592 Nguồn nhân lực Việt Nam. Lợi thế, thách thức & xu hướng phát triển trong tiến trình hội nhập kinh tế

MỤC LỤC

Trang
LỜI GIỚI THIỆU…………………………………………………………………………..3.
PHẦN I: CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG VỀ NGUỒN
NHÂN LỰC VÀ HỘI NHẬP KINH TẾ……………………………………….4.
1.Nguồn nhân lực:………………………………………………………………….. 4.
a) Khái niệm về nguồn nhân lực:………………………………………………............... 4.
b) Một số khái niệm khác có liên quan đến khái niệm nguồn nhân lực:……………5.
2. Hội nhập kinh tế:……………………………………………………………….....6.
a) Khái niệm về hội nhập kinh tế:………………………………………………………….6.
b) Tính tất yếu của hội nhập kinh tế…………………………………………………6.
3. Vai trò của nguồn nhân lực đối với tiến trình hội nhập kinh tế………………..7.
PHẦN II: THỰC TRẠNG NGUỒN NHÂN LỰC VIỆT NAM
TRONG HỘI NHẬP KINH TẾ……………………………………………………………..9.
1.Thực trạng nguồn nhân lực Việt Nam:…………………………………………...9.
a) Lợi thế của nguồn nhân lực Việt Nam trong hội nhập kinh tế:……………….....9.
b) Thách thức đối với nguồn nhân lực Việt Nam:………………………………….12.
2. Thực tiễn hội nhập kinh tế của Việt Nam:……………………………………...20.
a) Quá trình hội nhập kinh tế của Việt Nam:………………………………………20.
b) Những thuận lợi và khó khăn khi Việt Nam hội nhập kinh tế:………………... 20.
PHẦN III: XU HƯỚNG PHÁT TRIỂN VÀ GIẢI PHÁP ĐỂ
NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG NGUỒN NHÂN LỰC VIỆT
NAM TRONG TIẾN TRÌNH HỘI NHẬP KINH TẾ………………………………… 22.
1. Xu hướng phát triển của nguồn nhân lực Việt Nam:………………………… 22.
2. Giải pháp nâng cao chất lượng nguồn nhân lực Việt Nam:…………………..24.
KẾT LUẬN ………………………………………………………………………………..27.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO:……………………………………………….. 28.
1
LỜI GIỚI THIỆU
Trong bất kỳ giai đoạn nào, sức mạnh mà mỗi quốc gia có được đều là từ sự tổng

hợp sức mạnh của nhiều con người trong quốc gia đó.Thực tế lịch sử đã chứng minh
vượt lên sự khắc nghiệt của thiên tai bằng sức mạnh của mình con người Nhật Bản đã
làm được những gì, nhân dân Trung Quốc đã làm được những gì, từ một quốc gia non
trẻ người dân Mỹ đã làm được những gì. Đối với Việt Nam chúng ta trong các cuộc
kháng chiến chống giặc ngoại xâm qùân chúng nhân dân đã tỏ rõ được sức mạnh quyết
định của mình. Ngày nay, trong cuộc kháng chiến chống “giặc” nghèo, “giặc” dốt vai
trò đó vẫn giữ nguyên vị trí của mình. Đặc biệt trong giai đoạn hiện nay, khi thế giới
đang phát triển như vũ bão, Việt Nam chúng ta tuy còn rất nhiều khó khăn nhưng cũng
không thể đứng ngoài cuộc. Để theo kịp bạn bè năm châu chúng ta phải tham gia vào
quá trình hội nhập kinh tế thế giới. Trong công cuộc đó không thể không quan tâm tới
vai trò của nguồn nhân lực nước ta: nguồn nhân lực nước ta có vai trò như thế nào đối
với quá trình hội nhập kinh tế? chúng ta đang đứng ở đâu trên mặt bằng nguồn nhân lực
thế giới và phải làm gì để nguồn nhân lực Việt Nam đủ sức mạnh đưa nước ta vào quá
trình hội nhập?... Để trả lời những câu hỏi đó em nghiên cứu đề tài: Nguồn nhân lực
Việt Nam: lợi thế, thách thức và xu hướng phát triển trong tiến trình hội nhập
kinh tế.
Dù còn nhiều hạn chế nhưng bằng những kiến thức đã được học ở nhà trường,
những kiến thức xã hội và sự giúp đỡ tận tình của giáo viên hướng dẫn, em cũng đã cố
gắng hết sức của mình để hoàn thành đề án này trong giới hạn khả năng của mình.
Trong đề án em có sử dụng các tài liệu của các tác giả đăng trên các tạp chí: Lao động
& xã hội, Kinh tế phát triển, Thông tin thị trường lao động,… và nhiều cuốn sách khác.
Bằng các phương pháp duy vật lịch sử, duy vật biện chứng…em đã tổng hợp lại và trình
bày theo ý kiến riêng của mình. Chắc chắn còn nhiều sự non nớt, thiếu sót, em rất mong
cô sẽ chỉ bảo thêm để em có thể rút ra được những kinh nghiệm quý báu cho công việc
sau này của mình. Em xin chân thành cảm ơn cô.

.
2
PHẦN I:
CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG VỀ NGUỒN

NHÂN LỰC VÀ HỘI NHẬP KINH TẾ
1.Nguồn nhân lực:
a) Khái niệm về nguồn nhân lực:
Trước khi tìm hiểu khái niệm nguồn nhân lực, chúng ta tìm hiểu các khái niệm:
Nguồn lao động và Lực lượng lao động.
Nguồn lao động là toàn bộ số người trong độ tuổi lao động, có khả năng tham gia
lao động.Nước ta quy định tuổi lao động là từ đủ 15 tuổi đến đủ 60 tuổi đối với nam và
đủ 15 tuổi đến đủ 55 tuổi đối với nữ.
Lực lượng lao động: bao gồm những nguời trong độ tuổi lao động đang tham gia
lao động và những người chưa tham gia lao động nhưng có nhu cầu tham gia lao động.
Như vậy nguồn lao động bao gồm lực lượng lao động và nguồn lao động dự trữ là
những người trong độ tuổi lao động có khả năng lao động nhưng không có nhu cầu tham
gia lao động vì nhiều lý do khác nhau như đi học, bộ đội, nội trợ…
(1)

Quay trở lại khái niệm nguồn nhân lực, nguồn ở đây có nghĩa là có thể được sử
dụng trước mắt và trong tương lai. Có rất nhiều cách hiểu khác nhau về nguồn nhân lực
hay còn gọi là nguồn lực con người. Nguồn nhân lực trong một tổ chức có thể hiểu là
toàn bộ những người làm việc trong tổ chức đó. Nguồn nhân lực xét về giác độ xã hội
là nguồn cung cấp sức lao động cho xã hội, tổng nguồn lực xã hội có thể huy động cho
quá trình sản xuất để tạo ra sản phẩm cho xã hội, nói lên khả năng lao động của xã hội.
Tuy nhiên việc xác định quy mô nguồn nhân lực thì chưa thống nhất với nhau.
Theo giáo trình kinh tế lao động, nguồn nhân lực bao gồm toàn bộ dân cư có cơ
thể phát triển bình thường (không bị khiếm khuyết hoặc dị tật bẩm sinh). Tuy nhiên
cách hiểu này đã loại trừ những người có thể bị một số khíêm khuyết, dị tật nhưng vẫn
có khả năng lao động và đang lao động đóng góp cho xã hội.
Cũng theo giáo trình Kinh tế lao động nguồn nhân lực với tư cách là một yếu tố
của sự phát triển kinh tế xã hội là khả năng lao động của xã hội được hiểu theo nghĩa
hẹp hơn bao gồm nhóm dân cư trong độ tuổi lao động có khả năng lao động. Với cách
hiểu này nguồn nhân lực tương đương với nguồn lao động. Khái niệm này lại bỏ sót

1 ():
Giáo trình kinh tế lao động trang 35,36.
3
nguồn nhân lực bổ sung là những người ngoài tuổi lao động (dưới hoặc trên tuổi lao
động) thực tế đang tham gia lao động. Đây cũng là nguồn nhân lực quan trọng làm giảm
tính căng thẳng trong tính thời vụ.
Như vậy nguồn nhân lực về mặt lượng lớn hơn nguồn lao động. Có thể tóm lại
nguồn nhân lực là tổng hợp các cá nhân, tổng thể các yếu tố về thể chất và tinh thần
đang và sẽ được huy động vào quá trình sản xuất trong một thời gian không xa, bao gồm
những người trong độ tuổi lao động có khả năng lao động và những người trên độ tuổi
lao động thực tế đang tham gia vào quá trình lao động.
b) Một số khái niệm khác có liên quan đến khái niệm nguồn nhân lực:
Lợi thế của nguồn nhân lực là những mặt tích cực,những yếu tố vượt trội của
nguồn nhân lực so với các quốc gia khác, thể hiện khả năng cạnh tranh của nguồn nhân
lực.
Thách thức đối với nguồn nhân lực là những mặt hạn chế, những khó khăn đặt ra
đòi hỏi nguồn nhân lực phải khắc phục để nâng cao tính cạnh tranh của mình.
Đào tạo nguồn nhân lực là quá trình trang bị kiến thức nhất định về chuyên môn
nghiệp vụ cho người lao động để họ có thể đảm nhiệm một nhiệm vụ nhất định.
Trình độ lành nghề của nguồn nhân lực thể hiện mặt chất lượng của sức lao
động. Nó biểu hiện ở sự hiểu biết về lý thuyết, về kỹ thuật của sản xuất và kỹ năng lao
động để hoàn thành những công việc có trình độ phức tạp nhất định thuộc một nghề
nghiệp, một chuyên môn nào đó.
(2)
.
Theo Liên Hợp Quốc: Phát triển nguồn lực con người là quá trình làm biến đổi
về số lượng chất lượng và cơ cấu nguồn nhân lực ngày càng đáp ứng tốt hơn yêu cầu
của nền kinh tế xã hội, bao gồm phát triển thể lực, trí lực, khả năng nhận thức và tiếp
thu kiến thức, tay nghề, tính năng động xã hội và sức sáng tạo của con người, nền văn
hoá, truyền thống lịch sử dân tộc hun đúc nên bản lĩnh, ý chí của con người trong lao

động.
(3)
Như vậy có thể nói xu hướng phát triển nguồn nhân lực là quá trình biến đổi
nguồn nhân lực về lượng, về chất theo hướng đi lên trong một thời gian dài, tương đối
ổn định.
2. Hội nhập kinh tế:
a) Khái niệm về hội nhập kinh tế:
2 ():
Giáo trình kinh tế lao động trang 35,54.
3

():
Sử dụng có hiệu quả nguồn lực con người ở Việt Nam trang 12,13.
4
Hiện nay trên thế giới đang diễn ra các quá trình toàn cầu hoá, khu vực hóa và
quốc tế hoá một cách nhanh chóng, toàn diện dưới sự tác động mạnh mẽ của cuộc cách
mạng khoa học và công nghệ. Các quá trình đó dẫn tới xu thế hội nhập kinh tế của tất cả
các nước trên thế giới.
Hội nhập kinh tế quốc tế là một thuật ngữ đã xuất hiện trong vài thập kỷ gần đây
nhưng đến nay vẫn tồn tại nhiều cách hiểu khác nhau về hội nhập kinh tế quốc tế. Có
ý kiến cho rằng hội nhập kinh tế quốc tế là sự phản ánh quá trình các thể chế quốc gia
tiến hành xây dựng, thương lượng, ký kết và tuân thủ các cam kết song phương, đa
phương và toàn cầu ngày càng đa dạng hơn, cao hơn và đồng bộ hơn trong các lĩnh vực
đời sống kinh tế quốc gia và quốc tế. Ý kiến khác lại cho rằng hội nhập kinh tế quốc tế
là quá trình loại bỏ dần các hàng rào thương mại quốc tế, thanh toán quốc tế và di
chuyển các nhân tố sản xuất giữa các nước. Tuy vậy khái niệm tương đối phổ biến được
nhiều nước chấp nhận là: Hội nhập kinh tế quốc tế là sự gắn kết nền kinh tế của mỗi
quốc gia vào các tổ chức hợp tác kinh tế khu vực và toàn cầu, trong đó mối quan hệ giữa
các nước thành viên có sự ràng buộc theo những quy định chung của khối. Nói một cách
khái quát nhất, hội nhập kinh tế quốc tế là quá trình các quốc gia thực hiện mô hình

kinh tế mở, tự nguyện tham gia vào các định chế kinh tế và tài chính quốc tế, thực hiện
thuận lợi hoá và tự do hoá thương mại, đầu tư vào các hoạt động kinh tế đối ngoại khác.
(4)
b) Tính tất yếu của hội nhập kinh tế.
Ngày nay khi hoạt động của các quốc gia không còn bó hẹp trong ranh giới lãnh
thổ của mình mà vươn rộng ra nhiều nước khác trên thế giới thì hội nhập kinh tế là một
xu thế vận động tất yếu của thời đại.
Một quốc gia dù giàu có hoặc phát triển đến đâu cũng không thể tự mình đáp ứng
được tất cả các nhu cầu của chính mình. Trình độ phát triển càng cao càng phụ thuộc
với mức độ nhiều hơn vào thị trường thế giới. Đó là một vấn đề có tính quy luật.
Đối với các nước đang phát triển trong đó có Việt Nam chúng ta thì hội nhập kinh
tế quốc tế là con đường tốt nhất để rút ngắn tụt hậu so với các nước khác và có điều kiện
phát huy tối ưu hơn những lợi thế so sánh của mình trong phân công lao động và hợp tác
quốc tế. Hội nhập kinh tế sẽ giúp chúng ta thu nhận tri thức, khoa học công nghệ tiên
tiến của thế giới, tạo sức ép để các doanh nghiệp trong nước nâng cao khả năng cạnh
4

():
Giáo trình kinh tế quốc tế trang 235.

5
tranh của mình, mở rộng thị trường ra nước ngoài, góp phần thúc đẩy kinh tế phát triển,
nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân.
3. Vai trò của nguồn nhân lực đối với tiến trình hội nhập kinh tế.
Nếu trước đây sự phát triển của một quốc gia phụ thuộc vào nguồn tài nguyên
thiên nhiên, nguồn vốn thì ngày nay quan niệm đó đã thay đổi. Theo các lý thuyết gần
đây, một nền kinh tế muốn tăng trưởng nhanh và bền vững cần dựa vào ba yếu tố cơ bản
là áp dụng công nghệ mới, phát triển kết cấu hạ tầng hiện đại và nâng cao chất lượng
nguồn nhân lực. Trong đó yếu tố và cũng là động lực quan trọng nhất của sự tăng
trưởng kinh tế bền vững chính là con người. Theo tổ chức Diễn đàn kinh tế thế giới

(WEF),nhóm yếu tố lao động là một trong 8 nhóm yếu tố quan trọng quyết định năng
lực cạnh tranh của một quốc gia. Các nước Singapore, Hàn Quốc, Malaysia… cũng đã
xác định phát triển nguồn vốn nhân lực như là yếu tố cạnh tranh cơ bản nhất. Con người
vừa là chủ thể sáng tạo ra mọi giá trị vật chất và tinh thần vừa là mục tiêu, đối tượng
hướng tới của quá trình phát triển, là trung tâm của sự phát triển. Thực tế đã chứng minh
được vai trò quyết định đó của con người trong phát triển kinh tế. Trước đây Nhật Bản
là một nước khan hiếm tài nguyên, chịu sự khắc nghiệt của tự nhiên, nghèo nàn và lạc
hậu ngang tầm nước ta. Chỉ nhờ sức mạnh nguồn nhân lực đáng khâm phục của mình
nước Nhật đã vươn mình lên thành một cường quốc trên thế giới. Ở Việt nam chúng ta
khi chuyển sang cơ chế thị trường, nhà nước đã có nhiều chính sách phát huy nguồn
nhân lực góp phần tạo nên sự tăng trưởng kinh tế ở mức cao và ổn định trong nhiều năm
qua. Điều đó đã được nhắc đến trong Nghị quyết trung ương Đảng VII, VIII và khẳng
định lại trong Nghị quyết trung ương Đảng IX: “Con người và nguồn nhân lực là nhân
tố quyết định sự phát triển của đất nước trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá”.
Trong giai đoạn hiện nay, chúng ta ngày càng nhận thức rõ vai trò quyết định của
nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao là yếu tố quan trọng đối với sự
phát triển lực lượng sản xuất và tốc độ tăng trưởng kinh tế để kinh tế Việt Nam tiếp tục
phát triển bền vững và hội nhập thành công vào nền kinh tế quốc tế.
PHẦN II:
THỰC TRẠNG NGUỒN NHÂN LỰC VIỆT NAM
6
TRONG HỘI NHẬP KINH TẾ.
1.Thực trạng nguồn nhân lực Việt Nam:
a) Lợi thế của nguồn nhân lực Việt Nam trong hội nhập kinh tế:
Một trong những ưu thế rõ rệt của lao động Việt Nam hiện nay là nguồn nhân lực
dồi dào. Đó là do quy mô dân số lớn, cơ cấu dân số trẻ được coi là “cơ cấu vàng” nên
số người trong độ tuổi lao động cũng lớn. Tỷ lệ tăng bình quân năm của nguồn nhân lực
qua nhiều năm đều lớn hơn tỷ lệ tăng dân số, hệ số phụ thuộc có xu hướng giảm. Vì vậy
quy mô nguồn nhân lực lớn thể hiện: Tại thời điểm 1/7/2004, lực lượng lao động nói
chung (bao gồm trong độ tuổi lao động và trên độ tuôỉ lao động) của cả nước là

43.255,3 nghìn người, tăng gần 2,7% so với thời điểm 1/7/2003 với quy mô tăng thêm là
1.130,6 nghìn người. Lực lượng lao động trong độ tuổi lao động có 40.805,3 nghìn
người chiếm 94,3% tăng 2,4% so với thời điểm 1/7/2003 với quy mô tăng thêm là 939,3
nghìn người.
Bảng 1: Quy mô nguồn nhân lực:
Năm 2003
(nghìn người)
2004
(nghìn người)
Lực lượng lao động
nói chung
42.124,7 43.255,3
Lực lượng lao động
trong độ tuổi lao động
39.866,0 40.805,3
Lực lượng lao động
trên độ tuổi lao động
2.450,0 2.258,7
Nguồn: Kết quả điều tra lao động - việc làm năm 2004
( Bộ lao động – thương binh và xã hội )
Cơ cấu dân số trẻ nên cơ cấu lực lượng lao động cũng trẻ. Cơ cấu lực lượng lao
động chia theo nhóm tuổi: Lực lượng lao động ở nhóm tuổi 15-24 chiếm 21,5% (không
thay đổi so với thời điểm 1/7/2003); nhóm tuổi 25-34 chiếm 25,3% (giảm 1,3%); nhóm
tuổi 35-44 chiếm 27,1% (giảm 0,3%); nhóm tuổi 45-54 chiếm 18,4% (tăng 1,2%); nhóm
từ 55 tuổi trở lên chiếm 7,7% ( tăng 0,4%). Lực lượng lao động ở nhóm tuổi 24-44 tuổi
chiếm nhiều nhất: hơn 52,4%. Đây là độ tuổi người lao động đang sung sức nhất về thể
lực, trí lực,trưởng thành về mặt kiến thức, hiểu biết, sôi nổi, giàu nhiệt huyết nên làm
việc năng nổ, xông xáo,nhiệt tình, hăng say, có hiệu quả nhất. Đây là đội ngũ chủ lực,
7
thể hiện sức trẻ của đất nước. Với ưu thế này nếu được khai thác triệt để sẽ là yếu tố

quan trọng cho phát triển kinh tế đất nước.
Cơ cấu LLLĐ nói chung của cả nước chia theo nhóm tuổi 1/7 năm 2003 & 2004
(%)
Nguồn: Kết quả điều tra lao động - việc làm năm 2004
( Bộ lao động – thương binh và xã hội )
Một ưu thế khác là nước ta có tỷ lệ tham gia lực lượng lao động của dân số lớn.
Tại thời điểm 1/7/2004 tính chung cả nước tỷ lệ tham gia lực lượng lao động của dân số
từ đủ 15 tuổi trở lên là 71,4%, giảm 0,6% so với thời điểm 1/7/2003. Ở khu vực thành
thị là 63,2% (giảm 1,1%), khu vực nông thôn là 74,6% (giảm 0,3%).
Bảng 2: Tỷ lệ tham gia lực lượng lao động năm 2003, 2004:
Nguồn: Kết quả điều tra lao động - việc làm năm 2004
( Bộ lao động – thương binh và xã hội )
Nhờ chính sách cải cách đổi mới phát triển kinh tế, chất lượng nguồn nhân lực
đã được nâng cao nhiều. Trình độ học vấn và dân trí của nguồn nhân lực Việt Nam là
khá cao. Trong những năm qua do Đảng và nhà nước ưu tiên phát triển giáo dục đào tạo
Năm 2003 (%) 2004 (%)
Khu vực thành thị 64,3 63,2
Khu vực nông thôn 74,9 74,6
Chung 72,0 71,4
8
nên đã đạt được một số thành tựu nhất định. Việt Nam được Liên Hợp Quốc đánh giá
cao về chỉ số phát triển con người: chỉ số HDI đạt 0,682 cao hơn nhiều nước trong khu
vực. Tỷ lệ mù chữ của lực lượng lao động cả nước là 5,01%, tỷ lệ tốt nghiệp phổ thông
cơ sở là 3,28%, tỷ lệ tốt nghiệp phổ thông trung học là 19,7%, so với thời điểm
1/4/2003 tỷ lệ tốt nghiệp phổ thông cơ sở tăng 2,6%, tốt nghiệp phổ thông trung học
tăng 1,4%.
Bảng 3: Trình độ học vấn phổ thông của nguồn nhân lực Việt Nam:
Năm 2003 (%) 2004 (%)
Tổng số LLLĐ 100 100
Tỷ lệ mù chữ 4,31 5,01

Tỷ lệ tốt nghiệp PTCS 30,2 32,8
Tỷ lệ tốt nghiệp PTTH 18,3 19,7
Nguồn: Kết quả điều tra lao động - việc làm năm 2004
( Bộ lao động – thương binh và xã hội )
Trình độ chuyên môn kỹ thuật của nguồn nhân lực không ngừng được nâng cao.
Tỷ lệ đã qua đào tạo nói chung của lực lượng lao động là 22,5% tăng nhiều so với các
năm trước trong đó tỷ lệ đã qua đào tạo nghề (bao gồm đào tạo nghề ngắn hạn và dài
hạn không phân biệt có hoặc không có chứng chỉ hoặc bằng nghề và tốt nghiệp sơ cấp)
là 13,3%; tốt nghiệp trung học chuyên nghiệp là 4,4%; tốt nghiệp cao đẳng, đại học trở
lên là 4,8%. So với thời điểm 1/7/2003, tỷ lệ đã qua đào tạo nói chung của lực lượng lao
động cả nước tăng 1,5%; trong đó tỷ lệ đã qua đào tạo nghề tăng 0,8%; tỷ lệ tốt nghiệp
trung học chuyên nghiệp tăng 0,3%; tỷ lệ tốt nghiệp cao đẳng, đại học trở lên tăng 0,4%.
Bảng 4: Tỷ lệ nguồn nhân lực có chuyên môn kỹ thuật ở Việt Nam:
Năm 2003 (%) 2004 (%)
Tổng số LLLĐ 100 100
Tỷ lệ đã qua đào tạo nói
chung
21,0 22,5
9
Tỷ lệ đã qua đào tạo
nghề
12,5 13,3
Tỷ lệ tốt nghiệp THCN 4,1 4,4
Tỷ lệ tốt nghiệp ĐH, CĐ
trở lên
4,4 4,8
Nguồn: Kết quả điều tra lao động - việc làm năm 2004
( Bộ lao động – thương binh và xã hội )
Công tác nghiên cứu khoa học cũng được chú trọng. Chúng ta cũng đã phát triển
được một đội ngũ cán bộ khoa học và công nghệ đông đảo. Nhiều nhà kinh tế, nhiều cán

bộ khoa học của Việt Nam cũng đã tiếp thu và tiếp cận được với nhiều tiến bộ khoa học
và công nghệ hiện đại của thế giới; nhiều công nhân, lao động Việt Nam
thông qua xuất khẩu lao động và các chuyên gia nước ngoài đã có điều kiện tiếp cận
được với những máy móc thiết bị hiện đại và tác phong lao động công nghiệp. Qua đó
chất lượng nguồn nhân lực Việt Nam cũng đã được nâng cao hơn.
Nguồn nhân lực nước ta còn có lợi thế là được tiếp thu truyền thống lịch sử của
đất nước: Truyền thống cần cù, siêng năng, chịu khó, yêu lao động. Người lao động
Việt Nam được đánh giá là thông minh, cần cù, khéo léo, có trình độ dân trí, học vấn
khá cao so với mức thu nhập quốc dân, tiếp thu nhanh tiến bộ khoa học kỹ thuật và công
nghệ của thế giới. Đây là lợi thế so sánh có ý nghĩa đối với nguồn nhân lực Việt Nam
trong quá trình tham gia hội nhập.
b) Thách thức đối với nguồn nhân lực Việt Nam:
Dù đã có những bước tiến bộ về chất lượng nguồn nhân lực như đã kể trên nhưng
nguồn nhân lực Việt Nam vẫn còn nhiều mặt hạn chế chưa đáp ứng được nhu cầu phát
triển hội nhập kinh tế, thể hiện:
Về chất lượng nguồn nhân lực: Nguồn nhân lực Việt Nam tuy dồi dào về số lượng
nhưng chất lượng không cao. Số người có trình độ chuyên môn và khoa học tuy đã
đào tạo được hơn 7 triệu người nhưng so với yêu cầu của hội nhập kinh tế thế giới thì tỷ
lệ còn thấp.
Bảng 5: Cơ cấu lực lượng lao động chia theo trình độ
chuyên môn kỹ thuật của cả nước:
Năm 2003 (%) 2004 (%)
10
CĐ, ĐH và trên ĐH 4,4 4,8
Trung học chuyên nghiệp 4,1 4,4
Đào tạo nghề / sơ cấp 12,5 13,3
Chưa qua đào tạo 79,0 77,5

Nguồn: Kết quả điều tra lao động - việc làm năm 2004
( Bộ lao động – thương binh và xã hội )

Nhìn vào bảng số liệu ta có thể thấy dù tỷ lệ có chuyên môn kỹ thuật đã tăng và tỷ
lệ chưa qua đào tạo đã giảm so với các năm trước nhưng tỷ lệ chưa qua đào tạo vẫn quá
lớn, chiếm tới 77,5%. Trong số đã qua đào tạo thì trình độ sơ cấp lại chiếm tỷ lệ lớn,
gấp rưỡi tổng hai bộ phận còn lại. Bộ phận lao động đã qua đào tạo vẫn còn nhiều lỗ
hổng, thiếu sót, hạn chế về mặt kiến thức khoa học, năng lực thực hành, phương pháp tư
duy sáng tạo, nắm bắt công nghệ hiện đại…Đó là do chất lượng giáo dục ở nước ta vẫn
thấp. Giáo dục đào tạo được thương mại hoá, chạy theo quy mô, ít chú trọng đến chất
lượng. Một bộ phận người lao động sau đào tạo không đáp ứng được yêu cầu của thị
trường lao động, đào tạo chưa thực sự tạo cho người lao động cơ hội tìm được việc làm.
Có sự thiếu hụt công nhân lành nghề cao. Các khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công
nghệ cao, khu vực FDI và xuất khẩu lao động còn gặp khó khăn trong tuyển dụng lao
động trình độ chuyên môn kỹ thuật cao ( công nhân kỹ thuật lành nghề cao, lao động
trình độ đại học trở lên được đào tạo có chất lượng tốt ) để đáp ứng chuyển giao khoa
học và công nghệ mới từ nước ngoài. Người lao động hạn chế về trình độ năng lực, tay
nghề và phong cách làm việc. Phần lớn lao động đang làm việc trong các doanh nghiệp
đều hạn chế về năng lực làm việc kể cả lao động trực tiếp và lao động quản lý. Người
lao động ít được đào tạo một cách bài bản, kiến thức nghề nghiệp và kỹ năng làm việc
của nhiều người hoặc không còn phù hợp hoặc chưa đáp ứng được yêu cầu của thực tế.
Quy mô lao động qua đào tạo và chất lượng lao động chuyên môn kỹ thuật có khoảng
cách so với nhiều nước trên thế giới: Chất lượng đào tạo trình độ chuyên môn kỹ thuật
của lao động Việt Nam chỉ đạt 17,86/60 điểm (60 là điểm tối đa) trong khi Singapore là
42,16 điểm, Hàn Quốc là 46,06 điểm, Trung Quốc là 31,5 điểm, Thái Lan là 18,46 điểm
và Philipine là 29,85 điểm.
(5)
Có thể thấy sức cạnh tranh của lao động Việt Nam đang
5

():
Tạp chí thông tin Thị trường lao động số 7/2004/trang 1.
11