Các phương châm xử lý trong hoạt động đối ngoại và những thành tựu cơ bản của đối ngoại thời kỳ đổi mới

Câu 3 – Các phương châm xử lý trong hoạt động đối ngoại và những
thành tựu cơ bản của đối ngoại thời kỳ đổi mới
Mở đầu
Công cuộc đổi mới do Đảng cộng sản Việt nam khởi xướng và lãnh
đạo 25 năm qua đã đạt được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử.
Đây là kết quả của cả một quá trình tìm tòi, trải nghiệm và liên tục đổi mới
tư duy của Đảng ta trên mọi lĩnh vực, trong đó đổi mới tư duy đối ngoại để
hoạch định và triển khai thực hiện đường lối đối ngoại rộng mở, đa phương
hoá, đa dạng hoá các quan hệ quốc tế có vị trị quan trong nổi bật. Nhờ vậy
quan hệ quốc tế của nước ta được mở rộng, vị thế của đất nước ta trên thế
giới không ngừng củng cố và nâng cao, tạo điều kiện kết hợp một cách hiệu
quả sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại, phục vụ xây dựng và bảo vệ
Tổ quốc trong đổi mới đi lên xây dựng chủ nghĩa xã hội.
Tư tưởng chỉ đạo, mục tiêu, nguyên tắc và nhiệm vụ đối ngoại
Đường lối đối ngoại độc lập tự chủ rộng mở, đa dạng hoá, đa phương
hoá của Đảng được hoạch định là sự kết tinh của một quá trình trăn trở, đổi
mới tư duy về đối ngoại trên cơ sở kế thừa truyền thống ngoại giao của dân
tộc, sự vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác Lê Nin và tư tưởng Hồ Chí Minh.
Đường lối đối ngoại bao hàm nhiều nội dung phong phú, thể hiện một hệ
thống các chủ trưong, quan diểm của đảng để chỉ đạo toàn bộ hoạt động
trên lĩnh vực quốc tế của nước ta thời kỳ đổi mới.
Theo đó, quan điểm đa phương hoá được nhận thức là mở rộng quan
hệ với nhiều nươc, nhiều đối tác trên cơ sở bình đẳng, cùng có lợi, cùng tồn
tại hoà bình, không phụ thuộc không phụ thuộc vào sự khác biệt chính trị
xã hội.
Trong hoạch định đường lối đối ngoại, Đảng và Nhà nước ta rất chú
trọng việc xác định và làm rõ tư tưởng chỉ đạo đối với hoạt động đối ngoại.
Có tư tưởng chỉ đạo đúng đắn, hoạt động đối ngoại sẽ được định hướng để
có thể đạt được lợi ích đối ngoại và mục tiêu của đường lối, chính sách đối
ngoại. Do đó, tư tưởng chỉ đạo đối ngoại trước hết phải xuất phát từ lợi ích
quốc gia, dân tộc trong quan hệ quốc tế và mục tiêu đối ngoại của đất nước.

Mặt khác tư tưởng chỉ đạo đối ngoại phải được xác định sao cho vừa thể
hiện được sự kiên định các vấn đề có tính nguyên tắc, vừa đảm bảo tính
linh hoạt nhằm phát huy tính chủ động, tích cực, sáng tạo trong quá trình
triển khai thực hiện đường lối, chính sách đối ngoại.
Đối với Việt Nam, trong quá trình đổi mới, lợi ích quốc gia dân tộc
cơ bản, chân chính và cơ bản nhất trong hoạt động đối ngoại được Đảng và
Nhà nước ta xác định rõ là giữ vững hoà bình để phát triển. Mục tiêu của
chính sách đối ngoại hiện nay của Đảng và Nhà nước ta được xác định là
tạo môi trường quốc tế hoà bình, thuận lợi cho xây dựng và bảo vệ tổ quốc,
đồng thời góp phần tích cực đấu tranh cho mục tiêu thời đại.
Xuất phát từ lợi ích và mục tiêu đối ngoại đã được xác định, ngay từ
Hội nghị Trung ương 3 (khoá VII), Đảng ta đã đề ra tư tưởng chỉ đạo của
đường lối đối ngoại rộng mở, đa phương hoá, đa dạng hoá là “giữ vững hoà
bình, độc lập, thống nhất và chủ nghĩa xã hội, đồng thời phải rất sáng tạo,
năng động, linh hoạt phù hợp với vị trí, điều kiện và hoàn cảnh cụ thể nước
ta, cũng như diễn biến của tình hình thế giới và khu vực, phù hợp với từng
đối tượng ta có quan hệ”. Đây chính là sự kế thừa và vận dụng một cách
sáng tạo quan điểm “dĩ bất biến, ứng vạn biến”, vừa kiên định về nguyên
tắc chiến lược, vừa mềm dẻo, linh hoạt về sách lược trong tư tưởng Hồ Chí
Minh đối với việc xử lý các vấn đề quốc tế và quan hệ đối ngoại của nước
ta trong tình hình mới.
Đó còn là sự phát triển nhất quán tư tưởng “thêm bạn, bớt thù” trong
chính sách đối ngoại rộng mở, luôn coi trọng phát triển quan hệ với tất cả
các nước, vùng lãnh thổ và các tổ chức quốc tế của Đảng và Nhà nước ta.
Từ chủ trương mở rộng quan hệ đối ngoại của đại hội VI, với những kết
quả đối ngoại trong 25 năm qua đã cũng cố những bước tiến vững chắc của
nước ta trên con đường đưa phương châm: “Việt nam muốn là bạn với tất
cả các nước” của Đại hội VII, “ sẵn sàng là bạn, là đối tác tin cậy,,,” của
Đại hội IX, “là bạn, là đối tác tin cậy …” của Đại hội X, “là bạn, đối tác tin
cậy và thành viên có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế…” của Đại hội

XI từng bước trở thành hiện thực.
Với nguyên tắc cơ bản bao trùm là “giữ vững hoà bình, độc lập,
thống nhất và chủ nghĩa xã hội”, hoạt động đối ngoại của nước ta cần phải
tuân thủ 04 nguyên tắc cơ bản sau: Tôn trọng độc lập, chủ quyền, toàn vẹn
lãnh thổ, không can thiệp công việc nội bộ của nhau; Không đe doạ hoặc
dùng vũ lực; Giải quyết bất đồng, tranh chấp bằng thương lượng hoà bình;
Tôn trong lẫn nhau, bình đẳng và cùng có lợi.
Phù hợp với mục tiêu của đường lối đối ngoại đổi mới, Đảng ta xác
định nhất quán nhiệm vụ đối ngoại cơ bản trong suốt thời kỳ đổi mới là
”giữ vững môi trường hoà bình, tạo điều kiện quốc tế thuận lợi cho công
cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, đồng thời góp phần tích cực
vào cuộc đấu tranh chung của nhân dân thế giới vì hoà bình, độc lập dân
tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội”. Công tác đối ngoại trước hết là vì lợi ích
dân tộc, giữ vững môi trường hoà bình để phục vụ xây dựng và bảo vệ Tổ
quốc. Song, đặt cao lợi ích dân tộc không phải là từ bỏ chủ nghĩa quốc tế
chân chính, mà còn góp phần tích cực làm nghĩa vụ quốc tế trong điều kiệ,
khả năng cho phép vì mục tiêu thời đại.
Từ nhiệm vụ đối ngoại nêu trên, Hội nghị Trung ương 3 (khoá VII)
Đảng ta đã nêu ra và thực hiện bốn phương châm xử lý các vấn đề quốc tế.
Đây là những cẩm nang để triển khai hiệu quả đường lối đối ngoại rộng
mở:
Một là, đảm bảo lợi ích dân tộc chân chính, kết hợp nhuần nhuyễn
chủ nghĩa yêu nước và chủ nghĩa quốc tế của giai cấp công nhân.
Phương châm này thực chất là nhằm xử lý mối quan hệ giữa lợi ích
dân tộc và đoàn kết quốc tế trong điều kiện mới, coi cách mạng Việt nam là
một bộ phận của cách mạng thế giới, đồng thời kết hợp hài hoà sức mạnh
dân tộc với sức mạnh thời đại. Lợi ích dân tộc chân chính là không mẫu
thuẫn mà còn phù hợp với lợi ích dân tộc và tiến bộ xã hội của nhân dân
các nước trên thế giới. Làm tốt nhiệm vụ dân tộc sẽ góp phần quan trọng
cho nhiệm vụ quốc tế, là sự đóng góp tốt nhất vào cuộc đấu tranh chung

của nhân dân thế giới vì hoà bình, độc lập, dân chủ và tiến bộ xã hội.
Hai là, Giữ vững độc lập, tự chủ, tự cường, đẩy mạnh đa dạng hoá,
đa phương hoá quan hệ đối ngoại.
Đây là lần đầu tiên trong văn kiện của Đảng đề cập đến khái niệm đa
phương hoá, đa dạng hoá quan hệ quốc tế, nhấn mạnh độc lập, tự chủ gắn
liền với đa phương hoá, đa dạng hoá quan hệ quốc tế để tạo thế đứng vững
chắc của Việt nam trên trường quốc tế, tạo điều kiện thuận lợi cho xây
dựng và bảo vệ đất nước. Xác định độc lập, tự chủ, tự cường là lấy sức
mạnh bên trong làm nền tảng, điều kiện để mở rộng ảnh hưởng, vị thế quốc
tế của nước ta, không phải biệt lập mà phải gắn với đa dạng đa phương.
Ba là, nắm vững hai mặt hợp tác và đấu tranh trong quan hệ quốc
tế.
Hợp tác và đấu tranh là hai mặt gắn bó hữu cơ, do vậy, trong xử lý
các vấn đề quốc tế, yêu cầu đặt ra là phải kết hợp nhuần nhuyễn hai mặt
hợp tác và đấu tranh, tránh hợp tác hoặc đấu tranh một chiều, vì cả hai
khuynh hướng này đều bất lợi cho đất nước. Đảng ta nhấn mạnh một nhận
thức mới là đấu tranh nhằm hợp tác, tránh trực diện đối đầu, không để cho
các thế lực không thân thiện lợi dụng sơ hở của ta để đẩy nước ta và thế cô
lập, đặc biệt là tránh bị khiêu khích vũ trang. Thức đẩy hợp tác nhưng vẫn
phải đấu tranh dưới hình thức, mức độ thích hợp với từng đối tượng, từng
vấn đề nhằm bảo vệ lợi ích dân tộc, thiết lập quan hệ bình đẳng, cùng có
lợi, cùng tồn tại hoà bình. Nắm vững phương châm này còn nhằm lợi dụng
mâu thuẩn và sự cạnh tranh giữa các đối tác có quan hệ với nước ta, tranh
thủ những lực lượng có thể tranh thủ được, phân hoá và thu hẹp các thế lực
chống đối hoặc không thân thiện với ta.
Bốn là, tham gia hợp tác khu vực, đồng thời mở rộng quan hệ với tất
cả các quốc gia.
Thể hiện chính sách đối ngoại rộng mở, tạo môi trường hoà bình, ổn
định và phát triển ở khu vực và trên toàn thế giới, thuận lợi cho công cuộc
xây dựng và bảo vệ đất nước, đảm bảo cho nước ta có một vị trí có lợi

trong quan hệ quốc tế, có thêm khả năng ứng phó các tình huống bất trắc,
đồng thời phù hợp với xu thế toàn cầu hoá và khu vực hoá trên thế giới.
Tham gia hợp tác khu vực và mở rộng quan hệ quốc tế không mâu thuẩn
mà còn hỗ trợ nhau. Mở rộng quan hệ với các quốc gia trên thế giới là nhân
tố quan trọng có ảnh hưởng và tác động đáng kể đến an ninh và phát triển
khu vực và của nước ta.
Nghị quyết số 13 của Bộ Chính trị (khóa VI) tháng 5-1988 là mốc
khởi đầu của quá trình đổi mới tư duy, nhận thức và đường lối đối ngoại
của Đảng ta. Đảng đã có những điều chỉnh quan trọng trong hoạt động đối
ngoại với chủ trương đa dạng hoá quan hệ quốc tế. Sau năm 1991, chính
sách đối ngoại rộng mở, đa dạng hoá, đa phương hoá được thực hiện.
Hội nghị Trung ương 6 Khoá VI (tháng 3-1989) đề ra các quyết sách
đối phó với những tác động phức tạp từ diễn biến của tình hình thế giới đối
với nước ta và công cuộc đổi mới ở Việt Nam. Trong đó, quan hệ đối ngoại
đã chuyển mạnh từ quan hệ chính trị sang quan hệ kinh tế là chủ yếu.
Định hướng về đối ngoại của nước ta được xác định trong Cương
lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (Bổ sung,
phát triển năm 2011) là “Thực hiện nhất quán đường lối đối ngoại độc lập,
tự chủ, hoà bình, hợp tác và phát triển; đa phương hoá, đa dạng hoá quan
hệ, chủ động và tích cực hội nhập quốc tế; nâng cao vị thế của đất nước; vì
lợi ích quốc gia, dân tộc, vì một nước Việt Nam xã hội chủ nghĩa giàu
mạnh; là bạn, đối tác tin cậy và thành viên có trách nhiệm trong cộng đồng
quốc tế, góp phần vào sự nghiệp hoà bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến
bộ xã hội trên thế giới.”
Một là, Coi trọng phát triển quan hệ hợp tác hữu nghị với tất cả các
nước láng giềng và khu vực nhằm tạo môi trường hoà bình, ổn địnhcung
quanh nước ta. Đây là hướng ưu tiên hàng đầu trong hoạt động đối ngoại
của Đảng và Nhà nước ta vì lợi ích bảo đảm điều kiện thuận lợi cơ bản và
lâu dài cho sự phát triển và an ninh của đất nước. Trên hướng này
Hai là, Tiếp tục củng cố quan hệ với các nước bạn bè truyền thống,

vốn có quan hệ hữu nghị, hợp tác hiệu quả trên nhiều mặt với Việt nam như
Ấn Độ, Cu Ba, Cộng hoà dân chủ nhân dân Triều Tiên. Điều đó có ý nghĩa
quan trọng đối với lợi ích đất nước, lợi ích của chủ nghĩa xã hội và phong
trào độc lập dân tộc, thể hiện chính sách trước sau như một của đảng và nhà
nước ta. Duy trì quan hệ sẵn có về mặt Nhà nước và mở rộng hợp tác kinh
tế thương mại với các nước cộng hoà thuộc Liên xô cũ và Đông Âu, tìm ra
các khả năng mới về hợp tác, liên doanh.
Ba là, Kiên định chủ nghĩa quốc tế và giai cấp công nhân trên tinh
thần đổi mới. Kiên định lập trường của chủ nghĩa quốc tế vô sản, thấm
nhuần tinh thần đoàn kết quốc tế và hợp tác với toàn thể nhân dân lao động
trên thế giới, tích cực thực hiện những nghĩa vụ quốc tế của mình bằng
những hoạt động thiết thực
Bốn là, Tăng cường quan hệ hợp đoàn kết hợp tác với các đảng cộng
sản và công nhân, các đảng cánh tả. Trước sau như một ủng hộ các đảng
cộng sản và công nhân, các phong trào tiến bộ xã hội trong cuộc đấu tranh
vì những mục tiêu chung của thời đại; mở rộng quan hệ với các đảng cánh
tả, các đảng cầm quyền trên thế giới trên cơ sở giữ vững độc lập, tự chủ, vì
hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển.
Năm là, thúc đẩy quan hệ đa dạng với các nước phát triển và các tổ
chức quốc tế. Việt nam khẳng định mối quan hệ đa dạng với các nước phát
triển, các tổ chức quốc tế, tham gia giải quyêt các vấn đề toàn cầu, góp
phần xây dựng trật tự chính trị, kinh tế quốc tế dân chủ, công bằng. Nghị
quyết Trung ương 8 khoá IX xác định thúc đẩy quan hệ với các nước và
trung tâm lớn trên nguyên tắc bình đẳng, cùng có lợi, không can thiệp vào
công việc nội bội của nhau, tạo thế đan xen lợi ích giữa các nước này với
việt Nam, tránh bị rơi vào thế đối đầu, cô lập hay lệ thuộc. Đây là bước
phát triển mới trong chính sách của đảng và nhà nước ta với các nước lớn.
Quan hệ với các nước lớn, đặc biệt là Mỹ và Trung Quốc được xác dịnh là
một trong những ưu tiên đối ngoại hàng đầu của nước ta hiện nay.
Tư tưởng chỉ đạo và phương hướng cơ bản đường lối đối ngoại của

Đảng ta hiện nay là kế thừa, phát huy truyền thống quý báu của dân tộc ta
từ hàng ngàn năm dựng nước và giữ nước. Là sự phát triển và hoàn thiện
nền ngoại giao Việt nam dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác Lênin,
tư tưởng Hồ chí Minh, dựa trên tổng kết đấu tranh cách mạng.
Thực hiện đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ mở rộng quan hệ quốc
tế, kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại. Tiếp tục thực hiện tốt
công cuộc đổi mới, đẩy nhanh công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước,
đưa cách mạng Việt nam tiếp tục phát triển trên con đường xã hội chủ
nghĩa và góp phàn tích cực vào cuộc đấu tranh vì hòa bình, độc lập dân tộc,
dân chủ và tiến bộ xã hội của nhân dân toàn thế giới.
Nhìn một cách tổng quát những thành tựu trong hoạt động đối ngoại
Việt nam thời kỳ đổi mới đã góp phần phá được thế bao vây, cấm vận, mở
rộng được quan hệ song phương và đa phương với các nước và các tổ chức
quốc tế, chủ động hội nhập kinh tế quốc tế, thu hút một khối lượng khá lớn
vốn đầu tư bên ngoài cùng nhiều công nghệ và kinh nghiệm quản lý tiên
tiến; góp phần đưa đất nước ra khỏi khủng hoảng kinh tế-xã hội, tạo bước
phát triển mới cho nền kinh tế đất nước. Thế và lực của Việt nam được
nâng cao trên trường quốc tế.
Đó là tạo ra thế và lực tạo đà cho cho đất nước ta thoát ra khỏi cuôc
khủng hoảng kinh tế, xã hội, phá bỏ thế bao vây cấm vận của Mỹ, mở cửa
hội nhập kinh tế quốc tế, tranh thủ thời cơ để phát triển. Từ năm 1986 đảng
chủ trương thực hiện đường lối đối ngoại mở rộng hội nhập. đã giải quyết
vấn đề Campuchia thể hiện sâu sắc tính chất chính nghĩa của Việt nam.
Bình thường hóa quan hệ với Mỹ (1995) và thúc đẩy quan hệ hợp tác.
Bình thường hóa quan hệ với Trung Quốc (1991), ký kết các hiệp
định đường biên giới trên bộ, trên biển, hiệp định khai thác tài nguyên trên
vùng biển đông với Trung Quốc. Giải quyết tốt các vấn đề còn tồn đọng về
biên giới với Lào và Campuchia.
Được kết nạp là thành viên chính thức hiệp hội các nước Asean
(1995) và đóng vai trò ngày càng quan trọng trong tổ chức này.

Mở rộng quan hệ với các nước trên thế giới Việt nam có quan hệ
chính thức với 174 nước,trong đó bao gồm tất cả các nước lớn, có quan hệ
thương mại với 220 nước và vùng lãnh thổ, cùng hơn 500 tổ chức quốc tế.
Thành viên chính thức của các tất cả các tổ chức quốc tế lớn, các tổ chức và
định chế thương mại, tài chính chủ chốt ở khu vực cũng như trên thế giới.
Quan hệ tốt với các nước XHCN, có quan hệ tốt với các ĐCS, công nhân
với phong trào đấu tranh của các lực lượng tiến bộ trên thế giới.
Hoạt động đối ngoại đã góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh
tế, củng cố quôc phòng an ninh và nâng cao uy tín của Việt nam, thu hút
mạnh mẽ đầu tư của nước ngoài, đầu tư nước ngoài vào Việt nam ngày
càng tăng. công đồng người việt ở nước ngoài nâng cao ý thức dân tộc,
đóng góp vào sự phát triển của đất nước.
Việt nam tham gia ngày càng tích cực và có uy tín trong các tổ chức
và diễn đàn quốc tế, khu vực tham gia hội đồng châ hành Unesco, ủy viên
không thường trực hội đồng bảo an LHQ, tham gia tích cực vào tổ chức
APEC, ASEM, gia nhập WTO, giữ vững môi trường hòa bình ổn định, trật
tự an toàn xã hội, củng cố quốc phòng an ninh, đập tan giải quyết tốt những
vấn đề nổi cộm do chủ nghĩa đế quốc âm mưu “diễn biến hòa bình” thông
qua việc giúp các tổ chức phản động, kích động vấn đề dân tộc, tôn giáo ở
tây bắc, tây nguyên, tây nam bộ…
Quán triệt quan điểm, đường lối, chính sách của đảng các hoạt động
đối ngoại của đảng tiếp tục được triển khai dồng bộ, chủ động, tích cực thu
được nhiều thành tựu to lớn. chính sách đối ngoại của Việt nam đã góp
phần giữ vững ổn định chính trị, bảo vệ định hướng an ninh trật tự và phát
triển đất nước.
Những thành tực trong triển khai chính sách đối ngoại đổi mới là
thực tiễn hết sức sinh động chứng tỏ sự kiên định nhất quán đường lối đối
ngoại độc lập tự chủ, hoà bình, hợp tác và phát triển, chính sách đối ngoại
rộng mở, đa phương hoá, đa dạng hoá các quan hệ quốc tế, chủ động và
tích cực hội nhập kinh tế quốc tế là sự lựa chọn đúng đắn, tất yếu đối với

nước ta trong bối cảnh toàn cầu hoá sối động hiện nay.
Đây là cơ sở để đất nước ta vững bước trên đường hội nhập và phát
triển, công nghiệp hoá, hiện đại hoá thành công, hướng tới mục tiêu “ dân
giàu. nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”.