Pháp luật chống bán phá giá hàng hóa nhập khẩu và cơ chế thực thi tại Việt Nam

1
LỜI MỞ ĐẦU


1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu
Khi cạnh tranh trong thương mại trở thành vấn đề toàn cầu thì pháp luật điều tiết
cạnh tranh cũng không còn là vấn đề nội bộ của các quốc gia. Vì thế, các chế định về
phòng vệ thương mại đã trở thành nội dung quan trọng trong khuôn khổ pháp luật về
thương mại quốc tế của Tổ chức thương mại thế giới (WTO). Trong đó, chế định pháp
luật về chống bán phá giá luôn có vị trí quan trọng và được các nước áp dụng khá phổ
biến để bảo vệ các ngành sản xuất trong nước trước áp lực cạnh tranh từ hàng hóa
nhập khẩu bán phá giá. Tại Việt Nam, pháp luật về chống bán phá giá đã có những
bước phát triển nhất định với việc ban hành Pháp lệnh chống bán phá giá hàng hóa
nhập khẩu vào Việt Nam năm 2004. Lần đầu tiên các quy định về bán phá giá và
chống bán phá giá được ghi nhận trong một văn bản pháp luật có giá trị pháp lý cao là
Pháp lệnh.
Tuy nhiên, do vấn đề chống bán phá giá còn mới trong khoa học pháp lý và việc
nghiên cứu kinh nghiệm của các nước, việc tiếp nhận pháp luật của WTO vào pháp
luật nội địa còn nhiều hạn chế nên các quy định trong Pháp lệnh chống bán phá giá
còn nhiều điểm chưa hợp lý, các quy định còn đơn giản và mang tính nguyên tắc,
nhiều nội dung quan trọng chưa được quy định hoặc chưa được giải quyết triệt để. Sự
đơn giản và thiếu hoàn chỉnh của pháp luật là một trong những nguyên nhân lớn làm
giảm khả năng thực thi của pháp luật chống bán phá giá hàng hóa nhập khẩu. Từ khi
được ban hành cho đến nay, Pháp lệnh chống bán phá giá chưa được áp dụng trong
thực tiễn. Nghị quyết 08/NQ/TW ngày 05 tháng 02 năm 2007 của Ban chấp hành
trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam về một số chủ trương, chính sách lớn để nền
kinh tế phát triển nhanh, bền vững khi Việt Nam là thành viên của Tổ chức Thương
mại thế giới có nhận định một trong những thách thức lớn đối với Việt Nam là nước ta
phải chịu sức ép cạnh tranh gay gắt hơn trên cả ba cấp độ: sản phẩm, doanh nghiệp
và quốc gia. Các sản phẩm và doanh nghiệp của Việt Nam sẽ phải cạnh tranh với các
sản phẩm và doanh nghiệp nước ngoài không chỉ trên thị trường thế giới mà ngay trên

thị trường trong nước [2, tr 1]. Vì vậy, việc xây dựng và hoàn thiện các công cụ pháp
lý cần thiết và phụ hợp với các nguyên tắc, quy định của WTO nhằm bảo vệ sản phẩm,
doanh nghiệp Việt Nam ngay trên thị trường trong nước trước những hành vi cạnh
2
tranh không công bằng của doanh nghiệp nước ngoài là một trong những nội dung
quan trọng đảm bảo cho hội nhập kinh tế quốc tế thành công.
Việt Nam đã chính thức trở thành thành viên của WTO vào năm 2007. Yêu cầu
về sự tương thích giữa pháp luật nội địa và các chuẩn mực pháp lý của WTO là một
trong những đòi hỏi buộc chúng ta phải cam kết và triệt để tuân thủ. Hiệp định chống
bán phá giá của WTO năm 1994 (ADA) đã quy định những căn cứ xác định hiện
tượng bán phá giá, xác định thiệt hại vật chất và đặt ra những nguyên tắc cho việc điều
tra, xử lý vụ việc chống bán phá giá. Các quy định này đã và đang trở thành chuẩn
mực chung cho pháp luật của các quốc gia thành viên. Các quốc gia có quyền xây
dựng quy trình điều tra, xử lý vụ việc và xây dựng bộ máy thực thi pháp luật dựa trên
những nguyên tắc đã được ghi nhận trong ADA. Hiện nay, các vấn đề pháp lý về
chống bán phá giá đang được các quốc gia thành viên WTO đề xuất sửa đổi và hoàn
thiện trong các vòng đàm phán Doha. Dù kết quả đàm phán chưa đạt được sự thống
nhất cần thiết để sửa đổi pháp luật song cũng cho thấy khả năng phát triển của lĩnh vực
pháp luật này. Việc nghiên cứu và tiếp thu pháp luật của WTO vào pháp luật Việt Nam
và định hướng cho sự phát triển của lĩnh vực pháp luật này trong tương lai là cần thiết
không chỉ nhằm bảo đảm sự tương thích mà còn đảm bảo khả năng thực thi của pháp
luật trên thực tế.
Nghiên cứu về bản chất pháp lý của hành vi bán phá giá hàng hóa nhập khẩu và
chống bán phá giá tại Việt Nam đặt ra nhiều vấn đề phức tạp cả về lý luận và thực tiễn
do chúng ta tiếp cận lĩnh vực pháp luật này trong bối cảnh đặc biệt. Các quy định trong
Pháp lệnh chống bán phá giá hàng hóa nhập khẩu vào Việt Nam năm 2004 được xây
dựng từ kết quả tiếp thu một cách đơn giản và chưa đầy đủ pháp luật WTO cũng như
pháp luật các nước nên các vấn đề lý luận về vấn đề này vẫn còn bỏ ngỏ trong khoa
học pháp lý.
Từ những lý do trên tác giả đã lựa chọn đề tài “Pháp luật chống bán phá giá

hàng hóa nhập khẩu và cơ chế thực thi tại Việt Nam” làm đề tài luận án. Việc
nghiên cứu cơ sở lý luận và các vấn đề đặt ra từ thực tiễn pháp luật chống bán phá giá
không chỉ có ý nghĩa về mặt lý luận mà còn có giá trị thực tiễn sâu sắc.
2. Mục đích nghiên cứu của đề tài
Mục đích chính của luận án là nghiên cứu một cách có hệ thống các vấn đề lý
luận để làm rõ bản chất pháp lý và kinh tế của bán phá giá hàng hóa nhập khẩu; nghiên
cứu các quy định của pháp luật chống bán phá giá hàng hóa nhập khẩu vào Việt Nam
nhằm đưa ra những đánh giá có cơ sở khoa học và thực tiễn về thực trạng pháp luật;
3
luận án phân tích những yếu tố ảnh hưởng đến việc thực thi pháp luật nhằm lý giải về
tình trạng pháp luật đã không được áp dụng trong thời gian có hiệu lực vừa qua và dự
báo những khó khăn cần giải quyết khi tổ chức thực thi pháp luật. Thông qua luận án,
tác giả mong muốn góp phần hoàn thiện một bước lý luận, các quy định của pháp luật
và đưa ra một số giải pháp nhằm nâng cao năng lực áp dụng pháp luật chống bán phá
già hàng hóa nhập khẩu vào Việt Nam. Theo đó, đề tài có các nhiệm vụ sau:
1. Nghiên cứu các cơ sở kinh tế - pháp lý về bán phá giá, phân tích bản chất của
hiện tượng bán phá giá và tác động nhiều mặt của nó đến sự phát triển thị trường của
quốc gia nhập khẩu, đồng thời nghiên cứu về nhu cầu điều chỉnh của pháp luật chống
bán phá giá tại Việt Nam.
2. Trên cơ sở nghiên cứu hiện trạng pháp luật chống bán phá giá bao gồm các
quy định về căn cứ xác định bán phá giá, xác định thiệt hại đáng kể và quan hệ nhân
quả; các quy định về thủ tục điều tra, xử lý vụ việc và áp dụng các biện pháp chống
bán phá giá, luận án sẽ nêu lên những nội dung chưa được pháp luật giải quyết hoặc
giải quyết chưa triệt để cũng như các nội dung chưa phù hợp với pháp luật WTO để
đưa ra các giải pháp khắc phục.
3. Nghiên cứu bộ máy thực thi pháp luật chống bán phá giá tại Việt Nam. Trên
cơ sở phân tích và đối chiếu với định hướng hoàn thiện bộ máy nhà nước hiện nay,
luận án có những phân tích về đặc trưng và những bất cập của hệ thống cơ quan chống
bán phá giá hiện nay để đưa ra những kiến nghị hoàn thiện pháp luật chống bán phá
giá và cơ chế thực thi tại Việt Nam và các kiến nghị nhằm nâng cao nâng lực áp dụng

pháp luật trong lĩnh vực này.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận án là cơ sở kinh tế- pháp lý về bán phá giá, thực
trạng pháp luật và những vấn đề đặt ra từ thực tiễn có ảnh hưởng đến khả năng áp
dụng pháp luật chống bán phá giá nhằm hoàn thiện về mặt lý luận và các quy định của
pháp luật về chống bán phá giá hàng hóa nhập khẩu vào Việt Nam.
Luận án giới hạn nghiên cứu việc ứng dụng các nguyên lý kinh tế vào khoa học
pháp lý để xác định bản chất pháp lý của hiện tượng bán phá giá, theo đó đặt ra giới
hạn điều chỉnh của pháp luật, nghiên cứu thực trạng pháp luật chống bán phá giá tại
Việt Nam trên cơ sở so sánh với các quy định tương ứng của ADA và pháp luật của
một số quốc gia tiên phong trong lĩnh vực pháp luật này là Canađa, EU và Hoa Kỳ. Do
pháp luật chống bán phá giá Việt Nam chưa được áp dụng trên thực tế nên luận án
không có điều kiện nghiên cứu thực tiễn xử lý vụ việc mà chỉ tập trung phân tích các
4
vấn đề đặt ra từ thực tiễn có ảnh hưởng đến năng lực áp dụng pháp luật và đưa ra các
kiến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật và tăng cường khả năng thi hành của pháp luật
trên thực tế.
Về cơ chế thực thi pháp luật chống bán phá giá tại Việt Nam, do giới hạn về
dung lượng của Luận án nên tác giả chỉ tập trung phân tích hệ thống và mối quan hệ
về thẩm quyền giữa các cơ quan điều tra, xử lý vụ việc chống bán phá giá theo pháp
luật hiện hành. Trên cơ sở đó, tác giả đưa ra những đánh giá về tính hợp lý, hiệu quả
và đề xuất phương hướng hoàn thiện bộ máy thực thi pháp luật.
4. Tình hình nghiên cứu
Bán phá giá và áp dụng các biện pháp chống bán phá giá là đề tài đã được một số
nhà khoa học nghiên cứu. Đã có một số sách và một số đề tài chuyên khảo về vấn đề
này, như “Bán phá giá và biện pháp chống bán phá giá hàng nhập khẩu” của tác giả
Đoàn Văn Trường do Nhà xuất bản thống kê xuất bản năm 1998; Đề tài nghiên cứu
khoa học cấp bộ của Vụ chính sách đa biên – Bộ thương mại “ cơ sở khoa học áp dụng
thuế chống bán phá giá đối với hàng nhập khẩu ở Việt Nam trong bối cảnh hội nhập
kinh tế quốc tế” được nghiệm thu năm 2000; đề tài nghiên cứu khoa học cấp bộ do

VCAD chủ trì “ Các giải pháp ứng phó của Việt Nam đối với việc chống bán phá giá
trong thương mại quốc tế” đã được nghiệm thu năm 2005. Ngoài ra, trong quá trình
soạn thảo Pháp lệnh chống bán phá giá, Bộ thương mại tổ chức nhiều cuộc hội thảo về
vấn đề này, như cuộc hội thảo về pháp luật chống bán phá giá của Hoa Kỳ và EU vào
cuối năm 2003; hội thảo về nâng cao năng lực chống bán phá giá cho Việt Nam trong
quá trình hội nhập kinh tế thế giới do Quỹ xây dựng năng lực quản lý quốc gia có hiệu
quả Việt Nam- Australia năm 2005; Hội thảo về Pháp luật và thực tiễn chống bán phá
giá tại Liên minh Châu Âu do Nhà pháp luật Việt – Pháp tổ chức tại Hà Nội và Thành
phố Hồ Chí Minh vào năm 2004….
Bên cạnh các sách chuyên khảo và các đề tài khoa học, còn có một số bài viết
của các nhà luật học cũng như kinh tế về phá giá trong thương mại quốc tế như: Tác
giả Lê Xuân Trường Trường và Nguyễn Đình Chiến với bài viết “Để áp dụng thành
công thuế đối kháng, thuế chống bán phá giá ở Việt Nam” đăng trên Tạp chí Tài chính
số 4 năm 2003; “Bàn về chống phá giá trong nền kinh tế thị trường” của tác giả Đoàn
Văn Trường đăng trên Tạp chí Nghiên cứu kinh tế số 227 tháng 4 năm 1997; “Góp ý
dự thảo Pháp lệnh chống bán phá giá đối với hàng nhập khẩu vào Việt Nam” của Vũ
Thái Hà đăng trên Tạp chí Nghiên cứu lập pháp số 9 năm 2003; “Bán phá giá trong
thương mại quốc tế và thực tiễn Việt Nam của tác giả Nguyễn Quốc Thịnh, “Cam kết
5
theo pháp lệnh chống bán phá giá của EU” đăng trên Tạp chí Cộng sản số 9 năm 2004;
“Các vụ kiện chống bán phá giá – một chẳng đường nhìn lại”; “Các vụ kiện chống bán
phá giá- những đặc điểm cần lưu ý đối với các DN Việt Nam” của tác giả Đinh Thị
Mỹ Loan trên Tạp chí Thương mại các số 44/2005, số 1+2/2006 và Tạp chí Cộng sản
điện tử 2006.
Ngoài ra, vấn đề bán phá giá cũng được đề cập trong một số công trình nghiên
cứu về cạnh tranh như : “Cạnh tranh và xây dựng pháp luật cạnh tranh ở Việt Nam
hiện nay” của Viện nghiên cứu Nhà nước và pháp luật do PGS. Nguyễn Như Phát và
PGS. Trần Đình Hảo chủ biên do Nhà xuất bản Công an nhân dân xuất bản năm 2001;
“Tiến tới xây dựng pháp luật về cạnh tranh và chống độc quyền trong điều kiện
chuyển sang nền kinh tế thị trường” của PGS Nguyễn Như Phát và Thạc sỹ Bùi

Nguyên Khánh do Nhà xuất bản Công an Nhân dân xuất bản năm 2001. Về đề tài cao
học luật, có hai đề tài nghiên cứu về vấn đề này là: 1) “Pháp luật về chống bán phá giá
trong ngoại thương một số vấn đề lý luận và thực tiễn” của tác giả Nguyễn Văn Niêm
đã bảo vệ thành công năm 2003 tại Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh; và
2) “Pháp luật chống bán phá giá hàng nhập khẩu tại Việt Nam – những vấn đề lý luận
và thực tiễn” của NCS thực hiện năn 2004.
Vấn đề pháp luật chống bán phá giá của WTO và của các nước còn được nghiên
cứu tương đối sâu và toàn diện trong các tác phẩm của các tác giả nước ngoài như:
Policy makers dumping on trade của Casey J.Lartigue Jr được công bố năm 2002 tại
cato Institutes, Washington D.C; Trade remedies and WTO disputes settlement:why
are so few challenged của Chad P.Bown được công bố năm 2004; The politics behind
the Application of antidumping Laws to nonmarket economies: Distrust and informal
constraints của Cythia Horne được công bố năm 2001; Legal and economic interfaces
between antidumping and competition policy của Joses Tavares de Araujo Jr được
công bố năm 2001; Antidumping: how it works and who gets hurt của J Michael
Finger được công bố năm 1993, Cải cách hiệp định chống bán phá giá: con đường cho
các đàm phán WTO của các tác giả Lindsey Brink và Dan Ikensoon đăng trên tạp chí
phân tích chính sách thương mại của Viện Casto số 21 năm 2002; Luật chống bán phá
giá mới trong quá trình đàm phán của M. Koulen được công bố năm 1995; Hệ thống
thương mại thế giới của John H.Jackson được dịch sang tiếng Việt do Nhà xuất bản
Thanh niên xuất bản năm 2001….
Các công trình nghiên cứu trên của các tác giả đã tiếp cận vấn đề pháp luật chống
bán phá giá ở nhiều góc độ khác nhau và là những tài liệu quí báu cho chúng tôi trong
6
quá trình nghiên cứu đề tài của mình. Tuy nhiên, đề tài mà chúng tôi lựa chọn chỉ tập
trung nghiên cứu các quy định của pháp luật Việt Nam về bán phá giá và chống bán
phá giá. Cho đến nay, vấn đề chống bán phá giá hàng hóa nhập khẩu vào Việt Nam nói
chung và pháp luật về vấn đề này nói riêng là mảng đề tài chưa được nghiên cứu ở bậc
nghiên cứu sinh tại Việt Nam.
Đề tài mà tác giả nghiên cứu là sự phát triển một bước của luận văn cao học của

mình. Ở luận văn cao học tác giả tập trung nghiên cứu những nội dung cơ bản của
pháp luật Việt Nam về chống bán phá giá. Luận án được nghiên cứu một cách có hệ
thống và toàn diện cơ sở kinh tế và pháp lý để xác định bản chất của hiện tượng bán
phá giá; nghiên cứu tổng thể và sâu về các chế định cụ thể trong pháp luật chống bán
phá giá làm cơ sở đánh giá về sự tương thích của pháp luật Việt Nam với pháp luật
WTO, đánh giá khả năng áp dụng của pháp luật trong thực tiễn và đưa ra những đề
xuất nhằm hoàn thiện pháp luật và cơ chế thực thi.
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
Luận án được trình bày trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lê nin về Nhà
nước và Pháp luật, quan điểm của Đảng và Nhà nước về phát triển kinh tế và hội nhập
kinh tế quốc tế. Nội dung của luận án được nêu và phân tích dựa trên cơ sở các văn
bản pháp luật của Nhà nước, các văn bản hướng dẫn áp dụng pháp luật và các tài liệu
pháp lý.
Luận án sử dụng phương pháp nghiên cứu chủ yếu là phương pháp duy vật biện
chứng và duy vật lịch sử. Ngoài ra còn sử dụng các phương pháp như: tổng hợp, phân
tích, so sánh, đối chiếu lịch sử….
6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án
Về mặt lý luận: đây là luận án nghiên cứu một cách có hệ thống, toàn diện về
pháp luật chống bán phá giá hàng hóa nhập khẩu vào Việt Nam. Các kiến nghị, kết
luận nêu ra trong luận án là những luận cứ khoa học của tác giả. Có thể nói đây là
công trình khoa học được nghiên cứu một cách nghiêm túc, có hệ thống và đề cập đến
nhiều vấn đề về pháp luật chống bán phá giá tại Việt Nam mà từ trước đến nay chưa
được giải quyết hoặc giải quyết chưa triệt để. Đó là vấn đề về quá trình nhận thức về
bán phá giá trong khoa học pháp lý của Việt Nam, cơ sở kinh tế - pháp lý cho việc xác
định bản chất của hiện tượng bán phá giá hàng hóa nhập khẩu, những thành tựu và tồn
tại trong pháp luật chống bán phá giá của Việt Nam….
Nội dung và kết quả nghiên cứu của luận án có thể sử dụng làm tài liệu tham
khảo hữu ích trong việc nghiên cứu về lý luận và pháp luật chống bán phá giá, làm tài
7
liệu giảng dạy và học tập cho sinh viên đại học chuyên ngành luật học hoặc kinh tế đối

ngoại.
Về thực tiễn: những nghiên cứu, kết luận, đề xuất của luận án còn có ý nghĩa
trong việc hoàn thiện pháp luật chống bán phá giá tại Việt Nam và nâng cao hiệu quả
áp dụng pháp luật trong lĩnh vực này.
7. Cơ cấu của luận án
Cơ cấu của luận án được quyết định bởi mục đích, nhiệm vụ và phạm vi nghiên
cứu. Luận án bao gồm các phần sau:
- Lời nói đầu
- Phần nội dung gồm bốn chương:
Chương 1: Những vấn đề lý luận về bán phá giá hàng hóa nhập khẩu và pháp
luật chống bán phá giá hàng hóa nhập khẩu tại Việt Nam.
Chương 2: Các căn cứ xác định hàng hóa nhập khẩu bán phá giá, xác định thiệt
hại thực tế của ngành sản xuất trong nước theo pháp luật Việt Nam.
Chương 3: Thủ tục điều tra, xử lý vụ việc chống bán phá giá theo Pháp luật Việt
Nam.
Chương 4: Các cơ quan thực thi pháp luật và một số đề xuất hoàn thiện pháp
luật chống bán phá giá tại Việt Nam.
- Kết luận
- Danh mục tài liệu tham khảo.

8
Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ BÁN PHÁ GIÁ HÀNG HÓA
NHẬP KHẨU VÀ PHÁP LUẬT CHỐNG BÁN PHÁ GIÁ HÀNG HÓA NHẬP
KHẨU TẠI VIỆT NAM

1.1. KHÁI NIỆM VỀ BÁN PHÁ GIÁ HÀNG HÓA NHẬP KHẨU
1.1.1. Các quan niệm về bán phá giá hàng hóa nhập khẩu
Có nhiều cách hiểu khác nhau về bán phá giá, dưới góc độ học thuật, bán phá
giá hàng hóa nhập khẩu được hiểu ngắn gọn là bán hàng ra nước ngoài với giá thấp
hơn giá bán tại thị trường nội địa. Ví dụ Từ điển kinh tế học hiện đại cho rằng bán

phá giá (dumping) được hiểu là việc bán một hàng hoá ở nước ngoài với mức giá
thấp hơn so với mức giá ở thị trường trong nước [57, tr 282]; Theo Từ điển chính
sách thương mại: phá giá được hiểu là thực tiễn bán hàng của một công ty với giá
bán ra nước ngoài thấp hơn giá bán tại thị trường trong nước (giá nội địa của
nước xuất khẩu) [35, tr 82]; cuốn Black’s Law dictionary định nghĩa phá giá là
hành vi bán hàng hoá ra nước ngoài với giá thấp hơn giá bán tại thị trường nội địa
[93, tr 518]. Theo cách hiểu này, bán phá giá hàng hóa nhập khẩu là sự phân biệt
giá của cùng loại sản phẩm tiêu thụ trên thị trường nước xuất khẩu và tiêu thụ trên
thị trường nước nhập khẩu. Do đó, để xác định việc bán phá giá, người ta phải tính
toán được giá xuất khẩu và giá bán trên thị trường xuất khẩu của hàng hóa (còn gọi
là giá nội địa).
Dưới góc độ pháp lý, khái niệm pháp lý về bán phá giá lần đầu tiên được ghi
nhận trong đạo luật thuế hải quan Canađa được thông qua ngày 10 tháng 8 năm
1904. Sau đó, New Zealand và Úc cũng ban hành các văn bản pháp luật về chống
bán phá giá vào năm 1905 và 1906. Khi chống bán phá giá đã trở thành một nội
dung quan trọng trong pháp luật thương mại quốc tế thì khái niệm bán phá giá cũng
được ghi nhận tại Điều VI Hiệp định chung về thuế quan và thương mại năm 1947
(gọi tắt là GATT) và trong Hiệp định thực thi Điều VI của GATT 1994 của Tổ
chức thương mại thế giới (WTO)
1
. Điều 2.1 của ADA quy định: trong phạm vi
Hiệp định này, một sản phẩm bị coi là bán phá giá (tức là được đưa vào lưu thông
thương mại của một nước khác với giá thấp hơn trị giá thông thường của sản phẩm
đó) nếu như giá xuất khẩu của sản phẩm được xuất khẩu từ một nước này sang một

1
Còn gọi là Hiệp định chống bán phá giá của WTO (viết tắt là ADA). Điều 2.1 của ADA lặp lại khái niệm bán
phá giá được quy định trong điều VI của GATT 1947. Điều VI.1 của GATT 1947 quy định “các thành viên ký
kết của GATT thừa nhận rằng bán phá giá, nghĩa là các sản phẩm của một quốc gia đưa vào giao lưu thương
mại tại một quốc gia khác với giá thấp hơn giá trị thông thường của các sản phẩm đó…”.

9
nước khác thấp hơn mức giá có thể so sánh được của sản phẩm tương tự được tiêu
dùng tại nước xuất khẩu theo các điều kiện thương mại thông thường. Về cơ bản,
khái niệm pháp lý giống với các khái niệm học thuật khi cho rằng bán phá giá là
hiện tượng phân biệt giá song căn cứ để xác định không còn là giá bán của hàng
hóa trên thị trường xuất khẩu và trên thị trường nhập khẩu mà là giá xuất khẩu (giá
bán vào thị trường nhập khẩu) và giá trị thông thường của hàng hóa nhập khẩu. Giá
trị thông thường không phải là giá nội địa của hàng hóa bị điều tra mà là giá có thể
so sánh được của hàng hóa tương tự được tiêu dùng tại nước xuất khẩu. Giá thông
thường được hiểu là “mức giá chuẩn” mà các DN áp dụng cho các giao dịch mua
bán trên thị trường nước xuất khẩu. Để có thể xác định được “mức giá chuẩn” trong
mọi tình huống, các nhà làm luật đã đặt ra nhiều tiêu chuẩn và phương pháp tính
toán phức tạp và mềm dẻo. Những thay đổi trong khái niệm pháp lý về bán phá giá
đã giải quyết được trường hợp không thể xác định được giá bán trên thị trường nội
địa của hàng hóa bị điều tra do chúng được sản xuất chỉ để xuất khẩu hoặc giá bán
hàng hóa trên thị trường nội địa không bình thường do thấp hơn chi phí sản xuất
hoặc là giá bán độc quyền…..
Kết quả so sánh hai chỉ số giá trên chưa phản ánh ưu thế cạnh tranh của hàng
hóa nhập khẩu so với hàng hóa nội địa của nước nhập khẩu mà chỉ cho thấy hiện
tượng phân biệt giá của sản phẩm nhập khẩu. Muốn xác định ưu thế cạnh tranh về
giá của hàng hóa nhập khẩu, cần tiến hành so sánh giữa giá xuất khẩu của hàng hóa
nhập khẩu và giá bán của hàng hóa cạnh tranh nội địa. Kết quả so sánh có thể là
2
:
Thứ nhất, giá xuất khẩu của hàng hóa nhập khẩu vào thấp hơn giá thông
thường trên thị trường xuất khẩu nhưng vẫn cao hơn giá của sản phẩm cạnh tranh
nội địa. Trong tình huống này, hiện tượng bán phá giá vẫn tồn tại song hàng hóa
nội địa đang có lợi thế cạnh tranh về giá so với hàng hóa nhập khẩu. Do đó, việc
hàng hóa nhập khẩu bán phá giá không thể gây thiệt hại hoặc đe dọa gây thiệt hại
cho ngành sản xuất trong nước.

Thứ hai, giá xuất khẩu của hàng hóa nhập khẩu thấp hơn giá bán của sản
phẩm cạnh tranh nội địa nên có lợi thế cạnh tranh về giá. Khi đó, các DN nội địa
sản xuất sản phẩm cạnh tranh bị đẩy vào tình trạng hoặc phải hạ giá bán để giữ
khách hàng hoặc mất thị phần với giá bán hiện tại. Trong tình huống này, có hai giả
định được đặt ra:

2
Các tình huống này được đặt ra trong điều kiện hàng hóa nhập khẩu và hàng hóa cạnh tranh nội địa chỉ cạnh
tranh về giá, các điều kiện cạnh tranh khác là giống nhau và không thay đổi.
10
- Giả định hàng hóa nhập khẩu không bán phá giá (giá xuất khẩu không thấp
hơn giá thông thường). Giá của hàng hóa nhập khẩu có lợi thế cạnh tranh do chi phí
sản xuất thấp hơn của sản phẩm nội địa. Thị trường nhập khẩu đang được hưởng lợi
từ hàng hóa nhập khẩu vì người tiêu dùng có cơ hội mua hàng hóa giá rẻ.
- Giả định có hiện tượng bán phá giá (giá xuất khẩu thấp hơn giá thông
thường) thì hiện tượng bán phá giá đang tạo lợi thế cạnh tranh một cách không
công bằng cho hàng hóa nhập khẩu trước hàng hóa nội địa. Các biện pháp chống
bán phá giá cần được áp dụng để bảo vệ ngành sản xuất nội địa trước thiệt hại do
bán phá giá gây ra.
Như vậy, hiện tượng bán phá giá hàng hóa nhập khẩu không đương nhiên đưa
đến kết quả là hàng hóa nhập khẩu có lợi thế cạnh tranh so với sản phẩm cạnh tranh
nội địa. Ngược lại, khi hàng hóa nhập khẩu có ưu thế cạnh tranh về giá so với sản
phẩm nội địa, không nên vội vàng kết luận có hiện tượng bán phá giá. Vấn đề được
đặt ra là cần có cơ chế để phân biệt hiện tượng bán phá giá hàng hóa nhập khẩu với
việc hàng hóa nhập khẩu được bán với giá rẻ do có lợi thế cạnh tranh lành mạnh;
cần phân biệt bán phá giá có khả năng hay không có khả năng gây thiệt hại cho
ngành sản xuất nội địa.
Tại Việt Nam, các nhà làm luật có những quan niệm khác nhau về bán phá giá.
Sự khác nhau này được thể hiện qua hai văn bản pháp luật là Pháp lệnh giá năm 2002
(gọi tắt là Pháp lệnh giá) và Pháp lệnh chống bán phá giá hàng hóa nhập khẩu vào Việt

Nam năm 2004 (gọi tắt là Pháp lệnh chống bán phá giá hàng hóa nhập khẩu).
Trong Pháp lệnh giá năm 2002, bán phá giá được hiểu là hành vi bán hàng hoá,
dịch vụ với giá quá thấp so với giá thông thường trên thị trường Việt Nam để chiếm
lĩnh thị trường, hạn chế cạnh tranh đúng pháp luật, gây thiệt hại đến lợi ích hợp pháp
của tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh khác và lợi ích của Nhà nước [81, k3 đ4].
Với khái niệm trên, hành vi bán phá giá được xác định từ hai dấu hiệu:
- DN đã bán hàng hóa, dịch vụ với giá quá thấp so với giá thông thường của nó
trên thị trường Việt Nam. Phương thức để xác định bán phá giá theo Pháp lệnh giá là
so sánh hai chỉ số giá: giá bán thực tế và giá thông thường của sản phẩm bị điều tra.
Tuy nhiên, hai chỉ số này đều được xác định từ thị trường Việt Nam. Do đó, hành vi
bán phá giá trong Pháp lệnh giá không phải là hiện tượng phân biệt giá mà chỉ là việc
bán hàng hóa, dịch vụ với mức giá không theo đúng giá trị thông thường của sản
phẩm.
11
- Mục đích của hành vi là chiếm lĩnh thị trường, hạn chế cạnh tranh đúng pháp
luật, gây thiệt hại đến lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân kinh doanh khác, lợi ích
của Nhà nước. Do đó, nếu chưa xác định được mục đích của hành vi thì chưa thể kết
luận DN đã bán phá giá hàng hóa, dịch vụ.
Khoản 1 và 2 Điều 1 Pháp lệnh giá quy định: Pháp lệnh này quy định quản lý
nhà nước về giá và hoạt động về giá của tổ chức, cá nhân hoạt động sản xuất kinh
doanh; và Pháp lệnh này áp dụng áp dụng đối với tổ chức, cá nhân trong nước và
nước ngoài hoạt động sản xuất, kinh doanh tại Việt Nam [81, k1, 2 Đ 1]. Căn cứ vào
quy định này, tác giả cho rằng cần phải làm rõ một số vấn đề liên quan đến việc áp
dụng quy định về bán phá giá trong Pháp lệnh giá. (1) Văn bản này chỉ giới hạn đối
tượng áp dụng là tổ chức, cá nhân hoạt động sản xuất kinh doanh tại Việt Nam mà
không phân biệt về nguồn gốc của hàng hóa, dịch vụ, nên quy định về bán phá giá có
thể áp dụng đối với sản phẩm nội địa (được sản xuất và tiêu thụ tại Việt Nam) và sản
phẩm nhập khẩu. Tuy nhiên, đối với hàng hóa nhập khẩu, các quy định về bán phá giá
chỉ điều chỉnh hành vi tiêu thụ hàng hóa đó trên thị trường Việt Nam mà không áp
dụng đối với việc nhập khẩu chúng. (2) Với hàng hóa nhập khẩu, Pháp lệnh giá được

áp dụng đối với các tổ chức, cá nhân có hoạt động kinh doanh chúng tại Việt Nam đã
có hành vi bán hàng với mức giá quá thấp so với giá thông thường. Do đó, việc bán
phá giá hàng hóa vào Việt Nam của các doanh nghiệp nước ngoài sẽ không chịu sự
điều chỉnh của Pháp lệnh giá năm 2004. Chỉ khi hàng hóa được lưu thông trên thị
trường Việt Nam và người kinh doanh chúng có hành vi bán hàng hóa quá thấp so với
giá thông thường thì các quy định về bán phá giá được áp dụng để xử lý người thực
hiện hành vi. (3) Theo Pháp lệnh giá, việc chống bán phá giá là một trong những nội
dung của hoạt động quản lý nhà nước về giá, tuy nhiên, có thể thấy rằng các quy định
về chống bán phá giá trong văn bản này chủ yếu nhằm thực hiện chức năng quản lý
cạnh tranh bằng cách ngăn chặn và xử lý hành vi hạn chế cạnh tranh về giá trên thị
trường. Hành vi bán phá giá đã được Pháp lệnh giá mô tả dưới góc nhìn của quan hệ
cạnh tranh trên thị trường (hành vi có mục đích chiếm lĩnh thị trường, hạn chế cạnh
tranh đúng pháp luật, gây thiệt hại đến lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân sản
xuất, kinh doanh khác và lợi ích của Nhà nước).
Mặc dù Pháp lệnh giá năm 2002 có giới hạn điều chỉnh như trên, song đây là văn
bản pháp luật đầu tiên đưa ra khái niệm bán phá giá hàng hóa, dịch vụ. Mặt khác, do
văn bản này có thể áp dụng đối với hàng hóa nhập khẩu khi được lưu thông trên thị
trường Việt Nam nên việc áp dụng các quy định về bán phá giá có những ảnh hưởng
12
nhất định đến quan hệ thương mại quốc tế. Đánh giá về khái niệm này, chúng tôi cho
rằng khái niệm bán phá giá được ghi nhận trong pháp lệnh giá đã bộc lộ những hạn
chế cả về lý luận lẫn thực tiễn áp dụng. Đồng thời, khái niệm này cũng cho thấy những
khác biệt đáng kể giữa bán phá giá trong thương mại quốc tế và trong quan hệ thương
mại nội địa, cụ thể:
Thứ nhất, khi sử dụng giá thông thường của hàng hóa nhập khẩu trên thị trường
Việt Nam làm cơ sở để xác định hành vi, nhà làm luật đã quan niệm bán phá giá là việc
DN bán hàng hóa, dịch vụ với giá thấp một cách bất thường. Quan niệm này hoàn toàn
không không thể áp dụng đối với hành vi kinh doanh hàng hóa nhập khẩu trên thị
trường Việt Nam và cũng không phù hợp với chính sách và pháp luật cạnh tranh áp
dụng cho các quan hệ cạnh tranh trong một quốc gia. Với hàng hóa nhập khẩu, chúng

ta không thể xác định được giá thông thường mà chỉ có thể xác định được giá xuất
khẩu và giá tiêu dùng của nó trên thị trường Việt Nam - với tư cách là thị trường nhập
khẩu. Một khi chưa làm rõ được khái niệm giá thông thường trên thị trường Việt Nam
của hàng hóa nhập khẩu thì chưa thể xác định hành vi bán phá giá trên thực tế. Nếu sử
dụng một giá trị nào đó trên thị trường Việt Nam làm giá thông thường cho hàng hóa
nhập khẩu để kết luận chúng bán phá giá thì việc sử dụng ấy chắc chắn tạo ra những
xung đột giữa Việt Nam và các nước có liên quan.
Thứ hai, Trong pháp luật cạnh tranh có quy định về hành vi định giá hủy diệt
(định giá cướp đoạt). Luật cạnh tranh năm 2004 quy định về hành vi bán hàng hóa,
cung ứng dịch vụ với mức giá thấp hơn giá thành toàn bộ nhằm loại bỏ đối thủ cạnh
tranh của doanh nghiệp có vị trí thống lĩnh thị trường, vị trí độc quyền để hạn chế cạnh
tranh. Trong lý thuyết cạnh tranh và pháp luật cạnh tranh, có hai vấn đề cần lưu ý đối
với hành vi này là (1) hành vi định giá hủy diệt chỉ áp dụng đối với các doanh nghiệp
thống lĩnh hoặc doanh nghiệp độc quyền. Bởi lẽ, các doanh nghiệp chỉ có thể loại bỏ
đối thủ cạnh tranh, gây ra hậu quả hạn chế cạnh tranh trên thị trường bằng việc bán
hàng hóa, dịch vụ dưới giá thành khi chúng khả năng chi phối thị trường bằng vị trí
thống lĩnh hoặc độc quyền. (2) Cơ sở để xác định hành vi là giá bán và giá thành toàn
bộ của sản phẩm. Vì vậy, khái niệm bán phá giá trong Pháp lệnh giá không phù hợp
với các nguyên lý căn bản của pháp luật cạnh tranh cả về chủ thể áp dụng và căn cứ
xác định hành vi.
Thứ ba, việc sử dụng mục đích chiếm đoạt thị trường, gây hạn chế cạnh tranh
trên thị trường, gây thiệt hại cho các tổ chức cá nhân khác, gây thiệt hại cho Nhà nước
là căn cứ xác định hành vi cho thấy các nhà làm luật đã đánh đồng bán phá giá với
13
hành vi định giá hủy diệt đã được quy định trong pháp luật cạnh tranh. Quan niệm này
cho thấy sự khác biệt về cơ sở để xác định hành vi bán phá giá trong thương mại nội
địa và thương mại quốc tế. Trong thương mại quốc tế, người thực hiện hành vi bán phá
giá hàng hóa nhập khẩu là DN xuất khẩu nước ngoài. Việc truy tìm mục đích thực sự
của chủ thể bên ngoài lãnh thổ của quốc gia nhập khẩu không thể thực hiện được. Vì
vậy, chính sách và pháp luật thương mại quốc tế không sử dụng mục đích làm căn cứ

để xác định hiện tượng bán phá giá mà sử dụng thiệt hại vật chất do bán phá giá gây ra
làm cơ sở để quyết định áp dụng biện pháp chống bán phá giá đối với hàng hóa nhập
khẩu.
Từ những nghiên cứu về hoàn cảnh xây dựng Pháp lệnh giá, chúng tôi cho rằng
các hạn chế trong những quy định về bán phá giá trong văn bản này có thể được lý giải
từ các nguyên nhân sau:
- Việt Nam biết đến pháp luật chống bán phá giá khi các hàng hóa có xuất xứ từ
Việt Nam bị kiện bán phá giá tại các nước khác. Tính đến tháng 9 năm 2009, tổng số
vụ việc phòng vệ thương mại mà các nước điều tra đối với hàng hóa xuất xứ từ Việt
Nam là 37 vụ (chủ yếu là điều tra về bán phá giá) trong khi chúng ta chưa từng điều tra
về bán phá giá đối với hàng hóa nhập khẩu vào Việt Nam. Vì vậy, các nhà khoa học,
các cơ quan nhà nước, các DN đã dành nhiều nỗ lực để tìm kiếm các giải pháp ứng
phó với những vụ kiện chống bán phá giá với tư cách bị đơn hơn là xây dựng cơ chế
để chủ động khởi kiện hàng hóa nước ngoài nhập khẩu bán phá giá vào thị trường Việt
Nam. Với tâm lý đó, việc tiếp cận các quy định của pháp luật quốc tế và các quốc gia
khác chủ yếu nhằm phục vụ cho công tác kháng kiện mà chưa có những nỗ lực cần
thiết để tiếp nhận những nguyên tắc và lý luận về phòng vệ quốc tế vào pháp luật Việt
Nam (PL VN). Trong thập niên 1990, một số nhà nghiên cứu còn đưa ra những quan
điểm sai lệch về bán phá giá, ví dụ, trong sách tham khảo Bán phá giá và biện pháp,
chính sách chống bán phá giá hàng nhập khẩu, do Nxb Thống kê xuất bản năm 1998,
tác giả Đoàn Văn Trường lại đánh đồng hiện tượng bán phá giá hàng hóa nhập khẩu
với tình trạng hàng hóa nhập lậu bán hàng giá thấp do không chịu thuế nhập khẩu và
không phân biệt bán phá giá hàng hóa nhập khẩu với việc hàng hóa được các doanh
nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài sản xuất tại Việt Nam bán hàng hóa với giá quá thấp
gây thiệt hại cho các doanh nghiệp trong nước [72, tr 95-132].
- Chủ trương về hội nhập kinh tế của Đảng và Nhà nước trong thời gian Pháp
lệnh giá được xây dựng có ảnh hưởng nhất định đến quá trình nhận thức về pháp luật
chống bán phá giá. Trong suốt thời gian dài từ thập niên 1990, chủ trương hội nhập
14
của Việt Nam chủ yếu tập trung vào nhiệm vụ đẩy mạnh xuất khẩu. Việc phát triển

ngành sản xuất nội địa chú trọng đến nhiệm vụ xây dựng những ngành kinh tế mũi
nhọn, những mặt hàng chiến lược cho xuất khẩu. Nghị quyết 01/NQ-TW của Bộ
Chính trị ngày 18 tháng 11 năm 1996 về mở rộng và nâng cao hiệu quả kinh tế đối
ngoại đã chỉ rõ 4 phương hướng phát triển kinh tế đối ngoại cho giai đoạn 1996 -2000,
trong đó, tăng cường xuất khẩu là chiến lược trọng điểm của kinh tế đối ngoại. Việc
phát triển các ngành kinh tế mũi nhọn đáp ứng cho nhu cầu xuất khẩu tập trung vào
các nhiệm vụ đầu tư, nghiên cứu, phát triển kỹ thuật, nguồn nhân lực có tay nghề cao,
kinh tế tri thức… mà chưa có những quan tâm thích đáng mang tính chỉ đạo cho việc
sử dụng các công cụ bảo hộ được pháp luật quốc tế thừa nhận trong thương mại quốc
tế. Vì thế, cho dù vẫn là nước nhập siêu, song các chủ trương phát triển ngoại thương
chưa dành nhiều sự quan tâm đến các tác động của dòng hàng hóa nhập khẩu, đến sự
phát triển của thị trường và của các ngành kinh tế nội địa. Tình trạng này đã có tác
động không nhỏ đến thái độ chủ động hay thụ động của DN, của các cơ quan Nhà
nước và của các nhà khoa học về khả năng áp dụng pháp luật chống bán phá giá nói
riêng và pháp luật về bảo hộ thương mại nói chung. Trong 15 năm đầu xây dựng kinh
tế thị trường, chế định về phòng vệ thương mại chưa được đầu tư nghiên cứu và xây
dựng tại Việt Nam. Quy định về bán phá giá trong Luật thương mại năm 1997 và Pháp
lệnh giá chỉ là những quy định đơn lẻ trong pháp luật thương mại và chế định về quản
lý giá mà chưa trở thành một chế định pháp luật riêng biệt. Với chủ trương và tình
trạng pháp luật như trên, việc nghiên cứu không đầy đủ và toàn diện về bán phá giá là
tất yếu.
- Điều kiện xây dựng thị trường của Việt Nam là một trong những yếu tố làm
hạn chế khả năng tiếp cận các chuẩn mực luật pháp và kinh doanh quốc tế. Chúng ta
xây dựng thị trường và thực hiện chủ trương hội nhập kinh tế từ những thành tựu và
thất bại của mô hình kinh tế kế hoạch hóa tập trung. Thị trường được xây dựng trong
bối cảnh những phương thức, con người quản lý của cơ chế kế hoạch hóa, thói quen và
lối mòn trong nhận thức về vai trò chỉ huy kinh tế của nhà nước vẫn còn tồn tại.
Những yếu kém trong nhận thức và sự bảo thủ trong tư duy không chỉ xâm hại đến sự
tự do của thị trường, làm cho những thay đổi trong các chính sách vĩ mô trở thành
tuyên ngôn không có giá trị thực tế mà còn cản trở quá trình tiếp thu, vận dụng những

nguyên lý và luật pháp của thương mại quốc tế vào phát triển đất nước. Quy định về
bán phá giá trong Pháp lệnh giá là kết quả của sự nóng vội cần có pháp luật về bán phá
giá trong khi còn hạn chế trong nhận thức về vấn đề này.
15
Quan niệm thứ hai về bán phá giá được các nhà làm luật ghi nhận trong Pháp
lệnh chống bán phá giá hàng hóa nhập khẩu vào Việt Nam năm 2004. Theo đó, hàng
hoá có xuất xứ từ nước hoặc vùng lãnh thổ bị coi là bán phá giá khi nhập khẩu vào
Việt Nam nếu hàng hoá đó được bán với giá thấp hơn giá trị thông thường. Giá trị
thông thường của hàng hóa nhập khẩu vào Việt Nam là giá có thể so sánh được
của hàng hóa tương tự đang được bán trên thị trường nội địa của nước hoặc vùng
lãnh thổ xuất khẩu theo các điều kiện thương mại thông thường[83, k1 đ3].
So sánh với khái niệm bán phá giá trong Pháp lệnh giá năm 2002, có thể nhận
thấy rằng đã có những thay đổi cơ bản trong các quy định của pháp luật về hiện
tượng này:
Một là, giá chuẩn được sử dụng xác định về việc bán phá giá là giá thông
thường của sản phẩm tương tự trên thị trường xuất khẩu mà không là giá thông
thường trên thị trường Việt Nam như quy định trong Pháp lệnh giá. Sẽ không có
hiện tượng bán phá giá nếu giá xuất khẩu của hàng hóa nhập khẩu vào Việt Nam
không thấp hơn giá bán của sản phẩm tương tự trên thị trường xuất khẩu cho dù có
thấp hơn giá của sản phẩm cạnh tranh được sản xuất tại Việt Nam. Mặt khác, bán
phá giá không phải là hiện tượng các doanh nghiệp xuất khẩu hàng hóa với mức giá
gây lỗ nên cơ quan có thẩm quyền sẽ không so sánh giá xuất khẩu với giá thành sản
xuất của hàng hóa bị điều tra. Bán phá giá đơn giản chỉ là hiện tượng phân biệt giá
quốc tế, có nghĩa là cùng một loại hàng hóa như nhau được tiêu thụ ở hai thị trường
(bao gồm thị trường nước xuất khẩu và thị trường Việt Nam) với những mức giá
khác nhau một cách bất thường. Sự bất thường của hành vi phân biệt giá là giá bán
vào thị trường nhập khẩu thấp hơn giá bán trên thị trường xuất khẩu.
Hai là, thiệt hại của các tổ chức, cá nhân kinh doanh Việt Nam (ngành sản
xuất nội địa) do bán phá giá gây ra không là căn cứ xác định hiện tượng bán phá giá
mà là một trong các điều kiện để áp dụng biện pháp chống bán phá giá. Cách tiếp

cận này phù hợp với quan niệm truyền thống về bán phá giá và tương thích với
những quy định tương tứng trong ADA. Khi tách thiệt hại vật chất ra khỏi khái
niệm bán phá giá thì nội dung điều tra một vụ việc sẽ luôn có hai phần cơ bản là
điều tra về hiện tượng bán phá giá và điều tra về thiệt hại vật chất của ngành sản
xuất nội địa.
Dưới góc độ lịch sử, hai khái niệm khác nhau về bán phá giá trong hệ thống
PLVN hiện nay phản ánh quá trình nhận thức của các nhà làm luật về chống bán
phá giá. Trong giai đoạn đầu, nhà làm luật chưa tiếp nhận một cách nghiêm túc các
16
nguyên lý của thương mại quốc tế và các chuẩn mực pháp lý quốc tế về vấn đề này,
chưa xác định một cách chính xác ranh giới và mối quan hệ giữa các lĩnh vực pháp
luật như pháp luật cạnh tranh, pháp luật quản lý giá, pháp luật chống bán phá giá.
Vì vậy, quan niệm về bán phá giá được ghi nhận trong Pháp lệnh giá còn sơ khai và
không có giá trị thực thi. Trong giai đoạn thứ hai, khi vấn đề chống bán phá giá
được nghiên cứu nghiêm túc và nhu cầu xây dựng chế định pháp luật về vấn đề này
này đang là yêu cầu cần thiết phục vụ cho công tác đàm phán và tham gia tổ chức
thương mại thế giới thì nhà làm luật Việt Nam đã tiếp nhận khá đầy đủ những
nguyên lý của pháp luật chống bán phá giá để xây dựng nên Pháp lệnh chống bán
phá giá hàng hóa nhập khẩu. Khái niệm bán phá giá được ghi nhận trong văn bản
pháp luật này không phản ánh nhận thức riêng có của nhà làm luật Việt Nam mà là
kết quả của quá trình tiếp nhận pháp luật WTO vào pháp luật nội địa.
Quá trình tiếp nhận pháp luật chống bán phá giá hàng hóa nhập khẩu có những
đặc thù và có những ảnh hưởng nhất định đến nhận thức của Việt Nam về khái
niệm bán phá giá và pháp luật chống bán phá giá. Những ảnh hưởng đó bao gồm:
Thứ nhất, nhà làm luật Việt Nam đã tiếp thu một cách thụ động khái niệm bán
phá giá đã được ghi nhận trong pháp luật WTO. Qua hơn một thế kỷ phát triển (tính từ
năm 1904)
3
, pháp luật chống bán phá giá đã trở thành khung pháp lý cho thương mại
toàn cầu bằng Điều VI của GATT 1947 và ADA. Với nguyên tắc luật quốc gia của các

nước thành viên phải phù hợp với các hiệp định của WTO, khái niệm bán phá giá được
ghi nhận trong ADA đã trở thành chuẩn mực pháp lý cho pháp luật của các nước thành
viên WTO. Do đó, kinh nghiệm cho thấy, các đạo luật về chống bán phá giá của các
nước thường lặp lại tất cả các nguyên tắc của Hiệp định chống bán phá giá, thậm chí
lấy lại nguyên văn Hiệp định trong trường hợp nhiều nước chỉ mới ban hành luật này
sau khi gia nhập WTO [47, tr 19]. Việc đưa ra khái niệm pháp lý chuẩn về bán phá giá
không phải là việc khó khăn đối với nhà làm luật Việt Nam. Tuy nhiên, Pháp luật của
WTO chỉ quy định khái niệm và những căn cứ để xác định hiện tượng hàng hóa nhập
khẩu bán phá giá. Các vấn đề về phương pháp xác định, cách thức tính toán các yếu tố
cấu thành hiện tượng bán phá giá sẽ do pháp luật quốc gia quy định. Như vậy, sự
tương thích về khái niệm không có nghĩa là phương thức tính toán và quy trình điều
tra việc bán phá giá của hàng hóa nhập khẩu phải đồng nhất. Các phương thức để tính
toán giá thông thường, giá xuất khẩu, biên độ phá giá… có thể có những khác biệt nhất
định giữa các nước thành viên của WTO. Do đó, đặc trưng trong pháp luật chống bán

3
Năm 1904, Canađa là quốc gia đầu tiên trên thế giới ban hành Luật chống bán phá giá hàng hóa nhập khẩu.
17
phá giá của từng quốc gia không thể hiện ở các khái niệm mà ở những đặc thù trong
quy trình và cách thức điều tra một vụ việc bán phá giá.
Hiện nay, vấn đề hoàn thiện pháp luật chống bán phá giá đang là một trong
những nội dung đấu tranh giữa hai nhóm quốc gia phát triển và đang phát triển tại các
cuộc đàm phán về tự do hóa thương mại. Trong Hội nghị Bộ trưởng WTO tại Seattle
năm 1999, các nước nghèo đòi hỏi sửa đổi, củng cố các điều khoản trong khung pháp
luật về chống bán phá giá để tránh lạm dụng và yêu cầu xác lập một chế độ đặc biệt để
hỗ trợ họ. Tại đoạn 28 của Tuyên bố Doha cấp Bộ trưởng, các nước nhất trí rằng việc
đàm phán nên làm rõ và hoàn thiện các quy định trong ADA. Trong suốt thời gian diễn
ra Hội nghị Bộ trưởng WTO tại Doha, chống bán phá giá bị nhìn nhận như một vấn đề
gây chia rẽ giữa một bên là các nước đang phát triển với một bên là các nước công
nghiệp phát triển khác [47, tr 20-21]. Cuộc tranh luận giữa các nước không tập trung

vào khái niệm bán phá giá mà về cách thức điều tra để xác định việc bán phá giá. Nói
tóm lại, trong bối cảnh pháp luật chống bán phá giá đã được quốc tế hóa thì sẽ không
còn những tranh cãi giữa các quốc gia và các nhà khoa học về khái niệm bán phá giá.
Sự khác nhau chỉ còn là các phương tiện kỹ thuật và phương pháp để xác định các căn
cứ pháp lý của hiện tượng bán phá.
Thứ hai, trình độ phát triển khác nhau giữa các nước gây ra những hạn chế và
khó khăn trong nhận thức về tự do hoá thương mại nói chung và bán phá giá nói riêng.
Trong quá trình phát triển của pháp luật chống bán phá giá của WTO, có hai vấn đề
được đặt ra:
(1) Ảnh hưởng của pháp luật chống bán phá giá của các nước phát triển (đặc biệt
là Hoa Kỳ) đến pháp luật chống bán phá giá của WTO. Với ưu thế về vốn, trình độ
công nghệ, thị trường, các nước tư bản phát triển và các tập đoàn tư bản xuyên quốc
gia đang chi phối toàn cầu hóa [90, tr 82]. Các lực lượng này luôn có xu hướng áp đặt
những chuẩn mực cho tự do thương mại và thiết lập các biện pháp pháp lý và kinh tế
để bảo vệ nó. Mặc dù khung khổ pháp lý của các tổ chức thương mại quốc tế là kết
quả đàm phán giữa các nước thành viên, song thực tế cho thấy, sự ảnh hưởng từ pháp
luật của các nước phát triển đến pháp luật thương mại quốc tế là khá lớn. Trong đó,
khái niệm bán phá giá được ghi nhận trong ADA chỉ là sự lặp lại quan niệm về bán
phá giá đã được các nước phát triển ghi nhận trong pháp luật của họ trước đó. Nói
cách khác, pháp luật của WTO (trong đó có khái niệm bán phá giá) được xây dựng từ
những nguyên lý thương mại - pháp lý của các nước phát triển. Với kinh nghiệm của
mình, các quốc gia phát triển luôn tạo ra những khoảng trống tinh vi trong khái niệm
18
trên bằng việc đưa ra những căn cứ pháp lý có tính định tính và luôn có ngoại lệ như
giá trị thông thường, điều kiện thương mại thông thường, giá có thể so sánh được…
với mục đích có thể sử dụng linh hoạt trong các tranh chấp quốc tế. Các khoảng trống
này thường bị lạm dụng để bảo hộ ngành sản xuất trong nước trước áp lực cạnh tranh
từ hàng hóa nhập khẩu (ngay cả khi ưu thế cạnh tranh của hàng hóa nhập khẩu có được
từ lợi thế so sánh). Để có thể phát hiện và khai thác triệt để những khoảng trống pháp
lý nhằm bảo hộ nền kinh tế trong nước, các cơ quan có thẩm quyền và những người

thực thi pháp luật cần am hiểu sâu sắc pháp luật và dày dạn kinh nghiệm trong việc
điều tra và xử lý vụ việc. Các nước tham gia vào WTO khi khung pháp luật về chống
bán phá giá đã ổn định như Việt Nam thường bị buộc phải tiếp nhận những nguyên tắc
sẵn có như điều kiện để trở thành thành viên của tổ chức này. Chúng ta có thể xây
dựng một đạo luật với những nguyên tắc và những khái niệm pháp lý hiện đại, phù
hợp với chuẩn mực quốc tế ngay cả khi nhận thức về bán phá giá và chống bán phá giá
chưa thực sự đầy đủ và toàn diện. Trong bối cảnh ấy, việc khai thác các khoảng trống
trong pháp luật chống bán phá giá nói chung và trong các căn cứ cấu thành nên khái
niệm bán phá giá không đơn giản.
(2) Các chuẩn mực của tự do thương mại là những điểm nối kết thương mại của
toàn cầu hóa mà bất cứ quốc gia nào khi muốn tham gia phải đáp ứng. Các quốc gia
đang phát triển hoặc đang trong danh sách những nước nghèo vì bị hạn chế về nhận
thức và có vị thế thấp phải chấp nhận những tiêu chuẩn của toàn cầu hoá đã được các
nước phát triển đặt ra. Các quốc gia đi sau (trong đó có Việt Nam) với quan niệm đi tắt
đón đầu luôn có mong muốn tận dụng mọi cơ hội của toàn cầu hóa để phát triển cho
dù các điều kiện về nhận thức và vật chất chưa được chuẩn bị chu đáo. Sau hơn 20
năm đổi mới cơ chế quản lý kinh tế, Việt Nam đã hoàn thành cơ bản chiến lược hội
nhập về mặt tổ chức. Cũng trong thời gian đó, để đáp ứng những điều kiện cho việc
gia nhập vào thị trường chung, chúng ta phải tiếp thu khối lượng quá lớn về các tiêu
chuẩn pháp lý - kinh tế của thương mại quốc tế mà pháp luật chống bán phá giá là điển
hình. Cho dù có khả năng lĩnh hội thì chúng ta cũng không đủ thời gian để hiểu cặn kẽ
tất cả các nội dung của ADA. Việc xây dựng pháp luật chống bán phá giá đôi khi chỉ
là nghĩa vụ để đảm bảo tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế diễn ra theo đúng lộ trình đã
đặt ra. Vì thế, nội dung của Pháp lệnh chống bán phá giá chỉ là sự tiếp thu các nội
dung cơ bản của ADA, luật mẫu về chống bán phá giá của WTO mà chưa khai thác
được quyền sáng tạo trong phạm vi cho phép của các định chế quốc tế.
Từ những phân tích trên, tác giả có một số kết luận ban đầu như sau:
19
1. Các quan điểm về khái niệm bán phá giá trong khoa học pháp lý và trong
thương mại quốc tế đều thống nhất rằng bán phá giá là hiện tượng phân biệt giá quốc

tế. Nhà làm luật của các nước tiên phong đã ứng dụng và phát triển quan niệm về bán
phá giá trong các lý thuyết thương mại quốc tế để xây dựng nên cấu thành pháp lý của
hiện tượng bán phá giá.
2. Phá giá với tư cách là một vấn đề thương mại tồn tại trong một thời gian dài,
nhưng phá giá chỉ trở thành vấn đề trong chính sách thương mại quốc tế sau chiến
tranh thế giới lần thứ nhất và đặc biệt trong thời kỳ đại khủng hoảng của những năm
30 [35, tr 69]. Chống bán phá giá đã trở thành một nội dung trong khung pháp lý quốc
tế bằng sự ghi nhận của Điều VI GATT 1947 và sự ra đời của ADA năm 1994. Hiện
nay, trong khoa học pháp lý không có những mâu thuẫn hay xung đột về khái niệm
bán phá giá. Pháp luật của WTO đã trở thành chuẩn mực chung cho pháp luật của các
nước và là căn cứ pháp lý cơ bản cho các nghiên cứu trong khoa học pháp lý về vấn đề
này. Sự khác biệt trong pháp luật của các nước chủ yếu là cách thức tính toán những
yếu tố cấu thành nên hiện tượng bán phá giá.
3. Khái niệm bán phá giá đã khẳng định những quan niệm đánh đồng bán phá giá
với hiện tượng bán hàng hóa thấp hơn chi phí sản xuất là sai và cũng là cơ sở để phân
biệt bán phá giá với việc chính phủ của các quốc gia trợ cấp xuất khẩu trái với thông lệ
chung. Tác động của việc bán phá giá và của trợ cấp xuất khẩu tới thị trường nhập
khẩu có thể là giống nhau song bán phá giá được giả thiết là hành vi của DN nước
ngoài phân biệt đối xử về giá và các doanh nghiệp này sử dụng chính nguồn lực của
mình để trợ giá. Ngược lại, trợ cấp được giả thiết là việc chính phủ trực tiếp hoặc gián
tiếp thanh toán các khoản trợ giá xuất khẩu cho các DN.
4. Tại Việt Nam, các nhà làm luật có những thay đổi trong quan niệm về bán phá
giá. Những thay đổi đó được phản ánh qua sự ra đời của hai văn bản pháp luật là Pháp
lệnh giá được ban hành năm 2002 và Pháp lệnh chống bán phá giá hàng hóa nhập khẩu
vào Việt Nam được ban hành năm 2004. Khái niệm bán phá giá trong Pháp lệnh chống
bán phá giá hàng hóa nhập khẩu được đánh giá là hoàn chỉnh và phù hợp với pháp luật
WTO.
1.1.2. Tác động của bán phá giá hàng hóa nhập khẩu đối với thị trường nhập khẩu
Tác động của hiện tượng bán phá giá được nhìn nhận cả góc độ tích cực và
tiêu cực bằng việc phân tích ảnh hưởng của nó đối với lợi ích của người tiêu dùng,

nhà sản xuất có liên quan và các DN kinh doanh sản phẩm cạnh tranh nội địa.
20
Việc hàng hóa nhập khẩu bán phá giá có những ảnh hưởng đáng kể đến người
tiêu dùng của nước nhập khẩu cả trong ngắn hạn và dài hạn. Trong ngắn hạn, việc
bán phá giá đã tối đa hóa lợi ích cho người tiêu dùng vì họ có cơ hội mua được
hàng hóa nhập khẩu giá rẻ. Với tâm lý vị lợi, người tiêu dùng luôn có xu hướng lựa
chọn hàng hóa phù hợp với nhu cầu sử dụng ở mức giá thấp nhất có thể. Sự xuất
hiện của hàng hóa nhập khẩu phá giá trên thị trường đã làm tăng khả năng thỏa mãn
nhu cầu của họ. Phân tích thị trường trong trạng thái tĩnh, dùng phương pháp nhân
độ thỏa dụng của từng cá nhân thành độ thỏa dụng của cả thị trường, có thể thấy,
hiện tượng bán phá giá có khả năng làm tăng thặng dư tiêu dùng tại nước nhập
khẩu. Với nguyên tắc, trong kinh tế thị trường, lượng hàng hóa người ta mua phụ
thuộc vào giá cả của nó [55, tr 102], hiện tượng bán phá giá của hàng hóa nhập
khẩu có thể là động lực kích thích tiêu dùng. Theo đó, bằng việc tối đa hóa độ thỏa
dụng cho người tiêu dùng, hàng hóa nhập khẩu phá giá tác động đến nhu cầu của
người tiêu dùng qua hiệu ứng thu nhập. Trong giáo trình Kinh tế học tập 1, hai nhà
kinh tế học Paul A Samuelson - Wiliam D. Nordhalls khẳng định rằng hiệu ứng thu
nhập phản ánh tác động của sự thay đổi giá cả đến lượng cầu của hàng hóa bằng
cách làm tăng hoặc giảm thu nhập thực tế của người tiêu dùng [55, tr 178]. Một
khi giá của hàng hóa có xu hướng giảm, sẽ làm tăng hiệu ứng thu nhập của người
tiêu dùng, từ đó tăng lượng tiêu thụ hàng hóa. Ngoài ra, việc bán phá giá hàng hóa
nhập khẩu còn làm tăng mức độ cạnh tranh trên thị trường. Việc hàng hóa nhập
khẩu phá giá với giá bán rẻ hơn so với hàng hóa nội địa đã tạo ra sức ép cho ngành
sản xuất nội địa trong việc tìm phương cách nâng cao khả năng cạnh tranh theo
nguyên tắc giá cả là tín hiệu đối với người sản xuất và người tiêu dùng. Khi hàng
hóa nhập khẩu có giá rẻ hơn, hàng hóa nội địa trở thành mặt hàng có giá cao tương
đối. Với sự tác động của hiệu ứng thay thế, người tiêu dùng có xu hướng dùng hàng
hóa nhập khẩu với giá rẻ hơn để thỏa mãn nhu cầu của mình và đẩy các DN nội địa
vào tình trạng hoặc tìm cách giảm chi phí để tăng khả năng cạnh tranh về giá, hoặc
mất khách hàng. Mức cạnh tranh tăng sẽ có tác dụng làm giảm sức ỳ của các DN

nội địa, làm giảm khả năng bóc lột khách hàng của các DN nội địa với giả thiết
rằng trước khi có hiện tượng bán phá giá của hàng hóa nhập khẩu, các DN này đang
có vị trí độc quyền.
Trong dài hạn, quyền lợi của người tiêu dùng có thể bị xâm hại nếu DN nước
ngoài bán phá giá hàng hóa để thực hiện chiến lược chiến đoạt thị trường bằng cách
định giá hủy diệt ngành sản xuất trong nước. Mặc dù bán phá giá đem lại lợi ích
21
cho người tiêu dùng ở hiện tại, song khi đã chiếm đoạt được thị trường nhập khẩu,
giá của hàng hóa nhập khẩu sẽ tăng vọt trong tương lai để các DN lấy lại những gì
đã mất từ việc phá giá. Người tiêu dùng lại trở thành nạn nhân của mức giá độc
quyền do các DN nước ngoài ấn định. Sự suy đoán về khả năng giá tăng trong
tương lai hoặc sản lượng hàng hóa nhập khẩu sẽ giảm để chi phối cung cầu là một
trong những căn cứ để kết luận về bản chất hạn chế cạnh tranh của hành vi bán phá
giá có mục đích cướp đoạt thị trường [60, tr 59 - 60].
Tác động của bán phá giá đối với các DN có liên quan tại nước nhập khẩu.
Các DN có liên quan được xác định là những DN của nước nhập khẩu hoạt động ở
ngành sản xuất khác có sử dụng hàng hóa nhập khẩu làm nguyên liệu sản xuất. Khi
hàng hóa nhập khẩu bán phá giá, các DN nói trên có được nguồn nguyên liệu rẻ để
sản xuất, kinh doanh, từ đó góp phần thúc đẩy tăng trưởng cho ngành sản xuất mà
họ hoạt động.
Tác động của bán phá giá đến ngành sản xuất nội địa kinh doanh sản phẩm
cạnh tranh với hàng hóa nhập khẩu (gọi tắt là ngành sản xuất nội địa hoặc DN sản
xuất nội địa). Tác động tiêu cực của bán phá giá hàng hóa nhập khẩu chủ yếu được
chứng minh bằng những thiệt hại mà ngành sản xuất nội địa phải gánh chịu. Các
DN sản xuất nội địa và người lao động trong các DN này là nạn nhân thực tế và
trực tiếp của việc hàng hóa nhập khẩu bán phá giá. Nếu mức phá giá làm giá cạnh
tranh của sản phẩm nhập khẩu thấp hơn chi phí sản xuất của hàng hóa nội địa, DN
nội địa sẽ bị đẩy vào tình trạng cạnh tranh không lối thoát, hoặc chịu lỗ để chạy đua
theo mức giá phá giá, hoặc mất khách hàng. Trong trường hợp mức phá giá làm giá
cạnh tranh của hàng hóa nhập khẩu thấp hơn giá bán hiện tại nhưng không thấp hơn

chi phí sản xuất của hàng hóa nội địa thì thiệt hại mà ngành sản xuất nội địa phải
chịu là sự suy giảm lợi nhuận, suy giảm lợi tức đầu tư…. Tuy nhiên, trong trường
hợp này có hai khả năng trái ngược nhau xảy ra:
Thứ nhất, việc suy giảm lợi nhuận của ngành sản xuất nội địa là cần thiết cho
lợi ích chung của thị trường nước nhập khẩu do các DN nội địa đang chi phối thị
trường. Hàng hóa nội địa đang được bán với mức giá độc quyền nên việc bán phá
giá của hàng hóa nhập khẩu có thể giải phóng khách hàng khỏi tình trạng bị bóc lột
cho dù gây thiệt hại cho ngành sản xuất nội địa.
Thứ hai, sự suy giảm lợi nhuận làm giảm tính hấp dẫn về đầu tư của thị
trường nội địa. Khi mức phá giá đẩy mặt bằng giá hàng hóa cạnh tranh với hàng
hóa nhập khẩu trên thị trường nhập khẩu xuống gần bằng chi phi phí bình quân (giá
22
thành của hàng hóa) sẽ làm giảm khả năng có lợi nhuận xuống mức tối thiểu.
Đương nhiên, sức hấp dẫn các nguồn vốn đầu tư vào ngành sản xuất nội địa sẽ
giảm cho dù việc bán phá giá không đủ để loại bỏ các DN đang hoạt động.
Như vậy, việc bán phá giá của hàng hóa nhập khẩu vừa có những tác động
tích cực, vừa có tác động tiêu cực cho thị trường của nước nhập khẩu. Vì thế, khi
tiến hành xử lý hành vi phá giá, Nhà nước bị đặt vào tình trạng phải giải quyết
xung đột giữa quyền lợi của người tiêu dùng đang được thụ hưởng (hiện tại đang
mua được hàng hoá giá rẻ) và lợi ích của nhà sản xuất trong nước (phải hạ giá
thành để có thể cạnh tranh với hàng hoá đang phá giá, và việc mất dần thị phần
của họ). Vấn đề là Nhà nước phải lựa chọn lợi ích cơ bản cần được bảo vệ. Đôi khi,
trong các vụ việc chống bán phá giá, các lực lượng thị trường với lợi ích đối lập
luôn đấu tranh với nhau và tạo ra những áp lực không nhỏ để buộc cơ quan có thẩm
quyền đưa ra các quyết sách phù hợp với lợi ích của họ.
1.2. CƠ SỞ KINH TẾ - PHÁP LÝ CHO VIỆC XÁC ĐỊNH BẢN CHẤT CỦA BÁN PHÁ
GIÁ HÀNG HÓA NHẬP KHẨU
Trong quá trình phát triển của pháp luật chống bán phá giá tại các nước phát
triển, quan niệm về sự không lành mạnh của bán phá giá hàng hóa nhập khẩu đã có
sự thay đổi. Vào thời sơ khai, các nhà kinh tế đã cảnh báo với các nhà lập pháp

rằng việc hàng hóa nhập khẩu bán phá giá là nguy hại bởi chúng cản trở việc hình
thành ngành sản xuất nội địa hoặc tiêu diệt đối thủ. Trong cuốn sách Hệ thống
thương mại thế giới, tác giả John H. Jackson đã trích dẫn những ghi nhận của nhà
kinh tế học người Canađa Jacob Viner về những tuyên bố của Alexander Hamilton
trong các cuộc tranh luận tại Mỹ vào năm 1791, cảnh báo về các thủ pháp của các
đối thủ cạnh tranh bán hạ giá tại các nước khác nhằm vô hiệu hóa những nỗ lực
đầu tiên để đưa (một DN)… vào một lãnh vực mới bằng những hy sinh tạm thời,
được đền bù, có thể bằng những khoản bồi thường rất lớn của chính phủ nước
đó… [44, tr 347]. Do đó, đã có quan điểm cho rằng việc bán phá giá hàng hóa nhập
khẩu là không lành mạnh bởi nó là hành vi định giá hủy diệt (Predatory pricing).
Hiện nay, bán phá giá lại được nhìn nhận là hành vi phân biệt giá quốc tế và chỉ bị
xử lý nếu gây ra hoặc đe dọa gây ra thiệt hại cho ngành sản xuất của nước nhập
khẩu [35, tr 198]. Sự thay đổi trên đã dẫn đến những thay đổi trong cấu thành pháp
lý của khái niệm bán phá giá. Nhiều nguyên lý trong kinh tế học đã được sử dụng
để xác định bản chất pháp lý và cấu thành pháp lý của việc bán phá giá bao gồm lý
thuyết về hành vi định giá hủy diệt (còn gọi là định giá cướp đoạt), các nguyên lý
23
của thương mại tự do và lý thuyết về hành vi phân biệt giá. Các lý thuyết này được
sử dụng để lý giải cơ chế hình thành việc bán phá giá, đặt ra cơ sở pháp lý - kinh tế
để áp dụng các biện pháp chống bán phá giá và xác định giới hạn của việc xử lý các
hành vi bán phá giá trong thương mại quốc tế.
1.2.1. Bán phá giá được hình thành trong môi trường của thương mại tự do
Quá trình toàn cầu hoá kinh tế với sự ra đời của nhiều tổ chức kinh tế quốc tế
và hình thành nên nhiều vùng thị trường khu vực và quốc tế rộng lớn thông qua
việc xoá bỏ các rào cản thuế quan và phi thuế quan. Quan hệ thương mại quốc tế
được biểu hiện thông qua sự dịch chuyển các giá trị thương mại dưới hình thức
hàng hoá hoặc dịch vụ giữa thị trường của các nước với nhau dựa trên quy chế Tối
huệ quốc (MFN) và quy chế Đãi ngộ quốc gia (NT). Hai quy chế này đảm bảo cho
nguyên tắc tự do và bình đẳng thực sự phát huy được hiệu quả trong thương mại
quốc tế cũng như bảo đảm cho hàng hoá được lưu thông một cách tự do trên tinh

thần không phân biệt đối xử. Thương mại tự do tất yếu làm phát sinh môi trường
cạnh tranh quốc tế. Cuộc cạnh tranh quốc tế diễn ra bằng sự phát huy và phối hợp
lợi thế so sánh của các quốc gia. Để có thể tồn tại, các nước cần có được những
ngành kinh tế mũi nhọn, có lợi thế so sánh để tranh giành cơ hội phát triển. Đồng
thời, quá trình lưu chuyển tự do của thương mại sẽ đưa đến cho người tiêu dùng
của mọi quốc gia những sản phẩm có chất lượng với giá tối ưu.
Tiến trình cắt giảm thuế quan và xóa bỏ các hàng rào phi thuế quan trong các
cam kết thương mại quốc tế, các rào cản từ chi phí vận chuyển ngày càng bị xóa
mờ; sự phát triển của thông tin liên lạc đã làm cho sự cạnh tranh giữa sản phẩm nội
địa và sản phẩm nhập khẩu, giữa các sản phẩm nhập khẩu với nhau ngày càng gay
gắt. Cạnh tranh quốc tế được xem như động lực quan trọng cho sự phát triển của
các dòng thương mại. Tuy nhiên, cạnh tranh sẽ chỉ trở thành động lực phát triển khi
các nguyên lý vận hành của thương mại tự do được Nhà nước và DN của các quốc
gia tôn trọng. Nhà nước không chỉ giảm thiểu đến mức thấp nhất sự can thiệp vào
các dòng thương mại mà còn không được dùng các biện pháp kinh tế như tài trợ bất
chính để làm méo mó tương quan cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Các DN cần
tôn trọng các nguyên tắc về cạnh tranh công bằng, bình đẳng. Trong quan hệ cạnh
tranh, cạnh tranh về giá cả để tranh giành khách hàng luôn được coi là nội dung
quan trọng được pháp luật cạnh tranh của các quốc gia và các chính sách cạnh tranh
trong thương mại quốc tế quan tâm.
24
Khi môi trường cạnh tranh được hình thành và sự can thiệp của nhà nước
giảm đi, tất yếu sẽ xuất hiện khuynh hướng lạm dụng tự do để cạnh tranh không
lành mạnh hoặc hạn chế cạnh tranh mà tiêu biểu là hiện tượng bán phá giá của hàng
hóa nhập khẩu. Sự thúc giục của lợi nhuận, của nhu cầu bành trướng thị phần và
bằng khả năng sáng tạo, các DN luôn có xu hướng thực hiện những hành vi cạnh
tranh bất chính nhằm loại bỏ đối thủ hoặc chiếm đoạt thị phần.
Như vậy, bản chất cạnh tranh không lành mạnh của hành vi bán phá giá được
nhìn nhận dưới góc độ của lý thuyết về tự do hóa thương mại là sự lạm dụng tự do
để xâm hại đến thương mại tự do bằng cách tranh giành thị trường của các đối thủ

cạnh tranh, cụ thể là các DN cạnh tranh nội địa. Sự suy giảm của ngành sản xuất
nội địa ở hiện tại hoặc tương lai do bán phá giá gây ra là bằng chứng chứng minh
rằng quốc gia nhập khẩu đã bị cản trở khả năng phát triển lợi thế so sánh. Việc áp
dụng các biện pháp chống bán phá giá được đặt ra nhằm bảo vệ thương mại tự do,
bảo vệ lợi thế so sánh của quốc gia nhập khẩu đang bị đe dọa bởi hành vi bán phá
giá hàng hóa nhập khẩu.
Với tư cách là hiện tượng xảy ra trong giao thương quốc tế, hành vi bán phá
giá và các lý thuyết về nó chịu ảnh hưởng từ những đặc thù của thương mại quốc
tế. Những ảnh hưởng này được phân tích dưới hai góc độ.
Thứ nhất, thương mại quốc tế có hai đặc điểm quan trọng tạo nên sự khác biệt
với thương mại trong nước của bất cứ quốc gia nào. Trước hết, mỗi nước đều có
đơn vị tiền tệ riêng của mình. Nhà sản xuất ở bất cứ nước nào đều muốn được trả
tiền cho hàng hóa, dịch vụ mình sản xuất ra bằng tiền của nước đó và người mua
cũng muốn sử dụng tiền tệ của nước mình để trả cho hàng hóa và dịch vụ mà họ
muốn sử dụng. Sau nữa, chủ nghĩa dân tộc và các mục tiêu chính trị luôn được đưa
vào trong các mối quan hệ giữa các quốc gia [34, tr 425-426]. Hai đặc điểm trên
của thương mại quốc tế đã làm phát sinh những tranh luận về bản chất bất chính
của hành vi bán phá giá. Ngoài những quan điểm truyền thống cho rằng bán phá giá
là sự lạm dụng tự do thương mại để thực hiện mục đích chiếm đoạt thị trường, còn
có quan điểm cho rằng phá giá xuất phát từ sự khác biệt giữa chính sách pháp lý và
kinh tế quốc dân giữa hai thị trường quốc gia. Quan điểm này được đưa ra từ Nhà
kinh tế học Gabrielle Marceau và được trích dẫn trong cuốn Từ điển chính sách
thương mại quốc tế của tác giả Walter Goode [35, tr 83]. Bà cho rằng những khác
biệt quốc gia là điều bình thường và hợp lý trừ phi các nước có thỏa thuận về tiêu
chuẩn quốc tế. Những khác biệt trong chính sách kinh tế quốc dân đã ảnh hưởng
25
đến cách thức phân bổ chi phí và quan niệm về các bộ phận của giá thành sản xuất,
ảnh hưởng đến chiến lược định giá trên các thị trường khác nhau. Sự khác biệt
trong chính sách pháp lý có thể tạo nên cách thức tính toán về giá thông thường và
giá xuất khẩu khác nhau. Điều này có thể chi phối kết quả của cuộc điều tra và dễ

dàng kết luận hàng hóa nhập khẩu có bán phá giá. Vấn đề được đặt ra là một khi
bán phá giá là kết quả tất yếu của sự khác biệt trong chính sách pháp lý và kinh tế
của hai quốc gia thì pháp luật không thể lên án nếu chưa gây ra hậu quả xấu cho
nền kinh tế của nước nhập khẩu.
Mặt khác, từ lý thuyết về lợi thế so sánh và thực tiễn phát triển của toàn cầu
hóa, mỗi quốc gia đều có những đặc thù về tập quán, dân cư, tự nhiên…; có sự
khác nhau trong cấu trúc và giá trị của các loại chi phí sản xuất, kinh doanh; có
những tiêu chuẩn chất lượng, tiêu chuẩn kỹ thuật và nhu cầu tiêu dùng đối với một
loại sản phẩm khác nhau. Những khác biệt trên đã dẫn đến hiện tượng dị biệt sản
phẩm cho dù chúng có cùng mục đích sử dụng
4
và phân hóa về giá thành sản xuất,
giá giao dịch giữa sản phẩm xuất khẩu và sản phẩm tiêu dùng trong nội địa. Sự biến
động trong tỷ giá hối đoái thường có những tác động làm tăng hoặc giảm sức cạnh
tranh về giá của hàng hóa lưu thông trên thị trường quốc tế. Do đó, các căn cứ để
xác định bán phá giá luôn ở trong tình trạng động, tức là các chi phí sản xuất và giá
thị trường luôn thay đổi theo thời gian và theo điều kiện thị trường. Từ nhiều thông
số về giá mua bán hàng hóa trên thị trường nội địa và các thông số về giá xuất khẩu
không đồng nhất, cơ quan có thẩm quyền phải tính toán biên độ phá giá cho mỗi
loại sản phẩm của từng DN xuất khẩu. Điều đó cho thấy việc điều tra về bán phá
giá không đơn giản. Kết quả của những khác biệt trên là các nước chỉ thống nhất về
khái niệm mà chưa có sự thống nhất về phương pháp thống kê, tính toán giá thông
thường, giá xuất khẩu và biên độ phá giá.
Thứ hai, đặc thù của tự do thương mại có ảnh hưởng đến giới hạn của pháp
luật chống bán phá giá và các lý thuyết về bán phá giá. Pháp luật của WTO và của
các nước chỉ đề cập đến bán phá giá hàng hóa nhập khẩu mà chưa bàn luận đến bán
phá giá dịch vụ trong thương mại quốc tế. Điều này có thể được lý giải từ nhiều
nguyên nhân khác nhau.
Một là, từ sự khác nhau giữa khái niệm hàng hóa và dịch vụ. Cho đến nay,
chưa có một định nghĩa về dịch vụ được chấp nhận trên phạm vi toàn cầu. Tính vô

4
Có thể nhận thấy ngày càng có sự khác biệt giữa hàng hóa được sản xuất để tiêu thụ trong nước và hàng hóa
xuất khẩu, có sự khác biệt giữa hàng hóa xuất khẩu vào những thị trường khác nhau của một DN cho dù chúng
có cùng mục đích sử dụng.