Nghiên cứu hiện trạng nhiễm bệnh TSWV

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM TP. HỒ CHÍ MINH
BỘ MÔN CÔNG NGHỆ SINH HỌC
***000***







KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP


Đề tài:

NGHIÊN CỨU HIỆN TRẠNG NHIỄM BỆNH TSWV (Tomato
spotted wilt virus) TRÊN CÂY ỚT BẰNG KỸ THUẬT ELISA
VÀ BƢỚC ĐẦU XÂY DỰNG PHƢƠNG PHÁP CHẨN ĐOÁN
BẰNG KỸ THUẬT RT - PCR


Ngành học: CÔNG NGHỆ SINH HỌC
Niên khóa: 2001-2005
Sinh viên thực hiện: NGUYỄN ĐÌNH TRƢỜNG





Thành phố Hồ Chí Minh

Tháng 8/2005

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM TP. HỒ CHÍ MINH
BỘ MÔN CÔNG NGHỆ SINH HỌC
******








NGHIÊN CỨU HIỆN TRẠNG NHIỄM BỆNH TSWV (Tomato
spotted wilt virus) TRÊN CÂY ỚT BẰNG KỸ THUẬT ELISA
VÀ BƢỚC ĐẦU XÂY DỰNG PHƢƠNG PHÁP CHẨN ĐOÁN
BẰNG KỸ THUẬT RT - PCR






Giáo viên hƣớng dẫn: Sinh viên thực hiện:
PGS. TS. BÙI CÁCH TUYẾN NGUYỄN ĐÌNH TRƢỜNG

Thành phố Hồ Chí Minh
Tháng 8/2005
iii
LỜI CẢM TẠ

Chân thành cảm tạ
Ban giám hiệu trường Đại học Nông Lâm Thành phố Hồ Chí Minh, Ban chủ nhiệm
Bộ môn Công Nghệ Sinh Học cùng toàn thể Quý Thầy Cô trong Bộ môn đã tận tình
dạy dỗ giúp đỡ em trong suốt thời gian học tập.
PGS. TS. Bùi Cách Tuyến tận tình hướng dẫn tôi thực hiện đề tài này.
TS. Bùi Minh Trí đã tạo mọi điều kiện tốt nhất để tôi thực hiện đề tài này.
KS. Phạm Đức Toàn đã hết lòng giúp đỡ tôi thực hiện đề tài này.
Các anh, chị đang công tác tại Trung tâm Phân tích Thí nghiệm trường Đại học
Nông Lâm Thành phố Hồ Chí Minh đã tận tình giúp đỡ tôi trong suốt thời gian thực
tập tốt nghiệp.
Cô Lê Thị Thu Hà công tác tại trạm Bảo vệ Thực vật huyện Củ Chi đã giúp tôi
trong quá trình tìm hiểu tình hình canh tác nông nghiệp trong huyện.
Các cô, chú bác nông dân đã tận tình giúp đỡ trong quá trình điều tra thu thập
mẫu.
Cùng các bạn bè chung lớp đã giúp đỡ tôi.
Thành kính ghi ơn
Ông bà đã dạy bảo cho con thành người có ích.
Cha mẹ đã sinh con, nuôi dạy cho con ăn học để con đạt được kết quả như ngày
hôm nay.
Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 15 tháng 09 năm 2005
Sinh viên thực hiện

Nguyễn Đình Trường




iv
TÓM TẮT

NGUYỄN ĐÌNH TRƢỜNG, Đại học Nông Lâm Thành phố Hồ Chí Minh. Tháng
9/2005. “NGHIÊN CỨU HIỆN TRẠNG NHIỄM BỆNH TSWV (Tomato spotted wilt
virus) TRÊN CÂY ỚT BẰNG KỸ THUẬT ELISA VÀ BƢỚC ĐẦU XÂY DỰNG
PHƢƠNG PHÁP CHẨN ĐOÁN BẰNG RT – PCR”.

Hội đồng hƣớng dẫn:
PGS.TS. BÙI CÁCH TUYẾN


Đề tài đƣợc tiến hành tại các xã trong huyện Củ Chi, Trảng Bàng, Châu
Thành
 Điều tra mức độ nhiễm bệnh TSWV trên cây ớt, tại các xã trong huyện
 Tiến hành lấy mẫu bệnh TSWV tại vùng điều tra và chẩn đoán bằng kỹ thuật
ELISA và RT – PCR tại Trung tâm phân tích Thí Nghiệm, Bộ môn Bảo vệ
Thực vật Trƣờng Đại học Nông Lâm Thành phố Hồ Chí Minh.
Nội dung thực hiện:
 Điều tra, đánh giá tỷ lệ nhiễm bệnh TSWV ngoài đồng bằng sự đánh giá về
hình thái.
 Lấy mẫu, tiến hành chẩn đoán bằng phƣơng pháp ELISA và RT - PCR, từ đó
rút ra kết luận về triệu chứng điển hình của TSWV trên cây ớt.
Kết quả đạt đƣợc:

 Tỷ lệ nhiễm TSWV theo địa bàn điều tra
- Nhuận Đức: 12,1%
- Phƣớc Thạnh: 12,5%
- Lộc Hƣng: 0%
 Tỷ lệ nhiễm TSWV theo triệu chứng
- Lá khảm vàng xanh, cong, héo rũ: 37,5%
- Lá chấm vàng xanh, nhăn nheo, co lại, dày, giòn: 57%
- Lá khảm nặng có chấm đen, lủng lỗ:53%

v
- Khảm vàng nhạt trên lá và cả rìa lá: 25%
 Tỷ lệ nhiễm trên trái
- Trái nhiễm: 33%
- Không nhiễm: 67%


vi
DANH SÁCH CÁC CHỮ VIẾT TẮT

TSWV: Tomato Spotted Wilt Virus
dDAS-ELISA: direct Double Antibody Sandwich Enzyme Linked Immuno Sorbent
Assay
RT-PCR: Reverse Transciptase-Polymerase Chain Reaction
Genome L: Genome long
Genome M: Genome medium
Genome S: Genome short
N: Nucleocapside
cRNA: Complementary RNA
vRNA: Virion RNA
Tm: Melting temperature

Ta: Annealing temperature
GSP: Gen Special Primer
cDNA: Complementary DNA
p-NPP: p-Nitrophenyl phosphate
RNAbc: RNA binding column
PVP: Polyvinylpyrolydol

vii
MỤC LỤC
Trang
Trang tựa .......................................................................................................................... ii
Cảm tạ ............................................................................................................................ iii
Tóm tắt ............................................................................................................................ iv
Danh sách các chữ viết tắt .............................................................................................. vi
Mục lục .......................................................................................................................... vii
Danh sách các bảng ........................................................................................................ xi
Danh sách các đồ thị ....................................................................................................... xi
Danh sách các hình ........................................................................................................ xii
Danh sách các sơ đồ ...................................................................................................... xii
Phần I. Mở Đầu .............................................................................................................. 1
1.1 Đặt vấn đề .................................................................................................................. 1
1.2 Mục Đích - Yêu cầu .................................................................................................. 1
1.2.1 Mục đích nghiên cứu ........................................................................................... 1
1.2.2 Yêu cầu ................................................................................................................ 1
Phần II. Tổng Quan Tài Liệu ....................................................................................... 2
2.1 Giới thiệu về cây ớt ................................................................................................... 2
2.1.1 Sơ lƣợc về cây ớt ................................................................................................. 2
2.1.2 Nguồn gốc cây ớt ................................................................................................. 2
2.1.3 Đặc điểm thực vật học của cây ớt ........................................................................ 2
2.1.3.1 Thân ............................................................................................................... 2

2.1.3.2 Rễ ................................................................................................................... 2
2.1.3.3 Lá ................................................................................................................... 2
2.1.3.4 Hoa ................................................................................................................. 3
2.1.3.5 Quả ................................................................................................................. 3
2.1.3.6 Hạt .................................................................................................................. 3
2.1.4 Giá trị dƣợc liệu của cây ớt .................................................................................. 3
2.1.5 Giá trị dinh dƣỡng của ớt ..................................................................................... 4
2.2 Một số bệnh trên cây ớt gây ra bởi các virút khác .................................................... 4
2.3 Yêu cầu điều kiện ngoại cảnh của cây ớt .................................................................. 9

viii
2.3.1 Nhiệt độ................................................................................................................ 9
2.3.2 Ánh sáng .............................................................................................................. 9
2.3.3 Ẩm độ .................................................................................................................. 9
2.3.4 Đất và dinh dƣỡng ............................................................................................... 9
2.4. Giới thiệu về Tomato spotted Wilt Virus (TSWV) ............................................... 10
2.4.1 Sơ lƣợc nguồn gốc TSWV ................................................................................. 10
2.4.2 Cấu trúc TSWV ................................................................................................. 10
2.5 Hình thức tấn công và gây bệnh .............................................................................. 13
2.6 Triệu chứng chung trên các loại cây trồng bị nhiễm TSWV ................................... 14
2.7 Triệu chứng cụ thể trên cây ớt ................................................................................. 14
2.8 Con đƣờng lây bệnh và dịch tễ học ......................................................................... 15
2.9 Điều kiện cho bệnh phát triển ................................................................................. 16
2.10 Khống chế bệnh TSWV ......................................................................................... 16
2.11 Chẩn đoán bệnh TSWV ......................................................................................... 18
2.11.1 Phƣơng pháp cây chỉ thị .................................................................................. 18
2.11.1.1 Cây nhiễm bộ phận .................................................................................... 18
2.11.1.2 Cây nhiễm hệ thống ................................................................................... 18
2.11.2 Phƣơng pháp chẩn đoán bằng kính hiển vi điện tử.......................................... 19
2.12 ELISA .................................................................................................................... 19

2.12.1 Khái niệm về ELISA ....................................................................................... 19
2.12.2 Phân loại ELISA .............................................................................................. 20
2.12.2.1 Direct ELISA (ELISA trực tiếp) ................................................................ 20
2.12.2.2 ELISA gián tiếp ......................................................................................... 21
2.12.2.3 Sandwich ELISA ....................................................................................... 21
2.12.2.4 Phản ứng ức chế /cạnh tranh ...................................................................... 22
2.12.3 Các yếu tố ảnh hƣởng đến độ nhạy của phản ứng ELISA ............................... 23
2.12.4 Các yếu tố ảnh hƣởng đến kết quả ELISA ...................................................... 23
2.13 Giới thiệu về kỹ thuật PCR .................................................................................... 23
2.13.1 Nguyên tắc của kỹ thuật PCR .......................................................................... 23
2.13.2.Tối ƣu hóa các điều kiện cho phản ứng PCR .................................................. 25
2.13.3 Ƣu, nhƣợc điểm của kỹ thuật PCR .................................................................. 30
2.13.4 Các vấn đề thƣờng gặp trong phản ứng PCR và hƣớng giải quyết ................. 31

ix
2.13.4.1 Có nhiều sản phẩm không chuyên biệt có kích thƣớc dài hơn .................. 31
2.13.4.2 Có nhiều sản phẩm không đặc hiệu với kích thƣớc ngắn hơn ................... 32
2.13.4.3 Không thu đƣợc bất kỳ sản phẩm nào........................................................ 32
2.13.4.4 Sản phẩm quá yếu ...................................................................................... 33
2.13.4.5 Hai primer có nhiệt độ Tm khác nhau ....................................................... 33
2.14 Phƣơng pháp RT-PCR ........................................................................................... 33
2.14.1 Phân loại RT – PCR ......................................................................................... 33
2.14.1.1 Phản ứng RT – PCR một bƣớc .................................................................. 33
2.14.1.2 Phản ứng RT – PCR hai bƣớc .................................................................... 34
2.14.2 Các phƣơng pháp đƣợc thực hiện trong phản ứng tổng hợp cDNA ................ 34
2.15 Những nghiên cứu trong nƣớc và trên thế giới về mức độ gây hại của TSWV .... 35
2.15.1 Những nghiên cứu tại Việt Nam ...................................................................... 35
2.15.2 Những nghiên cứu trên thế giới ....................................................................... 35
Phần III. Vật Liệu và Phƣơng Pháp Nghiên Cứu .................................................... 36
3.1 Thời gian và địa điểm nghiên cứu ........................................................................... 36

3.2 Phƣơng pháp điều tra và lấy mẫu ............................................................................ 36
3.3 Phƣơng pháp lấy mẫu .............................................................................................. 36
3.4 Các phƣơng pháp chẩn đoán TSWV ....................................................................... 37
3.4.1 Chẩn đoán bằng dDAS – ELISA ....................................................................... 37
3.4.1.1 Dụng cụ và hoá chất cần thiết cho việc chẩn đoán bằng ELISA ................. 37
3.4.1.2 Các bƣớc thực hiện ...................................................................................... 37
3.4.2 Chẩn đoán TSWV bằng RT – PCR ................................................................... 39
3.4.2.1 Giai đoạn ly trích RNA theo Kit ly trích của Biorad ................................... 39
3.4.2.2 Kiểm tra sự hiện diện của RNA bằng điện di .............................................. 40
3.4.2.3 Lựa chọn cặp Primer chạy RT – PCR .......................................................... 40
3.4.2.4 Khuếch đại bằng RT – PCR ......................................................................... 41
3.4.2.5 Phƣớng pháp đổ gel agarose điện di ............................................................ 43
Phần IV. Kết quả Thảo luận ....................................................................................... 45
4.1 Mức độ nhiễm bệnh TSWV ở 3 xã đại diện cho 3 huyện qua chẩn đoán ELISA ... 45
4.1.1 Tỷ lệ nhiễm bệnh TSWV theo địa bàn điều tra ................................................. 45
4.1.2 Tỷ lệ nhiễm TSWV theo từng giống ớt ............................................................. 46
4.1.3 Tỷ lệ nhiễm virút TSWV theo triệu chứng ........................................................ 47

x
4.1.4 Tỷ lệ nhiễm bệnh TSWV theo độ tuổi ............................................................... 50
4.2 Kết quả tiến trình RT – PCR ................................................................................... 51
4.2.1 Kết quả kiểm tra RNA ....................................................................................... 51
4.2.2 Kết quả kiểm tra Primer ..................................................................................... 52
4.2.3 Kết quả tiến trình RT – PCR.............................................................................. 53
4.2.4 Kết quả tiến trình thiết kế primer cho Nested PCR ........................................... 54
Phần V. Kết luận và đề nghị ....................................................................................... 60
5.1 Kết luận.................................................................................................................... 60
5.2 Đề nghị .................................................................................................................... 60
Phần VI. TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 61
PHẦN VII. PHỤ LỤC ................................................................................................. 64

xi
DANH SÁCH CÁC BẢNG
Trang
Bảng 2.1: Thành phần các chất có trong ớt xanh ............................................................ 4
Bảng 2.2: Mô tả đặc tính của từng loại genome TSWV ............................................... 13
Bảng 3.1: Các địa bàn đƣợc lấy mẫu ớt ......................................................................... 36
Bảng 4.1: Tỷ lệ nhiễm bệnh TSWV tại các xã: Nhuận Đức, Phƣớc Thạnh, Lộc Hƣng .... 45
Bảng 4.2 Tỷ lệ nhiễm TSWV theo triệu chứng ............................................................. 49

DANH SÁCH CÁC ĐỒ THỊ
Trang

Đồ thị 4.1: Tỷ lệ nhiễm virút TSWV tại các xã: Nhuận Đức,Phƣớc Thạnh, Lộc Hƣng.45
Đồ thị 4.2: Tỷ lệ bệnh theo triệu chứng ......................................................................... 49
Đồ thị 4.3: Tỷ lệ nhiễm TSWV trên trái ớt ................................................................... 50

xii
DANH SÁCH CÁC HÌNH
Trang
Hình 2.1: Cấu trúc virút TSWV .................................................................................... 11
Hình 2.2: Sơ đồ sao mã và dịch mã của virút TSWV ................................................... 12
Hình 2.3: Chu trình xâm nhiễm của virút TSWV ......................................................... 14
Hình 2.4: Ớt bị nhiễm TSWV ........................................................................................ 15
Hình 2.5: Các loài bọ trĩ ................................................................................................ 16
Hình 2.6: Nguyên tắc phản ứng PCR ............................................................................ 24
Hình 2.7: Tiến trình thực hiện RT – PCR một bƣớc ..................................................... 33
Hình 2.8: Tiến trình thực hiện phản ứng RT – PCR hai bƣớc ...................................... 34
Hình 3.1: Sơ đồ bố trí phản ứng ELISA ........................................................................ 39
Hình 4.1: Ớt Ba tri bị nhiễm TSWV.............................................................................. 46

Hình 4.2: Ớt hiểm Bungari bị nhiễm TSWV ................................................................. 46
Hình 4.3: Ớt có triệu chứng lá khảm vàng xanh, cong .................................................. 47
Hình 4.4: Ớt có triệu chứng lá chấm vàng xanh, nhăn nheo, co lại, dày, giòn ............. 47
Hình 4.5: Ớt có triệu chứng khảm nặng,chấm đen, lủng lỗ .......................................... 48
Hình 4.6: Ớt có triệu chứng khảm vàng nhạt trên rìa lá, lá nhỏ .................................... 48
Hình 4.7: Kết quả điện di RNA ..................................................................................... 51
Hình 4.8: Kết quả chạy đối chứng dƣơng ..................................................................... 53

DANH SÁCH CÁC SƠ ĐỒ
Trang
Sơ đồ 2.1: Tiến trình thực hiện phản ứng ELISA trực tiếp ........................................... 20
Sơ đồ 2.2: Tiến trình thực hiện phản ứng ELISA gián tiếp ........................................... 21
Sơ đồ 2.3: Tiến trình thực hiện ELISA Sandwich trực tiếp .......................................... 21
Sơ đồ 2.4: Tiến trình thực hiện phản ứng ELISA Sandwich gián tiếp .......................... 22
Sơ đồ 2.5: Tổng hợp cDNA ........................................................................................... 34
1


Phần I
Mở Đầu
1.1 Đặt vấn đề
Cây ớt (Capsicum annum L.) là cây trồng quan
trọng thứ hai (sau cây cà chua) trong các loại cây
vừa nhƣ một loại rau, vừa nhƣ một loại gia vị.
Ngoài ra trong quả ớt chứa nhiều vitamin nhƣ: A,
B, C, D, Caroten và một số chất khoáng khác.
Trồng ớt mang lại hiệu quả kinh tế cao gấp 3-4 lần
so với cây lúa nên những năm gần đây, ở nƣớc ta
cây ớt đƣợc trồng với diện tích và sản lƣợng ngày càng tăng, đáp ứng nhu cầu trong
nƣớc và xuất khẩu. Ớt là mặt hàng xuất khẩu đứng vị trí số 1 trong các loại gia vị.

(Trích dẫn luận văn tốt nghiệp Nguyễn Hữu Trúc)
Ngoại thành TP.Hồ Chí Minh có điều kiện tự nhiên và xã hội thuận lợi cho việc
phát triển nhiều chủng loại rau, trong đó cây ớt luôn đƣợc chú trọng và đƣợc trồng với
diện tích ngày càng tăng. Tuy nhiên, việc phát triển ớt chuyên canh lại là điều kiện cho
nhiều loại mầm bệnh gây hại phát triển mạnh, trong đó bệnh gây ra bởi virus mà gây
hại mạnh nhất là virút gây bệnh đốm héo rũ trên cà chua (Tomato Spotted Wilt Virus-
TSWV) gây khó khăn cho những vùng chuyên sản xuất ớt hiện nay, ảnh hƣởng đến
kinh tế rất lớn. Chính vì lý do đó mà đề tài “Nghiên cứu hiện trạng nhiễm bệnh
TSWV trên cây ớt bằng kỹ thuật ELISA và bước đầu xây dựng phương pháp chẩn
đoán bằng kỹ thuật RT - PCR” đƣợc thực hiện nhằm xác định sớm mầm bệnh, từ đó
có biện pháp ngăn chặn kịp thời và giảm bớt mức thiệt hại do mầm bệnh này gây ra.
1.2 Mục Đích - Yêu cầu
1.2.1 Mục đích nghiên cứu
Thực tập, ứng dụng và bƣớc đầu xây dựng phƣơng pháp chẩn đoán bệnh TSWV
trên đối tƣợng cây ớt ở mức độ phân tử, từ đó có thể đánh giá đƣợc hiện trạng nhiễm
bệnh TSWV trên cây ớt tại các địa bàn điều tra.
1.2.2 Yêu cầu
+ Phải đi thực tế tại các địa bàn để điều tra, lấy mẫu ớt.
+ Nắm vững lý thuyết về hai phƣơng pháp dDAS-ELISA cũng nhƣ RT – PCR, rồi
từ đó mới tiến hành các phƣơng pháp chẩn đoán.


2

Phần II
Tổng Quan Tài Liệu

2.1 Giới thiệu về cây ớt
2.1.1 Sơ lƣợc về cây ớt
Cây ớt thuộc họ cà (Solanaceae), có khoảng 30 loài nhƣng chỉ có 5 loài đƣợc trồng

là: C.pendulum, C. pubescens, C. annum, C. frutescens, và C. chinensis, trong đó hai
loài C. pendulum và C. pubescens đƣợc trồng hạn chế ở Trung và Nam Mỹ, loài C.
chinensis đƣợc trồng ở khu vực Amazon và Châu Phi, hai loài C. annum và C.
frutescens đƣợc trồng khắp nơi trên thế giới.
2.1.2 Nguồn gốc cây ớt
Theo các nhà nghiên cứu phân loại thực vật học thì cây ớt có nguồn gốc từ Mehico
và nguồn gốc thứ hai là ở Guatemala. Theo Vavilop, nguồn gốc thứ hai không phải ở
Guatemala mà ở Evraz.
Hiện nay ớt đƣợc trồng phổ biến ở các nƣớc nhiệt đới và á nhiệt đới.
2.1.3 Đặc điểm thực vật học của cây ớt
2.1.3.1 Thân
Ớt là cây bụi, hai lá mầm, thân thƣờng mọc thẳng, đôi khi có thể gặp các dạng có
thân bò, nhiều cành, chiều cao trung bình từ 0,5-1,5m, có thể là cây hàng năm hoặc lâu
năm nhƣng thƣờng đƣợc gieo trồng nhƣ cây hàng năm.
2.1.3.2 Rễ
Ớt có rễ cọc phát triển mạnh với nhiều rễ phụ. Tuy nhiên do việc cấy chuyển, rễ cọc
thƣờng bị đứt và cho một hệ rễ chùm phát triển, vì vậy nhiều ngƣời lầm tƣởng ớt có hệ
rễ chùm.
2.1.3.3 Lá
Thƣờng ớt có lá đơn mọc xoắn trên thân chính. Lá có nhiều dạng khác nhau, nhƣng
thƣờng gặp nhất là loại lá mác, mép lá ít răng cƣa. Lông trên lá tùy thuộc vào các loại
khác nhau, một số có mùi thơm, lá thƣờng mỏng có kích thƣớc trung bình 1,5-
12cm×0,5-7,5cm.
3

2.1.3.4 Hoa
Các hoa hoàn thiện và quả thƣờng đƣợc sinh đơn độc trên từng nách lá. Hoa có thể
mọc thẳng đứng hoặc buông thòng. Trên cuống hoa thƣờng không có li tầng, hoa
thƣờng có màu trắng, một số giống có màu sữa, xanh lam, màu tím. Hoa có 5-7 cánh
hoa, cuống dài khoảng 1,5cm, đài ngắn có dạng chuông, nhụy có màu trắng hoặc tím,

đầu nhụy có dạng hình đầu, hoa có 5-7 nhị đực với ống phấn màu xanh da trời hoặc
tía.
2.1.3.5 Quả
Thuộc loại quả mọng có nhiều hạt và chia làm nhiều ngăn. Các giống khác nhau có
kích thƣớc quả, hình dạng, màu sắc, độ cay và độ mềm của thịt quả rất khác nhau. Quả
chƣa chín có thể có màu xanh hoặc tím, quả chín có màu đỏ, da cam, vàng, màu kem
hoặc hơi tím.
2.1.3.6 Hạt
Hạt ớt nhỏ dẹp có dạng thận, màu vàng rơm, hạt có chiều dài khoảng 3-5mm, 1gram
ớt cay khoảng 220 hạt. (Lƣơng Nguyễn Thu Tâm, 1996-2001)
2.1.4 Giá trị dƣợc liệu của cây ớt
Ớt đƣợc trồng khắp nơi để làm gia vị và làm thuốc, ớt có loại ngọt và loại cay. Ở
Việt Nam, phổ biến nhất là loại ớt cay. Quả ớt có vị cay, tính nóng, có tác dụng tiêu
đờm, ổn trung, tán hàn, giải biểu, kiện vị, tiêu thực gây sung huyết, kích thích chung,
thông kinh lạc, giảm đau, sát trùng. Rễ ớt có tác dụng làm hoạt huyết, tán thũng. Lá ớt
có vị đắng, tính mát có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, lợi tiểu.
Công dụng: ớt ngọt đƣợc dùng làm rau ăn, ớt cay làm gia vị và là vị thuốc. Quả ớt trị
tỳ vị hƣ lạnh, tiêu chảy, hắc loạn, nôn mửa, dạ dày ruột đầy trƣớng, mất trƣơng lực,
tích trệ, ăn không tiêu, đau nhức nửa đầu, đau lƣng, đau khớp, thống phong, đau dây
thần kinh, viêm thanh quản, viêm họng. (Theo SK&ĐS, 2005)







4

2.1.5 Giá trị dinh dƣỡng của ớt

Bảng 2.1: Thành phần các chất có trong ớt xanh (trong 100g phần ăn đƣợc)
















Thành phần chủ yếu của vỏ quả là chất cay, không màu, kết tinh, có tên gọi là
Capsaicin (C
18
H
27
NO
3
), hàm lƣợng của nó phụ thuộc vào giống. Quả còn chứa một
loại dầu có màu đỏ, không cay, năng suất chiết xuất 20-25% dịch chiết alkaloid. Quả
ớt xanh chứa nhiều rutin là một chất đƣợc dùng rộng rãi trong chế biến thuốc- y học.
(Nguyễn Hữu Trúc, 1995-2000)
2.2 Một số bệnh trên cây ớt gây ra bởi các virút khác
Bệnh virus gây khảm cỏ linh lăng (Alfalfa)

a. Mầm bệnh
Bệnh do virus hình trụ gây ra, virus này đƣợc lan truyền bởi rệp
b. Triệu chứng
Trên tàn lá, bệnh thể hiện một dạng khảm đặc biệt có màu vàng trắng cho đến
trắng, đôi khi mất màu ở vùng mô giữa các gân lá. Các triệu chứng này thƣờng đƣợc
xem nhƣ là bệnh khảm calico. Các dạng sọc vàng và chết hoại gân cũng có thể xảy ra.
Thành phần Hàm lƣợng Thành phần Hàm lƣợng

Ẩm độ 85,7g P 80mg

Protein 2,9g Fe 1,2mg

Chất béo 0,6g Na 6,5mg

Chất khoáng 1,0g K 2,7mg

Cacbuahydrat 3,0g S 34mg

Chất sơ 6,8g Cu 1,55mg

Ca 30mg Thiamin 0,19mg

Mn 24mg Vitamin A 292mg

Riboflavia 0.39mg Vitamin C 111mg

Acid oxalic 67mg
5

Thông thƣờng, lá không bị biến dạng. Cây nhiễm bệnh có thể hơi lùn và đôi khi trái bị

biến dạng.
Bệnh virus đốm gân lá ớt
a. Mầm bệnh
Bệnh do Potyvirus gây ra, virus này đƣợc lan truyền bởi rệp
b. Triệu chứng
Triệu chứng đặc trƣng nhất của bệnh là lốm đốm trên lá và gân lá có màu xanh
lục đậm. Ở một số giống ớt lá bị nhỏ lại và méo mó, trên một vài giống khác có thể
thấy các đốm vòng chết hoại. Sự nhiễm bệnh sớm làm cây lùn lại. Trái trên cây nhiễm
bệnh nhỏ đi và đôi khi biểu hiện lốm đốm và hơi biến dạng.
Bệnh virus gây khảm dƣa leo
a. Mầm bệnh
Bệnh do Cucumovirus gây ra, bệnh này đƣợc lan truyền bởi rệp.
b. Triệu chứng
Triệu chứng bệnh rất rõ ràng. Một trong số những biểu hiện phổ biến nhất là cây
lùn hẳn lại, không phát triển và có tàn lá màu xanh nhạt, đục có vẻ giống nhƣ da nhƣng
không có những dấu vết rõ rệt trên tàn lá. Đôi khi triệu chứng trên tàn lá rất rõ rệt và
có thể bao gồm: lá thu hẹp lại, khảm, hóa vàng, có đốm vòng vàng nhạt hoặc chết hoại,
biến dạng lá sồi. Trong một số trƣờng hợp, chồi ngọn bị chết hoại. Trên trái có thể
xuất hiện những vòng vàng nhạt hoặc chết hoại.
Bệnh virus đốm trên ớt
a. Mầm bệnh
Bệnh do Potyvirus gây ra, virus này đƣợc lan truyền bởi rệp.
b. Triệu chứng
Các giống mẫn cảm phát triển triệu chứng lốm đốm trầm trọng trên lá và thƣờng
đi kèm theo triệu chứng gân xanh và biến dạng lá. Nhiều chủng virus gây biến dạng
mạnh trên trái.
Bệnh virus gây khảm nặng trên ớt
a. Mầm bệnh
Bệnh do Potyvirus gây ra, virus này đƣợc lan truyền bởi rệp

6

b. Triệu chứng
Các vạch và đốm chết hoại hình thành trên thân, lá và trái sau đó lá rụng. Các lá
mới mọc bị khảm rất nặng. Năng suất bị giảm nghiêm trọng.
Bệnh virus đốm gân lá ớt
a. Mầm bệnh
Bệnh do Potyvirus gây ra, virus này đƣợc lan truyền bởi rệp
b. Triệu chứng
Lá biến vàng dọc theo các gân chính, sau đó phần giữa các gân cũng biến vàng, lá
thƣờng bị nhỏ lại và bị biến dạng mạnh. Các lá này thƣờng rụng sớm làm cho cây bị
trụi lá một phần. Cây bị bệnh cho ít trái và trái nhỏ hơn.
Bệnh virus Y khoai tây
a. Mầm bệnh
Bệnh do Potyvirus gây ra, virus này đƣợc truyền bởi rệp.
b. Triệu chứng
Những triệu chứng điển hình nhất là khảm và gân xanh đậm. Cũng thƣờng thấy
triệu chứng lá nhăn nheo, biến dạng và cây bị lùn. Lá cây ớt giống “Tabasco” hình
thành những vạt màu vàng. Một số chủng gây chết hoại mô bào gân lá và đỉnh các
nhánh gần ngọn. Trên cây bị bệnh có ít trái và trái nhỏ, đôi khi trái biểu hiện khảm
và/hoặc bị biến dạng
Bệnh virus gây vết hằn thuốc lá
a. Mầm bệnh
Bệnh do Potyvirus gây ra, virus này đƣợc lan truyền bởi rệp.
b. Triệu chứng
Lá thƣờng thể hiện triệu chứng khảm và những vệt xanh đậm rộng dọc theo gân
lá. Lá biến dạng, trái biến dạng và cây bị lùn cũng là triệu chứng thƣờng gặp ở những
cây bị nhiễm bệnh virus này. Ở hầu hết các giống, năng suất và chất lƣợng trái bị suy
giảm nghiêm trọng. Trong một số thời vụ giống ớt này bị thất thu hoàn toàn.

Bệnh virus gây cong ngọn củ cải
a. Mầm bệnh
Bệnh do Geminivirus gây ra, virus này đƣợc lan truyền bởi rầy lá.


7

b. Triệu chứng
Triệu chứng điển hình gồm có sự cong mép các lá già lên trên và mép lá non hơn
cong lên rất mạnh. Cuống lá cong nhiều về phía dƣới. Cây bị nhiễm bệnh vào những
giai đoạn đầu bị vàng và lùn rõ rệt. Sau khi nhiễm bệnh cây cho rất ít trái, những trái
có sẵn nhỏ lại, méo mó và chín ép. Cây bị nhiễm bệnh sớm trong vụ trồng thƣờng
không sống đƣợc.
Bệnh virus đốm lá ớt ngọt
a. Mầm bệnh
Bệnh do Tobamovirus gây ra và đƣợc lan truyền bằng con đƣờng cơ học
b. Triệu chứng
Triệu chứng trên lá gồm có: trong gân lá, khảm, lốm đốm và hoá vàng. Cây bị
nhiễm bệnh trong thời kỳ đầu có thể bị lùn lại. Khó phân biệt đƣợc triệu chứng do
virus này gây ra với triệu chứng do các tobamovirus.
Bệnh virus gây đốm nhẹ trên cây ớt (Bệnh khảm ớt hay bệnh khảm ẩn thuốc lá
Samsun)
a. Mầm bệnh
Bệnh do Tobamovirus gây ra và đƣợc lan truyền bằng con đƣờng cơ học
b. Triệu chứng
Triệu chứng khảm nhẹ phát triển khắp trên mặt lá và đôi khi lá bị nhăn nheo. Trái
thƣờng bị thiệt hại nặng với các triệu chứng nhƣ vòng, vệt thẳng, đốm chết hoại và
méo mó. Cây bị lùn khi bị nhiễm bệnh sớm vào thời kỳ đầu giai đoạn sinh trƣởng.
Bệnh virus khảm thuốc lá - Bệnh virus khảm cà chua
a. Mầm bệnh

Các loại Tobamovirus và đƣợc lan truyền bằng con đƣờng cơ học.
b. Triệu chứng
Triệu chứng tƣơng tự đối với cả hai loại bệnh. Các triệu chứng thay đổi tùy theo
giống nhƣng đều có biểu hiện lùn, khảm, toàn cây biến vàng và đôi khi có sự chết hoại
toàn bộ kèm theo rụng lá.
Bệnh virus gây héo đốm lá cà chua
a. Mầm bệnh
Do Tospovirus gây ra và đƣợc lan truyền bởi bọ trĩ.

8

b. Triệu chứng
Triệu chứng rất thay đổi. Lá có thể bị khảm, lốm đốm vàng, đốm vòng vàng và
chết hoại, biến dạng. Ở một số giống, xảy ra chết hoại chồi ngọn và lá rụng, sau đó các
lá mới mọc bị khảm toàn bộ và biến dạng mạnh mẽ. Các triệu chứng trên trái bao gồm
đốm vàng và chết hoại, khảm, các hình vòng và méo mó. Cây nhiễm bệnh ở thời kỳ
đầu bị lùn hẳn và không thể hồi phục, mặc dù một số giống có khả năng phục hồi lại
sự sinh trƣởng bình thƣờng.
Bệnh virus cong lá ớt
a. Mầm bệnh
Do Geminivirus đƣợc lan truyền bởi bọ phấn.
b. Triệu chứng
Triệu chứng điển hình là cây bị lùn thấp và lá bị vàng, cong lên. Cây bị nhiễm
bệnh có các lóng ngắn và lá bị nhỏ hẳn, mép lá cuốn cong lên tạo thành dáng chiếc
xuồng. Bìa lá biến thành màu xanh nhạt hoặc vàng sáng lan vào đến các vùng thịt lá
giữa các gân.
Bệnh Tigre’
a. Mầm bệnh
Phức hợp Geminivirus gây ra và đƣợc truyền bởi bọ phấn.
b. Triệu chứng

Đặc điểm của bệnh Tigre’ là lá bị cong và hoá vàng rõ rệt mép lá và vùng thịt lá
giữa các gân. Lá bệnh nhỏ hẳn, nhăn nheo, mép lá cuốn ngƣợc lên trên. Cây nhiễm
bệnh trong những thời kỳ đầu bị lùn hẳn lại.
Bệnh virus gây khảm vàng Serrano
a. Mầm bệnh
Do Geminivirus, đƣợc lan truyền bởi bọ phấn
b. Triệu chứng
Sự xâm nhiễm của virus gây ra khảm vàng tàn lá ớt.
Bệnh geminivirus trên ớt Texas
a. Mầm bệnh
Geminivirus, virus này đƣợc lan truyền bởi bọ phấn


9

b. Triệu chứng
Cây bệnh biểu hiện triệu chứng cong lá và biến dạng. Mép lá có xu hƣớng cuốn
lên trên và xuất hiện các đốm vàng sáng, đôi khi các viền vàng lan vào trong các vùng
mô giữa gân lá. (Bùi Cách Tuyến)
2.3 Yêu cầu điều kiện ngoại cảnh của cây ớt
2.3.1 Nhiệt độ
Nhiệt độ ảnh hƣởng đến sinh trƣởng, số hoa, tỷ lệ đậu quả. Nhiệt độ ngày/đêm
khoảng 25/18 là thích hợp nhất cho sự sinh trƣởng, phát triển của ớt nói chung, tăng
năng suất, tăng số quả thƣơng phẩm. Nhiệt độ ban đêm thấp (8-15
o
C) thƣờng làm giảm
tỷ lệ đậu quả và sinh quả không hạt, nhiệt độ ban đêm thích hợp nhất là 20
o
C trong
giai đoạn nở hoa. Ngoài ra nhiệt độ thấp còn làm giảm kích thƣớc dạng quả. Nói

chung ớt thích hợp nhiệt độ cao hơn và dao động trong khoảng 20-30
o
C.
2.3.2 Ánh sáng
Ớt là cây không mẫn cảm lắm với ánh sáng nhƣng là cây ƣa ánh sáng ngày ngắn.
Nếu chiếu sáng 9-10 giờ sẽ kích thích sinh trƣởng, tăng sản phẩm khoảng 21-24% và
tăng chất lƣợng quả. Trời âm u sẽ làm hạn chế khả năng đậu quả, làm giảm năng suất
của cây ớt.
2.3.3 Ẩm độ
Ớt rất thích với điều kiện đất ẩm, đất ẩm nhƣng trong điều kiện không khí khô
hạn sẽ kích thích quá trình chín của quả. Ớt là cây chịu hạn, nếu ẩm độ đất khoảng
10% tỷ lệ rụng quả tăng đến trên 71%, trong khi ẩm độ từ 55-58% tỷ lệ rụng quả chỉ
còn 20-30%. Nếu ẩm độ thấp hơn 70% trong giai đoạn ra hoa, hình thành quả thì quả
sẽ bị sần sùi, giảm giá trị thƣơng phẩm. Tốt nhất duy trì độ ẩm đồng ruộng khoảng 70-
80%. Nếu ẩm độ quá cao rễ sinh trƣởng kém, cây còi cọc.
2.3.4 Đất và dinh dƣỡng
Ớt là cây trồng tƣơng đối dễ tính. Đất phù hợp nhất là đất thịt nhẹ, giàu vôi, ớt có
thể sinh trƣởng, cho năng suất trên đất cát nhƣng phải bảo đảm đƣợc chế độ nƣớc và
dinh dƣỡng đầy đủ. Đất chua và kiềm đều không thích hợp cho ớt sinh trƣởng và phát
triển. Ớt có thể sinh trƣởng ở đất chua và màu mỡ nhƣng tỷ lệ nảy mầm và tính chín
sớm bị ảnh hƣởng. Ớt là cây chịu mặn, ngƣời ta đã nghiên cứu và thấy rằng ớt có thể
nảy mầm ngay cả ở nồng độ muối 4000ppm và pH=7,6.
10

2.4. Giới thiệu về Tomato spotted Wilt Virus (TSWV)
2.4.1 Sơ lƣợc nguồn gốc TSWV
TSWV có phổ ký chủ rất rộng ở cả vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới trên toàn thế
giới. TSWV đƣợc báo cáo đầu tiên vào năm 1915 khi nó gây thiệt hại rất lớn trên cà
chua ở Úc, sau đó đƣợc mô tả chính xác là bệnh gây ra bởi virus. Bên cạnh ớt, cà chua
và các loại hoa màu chính yếu mà nhạy cảm với TSWV thì còn có họ cúc, khoai tây,

đậu phụng, thuốc lá, rau diếp, và một số loại hoa màu khác. Tỉ lệ nhiễm khoảng 59-
90% điều này đƣa đến hậu quả là nó ảnh hƣởng lên các loại hoa màu có giá trị thƣơng
mại, và trong thời gian gần đây nó là một trong những loại virus làm ảnh hƣởng đến
các loại hoa màu nhiều nhất. (Lindsey Irons and Emily Sims)
2.4.2 Cấu trúc TSWV
TSWV là thành viên của giống Tospovirus, thuộc họ Bunya viridae là một nhóm
lớn virus chứa vật liệu di truyền là các sợi đơn RNA. TSWV là những tiểu phần nhỏ,
đƣờng kính 80-120nm. Genome của TSWV gồm một sợi RNA âm tính và hai sợi
RNA ambisense. Mỗi RNA của genome thì đƣợc bao bọc bởi nhiều bản copy của
Nucleocapside (N) để hình thành nên ribonucleoprotein cũng đƣợc biết nhƣ là
nucleocapside. Các nucleocapside đƣợc bao bọc bên trong lớp màng đôi đƣợc tạo ra từ
ký chủ và đi kèm với protein L phụ thuộc vào chuỗi RNA. Chúng để lộ các
glycoprotein ra ngoài bề mặt 5-10nm mà sau khi đã gắn vào lớp màng đôi lipid dày
khoảng 5nm. Tính trên thành phần tổng số thì RNA chiếm 2%; protein chiếm 58%;
lipid chiếm 33% và carbohydrate chiếm 7%. Chúng chỉ xuất hiện trong tế bào chất mà
không ở bất kỳ tổ chức nào. Theo một nhà khoa học thì có ba thuyết chính giải thích
về hình thể tròn của virus. Thứ nhất là nồng độ của khối khuếch tán bình thƣờng là rất
cao và đôi khi vỏ nucleoprotein của virus lại xoắn lại. Thứ hai là sự bao bọc các
nucleoprotein trần này bằng các màng để tạo nên virus trƣởng thành. Thuyết thứ ba là
sự cách ly với các phần của virus trong các buồng bên trong các lỗ trong màng hoặc
trong hệ thống lƣới nội chất là một phản ứng của cây ký chủ (cô lập chúng bằng cách
bao chúng lại).
Tất cả các virus thuộc họ này đều có ba đoạn genome RNA, đƣợc đặt tên là L
(long), M (medium), và S (short). Có thể số lƣợng thì không tƣơng đồng trong mỗi loại
virion bởi vì sự giống hay khác nhau về số lƣợng của các đoạn này là không có ý
nghĩa.
11

Đoạn genome L tạo ra một loại protein, đây là một polymerase. Các đoạn M tạo ra
các glycoprotein đƣợc đặt tên là G1 và G2. Đoạn genome S tạo ra các nucleoprotein.

Tiến trình tái bản của genome L nền tảng cho TSWV (genome L tạo ra polymerase,
đây là một enzyme cần thiết cho sự tái bản để nhân lên của virus trong cơ thể ký chủ).
Chính các bản sao của RNA của virus thành cRNA, cRNA sau đó sẽ tạo ra nhiều
vRNA, hai tiến trình này thƣờng xuyên tạo ra lẫn nhau. vRNA sau đó thực hiện sao mã
và dịch mã thành chuỗi protein. Đây là cách để tái bản genome tốt nhất. Tiến trình này
khác với cả các đoạn genome S và M. Đồng thời chính các sao của vRNA cũng
chuyển thành cRNA. Tuy nhiên, cRNA sau đó cũng trải qua quá trình sao mã và dịch
mã một cách trực tiếp mà không cần sự có mặt của vRNA, song song với cRNA thì
vRNA cũng trải qua quá trình sao mã và dịch mã. Khả năng này xảy ra thì đƣợc gọi là
“ambisense”. Điều này có nghĩa là các đoạn S và M có cả các chiến lƣợc tái bản mang
ý nghĩa “positive” và “negative”. Kết quả là tạo ra protein phi cấu trúc đƣợc gọi là NSs
hoặc NSm và nó phụ thuộc vào genome mà ta đang quan sát. Đoạn S cũng tạo ra
protein N và đoạn M tạo ra cả hai loại G1 và G2 bằng việc phân cắt protein trong quá
trình dịch mã. Cho đến nay thì chức năng của protein NS vẫn chƣa đƣợc biết rõ. Bên
cạnh đó một điều đáng quan tâm là giữa các đoạn S, L, M có trình tự kết thúc nhƣ
nhau khi ta quan sát trình tự nucleotide của chúng. Vùng đầu tiên của các sợi đều nhƣ
nhau, còn vùng cuối cùng thì có sự phân biệt. Có lẽ chính điều này mà không thể tìm
thấy sự tƣơng đồng trong các virion. (Lindsey Irons and Emily Sims)

Hình 2.1: Cấu trúc virút TSWV
12








Hình 2.2: Sơ đồ sao mã và dịch mã của virút TSWV

(Peter Schreier, Prof. Dr. Martin Hülskamp, 2002)




13

Bảng 2.2: Mô tả đặc tính của từng loại genome TSWV
(Biowave vol.6 No.23, 2004)

2.5 Hình thức tấn công và gây bệnh
Con đƣờng xâm nhập và tái bản virus đƣợc thể hiện nhƣ hình vẽ, các đoạn RNA tái
bản từ đầu đến cuối. Đầu tiên là tấn công của hạt virion. Thứ hai là xâm nhập vào và
cởi bỏ lớp áo virus bằng sự ẩm thực bào của hạt virus và sự hợp nhất giữa màng virus
và màng nhân. Thứ ba là sự sao mã sơ cấp xảy ra. Thứ tƣ là sự dịch mã của các đoạn
mRNA L và S bởi các ribosome tự do, trong khi đó sự dịch mã của các đoạn mRNA M
bởi các ribosome gắn trên màng và xảy ra sự glycozyl hoá đầu tiên các protein vỏ mới
đƣợc tạo ra. Giai đoạn thứ năm là giai đoạn tổng hợp và phủ (encapsidation) một đầu
bằng đoạn nucleotide để thích hợp nhƣ là những khuôn mẫu đối với RNA genome
hoặc trong một số trƣờng hợp là những mRNA. Tiếp đến là sự tái bản genome theo
sau là sự sao mã thứ cấp, tức là tổng hợp các loại mRNA và xuất hiện sự sao mã
ambisense. Sau đó là sự tạo hình, bao gồm cả protein G1 và G2 từ genome M trong
tiểu thể golgi. Giai đoạn cuối cùng trong tiến trình xâm nhiễm là sự hợp nhất giữa khối
tế bào chất với màng tế bào và giải phóng virion trƣởng thành.