Chuyên đề tác gia Nam Cao

Giáo viên: Trần Cảnh Huy
Trường THPT Chuyên Nguyễn Tất Thành

ĐỀ CƯƠNG
ĐỀ CƯƠNG
I. CUỘC ĐỜI
I. CUỘC ĐỜI
1. TIỂU SỬ
1. TIỂU SỬ
2. CON NGƯỜI
2. CON NGƯỜI
II. QUAN ĐIỂM NGHỆ THUẬT
II. QUAN ĐIỂM NGHỆ THUẬT
1. QUAN ĐIỂM NGHỆ THUẬT
1. QUAN ĐIỂM NGHỆ THUẬT
2. CÁC TÁC PHẨM CỦA NAM CAO TRƯỚC CÁCH MẠNG
2. CÁC TÁC PHẨM CỦA NAM CAO TRƯỚC CÁCH MẠNG
3. NGHỆ THUẬTTRONG CÁC TRANG VIẾT CỦA NAM CAO
3. NGHỆ THUẬTTRONG CÁC TRANG VIẾT CỦA NAM CAO
III. THÊM MỘT LẦN NHÌN LẠI CÁC TÁC PHẨM CỦA
III. THÊM MỘT LẦN NHÌN LẠI CÁC TÁC PHẨM CỦA
NAM CAO
NAM CAO
IV. ĐÁNH GIÁ
IV. ĐÁNH GIÁ


Nam Cao là một tác gia lớn trong nền văn học
Nam Cao là một tác gia lớn trong nền văn học
nước nhà. Vị thế Nam Cao ngày càng được
nước nhà. Vị thế Nam Cao ngày càng được
khẳng định bằng những khám phá mới mẻ và
khẳng định bằng những khám phá mới mẻ và
sâu sắc của ông. Điểm đặc biệt của Nam Cao là
sâu sắc của ông. Điểm đặc biệt của Nam Cao là
một lối đi đầy gai góc; đầy sự táo bạo. Ở mỗi tác
một lối đi đầy gai góc; đầy sự táo bạo. Ở mỗi tác
phẩm của mình, Nam Cao luôn để lại dấu ấn
phẩm của mình, Nam Cao luôn để lại dấu ấn
riêng không thể nào lẫn được
riêng không thể nào lẫn được

Về mặt nghệ thuật, Nam Cao luôn đặt chính trái
Về mặt nghệ thuật, Nam Cao luôn đặt chính trái
tim mình ra đầu ngọn bút, thực sự hóa thân,
tim mình ra đầu ngọn bút, thực sự hóa thân,
cùng đau và quằn quại với nỗi đau của nhân vật
cùng đau và quằn quại với nỗi đau của nhân vật
mình.
mình.

CUỘC ĐỜI
CUỘC ĐỜI

1.TIỂU SỬ
1.TIỂU SỬ
- Nhà văn Nam Cao tên thật là Trần Hữu Tri sinh
- Nhà văn Nam Cao tên thật là Trần Hữu Tri sinh
ngày 29 tháng 10 năm 1917 trong một gia đình
ngày 29 tháng 10 năm 1917 trong một gia đình
trung nông trước có buôn bán ít nhiều nhưng về
trung nông trước có buôn bán ít nhiều nhưng về
sau bị phá sản. Nam Cao quê ở làng Đại Hoàng
sau bị phá sản. Nam Cao quê ở làng Đại Hoàng
phủ Lí Nhân tỉnh Hà Nam (nay là xã Hòa Hậu
phủ Lí Nhân tỉnh Hà Nam (nay là xã Hòa Hậu
huyện Lí Nhân)
huyện Lí Nhân)


Nam Cao sinh trưởng
Nam Cao sinh trưởng
trong một gia đình
trong một gia đình
nghèo đời sống chật
nghèo đời sống chật
vật, trong các anh em
vật, trong các anh em
chỉ có mình Nam Cao
chỉ có mình Nam Cao
được ăn học đàng
được ăn học đàng
hoàng. Đói nghèo đã
hoàng. Đói nghèo đã

đeo bám và giày vò
đeo bám và giày vò
Nam Cao ngay từ thưở
Nam Cao ngay từ thưở
nhỏ
nhỏ
Tuổi thơ Nam Cao
gắn với món bánh dân
dã như thế này


Sau khi trượt bậc thành chung, Nam Cao cưới
Sau khi trượt bậc thành chung, Nam Cao cưới
vợ năm đó nhà văn 18 tuổi. Sau đó nhà văn
vợ năm đó nhà văn 18 tuổi. Sau đó nhà văn
vào Sài gòn sống với người cậu là ông Ba
vào Sài gòn sống với người cậu là ông Ba
Lễ.thời gian ở sài gòn Nam Cao đã phải sống
Lễ.thời gian ở sài gòn Nam Cao đã phải sống
bằng nhiều nghề:làm gia sư, dạy tư, phóng
bằng nhiều nghề:làm gia sư, dạy tư, phóng
viên, kịch bóng và cả những nghề người trí
viên, kịch bóng và cả những nghề người trí
thức không bao giờ nghĩ tới
thức không bao giờ nghĩ tới


Vì quá ốm yếu năm
Vì quá ốm yếu năm
1938 nhà văn về quê

1938 nhà văn về quê
với một thân hình
với một thân hình
xanh xao, gầy guộc.
xanh xao, gầy guộc.
Và cũng chỉ ba tháng
Và cũng chỉ ba tháng
sau Nam Cao lại lên
sau Nam Cao lại lên
Hà Nội dạy cho
Hà Nội dạy cho
trường tư thục Công
trường tư thục Công
Thanh
Thanh
Hình ảnh Nam Cao khi
ở Sài Gòn về


Nhà văn tiếp tục ở lại
Nhà văn tiếp tục ở lại
Hà Nội đẻ nuôi sống
Hà Nội đẻ nuôi sống
một gia đình gồm một
một gia đình gồm một
vợ và hai con. Đến
vợ và hai con. Đến
năm 1945 Nam Cao
năm 1945 Nam Cao
tham gia cướp chính

tham gia cướp chính
quyền ở quê nhà. Rồi
quyền ở quê nhà. Rồi
tronog những năm sau
tronog những năm sau
đó nhà văn tham gia
đó nhà văn tham gia
công tác dân vận
công tác dân vận
tuyền
tuyền


Năm 1947 Nam Cao
Năm 1947 Nam Cao
lên chiến khu Việt
lên chiến khu Việt
Bắc cùng Tô Hoài và
Bắc cùng Tô Hoài và
Trần Đình Thọ.thời
Trần Đình Thọ.thời
gian này nhà văn
gian này nhà văn
được kết nạp vào
được kết nạp vào
đảng. Tại chiến khu
đảng. Tại chiến khu
Việt Bắc Nam Cao
Việt Bắc Nam Cao
đã làm báo soạn kịch

đã làm báo soạn kịch
và viết tác phẩm
và viết tác phẩm
“
“
nhật kí ở rừng”
nhật kí ở rừng”


Nhà văn Nam Cao
lúc chiến khu
Nhà
văn
Nam
Cao

- Năm 1951 trên đường
- Năm 1951 trên đường
đi công tác vùng sau
đi công tác vùng sau
lưng địch cùng
lưng địch cùng
Nguyễn Huy Tưởng
Nguyễn Huy Tưởng
nhà văn đã bị địch
nhà văn đã bị địch
bắt và sát hại tại gần
bắt và sát hại tại gần
bốt Hoàng Giáp
bốt Hoàng Giáp

Nơi nhà văn
Nam Cao hi sinh

Mãi về sau này người nhà của ông mới tìm
Mãi về sau này người nhà của ông mới tìm
thấy nơi yên nghỉ của nhà văn
thấy nơi yên nghỉ của nhà văn

2. Con người
2. Con người

Đã có ai đã từng nói rằng: “văn là người”. Con
Đã có ai đã từng nói rằng: “văn là người”. Con
người sống đẹp luôn tạo ra những tac phẩm
người sống đẹp luôn tạo ra những tac phẩm
đẹp. Cái đẹp của con người là nền là gốc rễ
đẹp. Cái đẹp của con người là nền là gốc rễ
của cái đẹp văn chương.
của cái đẹp văn chương.

Nam Cao cũng vậy. Theo hồi kí của Nguyễn
Nam Cao cũng vậy. Theo hồi kí của Nguyễn
Khải thì “Nam Cao mà đi với Nguyễn Huy
Khải thì “Nam Cao mà đi với Nguyễn Huy
Tưởng giống như một trời một vực. Anh
Tưởng giống như một trời một vực. Anh
Tưởng thì bề về con Nam Cao trông khắc khổ
Tưởng thì bề về con Nam Cao trông khắc khổ
đến tội nghiệp và trông thật lạnh lùng
đến tội nghiệp và trông thật lạnh lùng

- Còn theo Tô Hoài Nam Cao trông khó bắt
- Còn theo Tô Hoài Nam Cao trông khó bắt
chuyện gần anh mới thấy sự nồng nhiệt của
chuyện gần anh mới thấy sự nồng nhiệt của
anh
anh
- Cái lạnh lùng ấy cũng chỉ là bề ngoài. Sự khắc
- Cái lạnh lùng ấy cũng chỉ là bề ngoài. Sự khắc
khổ của khuôn mặt là biểu hiện cho một nội
khổ của khuôn mặt là biểu hiện cho một nội
tâm luôn giằng xé giữa phần người và phần
tâm luôn giằng xé giữa phần người và phần
con. Chính con gái nhà văn cũng khẳng định
con. Chính con gái nhà văn cũng khẳng định
khuôn mặt Nam Cao toát ra vẻ ngoài của
khuôn mặt Nam Cao toát ra vẻ ngoài của
người sống nội tâm
người sống nội tâm

- Hơn nữa Nam Cao lại là người theo đạo thiên
- Hơn nữa Nam Cao lại là người theo đạo thiên
chúa vậy nên các tác phẩm của ông như lời xưng
chúa vậy nên các tác phẩm của ông như lời xưng
tội của nhân loại và của chính mình. Đó là sự cắn
tội của nhân loại và của chính mình. Đó là sự cắn
rứt của lương tâm sống cho xứng đáng làm CON
rứt của lương tâm sống cho xứng đáng làm CON
NGƯỜI
NGƯỜI

- “Một nhà văn lớn đồng thời cũng là một nhà tư
- “Một nhà văn lớn đồng thời cũng là một nhà tư
tưởng lớn” (Gorki). Nam Cao là con người giàu
tưởng lớn” (Gorki). Nam Cao là con người giàu
tình thương. Ngay từ ngày còn nhỏ ông đã chịu
tình thương. Ngay từ ngày còn nhỏ ông đã chịu
cảnh đói nghèo nên ông dễ đồng cảm với những
cảnh đói nghèo nên ông dễ đồng cảm với những
người nghèo khổ
người nghèo khổ


gốc rễ cho các tác phẩm của
gốc rễ cho các tác phẩm của
Nam Cao sau này
Nam Cao sau này

II. SỰ NGHIỆP VĂN HỌC
Các tác phẩm trước Cách mạng
- Chí phèo - 1941 NXB Đời mới
- Chí phèo - 1941 NXB Đời mới
- Nửa đêm - 1943 NXB Cộng lực
- Nửa đêm - 1943 NXB Cộng lực
- Truyện người hàng xóm (truyện
- Truyện người hàng xóm (truyện
dài): in trên Trung Bắc chủ
dài): in trên Trung Bắc chủ
nhật, từ tháng 4 đến tháng 9
nhật, từ tháng 4 đến tháng 9
năm 1941

năm 1941
- Và tiểu thuyết Sống mòn viết
- Và tiểu thuyết Sống mòn viết
năm 1944 in vào năm 1956 (sau
năm 1944 in vào năm 1956 (sau
khi nhà văn hi sinh)
khi nhà văn hi sinh)

Các tác phẩm sau cách
Các tác phẩm sau cách
mạng:
mạng:
- Đôi mắt truyện ngắn đăng
- Đôi mắt truyện ngắn đăng
báo năm 1948
báo năm 1948
- Chuyện biên giới (tập kí)
- Chuyện biên giới (tập kí)
NXB Văn nghệ 1951
NXB Văn nghệ 1951
- Đóng góp (kịch) NXB Văn
- Đóng góp (kịch) NXB Văn
nghệ 1951
nghệ 1951


Ngoài ra còn một số
Ngoài ra còn một số
truyện di cảo trước
truyện di cảo trước

1945 bị mất bản thảo
1945 bị mất bản thảo
như :
như :
-
Cái bát
Cái bát
-
Một đời người
Một đời người
-
Cái miếu
Cái miếu
-
Ngày lụt
Ngày lụt

II. SỰ NGHIỆP VĂN HỌC
QUAN NIỆM NGHỆ THUẬT
QUAN NIỆM NGHỆ THUẬT
1. Về tác phẩm văn chương
1. Về tác phẩm văn chương
“
“
Nghệ thuật không cần phải là ánh trăng
Nghệ thuật không cần phải là ánh trăng
lừa dối, không nên là ánh trăng lừa dối, nghệ
lừa dối, không nên là ánh trăng lừa dối, nghệ
thuật chỉ có thể là tiếng kêu đau khổ thoát ra
thuật chỉ có thể là tiếng kêu đau khổ thoát ra

từ những kiếp lầm than”
từ những kiếp lầm than”
(Trăng sáng).
(Trăng sáng).
→
→
Văn học phải phản ánh chân thật cuộc sống.
Văn học phải phản ánh chân thật cuộc sống.


Trước đây Nam Cao
Trước đây Nam Cao
cũng tập viết thơ dưới
cũng tập viết thơ dưới
các bút danh như
các bút danh như
Nguyệt, Thúy Rư
Nguyệt, Thúy Rư
nhưng dần Nam Cao
nhưng dần Nam Cao
cũng tìm đúng cái
cũng tìm đúng cái
mạch văn của mình
mạch văn của mình
mà khơi sâu. Nam Cao
mà khơi sâu. Nam Cao
mới thật sự là Nam
mới thật sự là Nam
Cao chứ không phải là
Cao chứ không phải là

Nguyệt hay Thúy Rư
Nguyệt hay Thúy Rư
nào khác bằng tác
nào khác bằng tác
phẩm Chí phèo
phẩm Chí phèo
Những trang dằn mình
như lấy chính máu
mình mà viết
Của Nam Cao

Trước khi đến với văn xuôi Nam Cao cũng đã
Trước khi đến với văn xuôi Nam Cao cũng đã
sáng tác một số bài thơ. Sau đây là một đoạn
sáng tác một số bài thơ. Sau đây là một đoạn
thơ do ông viết dưới bút danh Thúy Rư:
thơ do ông viết dưới bút danh Thúy Rư:
Tâm hồn tan tác làm trăm mảnh.
Tâm hồn tan tác làm trăm mảnh.
Vương vấn theo ai bốn góc trời
Vương vấn theo ai bốn góc trời
Rồi để một chiều theo gió thổi
Rồi để một chiều theo gió thổi
Bay lên thành một mảnh mây trôi
Bay lên thành một mảnh mây trôi


“
“
Một tác phẩm thậy giá trị, phải vượt lên bên

Một tác phẩm thậy giá trị, phải vượt lên bên
trên tất cả các bờ cõi và giới hạn, phải là một tác
trên tất cả các bờ cõi và giới hạn, phải là một tác
phẩm chung cho cả loài người. Nó phải chứa
phẩm chung cho cả loài người. Nó phải chứa
đựng được một cái gì lớn lao, mạnh mẽ, vùa dau
đựng được một cái gì lớn lao, mạnh mẽ, vùa dau
đớn, lại vừa phấn khởi. Nó ca tụng lòng thương,
đớn, lại vừa phấn khởi. Nó ca tụng lòng thương,
tình bác ái, sự công bình…Nó làm cho người
tình bác ái, sự công bình…Nó làm cho người
gần người hơn”.
gần người hơn”.
(Đời thừa)
(Đời thừa)
→
→
Văn chương phải chứa đựng giá trị nhân đạo
Văn chương phải chứa đựng giá trị nhân đạo
→
→
Quan diểm nghệ thuật hiện thực: Vị nhân sinh
Quan diểm nghệ thuật hiện thực: Vị nhân sinh

2. Về nhà văn
2. Về nhà văn

“
“
Hắn có thể hi sinh thứ tình yêu vị kỉ đi; nhưng

Hắn có thể hi sinh thứ tình yêu vị kỉ đi; nhưng
hắn không thể bỏ lòng thương; có lẽ hắn nhu
hắn không thể bỏ lòng thương; có lẽ hắn nhu
nhược, hèn nhát, tầm thường, nhưng hắn vẫn còn
nhược, hèn nhát, tầm thường, nhưng hắn vẫn còn
được là người; hắn là người chứ không thể là một
được là người; hắn là người chứ không thể là một
thứ quái vật bị sai khiến bởi lòng tự ái. Kẻ mạnh
thứ quái vật bị sai khiến bởi lòng tự ái. Kẻ mạnh
không phải là kẻ giẫm lên vai kẻ khác để thỏa mãn
không phải là kẻ giẫm lên vai kẻ khác để thỏa mãn
lòng ích kỉ. Kẻ mạnh chính là kẻ giúp đỡ kẻ khác
lòng ích kỉ. Kẻ mạnh chính là kẻ giúp đỡ kẻ khác
trên đôi vai mình.” (Đời thừa)
trên đôi vai mình.” (Đời thừa)
→
→
Nhà văn chân chính trước hết phải là con
Nhà văn chân chính trước hết phải là con
người chân chính, phải có tình thương, có nhân
người chân chính, phải có tình thương, có nhân
cách “nhà văn muốn viết đẹp phải sống đẹp”
cách “nhà văn muốn viết đẹp phải sống đẹp”


“
“
Sự cẩu thả trong bất cứ nghề gì cũng là một
Sự cẩu thả trong bất cứ nghề gì cũng là một
sự bất lương rồi. Nhưng sự cẩu thả trong văn

sự bất lương rồi. Nhưng sự cẩu thả trong văn
chương thì thật là đê tiện” (Đời thừa)
chương thì thật là đê tiện” (Đời thừa)
→
→
Người cầm bút phải có lương tâm, có trách
Người cầm bút phải có lương tâm, có trách
nhiệm, không được cẩu thả.
nhiệm, không được cẩu thả.

Sau CMT8, Nam Cao say mê, tận tụy phục vụ
Sau CMT8, Nam Cao say mê, tận tụy phục vụ
kháng chiến, đặt lợi ích của cách mạng, của
kháng chiến, đặt lợi ích của cách mạng, của
dân tộc lên tren hết
dân tộc lên tren hết
→
→
Đặt cuộc sống lên trên văn chương : “Sống
Đặt cuộc sống lên trên văn chương : “Sống
đã rồi hãy viết”.
đã rồi hãy viết”.



3. Về nghề văn
3. Về nghề văn

“
“

Văn chương không cần đến những người thợ
Văn chương không cần đến những người thợ
khéo tay, làm theo một vài kiểu mẫu đưa cho.
khéo tay, làm theo một vài kiểu mẫu đưa cho.
Văn chương chỉ dung nạp những người biết đào
Văn chương chỉ dung nạp những người biết đào
sâu, biết tìm tòi, khơi những nguồn chưa ai khơi
sâu, biết tìm tòi, khơi những nguồn chưa ai khơi
và sáng tạo những gì chưa có…” (Đời thừa).
và sáng tạo những gì chưa có…” (Đời thừa).
→
→
Nghề văn đòi hỏi sự tìm tòi, sáng tạo cái mới,
Nghề văn đòi hỏi sự tìm tòi, sáng tạo cái mới,
không được rập khuôn
không được rập khuôn




Tất cả đều là những quan điểm rất tiến bộ, mới
Tất cả đều là những quan điểm rất tiến bộ, mới
mẻ
mẻ