Sáng kiến kinh nghiệm: “Nâng cao hiệu quả phương pháp trò chơi học tập môn Khoa học lớp 5

Sáng kiến kinh nghiệm: “Nâng cao hiệu quả phương pháp trò chơi học tập môn Khoa học lớp 5”


- SGK – SGV Khoa học lớp 5
- Phương pháp dạy học các môn học ở lớp 5 - NXBGD 2007
- Sách BDTX chu kỳ III năm 2003 - 2007
- Thiết kế Bài giảng Khoa học lớp 5 – NXB Hà Nội 2006

………………………………………….………………………. Trang 03
I. Lý do chọn đề tài :……………………………….………………… Trang 03
II. Mục tiêu nghiên cứu:………….………….… ………………Trang 04
III. Phạm vi, đối tượng và phương pháp nghiên cứu:……… ……… Trang 04
……………………………….……………… ……….……… Trang 05
I. Cơ sở lý luận của đề tài:…………………………………… …….….……… Trang 05
II. Thực trạng vấn đề:……… ….… Trang 06
III. Các biện pháp tiến hành:……………………………………… ……… Trang 07
 !"#$……………………………… …………….………… ……… Trang 16
I. Bài học kinh nghiệm:…………………………………….….………………… Trang 17
II. Kiến nghị - đề xuất:………………………………………….……… ……… Trang 18
Ngêi thùc hiÖn: NguyÔn ChÝ Thµnh

Trêng TiÓu häc NguyÔn ThÞ Minh Khai
1
Sáng kiến kinh nghiệm: “Nâng cao hiệu quả phương pháp trò chơi học tập môn Khoa học lớp 5”
Ngêi thùc hiÖn: NguyÔn ChÝ Thµnh

Trêng TiÓu häc NguyÔn ThÞ Minh Khai
2
Sáng kiến kinh nghiệm: “Nâng cao hiệu quả phương pháp trò chơi học tập môn Khoa học lớp 5”
 %&'(%
 )*+&(,

Để thực hiện mục tiêu giáo dục của Bộ GD-ĐT đã đặt ra: Giáo dục cho HS
Tiểu học là phải giáo dục toàn diện, không coi trọng môn chính, môn phụ. Bởi
vậy cùng với các môn học khác, môn khoa học đã góp phần không nhỏ vào việc
hình thành và phát triển toàn diện cho học sinh.
Để dạy tốt môn khoa học, người giáo viên cần biết phối kết hợp các phương
pháp dạy học như: Phương pháp quan sát; phương pháp thí nghiệm; phương pháp
nhóm; phương pháp trò chơi học tập …Trong đó phương pháp Trò chơi học tập
là một trong những phương pháp dạy học có hiệu quả nhằm khuyến khích sự tò
mò khoa học, thói quen đặt câu hỏi, tìm câu giải thích khi các em được tiếp cận
với thực tế, qua đó các em dễ dàng ghi nhớ nội dung bài học.
“ Trò chơi học tập là một phương pháp dạy học giúp các em vui vẻ hẳn lên,
thích hoạt động hơn…Khi bị khép vào luật chơi, các em dần có trật tự, kỷ luật
hơn…”
Trò chơi học tập còn có một vai trò rất lớn trong mỗi tiết học vì:
+ Nó làm thay đổi không khí lớp học, tập thể có được bầu không khí vui vẻ,
thân ái, thông cảm
+ Quá trình học tập còn trở thành 1 hình thức vui chơi hấp dẫn.
+ HS thấy nhanh nhẹn cởi mở hơn.
+ HS tiếp thu bài tự giác, tích cực hơn.
+ HS được hệ thống và củng cố kiến thức.
Nhưng một số ý kiến cho rằng, sử dụng phương pháp này sẽ gây ồn ào,
mất trật tự ảnh hưởng đến hoạt động khác, lại có ý kiến cho rằng phương pháp
này chỉ là hình thức và thay bằng hoạt động cá nhân, nếu có tổ chức cũng chỉ là
gượng ép, miễn cưỡng.
Mặt khác, một số giáo viên khi sử dụng Trò chơi học tập lại chưa biết lựa
chọn nội dung bài dạy để vận dụng phương pháp trò chơi cho hợp lý, hoặc trò
chơi đưa ra không có tác dụng thiết thực phục vụ mục tiêu bài học nên việc tổ
chức Trò học tập chơi chưa đạt hiệu quả…
Ngêi thùc hiÖn: NguyÔn ChÝ Thµnh

Trêng TiÓu häc NguyÔn ThÞ Minh Khai
3
Sáng kiến kinh nghiệm: “Nâng cao hiệu quả phương pháp trò chơi học tập môn Khoa học lớp 5”
Riêng tôi, tôi thấy phương pháp Trò chơi học tập có nhiều ưu điểm, không
những giúp HS tự khám phá, hình thành, hệ thống kiến thức mà nó còn tạo cho
các em có sự thi đua, tính nhanh nhẹn, cởi mở, vui vẻ khi đến trường tạo điều
kiện cho sự phát triển toàn diện ở học sinh Tiểu học.
Qua nhiều năm giảng dạy, tôi thấy đa số HS rất muốn được tham gia Trò
chơi học tập nhưng vẫn còn không ít học sinh thụ động, tự ti, chưa mạnh dạn
tham gia vào các hoạt động này. Mặt khác, trong môn khoa học lớp 5 có rất nhiều
tiết học cần sử dụng đến phương pháp Trò chơi học tập để phát hiện kiến thức
mới hoặc để củng cố kiến thức đã học.
Với các lý do trên, tôi đã mạnh dạn nghiên cứu để nâng cao hiệu quả của
phương pháp Trò chơi học tập trong môn khoa học lớp 5.
-&.-&/
Bản thân tôi nghiên cứu đề tài này để tìm ra những biện pháp tốt nhất những
kinh nghiệm thiết thực để giúp học sinh biết cách áp dụng các phương pháp, hệ
thống hóa kiến thức, hiểu khắc sâu, nhớ lâu tri thức, phát triển hoạt động trí tuệ
sáng tạo của học sinh, nhằm nâng cao hiệu quả trong việc dạy- học
Tìm hiểu và tổng kết được những khó khăn, thuận lợi của học sinh và giáo
viên khi tham gia và tổ chức Trò chơi học tập.
Tìm được một số biện pháp để giải quyết những khó khăn mà học sinh và giáo
viên mắc phải khi tham gia Trò chơi học tập. Qua đó dần nâng cao hiệu quả của
phương pháp Trò chơi học tập trong môn khoa học lớp 5
012(345&.146&.7&.-&/
1. Phạm vi nghiên cứu
Để đạt được mục tiêu trên, tôi thực hiện những nhiệm vụ sau:
- Nghiên cứu những vấn đề chung về môn khoa học lớp 5.
- Nghiên cứu 1 số biện pháp sư phạm nhằm nâng cao hiệu quả dạy học môn
khoa học.

- Nghiên cứu đặc điểm tâm, sinh lý lứa tuổi HS.
Ngêi thùc hiÖn: NguyÔn ChÝ Thµnh

Trêng TiÓu häc NguyÔn ThÞ Minh Khai
4
Sáng kiến kinh nghiệm: “Nâng cao hiệu quả phương pháp trò chơi học tập môn Khoa học lớp 5”
- Tìm hiểu thực tế học sinh Trường Tiểu học Nguyễn Thị Minh Khai huyện
Cam Lộ, tỉnh Quảng Trị. Về sở thích tham gia trò chơi học tập, về sự tiếp nhận
kiến thức khoa học …Để phát hiện những khó khăn, vướng mắc, những tồn tại
cần giải quyết.
2. Đối tượng nghiên cứu:
Bản thân vận dụng vào thực tiễn đối tượng nghiên cứu là học sinh của mình
đang giảng dạy khối lớp 5 - Trường Tiểu học Nguyễn Thị Minh Khai thị trấn
Cam Lộ, huyện Cam Lộ, tỉnh Quảng trị.
Nghiên cứu một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả của phương pháp trò
chơi trong môn khoa học cho học sinh lớp 5.
3. Phương pháp nghiên cứu:
- Phương pháp nghiên cứu tài liệu.
- Phương pháp khảo sát thực tiển.
- Phương pháp phân tích, tổng hợp.
- Phương pháp nghiên cứu tâm sinh lí lứa tuổi.
- Đọc sách và tham khảo tài liệu.
- Dạy thực nghiệm, đối chứng, kiểm tra kết quả.
%&&8*&.
69'):&;97&.<&
Vui chơi là một hoạt động không thể thiếu được của con người ở mọi lứa
tuổi, đặc biệt ở lứa tuổi Tiểu học. Bởi lẽ, nó phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý
của lứa tuổi này. Bởi vậy Trò chơi học tập được đánh giá cao trong giảng dạy.
Trò chơi học tập là gì? Trò chơi không chỉ là một “công cụ” dạy học mà nó
còn là con đường sáng tạo xuyên suốt quá trình học tập của HS. Phương pháp tổ

chức trò chơi không chỉ là sự đánh giá trong quá trình dạy và học của thầy và trò
mà nó còn tạo cho ta cảm giác thoải mái, tự tin, có sự sáng tạo, nhanh trí, có óc tư
Ngêi thùc hiÖn: NguyÔn ChÝ Thµnh

Trêng TiÓu häc NguyÔn ThÞ Minh Khai
5
Sáng kiến kinh nghiệm: “Nâng cao hiệu quả phương pháp trò chơi học tập môn Khoa học lớp 5”
duy, tưởng tượng của học sinh. Dạy kết hợp với tổ chức trò chơi chính là việc
giáo viên hướng dẫn HS hoàn thành tốt phẩm chất của con người mới XHCN.
Tổ chức trò chơi là một hình thức tổ chức dạy học, chơi là một biện pháp
học tập có hiệu quả của học sinh. Thông qua trò chơi, HS được tập luyện, làm
việc cá nhân, làm việc theo đơn vị tập thể theo sự phân công với tinh thần hợp
tác. Đó là những việc làm thuộc phương pháp học tập mới mà trường Tiểu học
Nguyễn Thị Minh khai hình thành ở các lớp học, và đặc biệt là các em học sinh
lớp 5.
=>0&.1?&(,
Sau khi được phân công giảng dạy khối 5, môn Khoa học, tôi đã tiến hành
điều tra cụ thể về tình hình học sinh, sự mong muốn và khả năng tham gia trò
chơi học tập trong môn khoa học nói riêng và trong các môn học khác nói chung.
Kết quả như sau:
Đầu năm:
- Tổng số HS: 92 em
- Số học sinh muốn được tham gia, hiểu mục đích và thu được kết quả sau
trò chơi học tập: 40%
- Số học sinh muốn được tham gia, nhưng chỉ tham gia với mục đích vui
chơi là chính mà chưa hiểu, chưa thu được kết quả sau trò chơi học tập : 30%
- Số học sinh chưa muốn tham gia: 30%
Sở dĩ các em chưa muốn tham gia hoặc tham gia mà chưa thu được kết quả là
do một số nguyên nhân sau:
1. Các em chưa hiểu mục tiêu của trò chơi: chơi để làm gì? chơi nhằm mục

đích gì?
2. Các em chưa hiểu rõ cách chơi, luật chơi, sự thi đua “thưởng-phạt”…giữa
các đội chơi.
3. Trò chơi giáo viên đưa ra chưa thú vị, chưa đủ hấp dẫn để lôi cuốn học sinh
4. Trò chơi quá khó, các các em không thể tham gia.
5. Giáo viên không chủ động về thời gian, về các tình huống xảy ra dẫn đến
tình trạng trò chơi bỏ dở hoặc kết thúc trò chơi mà không thu hoạch được gì.
Ngêi thùc hiÖn: NguyÔn ChÝ Thµnh

Trêng TiÓu häc NguyÔn ThÞ Minh Khai
6
Sáng kiến kinh nghiệm: “Nâng cao hiệu quả phương pháp trò chơi học tập môn Khoa học lớp 5”
Để khắc phục những nguyên nhân trên tôi đã nghiên cứu và áp dụng các
biện pháp để giải quyết như sau:
&@&..7<&&
1)Giáo viên cần lựa chọn nội dung bài dạy phù hợp với nội dung trò chơi.
Không phải tiết khoa học nào cũng cần sử dụng đến phương pháp Trò chơi
học tập. Nếu như vậy thì giáo viên đã quá lạm dụng phương pháp này. Vì thế ,
với mỗi tiết dạy, giáo viên cần xác định rõ mục tiêu của bài học, lựa chọn phương
pháp dạy học cho phù hợp với nội dung từng phần, áp dụng linh hoạt các phương
pháp dạy học trong tiết dạy sao cho tiết học trở nên nhẹ nhàng, HS tiếp thu bài
tích cực, chủ động hơn. Tuỳ từng bài mà giáo viên sử dụng phương pháp Trò
chơi học tập cho thích hợp. Khi đã lựa chọn được phương pháp dạy học cho mỗi
hoạt động, giáo viên cần xác định rõ mục tiêu để xây dựng hình thức tổ chức cho
hoạt động đó.
2) Giúp học sinh xác định rõ mục đích của trò chơi.
Trước khi tổ chức cho HS tham gia chơi, giáo viên cần giúp học sinh hiểu:
Qua trò chơi, các em sẽ tìm được những kiến thức gì, cũng cố hay khắc sâu, hệ
thống được những kiến thức gì?
Phần lớn Trò chơi học tập trong môn khoa học lớp 5 ở 2 dạng kiến thức:

chơi để khám phá, hình thành kiến thức mới và chơi để củng cố, hệ thống hoá
kiến thức đã học. Cụ thể như sau:
a) Trò chơi để hình thành kiến thức mới.
!""AB C"ADEF GEHE"ADEF
T1-trang4 Bé là con ai? Học sinh nhận ra, mỗi trẻ em đều có
những đặc điểm giống bố, mẹ mình.
T2,3-trang6 Ai nhanh, ai đúng? Học sinh biết phân biệt đặc điểm về
mặt sinh học và xã hội của nam và
nữ.
T6-trang 14 Ai nhanh, ai đúng? Học sinh hiểu 1 số đặc điểm chung
của trẻ ở từng giai đoạn từ 3 đến 10
tuổi.
T11-trang 30 Ai nhanh, ai đúng? Học sinh biết tác nhân gây bệnh, sự
Ngêi thùc hiÖn: NguyÔn ChÝ Thµnh

Trêng TiÓu häc NguyÔn ThÞ Minh Khai
7
Sáng kiến kinh nghiệm: “Nâng cao hiệu quả phương pháp trò chơi học tập môn Khoa học lớp 5”
nguy hiểm của bệnh viêm não.
T16-trang 34 Ai nhanh, ai đúng? Học sinh giải thích được HIV,
AIDS là gì? các đường lây bệnh
HIV,
T17-trang36 HIV lây hay không
lây?
Học sinh biết các hành vi tiếp xúc
thông thường không lây HIV.
T35-trang 72 Ai nhanh, ai đúng? Học sinh biết đặc điểm của chất rắn
- chất lỏng - chất khí.
T36-trang 74 Nhà khoa học trẻ Học sinh biết các phương pháp tách
các chất ra khỏi hỗn hợp.

T37-trang77 Đố bạn
Học sinh biết phương pháp sản xuất
muối từ nước biển, sản xuất nước
cất tiêm .
T38,39-trang78 Bức thư bí mật Học sinh biết vai trò của nhiệt trong
biến đổi hoá học.
T55-trang 112 Ghép chữ Học sinh biết đặc điểm bên ngoài
của động vật đẻ con, động vật đẻ
trứng.
T57-trang 116 Bắt trước tiếng kêu Học sinh biết thời gian, địa điểm
sinh sản của ếch.
b) Trò chơi để củng cố hoá kiến thức
!""AB C"ADEF GEHEEIB"ADEF
T7-trang 16 Ai, đang ở giai đoạn
nào?
Củng cố hiểu biết về lứa tuổi vị thành
niên, tuổi trưởng thành, tuổi già.
T9,10-trang20 Chiếc ghế nguy hiểm Thực hành để củng cố sự hiểu biết về
tác hại của chất gây nghiện.
T11-trang24 Ai nhanh, ai đúng? Củng cố về giá trị dinh dưỡng của
thuốc và cách sử dụng thuốc an toàn.
T18-trang 38 ứng xử khôn khéo Học sinh biết cách ứng xử khi bị xâm
hại.
T20,21trang42 Ai nhanh, ai đúng? Củng cố cách phòng tránh 1 số bệnh
thường gặp đã học.
T34-trang 68 Ô chữ kì diệu Củng cố kiến thức về chủ đề:Con
Ngêi thùc hiÖn: NguyÔn ChÝ Thµnh

Trêng TiÓu häc NguyÔn ThÞ Minh Khai
8

Sáng kiến kinh nghiệm: “Nâng cao hiệu quả phương pháp trò chơi học tập môn Khoa học lớp 5”
người và sức khoẻ.
T49,50-
trang100
Ai nhanh, ai đúng? Củng cố về tính chất 1 số vật liệu và
sự biến đổi hoá học.
T52-
trang106
Ghép chữ Củng cố về sự sinh sản ở thực vật có
hoa.
T63-trang130 Ai nhanh, ai đúng? Hệ thống 1 số nguồn tài nguyên và tác
dụng của chúng.
T63-trang133 Ai nhanh,ai đúng? Hệ thống kiến thức về môi trường.
T69-trang142 Chữ gì? Củng cố kiến thức có liên quan đến sự
ô nhiễm môi trường.
Cách nêu mục tiêu của trò chơi, giáo viên cần đưa ra một cách khéo léo, hấp
dẫn, có tính chất gợi mở để tạo sự tò mò khám phá cho học sinh.
Sau khi các em đã hiểu được mục đích của trò chơi, thấy được sự hấp dẫn của
trò chơi các em sẽ chủ động tham gia chơi mà không cần giáo viên ép buộc. Để
có được điều đó, giáo viên cần xây dựng trò chơi học tập sao cho hợp lý; hợp lý
về thời gian; hợp lý về hình thức chơi; về luật chơi; về hình thức khen thưởng…
3) Cách xây dựng trò chơi học tập.
GV có thể tổ chức 1 hoạt động học tập thành 1 trò chơi học tập khi đã có đủ
các điều kiện sau:
- Về đồ dùng, dụng cụ phục vụ cho trò chơi.
- Về thời gian, thời điểm chơi, không gian chơi.
- Có cách chơi, luật chơi rõ ràng.
- Có cách tính điểm để phân định “thắng- thua”, khen thưởng…
Các yếu tố đó là sự chuẩn bị cụ thể chu đáo của giáo viên, góp phần quyết
định sự thành công hay không của trò chơi.

* Sự chuẩn bị đồ dùng học tập cho HS tham gia trò chơi.
Đối với mỗi tiết học nói chung hay với mỗi trò chơi học tập nói riêng, giáo
viên cần xác định rõ: Để phục vụ cho trò chơi này cần đến những đồ dùng nào?
dụng cụ nào? phương tiện nào? từ đó, giáo viên dành thời gian để chuẩn bị
( hoặc giao cho học sinh chuẩn bị ) chu đáo.
Ngêi thùc hiÖn: NguyÔn ChÝ Thµnh

Trêng TiÓu häc NguyÔn ThÞ Minh Khai
9
Sáng kiến kinh nghiệm: “Nâng cao hiệu quả phương pháp trò chơi học tập môn Khoa học lớp 5”
*VÍ DỤ:
+ Thực hiện trò chơi tiếp sức “ HIV lây hay không?’’ (T17-trang36) cần
chuẩn bị:
- 2 bộ thẻ chữ ghi các hành vi có nguy cơ lây nhiễm hoặc không lây nhiễm
như:
2 bảng từ có nội dung giống nhau:
Những tấm thẻ chữ, giáo viên không cần làm cầu kì, không có dấu hiệu phân
biệt ở 2 hành vi khác nhau, nhưng chữ viết phải rõ ràng, phía sau thẻ có gắn nam
châm để học sinh gắn thẻ lên bảng lớp một cách dễ dàng.
+ Chuẩn bị cho trò chơi “Ghép chữ” (T52-trang106 )
Giáo viên cần vẽ:
- 2 tranh câm:
Sơ đồ cơ quan sinh sản ở thực vật có hoa:
Ngêi thùc hiÖn: NguyÔn ChÝ Thµnh

Trêng TiÓu häc NguyÔn ThÞ Minh Khai
Các hành vi có nguy cơ lây nhiễm
HIV
Các hành vi không có nguy cơ lây
nhiễm HIV

10
Khoác vai
Dùng chung
dao cạo
Cùng chơi
bi
Cầm tay.
Uống chung ly
nước
Đánh răng
chung bàn chải
Nghịch bơm, kim
tiêm đã dùng.
Sáng kiến kinh nghiệm: “Nâng cao hiệu quả phương pháp trò chơi học tập môn Khoa học lớp 5”
-2 bộ thẻ chữ có ghi tên các bộ phận của cơ quan sinh sản ở thực vật có hoa:
Với tranh câm giáo viên cần vẽ đúng các bộ phận của cơ quan sinh sản ở thực
vật có hoa. Các bộ phận phải rõ nét, phân biệt bằng màu sắc cụ thể, đảm bảo tính
khoa học và thẩm mỹ cho bức tranh.
Sự chuẩn bị chu đáo, hấp đẫn sẽ tạo niềm hứng khởi, thu hút HS tham gia.
Sự rõ ràng, khoa học sẽ giúp các em dễ tìm hiểu, dễ nhận biết kiến thức, nhiệm
vụ của bản thân trong quá trình tham gia chơi. Sự chuẩn bị cho một trò chơi
không nhất thiết phải quá cầu kì, đôi khi còn dễ tìm, dễ kiếm .
Ngêi thùc hiÖn: NguyÔn ChÝ Thµnh

Trêng TiÓu häc NguyÔn ThÞ Minh Khai
Hạt phấn
Vòi nhụy
Bao phấn
Đầu nhụy
Ống phấn

Bầu nhụy
Noãn
11
Sáng kiến kinh nghiệm: “Nâng cao hiệu quả phương pháp trò chơi học tập môn Khoa học lớp 5”
+Để chuẩn bị “ Chiếc ghế nguy hiểm” cho trò chơi T10-trang 20 , giáo viên
chỉ cần lấy luôn chiếc ghế của mình, phủ lên ghế một tấm vải tối màu để học sinh
không phát hiện được bên trong ghế là cái gì? Sự chuẩn bị này tuy đơn giản
nhưng vẫn tạo được sự tò mò, tâm trạng hồi hộp của học sinh khi đến gần chiếc
ghế , chiếc ghế ấy sẽ thu hút học sinh tham gia vào trò chơi.
Với sự chuẩn bị như vậy, giáo viên sẽ khuyến khích các em tham gia vào
trò chơi. Ngoài việc chuẩn bị đồ dùng dạy học, giáo viên cần biết bố trí thời gian
cho các hoạt động trong tiết học một cách hợp lý. Trò chơi học tập cũng là 1 hoạt
động trong tiết học. Bởi vậy, giáo viên cần sắp xếp thời gian, thời điểm phù hợp
cho mỗi trò chơi.
* Xác định thời gian, thời điểm diễn ra trò chơi.
Để xác định thời gian, thời điểm diễn ra trò chơi, giáo viên cần đọc kĩ mục
tiêu tiết dạy, mục tiêu của trò chơi để phân bố thời gian cho hợp lý.
Ở những trò chơi hình thành kiến thức mới, hoạt động này được diễn ra đầu
tiết học hoặc đầu một phần nội dung bài học. Những trò chơi để củng cố nội
dung kiến thức đã học thường diễn ra cuối tiết học hoặc cuối 1 phần nội dung vừa
học. Tuy nhiên, trò chơi diễn ra vào thời điểm nào, giáo viên cũng cần xác định
thời gian cho hợp lý, không để ảnh hưởng đến thời gian của tiết học hoặc thời
gian của tiết học khác.
* VÍ DỤ:
-Trò chơi: “Ai nhanh, ai đúng?” (Tiết 14- trang 30 ),đây là hoạt động đầu
tiên của tiết học, cũng là một hoạt động chính giúp học sinh hiểu được:
+ Tác nhân gây bệnh viêm não.
+ Tác hại của bệnh viên não.
+ Lứa tuổi hay mắc bệnh viêm não.
+ Đường lây truyền bệnh viêm não.

Bởi vậy, giáo viên cần dành từ 4-5 phút để HS có đủ thời gian để đọc các
thông tin trong sách giáo khoa (SGK)- thảo luận rồi lựa chọn đáp án đúng. Đáp
án đúng chính là những kiến thức mới mà các em đã tự tìm hiểu, khám phá cho
bản thân.
Ngêi thùc hiÖn: NguyÔn ChÝ Thµnh

Trêng TiÓu häc NguyÔn ThÞ Minh Khai
12
Sáng kiến kinh nghiệm: “Nâng cao hiệu quả phương pháp trò chơi học tập môn Khoa học lớp 5”
- Trò chơi: Ghép chữ (Tiết 52-trang 106 ), đây là trò chơi có mục đích để
củng cố kiến thức vừa học ở hoạt động trên, vì vậy giáo viên không cần quá
nhiều thời gian cho trò chơi, sẽ gây ảnh hưởng đến các hoạt động khác, chỉ cần từ
5-7 phút, đủ để học sinh đọc nhanh nội dung ghi trên các tấm bìa rồi gắn vào : Sơ
đồ nhị và nhuỵ của hoa.
Việc chuẩn bị chu đáo sẽ giúp cho giáo viên tự tin, chủ động trong tiết dạy.
Bởi vậy ngoài việc chuẩn bị về đồ dùng dụng cụ, xác định thời gian, thời điểm
cho hợp lý giáo viên cần xác định địa đểm, số lượng học sinh tham gia chơi cho
mỗi trò chơi để phù hợp cả về không gian, thời gian, phù hợp với cả 3 đối tượng
học sinh.
* Địa diểm và đối tượng HS tham gia chơi.
Phần lớn các trò chơi được diễn ra trong lớp học. Tuy vậy, với mỗi trò chơi
cũng cần có khoảng không gian chơi cho phù hợp
*VÍ DỤ:
- Những trò chơi để hình thành kiến thức mới, thường tất cả các HS được
tham gia chơi, do vậy các em có thể ngồi ngay trong bàn học theo từng đội chơi ,
như trò chơi: Ai nhanh, ai đúng? (Tiết 16-trang33 ). Hay trò chơi: Chiếc ghế nguy
hiểm (Tiết 20-trang23 ), mặc dù đây là trò chơi để củng cố nội dung nhưng tất cả
học sinh cần được tham gia, các em cần xếp thành hàng dọc để lần lượt đi qua
chiếc ghế nguy hiểm. Bởi vậy, nếu trời không mưa, các em sẽ xếp hàng ngoài sân
rồi lần lượt đi qua chiếc ghế vào lớp.

Nếu trời mưa, giáo viên cần sắp xếp bàn ghế gọn gàng để học sinh xếp hàng
trong lớp.
Những chuẩn bị này, dù là rất nhỏ nhưng giáo viên cũng cần để ý tới để chủ
động trong mọi tình huống.
Khi sự chuẩn bị đã chu đáo, giáo viên sẽ tổ chức trò chơi học tập cho các em
tham gia sao cho học sinh hào hứng làm việc và thu được kết quả tốt, đó là điều
hết sức quan trọng.
4) Tiến hành tổ chức Trò chơi học tập.
Với mỗi trò chơi giáo viên cần tiến hành qua 3 bước sau:
Ngêi thùc hiÖn: NguyÔn ChÝ Thµnh

Trêng TiÓu häc NguyÔn ThÞ Minh Khai
13
Sáng kiến kinh nghiệm: “Nâng cao hiệu quả phương pháp trò chơi học tập môn Khoa học lớp 5”
Bước1 giáo viên nêu mục đích và hướng dẫn cách chơi, luật chơi.
-Tên trò chơi hấp dẫn, dễ hiểu sẽ lôi cuốn các em tham gia chơi.
+ VD: “ Chiếc ghế nguy hiểm”; “ Bức thư bí mật”; “ Ô chữ kì diệu”…
- Mục đích trò chơi sẽ giúp các em định hình được mình tham gia chơi để
làm gì? mình sẽ tìm thấy kiến thức gì qua trò chơi này? từ đó học sinh xác định
nhiệm vụ của bản thân trong khi chơi.
- Hướng dẫn cách chơi cụ thể giúp các em hiểu được từng bước hoạt động
mà mình phải tiến hành.
- Luật chơi rõ ràng giúp các em chơi tích cực, tự giác.
- Hình thức “thưởng- phạt” sẽ là động cơ thúc đẩy sự cố gắng của mình.
Bước2 HS tham gia chơi.( Học sinh có thể chơi thử nếu cần thiết).
Khi các em đã hiểu rõ mục đích, cách chơi và luật chơi, các em sẽ tham gia
trò chơi một cách chủ động, tự tin, hào hứng.ở bước này học sinh là người quyết
định cho kết quả của trò chơi, do vậy các em phải làm việc tích cực, tuy nhiên ở 1
số trò chơi học sinh vẫn cần có sự giúp đỡ của giáo viên hoặc sự tán thưởng của
bạn.Ở những trò chơi hình thành kiến thức mới, giáo viên cần quan sát, nhắc nhở,

giúp đỡ các em nếu các em còn lúng túng. Ở trò chơi củng cố nội dung vừa học,
bè bạn cũng cần có sự động viên bằng những tràng vỗ tay…( nhưng không quá
ồn ào tránh ảnh hưởng đến lớp khác).
Bước 3 Nhận xét, đánh giá.
Đây là bước thu hoạch của cả một quá trình chuẩn bị và làm việc ở trên. Bởi
vậy, giáo viên không được coi nhẹ bước này.
Sau khi các đội chơi đã hoàn thành, giáo viên hoặc cán sự môn học sẽ là trọng
tài để phân định “thắng-thua” và quan trọng hơn là kết luận được rút ra để hình
thành kiến thức mới hoặc để nhấn mạnh, khắc sâu kiến thức đã học.
- Học sinh (hoặc đại diện của đội chơi ) báo cáo kết quả .
- Trọng tài đánh giá, phân định “thắng-thua’’- tuyên dương đội thắng cuộc.
- Em học tập được gì qua trò chơi?
*VÍ DỤ 
Trò chơi:Ai nhanh, ai đúng? ( Tiết 14-trang30 ) :
Ngêi thùc hiÖn: NguyÔn ChÝ Thµnh

Trêng TiÓu häc NguyÔn ThÞ Minh Khai
14
Sáng kiến kinh nghiệm: “Nâng cao hiệu quả phương pháp trò chơi học tập môn Khoa học lớp 5”
Bước 1 GV giới thiệu :
- Viêm não là một loại bệnh hết sức nguy hiểm. Nguyên nhân gây bệnh là gì?
lứa tuổi nào hay mắc bệnh? Bệnh nguy hiểm như thế nào? Các em sẽ khám phá
qua trò chơi: “Ai nhanh, ai đúng?”.
- Mỗi tổ thành một đội chơi, các em sẽ cử đội trưởng cho đội mình.
- Các em sẽ đọc thông tin trong SGK trang 20, bàn bạc trong đội để chọn câu
trả lời tương ứng với từng câu hỏi. Sau khi cả đội thống nhất, đội trưởng sẽ ghi
đáp án theo thứ tự câu hỏi vào bảng phụ .
- Sau 7 phút đội nào có đáp án gắn lên bảng lớp nhanh nhất và đúng nhất là
thắng cuộc, đội thắng cuộc sẽ được nhận một phần thưởng xứng đáng.
Bước 2 Học sinh hoạt động theo các yêu cầu trên.

Giáo viên quan sát, nhắc nhở học sinh (nếu học sinh còn lúng túng ).
Bước 3 Nhận xét, đánh giá.
- Đội trưởng báo cáo kết quả. Mỗi đội có thể trả lời thêm 1 số câu hỏi mà
trọng tài đưa ra:
+ Vì sao từ 3-5 tuổi hay mắc bệnh viêm não?
+Bệnh viêm não nguy hiểm như thế nào?
- Trọng tài phân định “thắng – thua”, thưởng cho đội thắng một tràng pháo
tay.
- Em rút ra được kiến thức gì qua trò chơi này?
Với cách tiến hành như trên, các em sẽ chủ động tìm tòi và phát hiện kiến
thức mới cho bài học, hình thành kiến thức cho bản thân
Tiết 52- trang 106:
Bước 1 Giáo viên giới thiệu:
- Để thể hiện lại quá trình thụ phấn, thụ tinh ở thực vật có hoa, thầy sẽ tổ
chức cho các em chơi trò: “Ghép chữ vào hình”.
- Có 2 đội chơi, mỗi đội 7 em, các em sẽ chọn tấm thẻ có ghi chú thích( hạt
phấn; ống phấn ; bao phấn ; bầu nhuỵ ; đầu nhuỵ ; noãn ; vòi nhuỵ ) để gắn vào
sơ đồ câm: “Cơ quan sinh sản ở thực vật có hoa” . Mỗi em chỉ được gắn một lần,
bạn sau có thể sửa lại cho bạn trước trong đội của mình, hết lượt mình, sẽ xuống
Ngêi thùc hiÖn: NguyÔn ChÝ Thµnh

Trêng TiÓu häc NguyÔn ThÞ Minh Khai
15
Sáng kiến kinh nghiệm: “Nâng cao hiệu quả phương pháp trò chơi học tập môn Khoa học lớp 5”
đứng vào cuối hàng của đội. Đội nào nhanh và đúng hơn là đội thắng cuộc, thời
gian tối đa là 3 phút.
- Giáo viên cử HS tham gia chơi, (có đủ cả 3 đối tượng ).
Bước2 Học sinh chơi như đã hướng dẫn.
Bước 3 Nhận xét, đánh giá.
- Đội trưởng báo cáo kết quả của đội. (chỉ vào từng bộ phận và nêu tên của

bộ phận đó).
- Trọng tài nhận xét, phân định “ thắng-thua”, tuyên dương đội thắng cuộc.
- Em học được gì qua trò chơi?
Học sinh có thể học tập được về: nội dung, kiến thức của bài học, về sự cẩn
thận khi làm việc ; về sự nhanh nhẹn, khéo léo khi hoạt động…
Với sự chuẩn bị chu đáo, từ khâu soạn bài, chuẩn bị đồ dùng, dụng cụ đến
khâu tổ chức cho học sinh tham gia trò chơi và bước thu hoạch ở phần đánh giá,
nhận xét rồi đi đến nội dung bài học cần rút ra, tôi thấy kết quả việc dạy và học ở
lớp tôi đã có sự thay đổi.
%&<:&
<J(0(45
Trong thời gia qua, tôi đã cố gắng tìm các biện pháp để khắc phục những khó
khăn mà học sinh và giáo viên còn mắc phải trong khi sử dụng phương pháp Trò
chơi trong môn khoa học lớp 5. Áp dụng những biện pháp mới đó vào việc giảng
dạy cho HS lớp 5 trường tiểu học Nguyễn Thị Minh Khai, tôi thấy các em đã có
nhiều tiến bộ trong khi tham gia Trò chơi học tập ở môn khoa học. Cụ thể là:
- Số học sinh muốn được tham gia chơi và chơi có hiệu quả giáo dục: 75%
( tăng 35% so với đầu năm học ).
- Số học sinh muốn được tham gia chơi, nhưng kết quả chưa cao: 15%
(giảm15% so với đầu năm ).
- Số học sinh còn nhút nhát trong khi chơi dẫn đến việc tiếp nhận kiến thức
khoa học còn hạn chế : 5% ( giảm 25% so với đầu năm).
Ngêi thùc hiÖn: NguyÔn ChÝ Thµnh

Trêng TiÓu häc NguyÔn ThÞ Minh Khai
16
Sáng kiến kinh nghiệm: “Nâng cao hiệu quả phương pháp trò chơi học tập môn Khoa học lớp 5”
Về phía bản thân, tôi cảm thấy nhẹ nhàng hơn, không còn mệt mỏi khi truyền
thụ kiến thức tới học sinh vì các em tiếp nhận kiến thức một cách chủ động, tích
cực thông qua trò chơi. Kỹ năng vận dụng trò chơi của tôi linh hoạt hơn, thành

thạo hơn. Tôi có nhiều kinh nghiệm trong việc lựa chọn và tổ chức trò chơi hơn ,
đảm bảo kiến thức và kỹ năng bài học cho học sinh.
Tôi thấy rất vui, khi học sinh của mình có tiến bộ, không những về kiến thức
mà các em còn trở nên vui vẻ, nhanh nhẹn, cởi mở, khéo léo…trong hoạt động và
trong giao tiếp, đáp ứng đúng mục tiêu: Giáo dục toàn diện cho học sinh ngay từ
bậc học đầu tiên mà Bộ GD-ĐT đã đề ra.
+&&.
Qua việc nghiên cứu một số biện pháp nâng cao hiệu quả của Phương pháp
trò chơi trong môn Khoa học lớp 5 Trường Tiểu học Nguyễn Thị Minh Khai, tôi
rút ra một số kinh nghiệm sau:
1. Giáo viên và học sinh cần xác định rõ mục đích của mỗi trò chơi trong
mỗi tiết học, từ đó có hướng đi đúng đắn cho việc làm tiếp theo của mình.
2. Giáo viên cần có sự chuẩn bị chu đáo về đồ dùng học tập để phục vụ trò
chơi, đồ dùng cần đảm bảo tính khoa học, thẩm mĩ, phù hợp với đặc điểm tâm
sinh lý của trẻ em; giáo viên cần có sự chuẩn bị về không gian, thời gian, thời
điểm diễn ra trò chơi, không lạm dụng trò chơi biến cả tiết học thành tiết chơi
hoặc tổ chức quá nhiều trò chơi trong tiết học tạo cho học sinh sự thái quá; giáo
viên cần chuẩn bị về hình thức tổ chức, có luật chơi rõ ràng, đơn giản, dễ nhớ, dễ
thực hiện, không đòi hỏi thời gian dài cho việc huấn luyện. Giáo viên cần xác
định về số lượng học sinh tham gia sao cho đủ cả các đối tượng đều được hoạt
động.
3. Tổ chức trò chơi theo 3 bước:
a. Bước 1- Giáo viên hướng dẫn.
- Giáo viên nêu tên và mục đích trò chơi.
- Giáo viên hướng dẫn cách chơi, luật chơi, thời gian chơi, hình thức khen
thưởng…
- Cử số lượng thành viên trong mỗi đội chơi ( đủ 3 đối tượng ).
Ngêi thùc hiÖn: NguyÔn ChÝ Thµnh

Trêng TiÓu häc NguyÔn ThÞ Minh Khai

17
Sáng kiến kinh nghiệm: “Nâng cao hiệu quả phương pháp trò chơi học tập môn Khoa học lớp 5”
- Cử đội trưởng, trọng tài.
b. Bước 2 - Học sinh tham gia trò chơi. (Học sinh có thể chơi thử nếu giáo
viên thấy cần thiết).
HS cần nỗ lực, tự giác thực hiện đúng cách chơi, luật chơi mà giáo viên đã
nêu ra.
c. Bước 3 – Nhận xét, đánh giá.
- Các đội chơi tổng kết, báo cáo.
- Trọng tài nhận xét, phân định “thắng- thua”, tuyên dương, khen thưởng…
- Học sinh rút ra điều cần ghi nhớ về nội dung bài học qua trò chơi.
Nếu giáo viên thực hiện tốt những việc làm trên, có ý thức coi trọng Phương
pháp Trò chơi học tập, hiểu được tầm quan trọng của phương pháp này: không
chỉ đơn thuần là cung cấp kiến thức cho học sinh phát huy tính tích cực, chủ
động tìm tòi, khám phá kiến thức cho học sinh mà còn tạo cho các em niềm vui
học tập mỗi khi đến trường…Chắc chắn chất lượng dạy và học môn Khoa học
nói riêng và các môn học khác nói chung sẽ được nâng cao. Song để thực hiện
được điều đó, tôi mạnh dạn có một số ý kiến đề xuất với các cấp lãnh đạo như
sau.
)<&(,K?.
Bản thân tôi cũng như các giáo viên trong khối mong muốn BGH nhà
trường, Phòng GD-ĐT huyện giúp đỡ:
- Một số thiết bị dạy học môn khoa học như: tranh, một số tranh liên quan đến
việc ô nhiễm môi trường; một số thẻ từ…
- Tổ chức những buổi chuyên đề khoa học có sử dụng đến phương pháp Trò
chơi học tập để chúng tôi được học hỏi kinh nghiệm.
- Tổ chức hội thảo những sáng kiến kinh nghiệm hay có hiệu quả cho giáo
viên học hỏi rút kinh nghiệm.
Trên đây là một vài biện pháp có thể coi là kinh nghiệm của bản thân tôi
trong thời gian qua, đó cũng là những gì tôi rút ra từ thực tế giảng dạy. Tôi cũng

mạnh dạn đưa ra.
Ngêi thùc hiÖn: NguyÔn ChÝ Thµnh

Trêng TiÓu häc NguyÔn ThÞ Minh Khai
18
Sáng kiến kinh nghiệm: “Nâng cao hiệu quả phương pháp trò chơi học tập môn Khoa học lớp 5”
Những ý kiến của tôi đưa ra có thể còn nhiều hạn chế. Mong muốn nhận
được sự góp ý, bổ sung của Hội đồng khoa học, sự đóng góp ý kiến của đồng
nghiệp để phương pháp giảng dạy của tôi đạt được hiệu quả hơn.
Tôi xin chân thành cảm ơn sự đóng góp ý kiến của các đồng nghiệp.
Cam Lộ, ngày 22 tháng 4 năm 2015
&LM"NEO

Nguyễn Chí Thành
%&(7&.7;(&>4P&.
Ngêi thùc hiÖn: NguyÔn ChÝ Thµnh

Trêng TiÓu häc NguyÔn ThÞ Minh Khai
19
Sáng kiến kinh nghiệm: “Nâng cao hiệu quả phương pháp trò chơi học tập môn Khoa học lớp 5”
Ngêi thùc hiÖn: NguyÔn ChÝ Thµnh

Trêng TiÓu häc NguyÔn ThÞ Minh Khai
20