MỘT SỐ NỘI DUNG MỚI TRONG PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ HỢP ĐỒNG HỢP TÁC KINH DOANH

Các loại hợp đồng thơng mại

32 tạp chí luật học số 11/2008





TS. Nguyễn Thị Dung *
1. Khỏi lc v hp ng hp tỏc kinh
doanh v phỏp lut iu chnh quan h
hp ng hp tỏc kinh doanh
Hp ng hp tỏc kinh doanh (BCC) l
hỡnh thc u t c quy nh trong phỏp
lut ca nhiu nc, gi tt l hp doanh.
Hp ng hp tỏc kinh doanh c kớ kt
gia cỏc nh u t nhm hp tỏc kinh
doanh trờn c s hp ng, theo ú cỏc bờn
hp doanh cựng gúp vn, cựng qun lớ kinh
doanh, cựng chu ri ro, cựng phõn chia kt
qu thu c nhng khụng thnh lp phỏp
nhõn mi. Trong quỏ trỡnh thc hin hp
ng, cỏc bờn vn gi nguyờn t cỏch phỏp
lớ ca chớnh mỡnh, nhõn danh mỡnh thc
hin quyn, ngha v theo hp ng. Vi c
ch m phỏn chia s li ớch cng nh
ngha v trong hot ng u t, u t
theo hp ng hp tỏc kinh doanh cú tớnh
linh hot, do khụng cú s rng buc v t
chc bng mt phỏp nhõn chung ca cỏc t
chc, cỏ nhõn cú quan h u t vi nhau.

Hp ng hp tỏc kinh doanh cú c trng
c bn v tớnh cht, v ch th, v ni dung
quan h u t.
+ V tớnh cht: õy l quan h u t
c thit lp trờn c s hp ng, cỏc nh
u t cú chung vn kinh doanh nhng
khụng thnh lp t chc kinh t mi.
+ V ch th ca hp ng: Ch th ca
hp ng hp tỏc kinh doanh l cỏc nh u
t, bao gm c nh u t trong nc v nh
u t nc ngoi. S lng ch th tham
gia quan h hp ng cú th bao gm hai
hoc nhiu nh u t cựng cú quan h hp
tỏc kinh doanh vi nhau (song phng hoc
a phng). õy l c im phõn bit hp
ng hp tỏc kinh doanh vi cỏc hp ng
khỏc trong hot ng thng mi nh hp
ng mua bỏn hng hoỏ, hp ng cung ng
dch v. Nhng hp ng ny thng ch cú
s tham gia ca hai bờn (vớ d: mt thng
nhõn bờn mua v mt thng nhõn bờn bỏn)
+ V ni dung quan h u t: Bao gm
nhng tho thun th hin tớnh "hp tỏc kinh
doanh", bao gm cỏc tho thun b vn
cựng kinh doanh, cựng chu ri ro, cựng
phõn chia kt qu kinh doanh. õy chớnh l
c thự ca hp ng hp tỏc kinh doanh
trong s so sỏnh vi cỏc hp ng khỏc
trong thng mi ( cỏc hp ng ny, thi
im chuyn giao ri ro c cỏc bờn tho

thun hoc phỏp lut quy nh l c s xỏc
nh rừ li nhun hay ri ro thuc v mt
trong cỏc bờn ca hp ng).
Hp ng hp tỏc kinh doanh ln u
tiờn c quy nh c th trong Lut u t
* Ging viờn Khoa phỏp lut kinh t
Trng i hc Lut H Ni
Các loại hợp đồng thơng mại

tạp chí luật học số 11/2008 33
nc ngoi nm 1987, vi tớnh cht l quan
h hp tỏc kinh doanh gia nh u t Vit
Nam v nh u t nc ngoi. Khi mi
c quy nh trong phỏp lut u t Vit
Nam, hp ng hp tỏc kinh doanh ch cú
th c kớ kt v thc hin gia hai bờn ch
th, bao gm mt bờn nc ngoi v mt bờn
Vit Nam.
Phự hp hn vi thc tin kinh doanh,
Lut sa i b sung mt s iu ca Lut
u t nc ngoi nm 1990 ó quy nh hp
ng hp tỏc kinh doanh l hp ng hai bờn
hoc nhiu bờn (phớa Vit Nam cú th gm
mt hoc nhiu bờn, phớa nc ngoi cng cú
th gm mt hoc nhiu bờn). Trờn c s ny,
hp ng hp tỏc kinh doanh ó c nh
ngha l: Vn bn c kớ kt gia hai hoc
nhiu bờn cựng nhau tin hnh u t
kinh doanh Vit Nam trờn c s quy nh
trỏch nhim v phõn chia kt qu kinh doanh

cho mi bờn m khụng thnh lp phỏp nhõn
mi. Cựng vi cỏc quan h hp doanh c
thc hin vi cỏc nh u t nc ngoi,
quan h hp doanh gia cỏc nh u t trong
nc cng hỡnh thnh song cũn thiu cỏc quy
nh c th, ngoi cỏc quy nh iu chnh
quan h hp ng kinh t núi chung.
Lut u t nm 2005 vi tớnh cht l
Lut u t ỏp dng chung cho cỏc nh u
t, khụng phõn bit quc tch ca h ó gii
quyt thiu ht ny ca h thng phỏp lut
v u t theo hp ng hp tỏc kinh doanh.
iu 3 ca Lut ny quy nh: Hp ng
hp tỏc kinh doanh (sau õy gi tt l hp
ng BCC) l hỡnh thc u t c kớ gia
cỏc nh u t nhm hp tỏc kinh doanh
phõn chia li nhun, phõn chia sn phm m
khụng thnh lp phỏp nhõn. Quy nh ny
c hng dn c th bng Ngh nh ca
Chớnh ph s 108/2006/N-CP ngy 22/9/2006
quy nh chi tit v hng dn thi hnh mt
s iu ca Lut u t.
2. Mt s ni dung mi trong phỏp lut
hin hnh v hp ng hp tỏc kinh doanh
2.1. Quy nh v ch th ca hp ng
hp tỏc kinh doanh
Nh u t (khụng phõn bit quc tch
ca h) cú th tr thnh ch th ca hp
ng hp tỏc kinh doanh, bao gm:
a) Doanh nghip thuc cỏc thnh phn

kinh t thnh lp theo Lut doanh nghip;
b) Hp tỏc xó, liờn hip hp tỏc xó thnh
lp theo Lut hp tỏc xó;
c) Doanh nghip cú vn u t nc
ngoi c thnh lp trc khi Lut u t
nm 2005 cú hiu lc;
d) H kinh doanh, cỏ nhõn;
) T chc, cỏ nhõn nc ngoi; ngi
Vit Nam nh c nc ngoi; ngi nc
ngoi thng trỳ Vit Nam;
e) Cỏc t chc khỏc theo quy nh ca
phỏp lut Vit Nam.
Nh vy, mi t chc, cỏ nhõn l nh
u t trong nc hay nh u t nc
ngoi, thuc s hu nh nc hay s hu t
nhõn u cú th tr thnh ch th ca hp
ng hp tỏc kinh doanh. õy l im khỏc
bit so vi cỏc quy nh v hp doanh trong
cỏc vn bn phỏp lut v u t trc õy,
theo ú: Ch th ca hp ng hp tỏc kinh
doanh phi cú ớt nht mt bờn l t chc, cỏ
nhõn nc ngoi v cỏ nhõn cụng dõn Vit
Nam khụng cú c hi kớ kt hp ng hp
tỏc kinh doanh trong trng hp i tỏc ca
Các loại hợp đồng thơng mại

34 tạp chí luật học số 11/2008
h l nh u t nc ngoi (do quy nh
bờn hp doanh Vit Nam phi l "doanh
nghip" trong Lut u t nc ngoi).

2.2. Quy nh v i tng v phm vi
ỏp dng phỏp lut v u t BCC
Lut u t nm 2005 cú i tng ỏp
dng chung l nh u t trong nc v nh
u t nc ngoi cú hiu lc thi hnh ng
thi vi vic Lut u t nc ngoi chm
dt hiu lc. Bờn cnh cỏc quy nh ỏp dng
chung ú, vn tn ti nhng quy nh ỏp
dng riờng cho nh u t nc ngoi v u
t kinh doanh vn nh nc. ú l: 1) iu
9 Ngh nh s 108/2006/N-CP ngy
22/9/2006 quy nh chi tit v hng dn thi
hnh mt s iu ca Lut u t nh ngha
BCC l hp ng cú mt bờn hp doanh l
mt hoc nhiu nh u t nc ngoi. iu
khon ny cng quy nh v ban iu phi
ca hp doanh cng nh vic nh u t
nc ngoi lp vn phũng iu hnh ti Vit
Nam; 2) iu 53, 55 (mc IV) Ngh nh s
108/2006/N-CP quy nh v th tc u t
v ni dung hp ng hp tỏc kinh doanh
i vi d ỏn BCC cú yu t nc ngoi; 3)
Ph lc C Danh mc lnh vc u t cú iu
kin ỏp dng cho u t nc ngoi, ban
hnh kốm theo Ngh nh s 108/2006/N-
CP ngy 22/9/2006; 4) Quy nh riờng v
u t kinh doanh vn nh nc ti Chng
VII - Lut u t nm 2005.
Nh vy, mc dự cú s thng nht phỏp
lut v u t nhm m bo mụi trng u

t bỡnh ng, khụng phõn bit i x song
phỏp lut hin hnh vn tn ti mt s quy
nh riờng ỏp dng cho u t nc ngoi v
u t kinh doanh vn nh nc do c thự
ca cỏc hot ng u t ny. Nguyờn tc
ca cỏc quy nh riờng trờn l phi m bo
s phự hp vi tớnh c thự ca quan h u
t v khụng mõu thun vi chớnh sỏch u t
bỡnh ng, khụng phõn bit i x, cng
khụng trỏi cỏc cam kt quc t. Vớ d: Ngh
nh s 108/2006/N-CP ngy 22/9/2006
quy nh "iu kin u t m nh u t
nc ngoi phi ỏp ng khi u t vo d
ỏn thuc lnh vc u t cú iu kin phi
phự hp vi quy nh ca iu c quc t
m Vit Nam l thnh viờn" (Ph lc C) l
quy nh phự hp vi nguyờn tc trờn.
2.3. Quy nh v quyn u t theo hp
ng hp tỏc kinh doanh v cỏc yu t tỏc ng
Ngay t khi tha nhn hỡnh thc u t
theo hp ng hp tỏc kinh doanh, chớnh
sỏch, phỏp lut u t ca Vit Nam ó ghi
nhn quyn la chn hỡnh thc u t phự
hp vi mc ớch v nguyn vng ca nh
u t. iu ú cho thy v nguyờn tc, Nh
nc Vit Nam khụng hn ch quyn la
chn hỡnh thc u t ca nh u t. Tuy
nhiờn, trong lnh vc u t nc ngoi,
quan nim cho rng hp doanh (v liờn
doanh) l nhng hỡnh thc u t cú li hn

cho nc ch nh trong vic tip cn th
trng mi, hc tp kinh nghim nc ngoi
cng nh giỳp Nh nc ta d giỏm sỏt,
qun lớ hot ng u t nc ngoi... ó dn
ti vic Nh nc dnh nhiu u ói hn cho
BCC so vi cỏc hỡnh thc u t khỏc.
(1)

Nhm tng t l d ỏn u t vo cỏc hỡnh
thc ny, phỏp lut Vit Nam cng ó tng
quy nh hp ng hp tỏc kinh doanh l
Các loại hợp đồng thơng mại

tạp chí luật học số 11/2008 35
iu kin u t i vi mt s ngnh ngh
(iu kin v hỡnh thc u t) nh thit lp
mng vin thụng cụng cng, cung cp dch
v vin thụng, kinh doanh dch v chuyn
phỏt th trong nc, chuyn phỏt th quc
t; hot ng bỏo chớ, phỏt thanh, truyn
hỡnh. Hp ng hp tỏc kinh doanh (v
doanh nghip liờn doanh) cng l iu kin
u t i vi cỏc ngnh ngh khỏc nh:
Khai thỏc, ch bin du khớ, khoỏng sn quý
him; vn ti hng khụng, ng st, ng
bin, vn ti hnh khỏch cụng cng; xõy
dng cng bin, ga hng khụng (tr cỏc d
ỏn BOT, BTO, BT); kinh doanh dch v
hng hi, hng khụng; dch v vn hoỏ, l
hnh, sn xut thuc n cụng nghip, dch v

t vn (tr t vn k thut).
(2)

Cỏc quy nh buc phi la chn hay c
bit khuyn khớch khi la chn hỡnh thc
u t theo hp ng hp tỏc kinh doanh u
l nhng tỏc ng khụng phự hp n quyn
u t theo hỡnh thc hp ng hp tỏc kinh
doanh ca nh u t, cn tr quyn t do
la chn hỡnh thc u t v lm hn ch
tớnh hp dn ca mụi trng u t. Sau khi
Lut u t nm 2005 c ban hnh, cỏc
quy nh thu hỳt u t theo cỏc cỏch thc
trờn õy u c xoỏ b ng thi quyn
u t theo hp ng hp tỏc kinh doanh
c tha nhn chung cho nh u t trong
nc v nh u t nc ngoi. Nh u t
c t ch la chn lnh vc u t, hỡnh
thc u t, i tỏc u t, quy mụ v thi
gian hot ng ca d ỏn...
(3)
Tuy nhiờn,
cng theo lut ny, quyn u t theo hp
ng hp tỏc kinh doanh vn cú nhng gii
hn nht nh, tu thuc vo nhng cam kt
quc t m Vit Nam l thnh viờn. Hn ch
v hỡnh thc u t, t l gúp vn... cú th
c ghi nhn trong cỏc iu c quc t cú
liờn quan v nh u t cng nh Chớnh ph
Vit Nam phi thc thi cỏc cam kt ú. Vớ

d, Hip nh thng mi Vit Nam - Hoa
K quy nh i vi hot ng u t kinh
doanh dch v qung cỏo ti Vit Nam: Ch
thụng qua liờn doanh hoc hp doanh, vi t
l vn gúp ca nh u t Hoa Kỡ khụng quỏ
49%, sau 5 nm t l ny khụng quỏ 51% v
sau 7 nm khụng hn ch v t l, tc l cú
th u t 100% vn. Hay trong cam kt ti
WTO, ch c thnh lp liờn doanh hoc
hp doanh vi i tỏc Vit Nam ó c
cp ng kớ kinh doanh dch v qung cỏo,
phn vn gúp ca nc ngoi ti a l 51%
k t ngy gia nhp. T ngy 1/1/2009, cỏc
hn ch ny c bói b.
2.4. Quy nh v th tc u t theo hp
ng hp tỏc kinh doanh
Theo quy nh trc õy, quan h hp
doanh gia cỏc nh u t trong nc khụng
phi lm th tc u t, do quan nim ch coi
chỳng l hp ng m khụng nhỡn nhn v bn
cht chỳng cũn l mt loi d ỏn u t. Khi
nht th hoỏ phỏp lut u t, quy nh v th
tc u t c ỏp dng chung cho c quan h
hp doanh trong nc v hp doanh nc
ngoi. Theo quy nh hin hnh:
- Mi d ỏn u t BCC khụng phi lm
th tc ng kớ u t khi ỏp ng ba iu
kin: 1) L d ỏn u t trong nc; 2) Vn
u t di 15 t ng; 3) Khụng thuc danh
mc lnh vc u t cú iu kin.

Các loại hợp đồng thơng mại

36 tạp chí luật học số 11/2008
- Mi d ỏn u t BCC phi lm th tc
ng kớ u t (c quan nh nc qun lớ
u t cp tnh) khi ỏp ng hai iu kin: 1)
Quy mụ d ỏn t 15 t - di 300 t ng
(i vi u t trong nc) v di 300 t
ng (i vi d ỏn u t nc ngoi); 2)
Khụng thuc danh mc lnh vc u t cú
iu kin.
- Mi d ỏn u t BCC phi thc hin
th tc thm tra u t khi d ỏn cú quy
mụ vn u t t 300 t ng Vit Nam tr
lờn v khụng thuc Danh mc d ỏn u t
cú iu kin v khi d ỏn thuc danh mc d
ỏn u t cú iu kin.
3. Mt s vng mc trong iu chnh
phỏp lut i vi quan h hp ng hp
tỏc kinh doanh
3.1. V quy nh riờng i vi u t
nc ngoi v u t BCC
Khi phỏp lut hin hnh v hp ng
hp tỏc kinh doanh c ỏp dng chung cho
c nh u t trong nc v nh u t nc
ngoi thỡ cỏc quy nh cú tớnh cht phõn bit
i x gia u t trong nc v u t
nc ngoi s khụng cũn phự hp v nhiu
trng hp rt khụng cn thit. Mt trong
cỏc quy nh thuc din ny l iu 9 Ngh

nh s 108/2006/N-CP ngy 22/9/2006
quy nh chi tit v hng dn thi hnh mt
s iu ca Lut u t vi ni dung: "Hp
ng hp tỏc kinh doanh l hp ng do mt
hoc nhiu nh u t nc ngoi kớ kt vi
mt hoc nhiu nh u t trong nc (sau
õy gi tt l cỏc bờn hp doanh) tin
hnh u t, kinh doanh; trong ú cú quy
nh v quyn li, trỏch nhim v phõn chia
kt qu kinh doanh cho mi bờn hp
doanh m khụng thnh lp phỏp nhõn".
Do tớnh thng nht ca phỏp lut u t
hin hnh, vic nh ngha v hp ng hp
tỏc kinh doanh vi ch th l "mt hoc
nhiu nh u t nc ngoi kớ kt vi mt
hoc nhiu nh u t trong nc" bc l rừ
s phin din ca quy nh ny, do ú nờn cú
s sa i kp thi theo hng khụng coi
õy l quy nh riờng cho u t nc ngoi
m m rng phm vi ch th kớ kt hp ng
BCC l tt c cỏc nh u t.
3.2. iu chnh phỏp lut i vi cỏc
quan h BCC trong nc
iu 9 Ngh nh s 108/2006/N-CP
ngy 22/9/2006 quy nh chi tit v hng
dn thi hnh mt s iu ca Lut u t quy
nh: "Hp ng hp tỏc kinh doanh c kớ
gia cỏc nh u t trong nc tin hnh
u t, kinh doanh thc hin theo quy nh
ca phỏp lut v hp ng kinh t v phỏp

lut cú liờn quan".
Thc t, phỏp lut v hp ng kinh t
ó khụng cũn tn ti k t khi B lut dõn s
(2005) v Lut thng mi (2005) cú hiu
lc.
(4)
Xut phỏt t tớnh cht ca quan h u
t, vic ỏp dng cỏc quy nh ca Lut u
t v cỏc quy nh khỏc cú liờn quan nh
Lut thng mi, B lut dõn s cho cỏc
quan h hp doanh trong nc l tt yu m
khụng cn búc tỏch thnh quy nh riờng
nh trờn, nht l quy nh ú li khụng th
ỏp dng c. Bờn cnh ú, cỏc quy nh v
hp ng hp tỏc kinh doanh trong Lut
u t (sau khi sa i theo xut ti phn
4.1) s c ỏp dng luụn cho c quan h