà N ng........................................ 35
2.4.1. Đ c đi m tr CPTTT h c hịa nh p trên ñ a bàn qu n Liên Chi u – Đà
N ng ................................................................................................................ 35
2.4.2. Nh ng hành vi giao ti p c a tr CPTTT ............................................... 36
2.4.2.1. Hành ñ ng chào h i – T m bi t ........................................................... 36

2.4.2.2. Hành vi th hi n s xin phép................................................................ 37
2.4.2.3. Hành vi th hi n s bi t l i .................................................................. 38
2.4.2.4. Hành vi th hi n s giúp ñ ................................................................. 39
2.4.2.5. Hành vi tham gia h i tho i .................................................................. 39
2.4.3. Th c tr ng nh n th c, phương pháp c a giáo viên v GD HV GT cho tr
CPTTT h c hòa nh p ...................................................................................... 41
2.4.3.1. Nh n th c, thái ñ c a giáo viên v vai trò, ý nghĩa giáo d c , hành vi giáo
ti p c a t r CPTTT h c hòa nhâp .................................................................... 41
2.4.3.2. Hi u bi t c a giáo viên v m c tiêu, n i dung, phương pháp, phương ti n
h tr giáo d c hành vi giao ti p cho h c sinh CPTTT ..................................... 41
2.4.3.3. Nh n th c c a giáo viên v môi trư ng giao ti p c a h c sinh CPTTT 50
2.4.3.4. Nh ng kì v ng c a GV v tr CPTTT.................................................. 51
2.4.3.5. Nh ng kinh nghi m gi ng d y ñ phát tri n hành vi giao ti p cho h c sinh
CPTTT ............................................................................................................. 51
2.5. K t lu n chương 2.................................................................................... 52
Chương 3: PHƯƠNG PHÁP GIÁO D C HÀNH VI GIAO TI P CHO H C
SINH CH M PHÁT TRI N TRÍ TU H C HỊA NH P ........................... 54
3.1. Nh ng nguyên t c cơ b n ñ nh hư ng vi c ñ xu t các bi n pháp giáo d c
hành vi giao ti p cho tr CPTTT h c hòa nh p ............................................ 54
3.1.1. Giáo d c xu t phát t cu c s ng th c c a tr ñ t ch c chính cu c s ng
đó và s d ng cu c s ng đó đ giáo d c tr em............................................... 55


4

3.1.2. Quá trình chuy n n i dung giáo d c thành ph m ch t, nhân cách c a tr
em là q trình tr t ho t đ ng ñ t o ra hành vi cho mình dư i s t ch c, ñi u
khi n c a nhà giáo d c ................................................................................... 56
3.1.3. Quá trình hình thành hành vi giao ti p ñư c phát tri n theo hư ng th ng
nh t gi a giáo d c hình th c bi u hi n bên ngồi và giáo d c ph m ch t tâm lý

bên trong c a tr .............................................................................................. 57
3.1.4. Bình thư ng hóa.................................................................................... 57
3.2. Các bi n pháp giáo d c hành vi giáo ti p cho tr CPTTT..................... 58
3.2.1. Bi n pháp 1: T ch c cho tr ñàm tho i v các chu n m c hành vi giao
ti p ................................................................................................................... 58
3.2.2. Bi n pháp 2: T ch c cho tr luy n t p hành vi giao ti p trong trò chơi
đóng vai có ch đ ........................................................................................... 61
3.2.3. Bi n pháp 3: S d ng lu t chơi giúp tr t ñi u ch nh hành vi giao ti p67
3.2.4. Bi n pháp 4: T o dư lu n, t p th ñ i v i vi c th c hi n các hành vi giao
ti p c a tr ....................................................................................................... 68
K T LU N VÀ KI N NGH ........................................................................ 71
TÀI LI U THAM KH O.............................................................................. 74


5

DANH M C CÁC C M T

VI T T T

Vi t t t

C mt

GDHVGT

Giáo d c hành vi giao ti p

HS

H c sinh

CPTTT

Ch m phát tri n trí tu

HS BT

H c sinh bình thư ng

GDHN

Giáo d c hịa nh p

HS CPTTT

H c sinh ch m phát tri n trí tu


6

M

Đ U

1. Lý do ch n ñ tài
Giao ti p có vai trị r t l n trong đ i s ng xã h i. Con ngư i s ng trên đ i
ph i có gia đình, b n bè, ngư i thân và xã h i. Chúng ta s ng ñư c v i nhau, hi u
nhau ñ u ph i thông qua giao ti p. Giao ti p có r t nhi u bi u hi n khác nhau: có
th b ng ngơn ng nói, b ng c ch , ñi u b , nét m t, b ng s vu t ve âu y m. Giao

ti p cũng có th thơng qua b ng m t món quà, m t bó hoa hay m t t m bưu thi p
ñơn gi n. T t c nh ng hành đ ng đó đ u th hi n s giao ti p c a con ngư i. Vì
v y

b t c đâu v n th y có s xu t hi n c a giao ti p. Giao ti p giúp con ngư i

t n t i và phát tri n.
Tr em cũng có s giao ti p. Các em giao ti p đ tìm hi u v th gi i xung
quanh, th hi n u c u, địi h i c a mình đ i v i cha m hay s vui chơi, ñùa
ngh ch ñ i v i b n bè cũng là giao ti p. Giao ti p giúp các em hi u ñư c v th gi i
xung quanh v phong t c, t p qn, văn hố c a dân t c. T đó các em s áp d ng
vào cu c s ng m t cách có hi u qu , phù h p v i các chu n m c xã h i. Đã có r t
nhi u nghiên c u v giao ti p c a tr em ñ c bi t là l a tu i 5 – 6 tu i. Các nghiên
c u ñ c p ñ n các v n đ như: “Hình thành hành vi giao ti p có văn hố cho tr 5
– 6 tu i” (t p chí giáo d c, 2001), “Nh ng phương hư ng và bi n pháp giáo d c
hành vi giao ti p có văn hố cho tr 5 tu i” (k y u h i ngh khoa h c, ĐHSP Hà
N i, 2000),…
Giao ti p r t quan tr ng và c n thi t ñ i v i tr em. Nó l i càng c n thi t và
quan tr ng hơn ñ i v i tr ch m phát tri n trí tu (CPTTT). Tr CPTTT kh năng
giao ti p r t kém. Các em thư ng b ñ ng trư c nh ng tác ñ ng, nh ng kích thích
giao ti p bên ngồi. V n ñ giao ti p c a tr CPTTT cũng ñã ñư c r t nhi u nhà
khoa h c nghiên c u và hi n nay ñã áp d ng thành công

nhi u nư c trên th gi i.

Vi t Nam các giáo trình cũng đã đư c d ch ra ti ng Vi t ñ nhi u ngư i có th
đ c và v n d ng. Có nh ng giáo trình d y cho giáo viên, ph huynh cách giao ti p
v i tr CPTTT ñ cho các em phát tri n t t kh năng giao ti p c a mình đ ph c v
cu c s ng như quy n Small Step (quy n 3) ñư c d ch theo nguyên b n c a Úc. M c

7

dù đã có nhi u tài li u d y phương pháp giao ti p v i tr CPTTT nhưng th c t nó
v n chưa đư c tri n khai, áp d ng thành công vào tr CPTTT. Nguyên nhân có th
là phương pháp chưa phù h p hay áp d ng khơng đúng đ i tư ng ch m phát tri n
trí tu . Do đó, nhi u tr CPTTT giao ti p v n r t kém, th m chí ch có th nói đư c
vài ti ng, nh ng ti ng đó l i khơng đư c rõ ràng.
Hi n nay chính ph đã phê duy t cho phép các trư ng ti u h c đư c phép
d y hồ nh p. Đó là hình th c h c sinh khuy t t t h c chung v i h c sinh bình
thư ng ngay t i nơi tr sinh s ng. Vì v y ñã t o ñi u ki n r t t t cho tr CPTTT
phát tri n kh năng giao ti p c a mình. Kh năng giao ti p c a tr ñư c c i thi n
nhưng giao ti p c a HS CPTTT cũng khơng th đư c như h c sinh bình thư ng.
Tr v n cịn có nh ng khi m khuy t trong giao ti p và nh ng hành vi b t thư ng.
Nh ng hành vi đó c a các em c n ph i ñư c s d y d , ch b o nhi t tình c a giáo
viên, nhà trư ng và gia đình các em.
Kh i 1 là kh i ñ u tiên c a c p ti u h c, là kh i h c n n t ng cho các l p
h c ti p theo. Khi ñư c giáo d c t t

l p 1 thì các em s t o ñà ñ phát tri n

các

l p ti p theo. H c sinh m i t m u giáo lên l p 1, các em s ph i làm quen v i cách
h c m i, nh ng cách giao ti p m i. Đây là đi u khó khăn khơng ch h c sinh bình
thư ng mà c h c sinh CPTTT. Vì v y c n ph i giáo d c nh ng hành vi nào, giáo
d c như th nào ñ i v i tr CPTTT đ tr có th có nh ng hành vi giao ti p ñúng
ñ n.
Đ a bàn qu n Liên Chi u – Đà N ng là ñ a bàn ch u nhi u nh hư ng c a
ch t ñ c màu da cam do chi n tranh ñ l i nên t l HS CPTTT cũng thu c lo i cao

c a thành ph Đà N ng. Đ a bàn có 13 trư ng ti u h c d y hồ nh p trong đó đã có
t i 109 tr khuy t t t đư c h c hoà nh p và s tr CPTTT h c hoà nh p là 83 tr .
Giáo viên d y hồ nh p đa s là giáo viên ti u h c bình thư ng đư c đi t p hu n
ki n th c v tr khuy t t t và v giáo d c hoà nh p nên ch t lư ng giáo d c hoà
nh p là chưa cao. Giáo viên d y hoà nh p ñã ñư c t p hu n, h c t p, b xung ki n
th c, kinh nghi m giáo d c tr CPTTT nhưng khi áp d ng vào th c t thì k t qu
khơng đư c như mong đ i. Chính vì v y, HS CPTTT m c dù ñư c h c trong


8

trư ng hoà nh p nhưng kh năng giao ti p, hành vi giao ti p c a các em v n còn
h n ch . Nh ng phương pháp giáo d c c a GV có th là chưa phù h p, cách v n
d ng chưa ñúng ñ i v i các lo i tr CPTTT.
V i t t c nh ng lý do trên, k t h p v i mong mu n tìm ra bi n pháp h u
hi u nh t đ có th phát tri n nh ng hành vi giao ti p phù h p v i văn hoá c a Vi t
Nam, v i ñ c ñi m tâm sinh lý c a tr CPTTT h c hoà nh p t i ñ a phương, phương
pháp d làm ñ i v i giáo viên d y hoà nh p, phù h p v i ñi u ki n cơ s v t ch t
c a nhà trư ng nên tơi đã ch n ñ tài: “Bi n pháp giáo d c hành vi giao ti p cho
h c sinh ch m phát tri n trí tu h c hồ nh p”.
2. M c đích nghiên c u
Nghiên c u đ tài này chúng tơi nh m đi u tra th c tr ng giáo d c hành vi
giao ti p cho h c sinh CPTTT h c hoà nh p

các trư ng ti u h c trên ñ a bàn qu n

Liên Chi u – Đà N ng và ñ ra m t s bi n pháp nâng cao ch t lư ng giáo d c hành
vi giao ti p cho h c sinh CPTTT
3. Đ i tư ng và khách th nghiên c u
3.1. Khách th nghiên c u: Quá trình giáo d c hoà nh p cho h c sinh CPTTT

3.2. Đ i tư ng nghiên c u: Bi n pháp giáo d c hành vi giao ti p cho h c sinh
CPTTT h c hoà nh p.
4. Ph m vi nghiên c u
H c sinh CPTTT kh i l p 1 h c hoà nh p c a các trư ng ti u h c trên ñ a
bàn qu n Liên Chi u – Đà N ng.
5. Gi thuy t khoa h c
V n ñ giáo d c hành vi giao ti p c a HS CPTTT l p 1 chưa ñư c quan tâm
ñúng m c, h c sinh thư ng có nh ng hành vi giao ti p khơng phù h p v i đ c đi m
tâm sinh lý c a tr

l a tu i l p 1. Nh ng hành vi giao ti p này giáo viên thư ng

khơng quan tâm do chưa có bi n pháp giáo d c phù h p. Vì v y, h c sinh CPTTT
có nh ng hành vi giao ti p t t hơn khi có nh ng bi n pháp giáo d c phù h p c a
ngư i giáo viên.
6. Nhi m v nghiên c u


9

- Nghiên c u cơ s lý lu n v giáo d c hành vi giao ti p cho h c sinh
CPTTT
- Nghiên c u th c tr ng giáo d c hành vi giao ti p cho h c sinh CPTTT
các trư ng ti u h c
- Đ ra nh ng bi n pháp nâng cao ch t lư ng giáo d c hành vi giao ti p cho
h c sinh CPTTT trong môi trư ng giáo d c hồ nh p.
7. Phương pháp nghiên c u
7.1. Nhóm phương pháp nghiên c u lý lu n
Nghiên c u, phân tích, t ng h p, h th ng hố, khái qt hố các ngu n tài
li u có liên quan ñ n vi c giáo d c tr khuy t t t nói chung và tr CPTTT nói riêng

làm cơ s lý lu n cho đ tài. Đó là các văn b n c a Đ ng và nhà nư c, c a ngành
giáo d c và ñào t o; Các sách v tâm lý h c, giáo d c h c, giáo d c ñ c bi t trong
và ngồi nư c; Các cơng trình nghiên c u, báo cáo ñ tài các c p, lu n văn, báo cáo
khoa h c, các bài báo, Internet,…
7.2. Nhóm phương pháp nghiên c u th c ti n
7.2.1. Phương pháp quan sát sư ph m
S d ng phương pháp này, chúng tơi nh m tìm hi u: Kh năng th hi n thái ñ ,
c ch khi giao ti p c a tr CPTTT; Xem xét nh ng hành vi giao ti p thư ng th y
c a tr CPTTT khi h c hoà nh p; Đánh giá các hành vi giao ti p c a h c sinh
CPTTT trong môi trư ng giáo d c hoà nh p.
7.2.2. Phương pháp ñi u tra b ng Ankét
Đây là phương pháp chính, chúng tơi nh m tìm hi u: Nh n th c, thái ñ c a
giáo viên v giáo d c hành vi giao ti p cho tr CPTTT; Các phương pháp, phương
ti n c a giáo viên khi giáo d c hành vi giao ti p; Nh ng khó khăn, nh ng kinh
nghi m c a giáo viên khi giáo d c hành vi giao ti p cho tr CPTTT.
7.2.3. Phương pháp th ng kê toán h c
Các phương pháp th ng kê tốn h c đư c s d ng ñ x lý các k t qu
nghiên c u v đ nh lư ng như tính trung bình c ng, v bi u ñ , ñ th , xem xét k t
qu nghiên c u v t l % các v n đ liên quan đ n cơng tác giáo d c tr CPTTT.


10

8. C u trúc khố lu n
Ngồi ph n m ñ u, k t lu n khuy n ngh , tài li u tham kh o và ph l c,
khoá lu n g m có 3 chương n i dung chính.


11

Chương 1
CƠ S

LÝ LU N C A V N Đ GIÁO D C HÀNH VI GIAO TI P
CHO H C SINH CH M PHÁT TRI N TRÍ TU

1.1. T ng quan v n ñ nghiên c u
1.1.1. Trên th gi i
Các cơng trình nghiên c u v hành vi giao ti p c a tr em r t ña d ng, dư i
nhi u khía c nh khác nhau như:
Nghiên c u ñ c ñi m giao ti p c a tr em ( A.V. Đapơrơdet, M.I.Lixina,
G.A.Uruntaeva,A.G.Ruxcaia,…) Theo đó, trong su t l a tu i ti u h c hình thành
hai hình th c giao ti p cơ b n: giao ti p gi a tr em và ngư i l n và giao ti p gi a
tr em v i b n cùng tu i và khác tu i. D a vào ñ ng cơ giao ti p c a tr M.I.Lixina
và m t s tác gi ñã h th ng các d ng th c giao ti p c a tr em v i ngư i l n và
giao ti p c a tr em v i tr em.
Các tác gi Tara Winterton, David warden, Rae Pica quan tâm đ n v n đ
hình thành kĩ năng giao ti p cho tr nh . H ñã ch ra nh ng y u t cơ b n có nh
hư ng ñ n s phát tri n hành vi giao ti p c a tr nh như: hoàn c nh, mơi trư ng,
gia đình, các c ng đ ng cũng như ñ c ñi m cơ quan phát âm và tr ng thái cơ th tr .
Theo h , v n đ quan tr ng là tìm ki m, quan sát và s d ng các y u t trên ñ
luy n t p kĩ năng giao ti p cho tr . Ngồi ra, h cịn đ cao vai trị c a mơi trư ng
giao ti p đ i v i vi c giáo d c hành vi cho tr .
Các tác gi L.M. sipisưna, O.V.Dairinxcaia,T.A.Nhicơlơva đ c bi t quan tâm
đ n xúc c m, tình c m trong quá trình hình thành hành vi giao ti p có văn hố cho
tr và đã đưa ra phương pháp “cùng – xúc - c m – trong – tình - hu ng”. Đi u quan
tr ng

ñây là nhà giáo d c ph i bi t đ t mình vào v trí c a tr đ t đó phân tích

ph n ng c a tr (nghĩa là phân tích tình c m, ý nghĩ, hành vi có th x y ra) trong
tình hu ng c th đ tìm bi n pháp giáo d c phù h p.
Vi c nghiên c u tình tr ng ngơn ng và giao ti p c a tr em CPTTT ñã ñư c
nhi u nhà khoa h c ñ c p t i như L.S Vugotsky, A.G Spikin, D.B Elkonin, S.L
Rubinstein…đ u đã có m t nh n xét chung: tr em CPTTT không ch kém v m t


12

nh n th c mà thư ng kéo theo s khi m khuy t v kh năng ngôn ng , tác gi cho
r ng s khi m khuy t này ñ u do s suy y u các ch c năng bên trong v não t i
vi c hình thành r t ch m m i liên h phân bi t có đi u ki n trong t t c các cơ quan
phân tích ti ng nói, kèm theo s r i lo n c a h th n kinh gây khó khăn cho vi c
xác l p nh ng ñ nh hình năng ñ ng trên v não.
1.1.2.

Vi t Nam
Nghiên c u khía c nh tâm lý giao ti p c a tr em. V n ñ ñ c ñi m giao ti p,

hình thành nhu c u và kĩ năng giao ti p c a tr ñư c ph n ánh trong các cơng trình
nghiên c u c a tác gi Nguy n Ánh Tuy t, Nguy n Th c, Ngơ Cơng Hồn, Lê
Xn H ng, Nguy n Xn Th c. Qua đó, các tác gi đã cho th y vai trị c a nhóm
b n bè trong mơ hình ho t đ ng

l p; kĩ năng sư ph m và ng x c a giáo viên ñ i

v i tr ; ñ c ñi m giao ti p c a tr ; vi c hình thành tính tích c c giao ti p c a tr 6
tu i.
Nghiên c u vi c giáo d c hành vi giao ti p cho tr . Các tác gi Lưu Thu
Thu , Võ Nguyên Du, Ph m Ng c Đ nh t p trung vào v n ñ nghiên c u trên ñ i

tư ng là h c sinh ti u h c. Các k t lu n c a h v quy trình giáo d c, n i dung,
phương pháp giáo d c và các ñi u ki n giáo d c hành vi giao ti p cho h c sinh ti u
h c là m t cơ s quan tr ng giúp chúng ta xác ñ nh nh ng thành t cơ b n trong quá
trình giáo d c hành vi giao ti p cho h c sinh l p 1.
Các tài li u nghiên c u khác c a các tác gi khác như: Tài li u Giáo d c hoà nh p
tr ch m phát tri n trí tu b c ti u h c (NXB Lao ñ ng, Hà N i); Đ i cương v giáo
d c tr CPTTT (TS. Huỳnh Th Thu H ng), Tâm lý tr CPTTT (TS. Lê Quang
Sơn); Bi n pháp giáo d c hành vi giao ti p có văn hố cho tr 5 – 6 tu i (TS.Hồng
Th Phương)…
Tóm l i, nhi u cơng trình nghiên c u lí lu n và th c ti n c a các tác gi trong
và ngồi nư c đ u đã đ c p đ n nhi u khía c nh c a vi c giáo d c hành vi giao
ti p c a tr l a tu i ti u h c như: n i dung, phương pháp, hình th c t ch c, ñi u
ki n giáo d c… Tuy nhiên chưa có cơng trình nào đ c p v n ñ hành vi giao ti p


13

c a tr CPTTT h c hoà nh p

các trư ng ti u h c trên ñ a bàn qu n Liên Chi u –

Thành ph Đà N ng.
1.2. M t s khái ni m cơ b n
1.2.1. Tr CPTTT
Hi n nay có nhi u khái ni m khác nhau v tr ch m phát tri n trí tu
* Khái ni m tr CPTTT d a trên tr c nghi m trí tu c a hai tác gi ngư i Pháp
Alfred Binet và Theodore Simon: nh ng ngư i có ch s trí tu dư i 70 là ch m
phát tri n trí tu .
* Khái ni m tr CPTTT d a trên cơ s khi m khuy t v kh năng ñi u ch nh xã h i
c a Benda: “M t ngư i CPTTT là ngư i không có kh năng đi u khi n b n thân và

x lý các v n đ riêng c a mình, ho c ph i ñư c d y m i bi t làm. H có nhu c u
v s giám sát, ki m sốt và chăm sóc cho s c kho c a b n thân mình và c n ñ n
s chăm sóc c a c ng ñ ng”.
Khái ni m này cho r ng nh ng ngư i CPTTT trong quá trình phát tri n và
trư ng thành s khơng đ t đư c cu c s ng ñ c l p
* Khái ni m tr CPTTT d a vào nguyên nhân gây ch m phát tri n trí tu c a
Luria: “Tr CPTTT là nh ng tr m c ph i b nh v não r t n ng khi còn trong bào
thai ho c trong nh ng năm tháng ñ u ñ i. B nh này c n tr s phát tri n c a não,
do v y nó gây ra s phát tri n khơng bình thư ng v tinh th n. Tr CPTTT d dàng
ñư c nh n ra do kh năng lĩnh h i ý tư ng và kh năng ti p nh n th c t b h n ch ”.
* Khái ni m tr CPTTT theo S tay ch n đốn và th ng kê nh ng r i nhi u
tâm th n IV (DSM-IV) g m 3 tiêu chí sau: Ch c năng trí tu dư i m c đ trung
bình (Ch s trí tu đ t g n 70 trên m t l n th c hi n tr c nghi m cá nhân); B thi u
h t ho c khi m khuy t ít nh t là hai trong s nh ng hành vi thích ng sau (giao ti p,
t chăm sóc, s ng t i gia đình, kĩ năng xã h i, liên cá nhân, s d ng ti n ích cơng
c ng, t đ nh hư ng, kĩ năng h c ñư ng ch c năng, lao đ ng, gi i trí, s c kho và
an toàn); Hi n tư ng CPTTT xu t hi n trư c 18 tu i.
* Khái ni m CPTTT theo Hi p h i Ch m phát tri n trí tu M (AAMR) năm
1992: CPTTT là nh ng h n ch l n v kh năng th c hi n ch c năng (Ho t đ ng trí


14

tu dư i m c trung bình; H n ch v hai ho c nhi u hơn nh ng kĩ năng thích ng
như: kĩ năng giao ti p, t ph c v , s ng t i gia đình, s d ng các ti n ích cơng c ng, t
đ nh hư ng, s c kho , an toàn, kĩ năng h c ñư ng ch c năng, gi i trí, lao đ ng; Hi n
tư ng CPTTT xu t hi n trư c 18 tu i).
Khái ni m CPTTT c a DSM-IV và AAMR ñã cung c p nh ng hư ng d n c
th cho vi c xác ñ nh nh ng d u hi u khá ñ c trưng c a t t CPTTT theo quan ni m
đo lư ng. Trong th c ti n có th d a vào nh ng ch s trên ñ ch n đốn và phân

lo i tr CPTTT. Cho đ n nay, khái ni m CPTTT ñã ñư c s d ng r ng rãi trên th
gi i và

Vi t Nam là khái ni m CPTTT theo b n phân lo i DSM-IV và khái ni m

CPTTT theo b ng phân lo i AAMR năm 1992. Hai ñ nh nghĩa này ñ u s d ng các
tiêu chí cơ b n gi ng nhau là ho t đ ng trí tu dư i m c trung bình, h n ch v k
năng thích ng, và khuy t t t xu t hi n trư c 18 tu i. S khác bi t gi a hai khái
ni m này là: DSM-IV s

d ng ch s trí tu làm tiêu chí đ xác ñ nh m c ñ

CPTTT, còn theo b ng phân lo i c a AAMR s d ng tiêu chí kh năng thích ng xã
h i đ phân lo i m c ñ CPTTT
1.2.2. Hành vi giao ti p
Hành vi
Tâm lý h c Macxít quan ni m hành vi con ngư i là “cu c s ng”, “lao ñ ng”,
“th c ti n” t c là ho t ñ ng. Hành vi con ngư i là bi u hi n bên ngồi c a ho t
đ ng đư c đi u ch nh b i c u trúc tâm lý bên trong c a ch th , c a nhân cách.
Theo L.X.Vưgơtxki, hành vi con ngư i đư c hi u là quá trình n m l y các
ch c năng tâm lý xã h i c a b n thân, t c là hành vi ñư c hi u là ho t ñ ng nh m
vào b n thân ñ t ch c hành vi c a mình, ñ ng th i tham gia vào ho t ñ ng bên
ngồi, tác đ ng đ n đ i tư ng bên ngoài ho c nh ng ngư i khác.
Các k t qu nghiên c u trên cho phép xác ñ nh m t s v n ñ ñ i v i vi c
giáo d c hành vi sau ñây: Hành vi con ngư i là bi u hi n bên ngồi c a ho t đ ng,
đư c đi u ch nh b i c u trúc tâm lý bên trong c a ch th , c a nhân cách. Cho nên
nhà giáo d c ph i ñ t v n đ giáo d c c hình th c bên ngoài l n bên trong c a


15

hành vi. T c là v n đ hình thành hành vi c n ñư c xem là hai m t th ng nh t c a
m t quá trình giáo d c.[3,tr20]
Giao ti p
Giao ti p là s truy n đi, phát đi m t thơng tin t m t ngư i hay m t nhóm
ngư i cho m t ngư i hay m t nhóm ngư i khác, trong m i quan h tác ñ ng l n
nhau (tương tác). Thơng tin hay thơng đi p đư c ngư i phát và ngư i nh n gi i mã,
c hai bên ñ u v n d ng m t mã chung (Nguy n Kh c Vi n, 2001)
Hành vi giao ti p
Hành vi giao ti p là s ti p xúc tâm lí gi a các ch th , bi u hi n

ba m t:

thông tin, bày t thái ñ , c m xúc và tác ñ ng l n nhau.
M i liên h gi a các ch th trong hành vi giao ti p là m i liên h có ý th c
gi a con ngư i v i con ngư i trong c ng đơng và xã h i loài ngư i.
Các ch th th c hi n hành vi giao ti p có m c ñích ph i h p hành ñ ng ñ m
b o s th ng nh t cho ho t ñ ng chung, t o ra s bi n ñ i

h . [3,tr23]

1.2.3. Giao ti p t ng th
Giao ti p t ng th (GTTT) là phương pháp giao ti p trong đó ngư i ta s
d ng m t cách có ý th c t t c các cách th c và hình th c có th s d ng ñư c ñ
bày t b n thân.
1.2.4. Quá trình giáo d c hành vi giao ti p
Quá trình giáo d c bao g m các thành t cơ b n như: m c đích, n i dung,
phương pháp và bi n pháp, phương ti n, nhà giáo d c, ngư i đư c giáo d c. Các
thành t này có quan h bi n ch ng v i nhau, tác ñ ng qua l i và nh hư ng l n
nhau. Vì v y, đ tìm ra bi n pháp giáo d c hành vi giao ti p cho h c sinh CPTTT

c n xem xét c quá trình giáo d c, v i y u t xu t phát ñi m c a nó là m c tiêu giáo
d c trong đó c n xác đ nh rõ n i dung và bi n pháp giáo d c hành vi giao ti p cho
h c sinh.
1.2.5. Giáo d c hoà nh p
Giáo d c hoà nh p là phương th c giáo d c trong đó tr khuy t t t cùng h c
v i h c sinh bình thư ng trong trư ng ph thông ngay t i nơi tr sinh s ng. [1]


16

Trư ng Ti u h c hoà nh p là t ch c gi i quy t v n ñ ña d ng nh m chú
tr ng ñ n vi c h c c a m i tr . M i giáo viên, cán b và nhân viên nhà trư ng cam
k t làm vi c cùng nhau t o ra và duy trì mơi trư ng đ m m có hi u qu cho vi c
h c t p. Trách nhi m cho m i tr ñư c chia s .[1]
1.3. Khái quát v ñ c ñi m phát tri n c a tr ch m phát tri n trí tu
1.3.1. Đ c đi m c m giác, tri giác c a tr CPTTT
Tr em ch m phát tri n trí tu tri giác các đ i tư ng ch m hơn tr bình
thư ng, trong m t th i gian nh t đ nh thì kh i lư ng các em này quan sát đư c ít
hơn so v i tr bình thư ng( kho ng 40% so v i tr bình thư ng). Đi u đó nói lên
r ng tri giác th giác c a tr phát tri n r t h n ch , tr không có kh năng phân bi t,
b t chư c các hình d ng. Tr ch m phát tri n trí tu v n có kh năng tri giác nhưng
s tri giác đó nghèo nàn, h n ch trong ph m vi h p. T t c nh ng ñi u ñó ñ u gây
khó khăn cho s ñ nh hư ng c a tr trong hồn c nh m i.
Khó khăn trong vi c phân bi t hóa: khi đưa cho tr xem m t b c tranh, yêu
c u các em quan sát và k l i nh ng gì quan sát đư c thì chúng ta nh n th y: tr
khơng hi u đư c b c c b c tranh, khơng phân đư c nét m t vui, bu n c a các nhân
v t trong tranh.
1.3.2. Đ c ñi mChú ý:
M c ñ phát tri n chú ý th p: Khơng đ ý đ n nhi u ñi u (b qua) do nh ng
nguyên nhân sau: 1) Dao đ ng trong tính tích c c tâm lý (các quá trình tâm lý “ki t

s c” nhanh). 2) Tính chú ý có tính b nh lí c a các q trình th n kinh (m t tính ch
ñ ng). 3) M t cân b ng gi a hưng ph n và c ch . 4) Dao ñ ng l n: Không th t p
trung trong kho ng th i gian lâu, khó kiên trì đ nghe theo các ch d n . 5) Dung
lư ng nh . 6) Tính l a ch n khơng rõ, ph thu c n tư ng: Chú ý khơng có l a
ch n thư ng chú ý vào nh ng s v t, hi n tư ng mang tính n tư ng…Tr khơng
th chú ý, t p trung vào vi c gì ñó trong th i gian dài. Đi u này s gây khó khăn
trong vi c rèn luy n kĩ năng giao ti p cho tr .
1.3.3. Đ c ñi m Trí nh :


17

1) Ch m nh 2) Mau quên do các liên h b d p t t nhanh. 3) Không bi t
“l y ra” các ki n th c và kĩ năng đúng lúc. 4) Tái hi n khơng chính xác: do c ch
trong tính tích c c b suy y u d n ñ n suy y u s t p trung các ñi m hưng ph n. 5)
Quên b t thư ng do c ch b o v 6) Trí nh “máy móc. 7) Trí nh ý nghĩa y u:
Khơng g n đư c kí hi u cho n i dung ghi nh , khơng tách đư c n i dung chính c n
ghi nh do tư duy kém phát tri n, khó khăn trong ghi nh các liên h và quan h
logic bên trong, các lý gi i b ng l i tr u tư ng. 8) Không bi t cách ghi nh và tái
hi n có m c đích: Ghi nh có ch ý và khơng ch ý khơng có s khác bi t. 9) Ghi
nh khơng chính xác…
1.3.4. Đ c đi m Tư duy:
M c đ phát tri n ñ c bi t th p c a tư duy, Tư duy mang tính c th , các
thao tác tư duy hình thành khơng tr n v n, khó có tư duy khái qt, tư duy khơng
theo trình t , tư duy khơng phê phán, vai trị ñi u khi n c a tư duy y u. Tr khó
khăn trong vi c th hi n nh ng suy nghĩ c a mình trong giao ti p v i ngư i khác.
1) L i nói nghèo nàn và sai do ch c năng k t n i não y u, hình thành các liên h
phân bi t

t t c các phân tích quan ch m; Đ ng thái các quá trình th n kinh b r i

lo n do đó khó t o các đ ng hình. 2) Ti p nh n l i nói khơng phân thành thành
ph n. 3) Tri nh n t khơng chính xác: không phân bi t nh ng t gi ng nhau, ch
l n ngư c, thay âm này b ng âm khác. 4) Tri nh n tr t t âm không chính xác: Do
phân tích quan thính giác ch m phát tri n. 5) Phát âm khơng chính xác, ng ng, l p:
Do b máy v n ñ ng l i nói ch m phát tri n. 6) Ch m ph n ng v i l i nói c a
ngư i khác, nghe ch m. 7) Nghe và phát âm kém c n tr l n nhau. 8) V n t nghèo,
khác bi t l n gi a v n t th đ ng và v n t tích c c; V n t tích c c nghèo . 9) S
d ng t khơng đúng nghĩa. 10) Ng pháp đơn gi n, khó khăn khi ch n t đ th
hi n các s c thái c a ý tư ng. 11) L i nói tình hu ng. 12) Câu khơng li n m ch,
m ch l c; Nói theo m ch n y sinh c a ý, không s p x p. So v i tr cùng đ tu i thì
tr CPTTT có s phát tri n ngơn ng ch m hơn, chính đi u này đã t o khó khăn
cho tr CPTTT khi giao ti p v i nh ng ngư i xung quanh.
1.3.5. Đ c đi m ngơn ng c a tr CPTTT


18

Các nhà nghiên c u nh n th y r ng ngôn ng tr em ch m phát tri n trí tu
ch m hơn tr bình thư ng cùng đ tu i. Nh ng tr này, khi ñ n tu i đi h c có v n
t ít. Tr ch m phát tri n trí tu ít dùng nh ng câu ph c t p, ít dùng liên t các em
cũng r t khó khăn khi c n tìm nh ng t di n t ý nghĩ c a mình và thư ng tr l i
c c l c. Tr CPTTT thư ng khơng hi u đư c nh ng t ng có tính ch t tr u tư ng,
đ c bi t là tr r t khó n m b t nh ng khái ni m v các s v t và hi n tư ng xung
quanh. Trong quá trình giao ti p tr r t khó đáp ng ñư c nh ng yêu c u c a ngư i
khác, ví d , khi yêu c u tr “hãy ñưa cho m ....” ho c “hãy ch n cho cơ 3 (đ
v t)?…..màu?....kích c ?….và đem đ n đưa cho ai đó…” tr ch có th th c hi n
ñư c m t trong nh ng yêu c u đó mà thơi. Tr ch m phát tri n trí tu khơng có kh
năng ghi nh h t nh ng câu nói c a ngư i khác nói v i tr .
Đ c ñi m cơ b n c a tr em này là ch m bi t nói, nhi u tr 5 ho c 6 tu i m i có

đư c âm đ u, nhi u tr do tình tr ng b nh lý nên kéo theo khi m khuy t v m t
ngôn ng thư ng m c các khuy t t t nói khó, nói ng ng, nói l p ho c phát âm,
nhưng rào c n l n nh t c a tr em này là:
S m c c m t t nguy n, nh hư ng c a b nh lý v th n kinh nên tr hay s s t,
nhút nhát không giám ti p xúc v i nh ng ngư i l , khơng mu n thâm gia vào các
ho t đ ng t p th …
Đa s các tr v n t r t nghèo, ng pháp th p kém, tr nói nhưng ta khơng hi u
chúng nói gì và ngư c l i ta nói tr cũng khơng hi u đư c nh ng đi u ta v a nói
v i tr , như v y c hai đ u khơng hịa h p khơng hịa h p trong giao ti p. Ngay
trong gia đình nhi u tr cũng b lãng quên, không h i han, d y d khi n cho tr rơi
vào tình tr ng ngày càng tr m tr ng hơn.
Đ c ñi m v nh n th c “ tr ch m hi u – nhanh quên “ nên r t khó khăn trong
vi c ti p thu các t m i và hi u nghĩa t - Nh ng t ñư c ti p thu trong kinh
nghi m s ng c a tr cũng s b lãng quên r t nhanh.
Tr thư ng không bi t bi u ñ t nhu c u c a b n thân b ng l i nói, đơi khi tr
ph i dùng c ch ñi u b . N u khơng đư c đáp ng k p th i các nhu c u đó c a tr ,
tr thư ng gào thét, có th t c gi n, n u kích thích gia tăng thư ng đ p phá…


19

Tr không bi t tr l i các câu h i mà ta h i chúng dù đó là nh ng câu h i ñơn
gi n nh t.
Tr thư ng không bi t h p tác v i b n bè, t chơi m t mình, đơi khi l m b m
nói m t mình nhưng v n khơng phát ra đư c nh ng ngơn ng rõ ràng.
Đ c ñi m ph bi n

tr em này là r t khó ti p xúc và làm quen n u ta chưa

chi m lĩnh đư c tình c m c a tr .

Nh ng ñ c ñi m nêu trên ñã d n tr ñ n h n ch kh năng giao ti p, vì v y ngơn
ng c a các tr này cũng trong tình tr ng ch m phát tri n.
Đ giúp tr kh c ph c ñư c h n ch nói trên, ta c n có nhi u bi n pháp d y tr .
Đi u c t lõi v n ph i cung c p cho tr v n t b ng nhi u hình th c khác nhau, v n
t là n n t ng đ hình thành ngơn ng

tr . S dĩ tr ng i giao ti p và ít dùng l i

nói chính là do t ng quá nghèo, tr mu n di n đ t mà khơng th nói ra đư c. Khi
tr đã có đư c nh ng v n t m i có th hình thành kh năng ng pháp cho tr ,
mu n v y c n ph i tăng cư ng nh ng ho t ñ ng làm thay ñ i các tr ng thái tâm lý
tr , tr m i m nh d n ti p xúc, s t o ñi u ki n ñ tr giao ti p.
Đ d y ñư c tr ph i h t s c kiên trì, giàu lịng nhân ái và bi t cách trinh ph c
tr thì m i mang l i k t qu mong mu n. Tóm l i, c n nh tr có b n đ c ñi m cơ
b n d n ñ n khó khăn trong giao ti p đó là: V n t tr quá nghèo; Tr thư ng m c
các khuy t t t ngơn ng ; Tr khơng có trình đ ng pháp (chưa bi t ñ t câu ch v );
Ng i giao ti p, ng x . N u gi i quy t t t ñư c b n ñ c đi m nói trên, ta đã hình
thành và phát tri n đư c kh năng ngơn ng giao ti p cho tr .
1.3.6. Đ c ñi m phát tri n tình c m:
S r i lo n trong quá trình phát tri n tâm lý và th ch t

tr em CPTTT ñã

nh hư ng m nh m ñ n s phát tri n tình c m và c m xúc c a tr . M t trong
nh ng bi u hi n đ c trưng đó là

tr xu t hi n nhi u lo i ph n ng mang tính xúc

c m khác nhau: t v -cơng kích, t v -th ñ ng “quá tr con” (G.E.Xukhareva-1959).
T t c ñ u là d ng th n kinh ban ñ u c a nhân cách. Trong đó,

m t s tr là s

hung d , hành đ ng khơng nh t quán, nh ng hành vi thi u suy nghĩ, còn

m ts

tr khác là s nhút nhát, hay khóc nhè, thi u t tin, ña nghi, thi u vi c bi u hi n tính


20

sáng t o và ni m ñam mê.Tr CPTTT thư ng t đánh giá cao, có tính ích k , thi u
tính u lao đ ng, khơng có kh năng ñ ng c m và t h n ch , có xu hư ng v b nh
c m xúc m nh.
Do nh hư ng c a s r i lo n trí tu nên

nhóm tr này thư ng khơng có

nh ng khái ni m v b n thân, v nh ng ngư i xung quanh tr , tr không bi t thi t
l p m i quan h và bày t thái đ tích c c c a mình v i ngư i khác. Tr CPTTT
không bi t th hi n tình c m c a mình đ i v i nh ng gì mà chúng u thích ho c
khơng thích. Ví d , khi xem m t quy n truy n tranh, hay chơi v i m t chi c ôtô,
m t con búp bê.v.v chúng không bi t th hi n các hành ñ ng th c ti n đ i v i chi c
ơtơ ho c quy n sách đó (như s mó, ng m nghía, vu t ve..), th m chí có tr cịn có
nh ng hành vi b t thư ng ñ i v i nh ng món đ chơi như: b chân tay c a búp bê,
móc m t, c t tóc, đ p v ơ tơ, xé sách…
T t c nh ng đi u trên cho chúng ta th y r ng

tr ch m phát tri n trí tu s

r i lo n hành vi và c m xúc cũng bi u hi n r t rõ. Tính tích c c trong ph m vi tình
c m c a tr CPTTT r t h n ch , chúng th ơ và g n như vơ c m đ i v i m i s v t
hi n tư ng xung quanh. Tr ch m phát tri n trí tu thư ng khơng thích chơi nh ng
trò chơi t p th , trò chơi s m vai, trị chơi mơ ph ng (b t chư c) v.v. tr khơng quan
tâm đ n b n bè cùng l a tu i, không chơi c nh b n và quan sát nh ng tr khác. Tr
r t khó khăn trong vi c h p tác v i ngư i l n như b , m , anh ch , cô giáo trong
sinh ho t h ng ngày.
1.4. Giáo d c hoà nh p cho tr ch m phát tri n trí tu
1.4.1. Nh ng ưu đi m c a giáo d c hoà nh p
Giáo d c hồ nh p cho tr CPTTT khơng ch mang l i l i ích cho tr CPTTT
mà cịn cho tr bình thư ng. S hồ nh p m ra cơ h i h c t p cho c hai ñ i tư ng
tr : Tr bình thư ng và tr CPTTT.
Tuy nhiên, hồ nh p khơng ch đơn gi n là đưa tr CPTTT vào trong m t
chương trình giáo d c chung v i tr bình thư ng. Ph i thi t l p nh ng bư c rõ ràng
ñ ñ m b o cho tr CPTTT tham gia m t cách đ y đ và tích c c nh ng ho t ñ ng
trong l p h c. Vi c thi t l p nh ng bư c rõ ràng là vai trò c a giáo viên.


21

Chúng ta v n thư ng quan ni m r ng, tr có m t khuy t t t nào ñó v th ch t
s ñư c “bù tr ” b i m t kh năng phát tri n tr i hơn

m t cơ quan khác. Ví d

như tr khi m thính s có th giác t t hơn. Th c ra, n u c đ tr khi m thính s ng
cùng nhau thì s khơng có q trình “bù tr ” đó di n ra. Tr khi m thính ph i đư c
đưa vào các trư ng hồ nh p. Đi u này làm cho tr h c ñư c nh ng kĩ năng s ng
c a b n bè xung quanh ñ ñ t ñư c nh ng cái mà bình thư ng b n đ ng trang l a

c a tr làm ñư c. Đ i v i tr CPTTT cũng v y, các em ph i đư c đưa vào mơi
trư ng GDHN, có như v y các em m i có cơ h i phát tri n và phát huy ñư c t i ña
kh năng ti m tàng c a mình.
Các k t qu nghiên c u ñã r t nhi u l n ch ra r ng nh ng năm ñ u tiên c a
cu c ñ i là r t quan tr ng trong vi c h c và phát tri n. Trong th i gian này s phát
tri n v các m t nh n th c, giao ti p, xã h i và tình c m c a tr có th b nh hư ng
nhi u nh t. N u nh ng nhu c u ñ c bi t ñư c phát hi n và ñáp ng trong th i gian
này, tr CPTTT s có cơ h i t t hơn đ tr thành ngư i có cu c s ng đ c l p.
Nh ng tr CPTTT có cơ h i cùng chơi v i nh ng tr khác trong l p h c h i ñư c
nhi u hơn v chính b n thân chúng cũng như thái ñ v vi c nhân như ng l n nhau
di n ra m i ngày. Đó là m t trong nh ng bư c ñ u tiên ñ phát tri n tính đ c l p.
B ng cách tham gia nh ng l p h c hoà nh p

trư ng bình thư ng cùng v i đ i

ngũ giáo viên có phương pháp d y hồ nh p.

mơi trư ng này tr có m t “b t đ u

thu n l i” th c s trong vi c hi n th c hoá ti m năng d i dào c a mình.
Có r t nhi u l i ích c a vi c giáo d c hoà nh p, nh ng l i ích nh hư ng đ n
c tr bình thư ng và tr CPTTT cũng như ph huynh và giáo viên c a tr .

đây

tơi bàn đ n 2 l i ích l n nh t đó là: l i ích nh hư ng đ n tr CPTTT và l i ích nh
hư ng đ n tr bình thư ng trong l p h c chung v i tr CPTTT.
a) Giáo d c hoà nh p giúp tr CPTTT
Vi c tham gia vào l p h c hoà nh p như m t thành viên ñư c ti p đón ân c n
d y cho tr CPTTT tính t l c và giúp tr n m v ng nh ng kĩ năng m i. Đ i v i

m t s tr , đó có th là l n ñ u tiên trong ñ i chúng ñư c mong ñ i và khuy n
khích là nh ng ñi u chúng có th làm cho b n thân. Làm vi c và vui chơi v i tr


22

khác, khuy n khích tr CPTTT ph n đ u ñ ñ t nh ng thành tích l n hơn. Do đó
chúng phát tri n đư c ý th c cái tơi kho m nh và tích c c.
N u c s ng và h c t p mãi v i tr khuy t t t khác thì b n thân tr CPTTT
không bao gi khám phá ra nh ng kh năng ti m tàng mà chúng có. Vì v y, vi c
h c t p trong m t l p hồ nh p v i tr bình thư ng giúp cho tr CPTTT hi u ñúng
năng l c c a mình, t đó chúng có th tìm đư c cách phát huy nh ng ti m năng này
và t phát tri n. Vi c hoà nh p tr CPTTT gi ng như m t th nh t làm trơn quá
trình lĩnh h i nh ng kĩ năng s ng c a chúng.
b) Giáo d c hoà nh p giúp đ h c tr bình thư ng
Vi c hồ nh p giúp cho tr bình thư ng h c cách vui v ti p nh n nh ng khác
bi t ñ c bi t c a con ngư i. Nhi u cơng trình nghiên c u đã cho th y r ng, thái ñ
c a tr ñ i v i tr khuy t t t có th tr nên tích c c hơn khi chúng có cơ h i chơi
chung v i nhau m t cách thư ng xuyên. Chúng h c ñư c r ng tr khuy t t t, cũng
như chúng, có th làm m t s vi c t t hơn nh ng vi c khác. Trong m t l p h c hồ
nh p, chúng có cơ h i làm b n v i nhi u tr khác nhau.
Chúng ta bi t r ng, s thân ái là viên g ch ñ u tiên giúp xây d ng lòng nhân
h u và v tha cho tr . Tr em s ng trong m t môi trư ng đa ch ng t c, đa văn hố
thư ng dân ch và đ lư ng hơn trong cách nhìn nh n và ch p nh n s khác bi t v
màu da và đa d ng v văn hố là vì v y. Do đó, khi h c trong m t l p h c có tr
CPTTT, tr bình thư ng s h c đư c cách nhìn nh n m t cách r ng lư ng và ñ i x
nhân h u v i tr CPTTT. Cũng chính vì v y, chúng s làm giàu đư c v n s ng c a
mình. Đơi khi ph huynh tr CPTTT có th lo l ng r ng con h s khơng đư c
nh ng tr khác thích và ch p nh n, có khi cịn b ăn hi p, ñ i x thô b o hay trêu
ch c. Tuy nhiên chúng ta cũng bi t r ng, m t trong nh ng ñi m m nh c a tr em là

chúng r t d thích nghi, d ti p nh n cái m i nên lo l ng này có th kh c ph c đư c.
Tuy nhiên cũng có m t s tr t ra khơng thân thi n, nhưng đây khơng ph i là
v n đ ch x y ra v i tr khuy t t t. Đó khơng ph i là lí do đ né tránh l p h c, l i
càng không ph i là lí do đ l n tránh c th gi i cịn l i. Dù sao đi n a thì tr


23

CPTTT cũng c n ñư c ti p c n v i cu c s ng bình thư ng b i vì m t l : “Cu c
s ng là m t món q ph i đư c m b i chính đơi bàn tay c a chúng”.
1.4.2. B n ch t c a giáo d c hoà nh p
M i tr em ñ u ñư c h c trong mơi trư ng giáo d c, mà trong đó tr có đi u
ki n và có cơ h i đ lĩnh h i nh ng tri th c m i theo nhu c u và kh năng c a
mình. Đ có m t mơi trư ng h c t p như v y cho m i tr em, giáo d c hồ nh p
c n đ c p đ n nh ng n i dung cơ b n sau ñây trong d y và h c:
- Tr ñư c h c theo m t chương trình ph thơng
- Tuỳ theo năng l c và nhu c u c a t ng tr mà giáo viên có trách nhi m đi u
ch nh n i dung cho phù h p.
- Đ i m i phương pháp d y và h c, ñ c bi t giáo viên c n bi t cách ñi u ch nh
và l a ch n nh ng ho t ñ ng h c t p sao cho m i tr đ u có đ nh ng ñi u ki n
thu n l i và cơ h i ñ lĩnh h i ki n th c m i.
- Môi trư ng giáo d c phù h p cho m i ñ i tư ng.
Porter (1995) ñã ñ xu t các y u t c a giáo d c hồ nh p như sau:
• H c sinh khuy t t t ñư c h c

trư ng thu c khu v c sinh s ng.

• H c sinh khuy t t t v i t l h p lý ñư c b trí vào l p h c phù h p l a tu i.
• Cung c p các d ch v và giúp ñ h c sinh ngay trong trư ng hồ nh p.
• M i h c sinh ñ u là thành viên c a t p th . B n bè cùng l a giúp ñ l n

nhau.
• Đánh giá cao tính đa d ng c a h c sinh
• Đi u ch nh chương trình ph thông cho phù h p v i năng l c nh n th c c a
h c sinh. Phương pháp d y h c ña d ng d a vào ñi m m nh c a h c sinh.
H c sinh v i nh ng kh năng khác nhau đư c h c theo nhóm.
• Giáo viên ph thơng và chuyên bi t cùng chia s trách nhi m giáo d c m i
ñ i tư ng h c sinh.
• Chú tr ng c lĩnh h i tri th c và kĩ năng xã h i.


24

• Đi u ch nh chương trình ph thơng cho phù h p v i năng l c nh n th c c a
h c sinh. Phương pháp d y h c ña d ng d a vào ñi m m nh c a h c sinh.
H c sinh v i nh ng kh năng khác nhau ñư c h c theo nhóm.
• Giáo viên ph thơng và chun bi t cùng chia s trách nhi m giáo d c m i
đ i tư ng h c sinh.
• Chú tr ng c lĩnh h i tri th c và kĩ năng xã h i
1.4.3. Môi trư ng giáo d c hồ nh p tr CPTTT
Y u t mơi trư ng có ý nghĩa quy t đ nh trong vi c giáo d c tr CPTTT.
Hơn n a, nh vi c t ch c môi trư ng, t ch c các ho t đ ng trong mơi trư ng và
thơng qua nh ng tác ñ ng trong các m i quan h tương tác mà ngư i giáo viên có
th ki m sốt, nâng cao đư c k t qu h c t p c a tr CPTTT. Theo các tác gi
Samuel A.Kirk, James J.Gallagher & Nicholas J.Anastaslow, các y u t c a m t
môi trư ng l p h c hoà nh p bao g m: 1) X p x p, t ch c cơ s , ñi u ki n v t ch t
l p h c, bao g m: kích c l p h c; s d ng khơng gian; trang trí các b c tư ng; ánh
sáng; s d ng n n nhà; các t ch a ñ dùng h c t p; 2) N n p l p h c, g m n n p
h c t p các môn h c và n n p t ch c các ho t ñ ng; 3) B u khơng khí l p h c:
thái đ và cách cư x c a các thành viên trong l p h c; 4) Qu n lý hành vi c a tr
trong l p h c, g m nh ng qui ñ nh c a l p h c, s giám sát, ki m tra và nh ng

chi n lư c khuy n khích; 5) S

d ng th i gian, bao g m th i gian h c t p và

chuy n giao gi a các ho t ñ ng.
Khi phân tích nh hư ng c a mơi trư ng hồ nh p nói chung và mơi trư ng
l p h c hoà nh p, theo nghiên c u c a các tác gi trên, v phương di n tích c c thì
mơi trư ng hồ nh p t o nh ng cơ h i cho tr khuy t t t cũng như tr CPTTT: ñư c
tương tác v i nh ng tr bình thư ng khác; có nh ng m u hành vi tích c c; h c t p
l n nhau; ñư c ch p nh n là thành viên; t o s thay đ i tích c c đ i v i nh ng tr
bình thư ng. Đây là ti n ñ ñ tr khuy t t t nói chung và tr CPTTT hồ nh p cu c
s ng c ng ñ ng sau này.
Theo các chuyên gia nghiên c u giáo d c tr khuy t t t thì mơi trư ng giáo d c
hồ nh p có nh ng nh hư ng tích c c ñ i v i tr CPTTT trên nh ng phương di n sau:


25

xoá b m c c m; giao ti p phát tri n nhanh; phát tri n tính đ c l p; h c đư c nhi u
hơn.
Như v y, mơi trư ng hoà nh p trong l p h c t o cho tr có đư c nh ng cơ h i
h c t p l n nhau.
1.5. Giáo d c hành vi giao ti p c a tr ch m phát tri n trí tu trong l p h c
hoà nh p
1.5.1. Nh ng d u hi u c a hành vi giao ti p có văn hố
Có nhi u tác gi

trong và ngồi nư c đã nghiên c u các bi u hi n hành vi giao

ti p có văn hố c a con ngư i. Các tác gi trên ñ u cho r ng, hành vi giao ti p có

văn hố là bi u hi n trình đ giao ti p có văn hố c a con ngư i, đư c th hi n
các nét tính cách và các kĩ năng giao ti p sau:
Các nét tính cách:
-

Tôn tr ng con ngư i: con ngư i ph i tôn tr ng l n nhau, không phân bi t đ i
x , tơn tr ng ý ki n, s thích, th hi u, thói quen … c a nhau.

-

Có thi n chí: có mong mu n xây d ng m i quan h t t ñ p gi a con ngư i
v i nhau.

-

Quan tâm chú ý ñ n ngư i khác: khơng đư c th ơ, l nh nh t v i m i ngư i
xung quanh, bi t chia s ni m vui, n i bu n v i nhau.

-

Nhân h u: cư x t t v i m i ngư i, có lịng v tha, ñ lư ng, khoan dung,
bi t như ng nh n l n nhau.

-

Trung th c: th t thà, không gi d i, suy nghĩ, l i nói và vi c làm ph i đi đơi
v i nhau.

Các kĩ năng đ c trưng:
-

Cư x l ch s và khéo léo: tuân th nh ng quy t c giao ti p chung, bi t gi
ñúng m c ñ trong các quan h , có kh năng đi u ch nh nhanh chóng và
chính xác hành vi c a mình cho phù h p v i hoàn c nh giao ti p c th .

-

Bi t ch nh s a n tư ng ban đ u c a mình v ngư i khác ñ t o ra thi n c m,
hi u bi t l n nhau.