Luật thuế thu nhập cá nhân

Website: Email : Tel : 0918.775.368
Lời mở đầu
Thuế là một công cụ quan trọng của Nhà nước, nó vừa đảm bảo nguồn
thu cho ngân sách Nhà nước, vừa là công cụ điều tiết vĩ mô nền kinh tế. Thuế
TNCN cũng đóng một vai trò đáng kể trong nguồn thu ngân sách và là nghĩa
vụ của tất cả những người lao động trên lãnh thổ Việt Nam. Trước yêu cầu
phát triển kinh tế xã hội và hội nhập kinh tế quốc tế, các chính sách thuế đối
với thu nhập của cá nhân hiện hành của nước ta không còn phù hợp và hợp lý.
Mức điều tiết về thuế của cá nhân có thu nhập từ kinh doanh và cá nhân thu
nhập từ tiền lương, tiền công còn chưa công bằng; hay mức điều tiết mang
tính bình quân mà chưa xét đến yếu tố hoàn cảnh của người nộp thuế; hoặc
việc áp dụng ngưỡng khởi điểm chịu thuế chung, không phân biệt người nộp
thuế là độc thân hay có gia đình tuy phù hợp với thực tiễn của nước ta, song
không đảm bảo công bằng giữa cá nhân có cùng thu nhập nhưng có hoàn cảnh
gia đình khác nhau. Hơn nữa, các chính sách thuế đối với thu nhập của cá
nhân còn chưa phù hợp với thông lệ quốc tế; điều này thể hiện ở chỗ, cùng là
thu nhập của cá nhân được điều chỉnh bởi các luật thuế khác nhau, trong khi
đó biểu thuế lũy tiến từng phần áp dụng đối với thu nhập từ tiền lương, tiền
công chưa phù hợp, thuế suất còn cao hơn so với các nước trong khu vực...
Ở Việt Nam hiện nay chưa có một mô hình thu thuế TNCN hoàn chỉnh,
hiện nay thu nhập của cá nhân được điều tiết bởi rất nhiều loại hình, các sắc
thuế khác nhau. Vì thiếu một sắc thuế TNCN, nên nhiều hộ gia đình, cơ sở
sản xuất kinh doanh phải chịu các hình thức thuế TNDN rất thiếu công bằng.
Bộ phận quản lý và thu thuế TNCN còn thụ động, cách bố trí, sắp xếp để cho
người lao động kê khai, quyết toán thuế còn chậm, không tạo ra được tính tự
giác cho người lao động, không kiểm soát được thu nhập của các đối tượng
nộp thuế. Nhất là trong thời kỳ hội nhập hiện nay. Để đảm bảo phát triển kinh
tế xã hội ổn định, công bằng, bền vững và chủ động hội nhập kinh tế quốc tế
việc có một mô hình thu thuế TNCN khả thi là hết sức cần thiết, nhằm thực
hiện tốt nhiệm vụ phân bổ nguồn lực đồng thời giải quyết tốt các mối quan hệ
giữa tiết kiệm, đầu tư và tiêu dùng, giữa tăng trưởng với công bằng xã hội và

xóa đói giảm nghèo.
1
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Chính vì vậy, việc ra đời Luật Thuế TNCN (đang được hoàn thiện) là rất
cần thiết.
Thuế thu nhập cá nhân ở Việt Nam (tên hiện tại là pháp lệnh thuế thu
nhập đối với người có thu nhập cao) đã được áp dụng từ năm 1991. Tuy
nhiên, trong suốt 16 năm, loại thuế này vẫn chỉ chiếm tỉ lệ quanh quẩn 2%
trong tổng thu ngân sách.
Cũng trong 16 năm qua, ngưỡng bắt đầu chịu thuế áp dụng cho người
Việt Nam đã được điều chỉnh 5 lần (chưa tính những lần Chính phủ đề xuất
nhưng không được Quốc hội thông qua), ngưỡng này tăng dần từ 500 ngàn
đồng/tháng (áp dụng từ năm 1991) đến 5 triệu đồng/tháng (áp dụng từ năm
2004). Đồng thời, thuế suất tối đa áp dụng cho người Việt Nam cũng giảm
dần từ mức 80% xuống 72%, rồi 65%, rồi 40%, để còn lại mức 35% như
trong dự thảo luật thuế hiện tại.
1. Về sự cần thiết ban hành Luật thuế thu nhập cá nhân
Trong những năm qua, cùng với sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế
thu nhập của các tầng lớp dân cư tăng lên rõ rệt. Khoảng cách chênh lệch về
thu nhập giữa nhóm người có thu nhập cao và nhóm người có thu nhập thấp
đã có xu hướng ngày càng tăng lên, trong khi việc áp dụng thuế TNCN để thu
hẹp khoảng cách chênh lệch giàu nghèo giữa các tầng lớp dân cư vẫn còn
chưa thực sự hiệu quả. Trong khi đó các chuyên gia tài chính nhận định, trong
những năm tới các thị trường tài chính tiền tệ, vốn, lao động, bất động sản...
phát triển mạnh mẽ hơn nữa; nền kinh tế tiếp tục tăng trưởng nhanh tạo điều
kiện cho các tổ chức, cá nhân có cơ hội đầu tư, sản xuất, kinh doanh và sẽ có
thêm nhiều nguồn thu nhập khác nhau. Bên cạnh đó, cùng với tiến trình hội
nhập quốc tế của đất nước sẽ kéo theo số người nước ngoài đến làm ăn sinh
sống tại nước ta và số người trong nước có thu nhập từ nước ngoài cũng tăng
lên nhanh chóng, do đó sự đa dạng và gia tăng thu nhập của các cá nhân trong

2
Website: Email : Tel : 0918.775.368
xã hội sẽ làm cho khoảng cách chênh lệch về thu nhập giữa các tầng lớp dân
cư lại ngày càng lớn.
Kinh tế - xã hội càng phát triển, hội nhập kinh tế càng ngày càng sâu
rộng thì nhu cầu chi tiêu của Nhà nước để giải quyết các vấn đề an ninh, quốc
phòng, an sinh xã hội, phát triển sự nghiệp, giáo dục y tế... cũng ngày một gia
tăng. Bên cạnh đó việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế dẫn đến cơ cấu thu ngân
sách cũng thay đổi theo hướng nguồn thu từ tích lũy trong nước được tăng
dần và chiếm tỷ trọng ngày càng cao trong tổng thu NSNN. Thuế TNCN cũng
sẽ góp phần nâng cao tỷ trọng thu nội địa để ổn định thu cho NSNN trong quá
trình hội nhập kinh tế quốc tế. Thế nhưng khả năng thu được thuế TNCN hiện
nay không cao, chưa mang tính triệt để vì rất nhiều lý do như đa số thu nhập
của người lao động đều trả bằng tiền mặt, hệ thống thông tin chưa phát triển,
các khoản thu nhập từ thừa kế, quà tặng còn khó kiểm soát và năng lực cán bộ
thuế chưa đáp ứng được sự thay đổi của nền kinh tế.
Từ những yếu tố nói trên, Bộ Tài chính cho rằng cần thiết phải xây dựng
và ban hành Luật thuế TNCN cho phù hợp với sự phát triển và hội nhập quốc
tế của đất nước.
Đa số các ý kiến nhất trí với sự cần thiết ban hành Luật thuế thu nhập cá
nhân với các lý do sau đây:
(1) Ban hành Luật thuế thu nhập cá nhân là cần thiết để thể chế hoá
đường lối, chủ trương của Đảng và Nhà nước về lĩnh vực tài chính.
Nghị Quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX của Đảng đã đề ra:
"Áp dụng thuế thu nhập cá nhân thống nhất và thuận lợi cho mọi đối tượng
chịu thuế, bảo đảm công bằng xã hội và tạo động lực phát triển". Nghị quyết
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng tiếp tục khẳng định: “Hoàn
thiện hệ thống pháp luật về thuế theo nguyên tắc công bằng, thống nhất và
đồng bộ... Điều chỉnh chính sách thuế theo hướng giảm và ổn định thuế suất,
mở rộng đối tượng thu, điều tiết hợp lý thu nhập”. Triển khai các nghị quyết

3
Website: Email : Tel : 0918.775.368
của Đảng, Bộ Chính trị đã thông qua Chiến lược cải cách thuế đến năm 2010,
trong đó đặt ra yêu cầu: “Cần sớm xác định các bước đi thích hợp để tăng tỷ
trọng các nguồn thu trong nước cho phù hợp với tiến trình hội nhập. Mở rộng
diện thuế trực thu và tăng tỷ lệ thu từ thuế trực thu”.
(2) Ban hành Luật thuế thu nhập cá nhân nhằm thực hiện công bằng xã
hội, tăng cường kiểm tra, kiểm soát thu nhập và điều tiết, phân phối lại thu
nhập, thu hẹp hợp lý sự chênh lệch về thu nhập giữa các tầng lớp dân cư, bảo
đảm sự phát triển ổn định của nền kinh tế.
Khác với thuế gián thu (thuế giá trị gia tăng, thuế tiêu thụ đặc biệt,...)
động viên thu nhập xã hội thông qua tiêu dùng của các tổ chức và cá nhân,
khác với thuế thu nhập doanh nghiệp điều tiết vào thu nhập của doanh nghiệp,
thuế thu nhập cá nhân động viên một phần thu nhập của cá nhân, thể hiện
nghĩa vụ cụ thể của công dân đối với đất nước. Công dân được hưởng những
thành quả phát triển của đất nước: cơ sở hạ tầng, phúc lợi xã hội, an ninh trật
tự,... thì đồng thời có nghĩa vụ đóng góp một phần thu nhập của mình cho xã
hội thông qua việc nộp thuế. Thuế thu nhập cá nhân được xây dựng trên
nguyên tắc "công bằng" và “khả năng nộp thuế” thể hiện: người có thu nhập
thấp thì chưa nộp thuế, người có thu nhập cao hơn thì nộp thuế nhiều hơn,
người có thu nhập như nhau nhưng có hoàn cảnh khác nhau thì mức nộp thuế
cũng khác nhau. Thực hiện nộp thuế thu nhập cá nhân góp phần làm giảm hợp
lý khoảng cách chênh lệch giữa các tầng lớp dân cư. Theo số liệu thống kê thì
khoảng cách chênh lệch thu nhập giữa nhóm người có thu nhập cao nhất so
với nhóm người có thu nhập thấp nhất trong xã hội ta từ 3,7 lần trong năm
1993 đã tăng lên 13,5 lần trong năm 2004 và năm 2006 đã lên tới 14,8 lần.
Chính vì vậy mà thuế thu nhập cá nhân đã được nhiều nước áp dụng từ
rất sớm, ngay từ khi nền kinh tế chưa phát triển, thu nhập của dân cư cũng
chưa cao, điều kiện kiểm soát thu nhập còn rất hạn chế. Đến nay, đã có trên
180 nước trên thế giới áp dụng loại thuế này.

4
Website: Email : Tel : 0918.775.368
(3) Ban hành Luật thuế thu nhập cá nhân góp phần hoàn thiện hệ thống
chính sách thuế, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập kinh
tế quốc tế.
Hiện nay, việc động viên thu nhập của cá nhân vào ngân sách nhà nước
đang được thực hiện bởi 3 văn bản pháp luật thuế: thu nhập của cá nhân kinh
doanh thực hiện theo quy định của Luật thuế thu nhập doanh nghiệp; thu nhập
từ tiền lương tiền công, trúng thưởng xổ số, chuyển giao công nghệ thực hiện
theo quy định của Pháp lệnh thuế thu nhập đối với người có thu nhập cao; thu
nhập từ chuyển quyền sử dụng đất thực hiện theo quy định của Luật thuế
chuyển quyền sử dụng đất. Việc thực hiện chính sách thuế như nói trên trong
thời gian qua là tương đối phù hợp, nên đã phát huy tác dụng trong quản lý và
thu ngân sách.
Trong những năm tới, nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa được tiếp tục hoàn thiện và phát triển mạnh mẽ (thị trường tài chính -
tiền tệ, thị trường vốn, chứng khoán, thị trường lao động, thị trường bất động
sản, thị trường khoa học – công nghệ,...), tạo điều kiện cho các cá nhân có
thêm nhiều nguồn thu nhập khác nhau ngoài nguồn thu nhập từ tiền lương,
tiền công (đầu tư vào sản xuất kinh doanh, dịch vụ, đầu tư tài chính, chuyển
nhượng vốn, chứng khoán,…). Đồng thời, cùng với tiến trình hội nhập kinh tế
quốc tế, không chỉ có người Việt Nam mà người nước ngoài đến làm ăn, sinh
sống, có thu nhập tại Việt Nam cũng ngày càng gia tăng. Trong bối cảnh đó,
việc tiếp tục áp dụng 3 loại thuế như hiện hành đối với thu nhập của cá nhân
là không còn phù hợp:
+ Chưa đảm bảo sự công bằng, bình đẳng về nghĩa vụ thuế: cùng là thu
nhập của cá nhân nhưng thu nhập từ kinh doanh thì nộp thuế 28% trên tổng
thu nhập; nhưng thu nhập từ tiền công, tiền lương trên mức 5 triệu đồng/tháng
mới nộp thuế theo biểu thuế luỹ tiến từng phần từ 10% đến 40%;
+ Nghĩa vụ thuế còn phân biệt giữa người Việt Nam và người nước

5