Vấn đề xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở VN hiện nay

Thể chế chính trị - thể chế NN. Vấn đề xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ
nghĩa ở VN hiện nay.
Khái niệm
Trong đời sống xã hội đương đại, thuật ngữ Thể chế được dùng khá phổ biến -
nhất là trong các khoa học xã hội & nhân văn (Chính trị học và Chính trị học so sánh).
Thể chế là những quy định, luật lệ, chuẩn mực có chức năng điều chỉnh, chế ước các
quan hệ xã hội, các hành vi của các cấp độ chủ thể trong cấu trúc xã hội xác định.Tương
ứng với các loại hình xã hội, các lĩnh vực cấu thành xã hội nhất định …sẽ có các loại
hình thể chế nhất định.
Trong xã hội có giai cấp, các loại hình thể chế cơ bản có thể kể đến là: Thể chế xã
hội, Thể chế chính trị, Thể chế kinh tế …Là một bộ phận của Thể chế xã hội, Thể chế
chính trị là một hiện tượng chính trị - xã hội đặc thù của một xã hội được phân chia
thành giai cấp và tổ chức thành nhà nước.
Thể chế chính trị là hệ thống các định chế, các giá trị chuẩn mực hợp thành
những nguyên tắc tổ chức và phương thức vận hành của một chế độ chính trị; là cơ sở
chính trị - xã hội quy định tính chất, nội dung của chế độ xã hội nhằm bảo vệ quyền lực
và lợi ích của giai cấp cầm quyền, là hình thức thể hiện các thành tố của hệ thống chính
trị thuộc thượng tầng kiến trúc.
Xét về mặt cấu trúc tổ chức thì Thể chế chính trị bao gồm: Thể chế các đảng phái
chính trị, Thể chế Nhà nước, Thể chế các tổ chức chính trị - xã hội (Thể chế các nhóm
lợi ích chính trị).
Thể chế nhà nước là những nguyên tắc, chuẩn mực, quy phạm do các cơ quan nhà
nước ban hành quy định về những vấn đề chung nhất về tổ chức và hoạt động của bộ
máy nhà nước. Trong Thể chế chính trị thì Thể chế nhà nước có vai trò quan trọng nhất
- đó là cơ sở nền tảng mà tất cả các loại thể chế khác phải tuân theo; nó có ý nghĩa quy
định tính chất, trạng thái của một chế độ chính trị - xã hội của một quốc gia. Do vậy
người ta thường căn cứ vào hình thức biểu hiện của Thể chế nhà nước để phân loại các
Thể chế chính trị và thông thường tên gọi hình thức Thể chế nhà nước cũng là tên gọi
của Thể chế chính trị.
Những đặc trưng của tổ chức nhà nước đương đại
Nguyên tắc tổ chức Nhà nước

Trong học Chính trị học - nhất là trong Chính trị học so sánh - khi nghiên cứu
Thể chế chính trị người ta đặc biệt quan tâm đến việc phân biệt ưu điểm, khuyết điểm
của mỗi loại hình Thể chế nhà nước.
Trong lịch sử thường tồn tại 2 nguyên tắc tổ chức nhà nước khác nhau đó là
nguyên tắc Phân quyền và Tập quyền.
- Nguyên tắc phân quyền: Tư tưởng tổ chức quyền lực Nhà nước theo nguyên tắc
phân quyền từ thời Cổ đại Hilạp do Arixtot (384 - 322 TCN) đề xướng. Đến thời kỳ Cận
đại tư tưởng Phân quyền gắn liền với tên tuổi của nhà triết học Anh là J.Locke (1632-
1704) và nhà tư tưởng vĩ đại người Pháp S.Montesquieu (1689-1775). Nội dung cơ bản
của nó là: Tư tưởng về tự do chính trị gắn bó chặt chẽ với sự tự do của công dân và sự
tự do của công dân chỉ có được khi Pháp luật được tuân thủ nghiêm ngặt. Để đạt được
mục tiêu đó theo các ông phải có sự phân quyền thành 03 quyền: Lập pháp, Hành pháp
và Tư pháp. Ba quyền này hạn chế lẫn nhau, đối trọng lẫn nhau và thuộc về các cơ quan
khác nhau. Quyền Lập pháp hoàn toàn thuộc về Nghị viện (cơ quan đại diện của nhân
dân được lập ra qua phổ thông đấu phiếu). Quyền Hành pháp thuộc về Chính phủ (cũng
có thể thuộc về Vua trong chính thể Quân chủ lập hiến). Quyền Tư pháp thuộc về Toà
án (có sự tham gia của đại biểu nhân dân).
Lý luận này phát triển mạnh mẽ trong thời kỳ chuẩn bị cho cách mạng tư sản. Nó
phản ánh nhu cầu của giai cấp Tư sản muốn giảm dần quyền lực của các thế lực Phong
kiến đương thời, để dần dần thâu tóm quyền lực về tay mình. Trên quan điểm khách
quan, quan điểm phát triển, quan điểm lịch sử - cụ thể Nguyên tắc phân quyền là một
bước tiến bộ của lịch sử so với chế độ phong kiến chuyên chế, nhờ đó mà thiết chế dân
chủ tư sản được hình thành.
- Nguyên tắc tập quyền: Lý luận này gắn với tên tuổi của nhà tư tưởng Pháp
J.J.Rousseau (1712- 1778). Ông cho rằng quyền Lập pháp, Hành pháp, Tư pháp chỉ là
sự biểu hiện quyền lực tối thượng của nhân dân. Cơ quan đại diện cho quyền lực đặc
biệt quyền lực Đại Hội Đồng. Mọi công dân đều tham gia quản lý nhà nước; kiểm soát
hoạt động của đại biểu và hội đồng bằng một “khế ước chung” và họ có quyền hủy bỏ
“khế ước chung” đó nếu hợp đồng bị vi phạm. Nhìn chung nguyên tắc này gắn với tư
tưởng cho rằng quyền lực Nhà nước gắn bó với chủ thể không thể phân chia đó là Nhân

dân. Quyền lực nhân dân được thể hiện và thực hiện tập trung thống nhất vào một cơ
quan quyền lực Nhà nước cao nhất do nhân dân bầu ra và chịu trách nhiệm trước nhân
dân đó là Nghị viện, mọi cơ quan quyền lực Nhà nước khác đều do cơ quan quyền lực
Nhà nước này thành lập, giao nhiệm vụ và chịu sự giám sát của nó.
Hiện nay các học giả tư sản thường tuyên truyền nhà nước tư sản hiện đại là Nhà
nước pháp quyền và lý luận phân quyền là cơ sở của quan niệm về Nhà nước pháp
quyền. Họ cho rằng đó là cách thức tổ chức nhà nước dân chủ, hợp lý, hiệu quả nhất và
thường áp đặt giá trị đó cho các quốc gia dân tộc khác!?
Tuy nhiên, trên thực tế hiện tượng “Phân quyền” ở các nước tư bản hiện nay
không mang ý nghĩa phân chia quyền lực cho các giai cấp như thời S.Montesquieu
nghiên cứu, mà chỉ mang ý nghĩa kỹ thuật pháp lý (như là sự phân định chức năng,
thẩm quyền nhằm tạo cơ chế kiểm soát quyền lực giữa các cơ quan trong bộ máy nhà
nước). Hiện nay cho dù các các học giả tư sản có tuyên bố “phân quyền” thì đó cũng là
cơ chế để thực hiện quyền lực chính trị duy nhất của giai cấp tư sản; dù đó là “Nhà nước
pháp quyền” thì Pháp luật trước hết vẫn phản ánh ý chí và lợi ích của giai cấp tư sản độc
quyền.
Giới lý luận Mác-xít cho rằng: Nếu hiểu bản chất của vấn đề “quyền lực Nhà
nước là quyền lực chính trị của giai cấp cấm quyền” thì không có sự phân chia nào cả
(vì tất cả quyền lực đều hướng đến mục đích duy trì thực hiện ý chí của giai cấp cầm
quyền). Nếu hiểu từ giác độ “phân công lao động theo chuyên môn trong cơ chế nhà
nước” (ĂNGGHEN), thì nội dung thực chất của nó là sự phân định chức năng, thẩm
quyền của các tổ chức cơ bản trong bộ máy nhà nước. quyền lực Nhà nước là thống
nhất (thuộc về nhân dân); đồng thời có sự phân công và phối hợp giữa các cơ quan nhà
nước trong việc thực hiện các quyền Lập pháp, Hành pháp, Tư pháp
Do vậy Phân quyền hay Tập quyền không phải là tiêu chí của Dân chủ hay tiêu
chí của nhà nước pháp quyền; mà bản chất của dân chủ là quyền lực trên thực tế thuộc
về nhân dân.
Các loại hình thể chế Nhà nước
Trên thế giới hiện nay tồn tại nhiều hình thức thể chế nhà nước:
Thể chế quân chủ đại nghị là loại thể chế quân chủ phổ biến hiện nay ở các nước

tư bản kể cả các nước tư bản phát triển. Tiêu biểu cho hình thức này là Vương quốc
Anh, Nhật Bản, Úc, Thái Lan, Campuchia. Đặc trưng của thể chế quân chủ đại nghị là:
Tuy Vua là người đứng đầu Nhà nước nhưng quyền lực thực tế lại tập trung trong tay
Nghị viện (cơ quan do dân bầu), quyền lực nhà Vua chủ yếu mang tính hình thức “trị vì
nhưng không cai trị”; Vua là người đứng đầu nhà nước được coi như “chế định tiềm
tàng” trong trường hợp đát nước có khủng hoảng chính trị, là biểu tượng của sự thống
nhất phi chính trị và không thiên vị, nhưng trên thực tế Vua vẫn chịu ảnh hưởng của
Đảng cầm quyền; Nghị viện là cơ quan quyền lực tối cao - có quyền thành lập và giải
tán Chính phủ, Chính phủ chịu trách nhiệm trước Nghị viện, song trên thực tế, quyền
lực tập trung vào người đứng đầu cơ quan Hành pháp (Thủ tướng).
Thể chế cộng hoà Tổng thống. Điển hình là Mỹ, các nước Châu Mĩ La Tinh, Liên
Bang Nga. Đặc trưng tiêu biểu của thể chế này là: Quyền lực tập trung vào tay Tổng
thổng do dân bầu ra; Tổng thống là Nguyên thủ quốc gia và nếu Tổng thống là người
đứng đầu cơ quan Hành pháp thì quyền hạn vô cùng lớn; Tổng thống lập ra Chính phủ,
các thành viên Chính phủ do Tổng thống cử ra và chịu trách nhiệm trước Tổng thống;
Tổng thống, Chính phủ không chịu trách nhiệm trước Nghị viện, tuy nhiên Tổng thống
cũng không có quyền giải tán Nghị viện; Nếu Nghị viện có thực quyền và trở thành đối
tượng kiềm chế Tổng thống (Ngoại trừ LB Nga thì Tổng thống có quyền giải tán Đuma,
mặc dầu Đuma do dân bầu ra).Trong thể chế này: quyền Hành pháp có phần lấn át
quyền Lập pháp và Tư pháp.
Thể chế cộng hoà đại nghị. Tiêu biểu là các nước Đức, Áo, Ý với các đặc trưng:
Quyền lực Nhà nước tập trung vào Nghị viện (cơ quan do dân trực tiếp bầu ra); Nghị
viện có quyền lập ra chính phủ, bầu tổng thống, đồng thời có quyền bãi miễn Chính
Phủ, Tổng thống và các cơ quan tư pháp; Tổng thống, Chính phủ hoạt động và chịu
trách nhiệm trước Nghị viện.
Thể chế cộng hoà hỗn hợp là chính thể mà ở đó việc tổ chức Nhà nước vừa có
đặc điểm của cộng hoà đại nghị, vừa có đặc điểm của cộng hoà tổng thổng. Tiêu biểu là
ở Pháp. Hình thức này có đặc trưng là Trung tâm của Bộ máy chính quyền là Tổng
thống; Chính phủ do Thủ tướng đứng đầu, nhưng thực chất chính phủ đạt dướu sự lãnh
đạo của Tổng thống.

Thể chế cộng hòa xã hội chủ nghĩa. Tiêu biểu cho thể chế này là Việt Nam, Triều
Tiên, Lào, Trung Hoa, Cu Ba với những đặc trưng là Quyền lực Nhà nước là thống nhất
(thuộc về nhân dân) nhưng có sự phân công và phối hợp giữa các cơ quan chức năng
của nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp. Quyền lực
tối cao thuộc về Quốc Hội, Quốc hội có quyền thành lập Chính phủ, bầu Chủ tịch nước,
cơ quan Tư pháp, Hội đồng Quân sự Trung ương; có quyền quyết định những vấn đề hệ
trọng của đất nước như tuyên bố chiến tranh hay hòa bình; có quyền giám sát tối cao
việc thi hành pháp luật (đặc điểm này giống Thể chế chính trị Cộng hòa đại nghị).
Chính phủ là cơ quan chấp hành của Quốc hội và là cơ quan hành chính nhà nước cao
nhất, thực thi vai trò quản lý hành chính và bảo đảm sự thống nhất từ Trung ương đến
Địa phương. Khác với thể chế cộng hòa khác, trong hệ thống Tư pháp của thể chế chính
trị Cộng hòa xã hội chủ nghĩa có hệ thống cơ quan Viện kiểm sát.
Vấn đề xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam:
Khái niệm Nhà nước pháp quyền
Khái niệm Nhà nước pháp quyền đề cập đến phương thức tổ chức, xây dựng và
vận hành bộ máy nhà nước nói chung thông qua hệ thống pháp luật như Hiến pháp,
Luật và các văn bản pháp quy khác. Vì Pháp luật bao giờ cũng mang tính giai cấp và
tính đặc thù của mỗi nước, mỗi dân tộc Do vậy phương thức tổ chức, xây dựng và vận
hành của Nhà nước pháp quyền sẽ thể hiện cụ thể khác nhau tuỳ thuộc vào bản chất chế
độ chính trị; hệ thống quan điểm, mục đích nhiệm vụ của từng thời kỳ phát triển hoặc
điều kiện cụ thể mỗi nước, chứ không có mô hình tiêu chí cụ thể về Nhà nước pháp
quyền đồng thời nhất cho tất cả các nước.
Tại Hội nghị Quốc tế về Nhà nước pháp quyền tổ chức tại Bê - Nanh năm 1992
đã có nhiều ý kiến về vấn đề này; tựu trung lại những tiêu chí chung về Nhà nước pháp
quyền như sau: Phương thức tổ chức, xây dựng và vận hành bộ máy nhà nước phải do
Pháp luật quy định. Nhà nước và Công dân phải thừa nhận tính tối cao của Pháp luật
(đảng phái, tổ chức tôn giáo phải được tổ chức và hoạt động trong khuôn khổ của
Pháp luật). Quyền lực Nhà nước được xác định gồm quyền Lập pháp, quyền Hành pháp
và quyền Tư pháp. Có hệ thống Pháp luật đầy đủ, rõ ràng minh bạch; thể hiện ý chí và
nguyện vọng của nhân dân để điều chỉnh những quan hệ pháp luật phát sinh trong xã

hội - đặc biệt là bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của công dân (hay con người nói
chung).
Yêu cầu xây dựng NN pháp quyền đương đại
Nhà nước ngày càng trở thành của đa số, thực hiện chức năng công quyền. Đó là
Nhà nước có khả năng tương thích (tạo lập môi truwofng và điều kieejnvaf đủ sức điều
tiết (định hướng) nền kinh tế thị trường, là nhà nuwosc pháp quyền trong quan hệ xã hội
công dân – xã hội dân sự, là công cụ bảo vệ quyền tự do cá nhân, tạo điều kiện cho cá
nhân có môi trường chính trị xã hội để tự hoàn thiện
Quan điểm xây dựng Nhà nước pháp quyền
Đổi mới, kiện toàn bộ máy nhà nước hiện nay phải theo 4 quan điểm chỉ đạo việc
đổi mới, kiện toàn bộ máy của hệ thống chính trị:
Một là, việc đổi mới, kiện toàn tổ chức bộ máy phải phù hợp với đặc điểm của hệ
thống chính trị nước ta vận hành theo cơ chế “Đảng lãnh đạo, nhà nước quản lý, nhân
dân làm chủ” do một đảng duy nhất lãnh đạo; phù hợp với đặc điểm của nền kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa, hội nhập kinh tế quốc tế và xây dựng Nhà nước
pháp quyền xã hội chủ nghĩa, giữ vững và tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng.
Hai là, kiện toàn tổ chức bộ máy phải nhằm bảo đảm các cơ quan trong hệ thống
chính trị hoạt động có hiệu lực, hiệu quả, tinh gọn, khắc phục tình trạng quan liêu, trùng
lặp, chồng chéo về chức năng, nhiệm vụ hoặc tổ chức không phù hợp với chức năng,
nhiệm vụ. Phân định rõ chức năng, nhiệm vụ, trách nhiệm của mỗi tổ chức, bảo đảm
hiệu lực, hiệu quả hoạt động của cả hệ thống chính trị.
Ba là, kiện toàn tổ chức bộ máy cơ quan Đảng và cơ quan Nhà nước phải bảo
đảm tính đồng bộ, hệ thống, bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng trong hệ thống chính trị
nước ta. Vừa xây dựng các cơ quan của Đảng vững mạnh, đủ sức thực hiện chức năng,
nhiệm vụ, vừa phát huy vai trò, trách nhiệm của tổ chức đảng và đảng viên trong các cơ
quan nhà nước, Mặt trận Tổ quốc, đoàn thể chính trị . xã hội làm tham mýu cho Đảng.
Bốn là, đổi mới, kiện toàn tổ chức bộ máy phải vừa kế thừa những thành quả,
kinh nghiệm đã đạt được, vừa đáp ứng yêu cầu của tiến trình đổi mới đất nước, hội nhập
kinh tế quốc tế
Phương hướng và biện pháp hoàn thiện Nhà nước pháp quyền

a. Nâng cao chất lượng hoạt động và kiện toàn tổ chức Quốc hội
Quốc hội là cơ quan duy nhất có quyền lập hiến, lập pháp. Như vậy Quốc hội là
cơ quan làm luật, sản phẩm chủ yếu của Quốc hội là luật và đạo luật. Hoàn thiện tổ chức
nâng cao vai trò và vị thế của Quốc hội trong bộ máy Nhà nước hiện nay không có
nghĩa tăng thêm thẩm quyền cho Quốc hội mà ở chỗ tăng cường năng lực làm luật của
Quốc hội và của các đại biểu Quốc hội.
Bảo đảm tính khả thi, dễ hiểu, quy định cụ thể của luật, giảm bớt tình trạng phải
chờ đợi quá nhiều văn bản hướng dẫn mới thi hành được. Không ngừng nâng cao trình
độ lập pháp, lập quy. Đổi mới quy trình xây dựng luật; giảm mạnh việc ban hành Pháp
lệnh; khắc phục tình trạng ban hành luật khung, hạn chế tối đa luật phải chờ văn bản
hướng dẫn thi hành.
Các văn bản pháp luật ban hành phải quán triệt tinh thần đẩy mạnh cải cách hành
chính; quy định rõ chức năng, nhiệm vụ, trách nhiệm, thẩm quyền của các cơ quan trong
bộ máy nhà nước; hạn chế tối đa việc quy định về tổ chức bộ máy ngay trong các luật
chuyên ngành và quy định thủ tục hành chính phức tạp, gây phiền hà cho doanh - dân.
Đồng thời với việc nâng cao chất lượng hoạt động lập pháp, phải bảo đảm cho
Quốc hội có đầy đủ năng lực thực hiện quyền quyết định ngân sách Nhà nước, xem xét
quyết định một cách thực chất các kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, các chương trình
quốc gia, các dự án đầu tư lớn cũng như các vấn đề quan trọng về tổ chức bộ máy và
nhân sự.
Nâng cao năng lực và chất lượng giám sát của Quốc hội, xác định rõ cơ chế giám
sát của Quốc hội đối với Chính phủ, các bộ, cơ quan ngang bộ; đổi mới việc xem xét
báo cáo công tác và việc trả lời chất vấn của Chính phủ, của Toà án nhân dân Tối cao và
Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao.
Cần đổi mới tổ chức và hoạt động của Quốc hội, phải chuyển từ một Quốc hội
bán chuyên trách, hoạt động theo kỳ họp ngắn ngày sang một Quốc hội chuyên trách,
họp thường xuyên, dài ngày; từ một Quốc hội tham luận sang một Quốc hội tranh luận,
tức là phải nâng cao chất lượng các kỳ họp Quốc hội. Hoàn thiện quy chế bầu cử nhằm
nâng cao chất lượng đại biểu Quốc hội; đề cao vai trò và trách nhiệm của từng đại biểu
Quốc hội.

Nâng cao chất lượng hoạt động của đại biểu Quốc hội, của Hội đồng Dân tộc, của
các Uỷ ban và của các đoàn đại biểu Quốc hội.
b. Tiếp tục cải cách nền hành chính nhà nước kiện toàn bộ máy của Chính phủ
Chính phủ là cơ quan chấp hành của Quốc hội, cơ quan hành chính Nhà nước cao
nhất. Chính phủ với tính cách là cơ quan đứng đầu nền hành chính quốc gia, có vị trí
đặc biệt quan trọng. Một nền hành chính mạnh mẽ phải được bắt đầu từ một Chính phủ
mạnh.
Cần đẩy mạnh cải cách hành chính, đổi mới tổ chức và hoạt động của Chính phủ
theo hướng xây dựng hệ thống cơ quan hành pháp thống nhất, thông suốt, hiện đại,
đúng với vai trò là cơ quan hành chính cao nhất.
Chính phủ tập trung thực hiện tốt hơn nữa chức năng quản lý nhà nước trên tất cả
các lĩnh vực mà pháp luật đã quy định. Xác định rõ phạm vi và nội dung quản lý nhà
nước về kinh tế, xã hội, phù hợp với yêu cầu phát triển. Tập trung làm tốt việc hoạch
định thể chế, cơ chế, chính sách xây dựng giải pháp, bảo đảm các cân đối lớn và ổn định
kinh tế vĩ mô cải cách thủ tục hành chính, tạo môi trường pháp lý thuận lợi cho các hoạt
động kinh tế - xã hội. Xây dựng chiến lược quy hoạch, kế hoạch và nâng cao năng lực
chỉ đạo tổ chức thực hiện, tăng cường công tác kiểm ra, thanh tra. Xác định rõ phạm vi
và nội dung quản lý Nhà nước của cơ quan hành chính nhà nước các cấp. Đẩy mạnh sắp
xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước trọng tâm là cổ phần hoá; thu hẹp và tiến tới bỏ
chức năng đại diện chủ sở hữu đối với doanh nghiệp nhà nước của các bộ và UBND các
tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Làm rõ chức năng quản lý nhà nước của cơ quan
hành chính và chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các đơn vị sự nghiệp, phân cấp
mạnh cho các đơn vị sự nghiệp về sử dụng ngân sách, kinh phí, tuyển dụng và bổ nhiệm
cán bộ. Đẩy mạnh xã hội hoá các hoạt động sự nghiệp, dịch vụ công.
Cần tiếp tục kiện toàn bộ máy của Chính phủ theo hướng tinh gọn, hiệu lực, hiệu
quả. Tổ chức bộ quản lý đa ngành, đa lĩnh vực, giảm bớt đầu mối trực thuộc Chính phủ,
đưa một số cơ quan làm chức năng quản lý Nhà nước thuộc Chính phủ về các bộ quản
lý. Bộ tập trung làm tốt chức năng chủ yếu là xây dựng thể chế, luật pháp, cơ chế, chính
sách, chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển đối với các lĩnh vực được phân công; tổ
chức chỉ đạo việc thực hiện và đôn đốc kiểm tra, thanh tra việc chấp hành. Cơ cấu bên

trong của các bộ phải được sắp xếp hợp lý, bỏ cấp trung gian, giảm tầng nấc, thủ tục,
xác định rõ chức năng, nhiệm vụ, trách nhiệm, tránh chồng chéo, nâng cao trách nhiệm
của từng bộ phận và đề cao trách nhiệm cá nhân trong thực hiện công việc.
Song song với việc kiện toàn bộ máy của Chính phủ phải kiện toàn bộ máy chính
quyền các cấp trên cơ sở xác định rõ phân cấp trách nhiệm và thẩm quyền giữa Trung
ương và địa phương, theo hướng tăng cường quản lý tập trung của Trung ương trên các
lĩnh vực bảo đảm chủ quyền, an ninh quốc gia, pháp luật kỷ cương thống nhất và sự
phát triển công bằng, ổn định, đồng thời phân cấp mạnh mẽ cho các địa phương về các
lĩnh vực khác kết hợp hài hoà lợi ích toàn cục với lợi ích cục bộ. Cần xác định rõ nội
dung cụ thể của quản lý Nhà nước theo ngành dọc và theo lãnh thổ. Xác định những
lĩnh vực Trung ương cần tập trung quản lý theo ngành dọc và những lĩnh vực có thể và
cần phải phân cấp cho các cấp chính quyền địa phương. Vấn đề phân định phân cấp rõ
thẩm quyền, trách nhiệm cũng như chức năng, nhiệm vụ giữa các ngành, các cấp, các cơ
quan là vấn đề cơ bản, là điều kiện tiên quyết của việc cải cách xây dựng bộ máy hành
chính Nhà nước tinh gọn, thông suốt, hoạt động có hiệu lực, hiệu quả.
Xây dựng và đưa vào thực hiện quy hoạch tổng thể đơn vị hành chính các cấp,
trên cơ sở đó ấn định cơ bản các đơn vị hành chính ở cả 3 cấp tỉnh, huyện, xã. Xác định
rõ vị trí, trách nhiệm của chính quyền địa phương trong hệ thống cơ quan nhà nước.
Kiện toàn thống nhất hệ thống các cơ quan chuyên môn của các cấp chính quyền. Tổ
chức hợp lý chính quyền địa phương, phân biệt rõ những khác biệt giữa chính quyền
nông thôn và chính quyền đô thị. Thực hiện thí điểm việc không tổ chức HĐND ở cấp
huyện, quận, phường. Thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ, chế độ tập trung dân chủ
và chế độ thủ trưởng trong các cơ quan hành chính.
Cần tiếp tục kiện toàn tổ chức chính quyền cơ sở (cấp xã, thị trấn). Cần phát huy
dân chủ trực tiếp ở cấp xã, nghiên cứu để dân bầu trực tiếp Chủ tịch UBND xã và quyết
định những vấn đề có liên quan đến quyền lợi, nghĩa vụ thiết thực của ngýời dân và phát
triển của cộng đồng dân cư làng xã.
c. Cải cách tổ chức, nâng cao chất lượng cơ quan tư pháp.
Hệ thống các cơ quan tư pháp có trách nhiệm giữ gìn pháp luật, bảo đảm quyền
công dân, công bằng xã hội và công lý. Kiên quyết xử lý nghiêm minh các hành vi vi

phạm pháp luật, góp phần tạo ra một trật tự pháp luật, một môi trường sống có kỷ
cương, lành mạnh và an toàn đối với mỗi ngýời dân và toàn xã hội.
Cải cách tư pháp trước hết phải kiện toàn hệ thống các toà án, mà cốt lõi của nó là
phải bảo đảm tính độc lập xét xử của thẩm phán và hội thẩm nhân dân. Thực hiện
nguyên tắc hai cấp xét xử, bỏ thủ tục xét xử sơ trung thẩm của Toà án nhân dân Tối cao
và Toà án Quân sự Trung ương. Mở rộng thẩm quyền xét xử sơ thẩm các vụ án dân sự,
hình sự cho Toà án nhân dân cấp huyện, quận. Tích cực chuẩn bị để lập Toà án khu vực.
Đầu tư để nâng cao chất lượng và năng lực của đội ngũ các thẩm phán ở cấp này.
Đẩy mạnh việc thực hiện chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 theo tinh
thần và nội dung Nghị quyết số 49/NQ-TW ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị, cải cách
tư pháp khẩn trương và đồng bộ; lấy cải cách hoạt động xét xử làm trọng tâm; ban hành
quy định cụ thể thực hiện cơ chế công tố gắn với hoạt động điều tra. Xây dựng cơ chế
phán quyết về những vi phạm Hiến pháp trong hoạt động lập pháp, hành pháp và tư
pháp. Đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính trong các cơ quan tư pháp; mở rộng thẩm
quyền xét xử của Toà án đối với các khiếu kiện hành chính.
Đổi mới quy trình, thủ tục giải quyết công việc của các Toà án. Nâng cao phẩm
chất, năng lực, trách nhiệm của đội ngũ cán bộ cơ quan tư pháp các cấp để đủ sức phát
hiện, xử lý nghiêm minh, đúng pháp luật các loại tội phạm và giải quyết tranh chấp phát
sinh trong xã hội, nhất là ở cấp sơ thẩm, đáp ứng yêu cầu của quá trình hội nhập kinh tế
quốc tế. Cùng với việc kiện toàn hệ thống toà án, phải nâng cao chất lượng hoạt động
của Viện Kiểm sát, tập trung làm tốt chức năng công tố và kiểm soát hoạt động tư pháp,
sắp xếp lại các cơ quan điều tra theo hướng gọn đầu mối, hoạt động có hiệu lực, hiệu
quả, bảo đảm sự thống nhất trong phòng ngừa, đấu tranh chống tội phạm, bảo đảm
quyền dân chủ và sự an toàn của công dân.
Trong một xã hội dân chủ, cần thiết phải tăng cường tổ chức luật sư, các tổ chức
tư vấn pháp luật, trợ giúp pháp lý. Cần phải tạo điều kiện để phát triển nhanh các tổ
chức bổ trợ tư pháp, phục vụ trực tiếp cho hoạt động của các cơ quan tư pháp, đồng thời
làm chỗ dựa cho nhân dân và các doanh nghiệp tiếp cận với hệ thống tư pháp bảo vệ
quyền và lợi ích hợp pháp của doanh nhân theo quy định của pháp luật./.
Trong công cuộc đổi mới của đất nước, Xây dựng Nhà nước pháp quyền của dân,

do dân, vì dân là yêu cầu khách quan của sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội. Vì vậy,
trong đường lối lãnh đạo của mình, Đảng ta đặc biệt coi trọng việc đề ra đường lối xây
dựng và hoàn thiện Bộ máy Nhà nước - yếu tố trung tâm của hệ thống chính trị. Để thực
hiện mục tiêu đó, phải tăng cường hiệu lực của Bộ máy Nhà nước, mở rộng dân chủ xã
hội chủ nghĩa, phát huy quyền làm chủ của nhân dân trong xay dựng và quản lý NN,
đồng thời tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trên mọi lĩnh vực.
Ngày nay, khi thời đại CMKHKT phát triển như vũ bão, bùng nổ thông tin, sự
nghiệp đổi mới, xd và bảo vệ đất nước diễn ra trong tình hình thế giới diễn biến nhanh
chóng, phức tạp. Trong điều kiện đó, việc tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước
pháp quyền là đòi hỏi KQ và phù hợp với xu hướng chung của thời đại.