Chuyển giá trong các Công ty đa quốc gia ở Việt Nam

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.HCM
 




NGUYN TH QUNH GIANG









NGI HNG DN KHOA HC : PGS.TS. S ÌNH THÀNH





TP.H Chí Minh – Nm 2010
CHUYN GIÁ TRONG CÁC CÔNG TY A
QUC GIA  VIT NAM
Chuyên ngành : Kinh t tài chính – Ngân hàng
Mã s : 60.31.12
LUN VN THC S KINH T
LI CAM OAN

Tôi xin cam đoan Lun Vn Thc S Kinh T : “Chuyn giá trong các công ty đa
quc gia  Vit Nam” là công trình nghiên cu ca riêng tôi.
Các phân tích, kt qu nêu trong lun vn là trung thc và cha tng đc ai
công b trong bt k công trình nào khác.
Tác gi



Nguyn Th Qunh Giang


i

MC LC

Danh mc các ký hiu, ch vit tt
Danh mc các bng, biu

LI M U

CHNG I: TNG QUAN V CHUYN GIÁ TRONG CÁC CÔNG TY A
QUC GIA 1
1.1. Tng quan v công ty đa quc gia 1
1.1.1. Khái nim 1
1.1.2.
C cu t chc ca công ty đa quc gia 2
1.1.3. Các nghip v mua bán ni b ca công ty đa quc gia 2
1.2. Chuyn giá trong các doanh nghip FDI 5
1.2.1. Khái nim 5
1.2.2. Các du hiu nhn bit hin tng chuyn giá 6

1.2.3. Phm vi chuyn giá 7
1.2.4. Các phng thc chuyn giá ph bin 9
1.2.5. ng c khin các MNC thc hin chuyn giá 10
1.2.6. Tác đng ca chuyn giá 13
1.3. Các phng pháp chng chuyn giá 17
1.3.1. Phng pháp đnh giá chuyn giao trên c s giá t do có th so sánh
đc 18
1.3.2. Phng pháp giá bán li 20
1.3.3. Phng pháp giá vn cng lãi 22
1.3.4. Phng pháp chit tách li nhun 24
1.3.5. Phng pháp li nhun ròng ca nghip v chuyn giao 26
1.4. Hot đng chng chuyn giá ca mt s nc trên th gii – Rút kinh
nghim cho Vit Nam 26

ii

1.4.1. Kinh nghim ca M 27
1.4.2. Kinh nghim ca Trung Quc 28
1.4.3. Kinh nghim ca ASEAN 31
1.4.4. Rút bài hc kinh nghim cho Vit Nam 33

KT LUN CHNG 1 35
CHNG 2: THC TRNG HOT NG CHUYN GIÁ VÀ CHNG
CHUYN GIÁ  VIT NAM 36
2.1. Thc trng hot đng ca các công ty đa quc gia ti Vit Nam 36
2.1.1. Tình hình thu hút vn FDI ca Vit Nam 36
2.1.2. Mt s tn ti và nguyên nhân trong thc t thu hút FDI ca các công ty
đa quc gia ca Vit Nam 43
2.2. Thc trng hot đng chuyn giá trong các MNC  Vit Nam 44
2.2.1. Môi trng pháp lý 44

2.2.2. Mt s hình thc chuyn giá tiêu biu  Vit Nam 44
2.3.
ánh giá hot đng chng chuyn giá  Vit Nam 55
2.3.1. Nhng thay đi v c ch, chính sách 55
2.3.2. Nhng khó khn trong hot đng chng chuyn giá 57

KT LUN CHNG 2 61

CHNG 3 :GII PHÁP KIM SOÁT HOT NG CHUYN GIÁ TI
CÁC CÔNG TY A QUC GIA  VIT NAM 62
3.1. Tng cng kim soát hot đng chuyn giá ti các MNC  Vit Nam
trong bi cnh hi nhp 62
3.2.
iu kin đ thc hin bin pháp chng chuyn giá có hiu qu 63
3.3.
 xut mt s bin pháp chng chuyn giá  Vit Nam 64
3.3.1.
i vi c quan thu 64
3.3.2. i vi Chính ph Vit Nam 67

iii

KT LUN CHNG 3 72

KT LUN 73
TÀI LIU THAM KHO
PH LC 1
PH LC 2
DANH MC CÁC KÝ HIU VÀ CH VIT TT

ALP: Nguyên tc cn bn giá th trng
APA: Tha thun đnh giá trc
BOT: Xây dng vn hành và chuyn giao
BT: Xây dng và chuyn giao
BTO: Xây dng, chuyn giao và vn hành
CUP: Phng pháp giá t do có th so sanh đc
CPM: Phng pháp giá vn cng thêm
EU: Th trng chung Châu Âu
FDI: u t trc tip nc ngoài
IRS: C quan thu ni đa ca M
MNC: Công ty đa quc gia
OECD: T chc hp tác kinh t và phát trin
SAT C quan thu Trung Quc
TSC Tài sn c đnh
Thu TNDN (CIT) Thu thu nhp doanh nghip
TNMM Phng pháp li nhun ròng ca nghip v chuyn giao
VAT (GTGT) Thu giá tr gia tng
WTO T chc thng mi th gii

DANH MC CÁC BNG
Bng 2.1: Ngun vn kiu hi ca mt s nc Châu Á nm 2006 38
Bng 2.2: u t trc tip nc ngoài theo ngành 1988-2008 (tính ti ngày
22/10/2008)……………………………………………………………………….40
DANH MC CÁC BIU 
Biu đ 2.1: T trng xut khu ca khu vc FDI trong tng xut khu ca c
nc (1996-2007) 37
LI M U
1. S CN THIT CA  TÀI
Trong nhng nm gn đây, cùng vi s phát trin ca quá trình toàn cu hoá,
đu t trc tip nc ngoài (FDI) vào Vit Nam đã tng lên rt mnh, đóng góp vai trò

rt quan trng đi vi s phát trin ca nn kinh t Vit Nam, đc bit là trong lnh vc
ngành công nghip. Tuy nhiên, bên cnh nhng kt qu đt đc, khu vc kinh t này
không kém phn phc tp. S lng các giao dch thng mi xuyên biên gii din ra
gia các công ty liên kt ngày mt tng. Vi môi trng cnh tranh ngày càng gay gt,
khc lit, vn đ ti đa hoá li nhun cho tng th tp đoàn luôn là mc tiêu quan tâm
hàng đu ca các nhà đu t nc ngoài. Ngoài vic n lc nâng cao hiu qu hot
đng ca doanh nghip đu t, chuyn giá (transfer pricing) đc xem là mt trong
nhng phng pháp mà các nhà đu t thng áp dng nhm mc đích tránh thu, t
đó tng li ích cui cùng s đc gia tng.
Tuy chuyn giá là mt trong nhng vn đ còn khá mi m trong hot đng
thng mi Vit Nam, nhng gn đây các giao dch có yu t nc ngoài ngày càng
xut hin nhiu du hiu ca hin tng chuyn giá. Hin tng chuyn giá không ch
gây thit hi cho chính ph nc ch nhà do b tht thu thu, gim phn li nhun ca
bên góp vn ca nc ch nhà do giá tr góp vn ca h thp mà còn nh hng tiêu
cc đn thng mi quc t. Do các quy lut ca th trng t do, đc bit là quy lut
cung cu không hot đng trong các tp đoàn đa quc gia, nên gây ra nhiu lon quá
trình lu thông quc t. iu này dn đn tình trng cnh tranh không lành mnh.
 tài nghiên cu s tp trung tìm hiu vn đ “Chuyn giá trong các công ty đa quc
gia ti Vit Nam”



2. MC TIÊU NGHIÊN CU
Mc đích ca đ tài này là tìm hiu, nghiên cu và phân tích hin tng chuyn
giá ngày càng ph bin trong các doanh nghip FDI đang có mt ti Vit Nam trong
thi gian t khi Vit Nam bt đu m ca kinh t đn khi Vit Nam đã chính thc là
thành viên ca t chc thng mi th gii. Thông qua vic tìm hiu và nghiên cu này
s đ ra mt s bin pháp chng chuyn giá nhm đm bo n đnh phát trin kinh t
ti Vit Nam và phù hp vi kinh t các nc trong khu vc và trên th gii.
3. I TNG VÀ PHM VI NGHIÊN CU

i tng nghiên cu ca đ tài là các doanh nghip đu t nc ngoài  Vit
Nam và hin tng chuyn giá ca các doanh nghip này ti Vit Nam trong khong
thi gian t khi m ca kinh t đn nay. Chuyn giá là mt vn đ rt nhy cm trong
vic kinh doanh ca các doanh nghip cng nh là đi vi c quan qun lý nhà nc,
vì vy trong đ tài s tp trung vào các s kin đã đc công b trên phng tin
truyn thông đi chúng và trong gii hn tìm hiu các ví d thc t cho phép.
4. PHNG PHÁP NGHIÊN CU
 tài s dng các phng pháp lý thuyt suy lun logic, phân tích - tng hp,
so sánh - đi chiu.
 có th nhìn nhn tng đi chính xác v các vn đ liên quan đn hin tng
chuyn giá, ngoài mt s thông t, vn bn quy đnh ca nhà nc và quc t, ngi
vit nghiên cu thêm mt s bài báo  Vit Nam và quc t. Phng pháp nghiên cu
ca đ tài là đi t thc tin tình hình các giao dch liên kt, thc trng chuyn giá và
công tác chng chuyn giá ti Vit Nam và mt s quc gia trên th gii, t đó đ ra
các gii pháp cho vn đ chng chuyn giá ti Vit Nam. S đ di đây th hin rõ
phng pháp nghiên cu ca đ tài:

5. NI DUNG  TÀI
Ngoài phn m đu và kt lun, đ tài đc trình bày trong phm vi 3 chng
nh sau:
Chng 1: Tng quan v chuyn giá trong các công ty đa quc gia.
Chng 2: Thc trng hot đng chuyn giá và chng chuyn giá  Vit Nam.
Chng 3: Gii pháp kim soát hot đng chuyn giá ti các công ty đa quc gia 
Vit Nam

Lý thuyt FDI, chuyn
giá, chng chuyn giá
ánh giá thc trng
(đi chiu, so sánh da vào
các giá tr chun tc ca các
phng pháp chuyn giá)
Kinh nghim
Phát hin vn đ nghiên
cu
Kt lun và các
khuyn ngh

1

CHNG I
TNG QUAN V CHUYN GIÁ TRONG CÁC CÔNG TY A QUC GIA
1.1.Tng quan v công ty đa quc gia

1.1.1.Khái nim
Ban đu, các công ty đa quc gia cng đc thành lp ti mt quc gia tc là
công ty quc gia. Công ty quc gia này mang quc tch ca mt nc và vn đu t
vào công ty này thuc quyn s hu ca các nhà t bn nc s ti. Công ty quc
gia này kinh doanh ngày càng phát trin và hàng hóa, dch v do công ty này sn
xut ra ngày càng nhiu và cht lng. Vì vy mà nhu cu m rng th trng tiêu
th các sn phm ca công ty là tt yu. Lúc by gi, th trng các nc lân cn
hay các nc có nhu cu sn phm ca công ty tr nên tht hp dn. Các công ty
này s bt đu tin hành m rng th trng tiêu th sn phm sang các th trng
này bng cách xut khu các sn phm. Th trng ngày càng đc m rng vì vy
mà các công ty bt đu ngh đn vic m rng sn xut kinh doanh sang các nc
lân cn, các nc mà có nhu cu sn phm ca công ty nhiu. Do quá trình phát
trin th trng tiêu th, các công ty này tìm đc các ngun nguyên liu và nhân
công có chi phí thp hn ti quc gia mà công ty trú ng. Vì vy mà công ty s tin
hành xây dng các chi nhánh hay các công ty con ti các quc gia mà có nhng li
th so sánh v chi phí nguyên vt liu, nhân công đu vào nhm tìm kim mc li
nhun ngày càng cao. Nh vy do nhu cu phát trin và m rng th trng ca
mình mà các công ty này đã thc hin hot đng sn xut kinh doanh trên đa bàn
rng ln và vt ra khi biên gii ca mt quc gia nên đc gi là công ty đa quc
gia. Vì vy chúng ta có th xây dng khái nim công ty đa quc gia nh sau:
Công ty đa quc gia – Multinational Corporations (MNC) hoc Multinational
Enterprises (MNE) là công ty có hot đng sn xut kinh doanh hoc cung cp dch
v không ch nm gói gn trong lãnh th ca mt quc gia mà hot đng sn xut
kinh doanh và cung cp dch v tri dài ít nht  hai quc gia và có công ty có mt
lên đn hn trm quc gia khác nhau.

2

Công ty đa quc gia bao gm công ty m  mt nc, và thc hin các đu
t FDI ra nc ngoài đ hình thành các công ty con. Các công ty m con này nh

hng ln nhau và cùng chia s kin thc, ngun lc và trách nhim ln nhau.
1.1.2.
C cu t chc ca công ty đa quc gia
Các công ty quc gia thành lp các chi nhánh và các công ty con ti các quc
gia khác s tr thành công ty đa quc gia. Các công ty đa quc gia này vi hot
đng sn xut và kinh doanh ngày càng phát trin chúng sn xut ra ngày càng
nhiu hàng hóa và ca ci, khai thác các th trng hin ti mt cách hiu qu và
tìm kim các th trng mi. Mc tiêu ca các MNC này còn bao hàm c vic tìm
kim các ngun nguyên liu, nhân công vi giá c so sánh, tìm kim nhng u đãi
v thu, u đãi v kinh t nhm phc v cho mc tiêu to ln nht ca các công ty là
ti đa hóa li nhun và ti đa hóa giá tr tài sn công ty.
Các MNC có th xp vào 3 nhóm ln theo cu trúc phng tin sn xut nh
sau:
Công ty đa quc gia “theo chiu ngang” là các công ty đa quc gia mà có
hot đng sn xut kinh doanh các sn phm cùng loi hoc tng t ti các quc
gia mà công ty này có mt. Mt công ty đin hình vi cu trúc này là công ty Mc
Donalds.
Công ty đa quc gia “theo chiu dc” là công ty có các c s sn xut hay
các chi nhánh, công ty con ti mt s quc gia sn xut ra các sn phm mà các sn
phm này li là đu vào đ sn xut ra sn phm ca các công ty con hay các chi
nhánh ti các quc gia khác. Mt ví d đin hình cho loi hình cu trúc công ty
“theo chiu dc” là công ty Adidas.
Công ty đa quc gia “nhiu chiu” là công ty có nhiu chi nhánh hay công ty
con ti nhiu quc gia khác nhau mà các công ty này phát trin và hp tác vi nhau
c chiu ngang ln chiu dc. Mt ví d đin hình cho loi hình công ty đa quc gia
có cu trúc nh trên là Microsoft.
1.1.3. Các nghip v mua bán ni b ca công ty đa quc gia

3

Các MNC do hot đng trên phm vi ca nhiu quc gia khác nhau và  mi
quc gia thng có chi nhánh hay công ty con vì vy mà hot đng sn xut kinh
doanh ca công ty phi phù hp vi phong tc, tp quán và lut pháp kinh doanh ti
quc gia đó. Các đc đim kinh doanh trên đã dn đn các giao dch ni b ca các
MNC din ra rt đa dng và phc tp vì vy mà các c quan thu riêng l ca tng
quc gia s rt khó khn trong vic qun lý và kim soát. Các hot đng mua bán
qua li gia công ty m và công ty con hoc gia các công ty con vi nhau din ra
vi s lng ngày càng nhiu và giá tr ngày càng ln. Các hot đng mua bán ni
b này tuy din ra vi nhiu hình thc và biu hin khác nhau nhng chúng ta có
th nhn dng chúng thông qua các giao dch nh: giao dch chuyn giao ni b tài
sn c đnh hu hình hay tài sn c đnh vô hình; chuyn giao nguyên vt liu,
thành phm, thông qua s dch chuyn ngun vn nh cho vay và đi vay ni b;
qua s cung cp các dch v t vn tài chính, t vn qun lý; qua các chi phí cho
vic qung cáo và chi phí nghiên cu phát trin … Vi tính cht đc bit quan trng
và tính bo mt cao ca các nghip v này, các nghip v chuyn giao ni b s
đc bo mt và ch có các nhà qun tr cp cao trong MNC mi tip cn đc. Các
nghip v chuyn giao ni b này s nh hng rt ln đn chin lc phát trin
ca các MNC.
Do tính bo mt, tm nh hng quan trng ca các nghip v chuyn giao
ni b vì các nghip v chuyn giao ni b thng đc thc hin theo ý mun, ch
trng trong chin lc phát trin công ty ca các nhà qun lý cao cp. Trong thc
t đã có các nghip v chuyn giao ni b đc thc hin theo ch th ca các nhà
qun tr cao cp vi các giá tr rt ln nhng giá tr này đã không đc ghi nhn
hoc ch th hin mt s rt nh. Các chng t, chng c kèm theo không th hin
chính xác các giá tr và bn cht ca nghip v vì vy đã gây khó khn cho các c
quan thu trong vic đa ra bng chng chng minh các MNC đã thc hin hành vi
chuyn giá.

4

Da vào tính cht và các đc đim ca các nghip v mua bán ni b ph
bin trên th trng, chúng ta có th phân chia các nghip v mua bán ni b ra
thành các nhóm nh sau:
 Các nghip v mua bán ni b liên quan nguyên vt liu có tính đc thù cao, hay
các nguyên vt liu mà mt công ty con đt ti mt quc gia có các li th riêng
làm cho giá ca nguyên vt liu y thp.
 Các nghip v mua bán ni b liên quan đn các thành phm, các công ty con ti
các quc gia khác nhau có th mua thành phm đc sn xut ti mt quc gia
(Sourcing Country) và sau đó bán li mà không cn phi đu t máy móc hay
nhân công cho sn xut.
 Các giao dch liên quan vic dch chuyn mt lng ln máy móc, thit b cho
sn xut mà đc bit hn là đim đn ca các giao dch này là các quc gia đang
phát trin.
 Các giao dch liên quan đn các tài sn vô hình nh nhng quyn, bn quyn,
thng hiu, nhãn hàng, các chi phí liên quan đn nghiên cu và phát trin sn
phm.
 Có s cung cp các dch v qun lý, dch v tài chính hay chi phí cho các
chuyên gia vào làm vic ti nc nhn chuyn giao.
 Có s tài tr và nhn tài tr v các ngun lc nh tài lc và nhân lc
 Có các khon đi vay và cho vay ni b các công ty con ca MNC hay gia công
ty m và các công ty con.
Các nghip v chuyn giao ni b này din ra thng xuyên vi giá tr ln, vì
vy mà đ hn ch các tác đng tiêu cc ca các nghip v này thì cn phi có mt
nguyên tc áp dng chung và thông nht trên các quc gia. Nguyên tc này đc lp
ra nhm đm bo tính công bng trong thng mi, là c s cho các nghip v mua
bán, trao đi hàng hóa và cung cp dch v gia các quc gia. Mt nguyên tc đc
áp dng là nguyên tc da trên cn bn giá th trng ALP (The Arm’s –Length
Principle). Nguyên tc này đòi hi các nghip v mua bán ni b trong các MNC

5

phi đc thc hin nh các nghip v mua bán din ra gia các bên đc lp vi
nhau nhm th hin đc tính khách quan ca quan h th trng, quan h cung cu.
1.2. Chuyn giá trong các doanh nghip FDI
1.2.1. Khái nim
Chuyn giá đc hiu là vic thc hin chính sách giá đi vi hàng hóa, dch
v và tài sn đc chuyn dch gia các thành viên trong tp đoàn qua biên gii
không theo giá th trng nhm ti thiu hóa s thu ca các công ty đa quc gia
trên toàn cu.
Nh vy, chuyn giá là mt hành vi do các ch th kinh doanh thc hin
nhm thay đi giá tr trao đi hàng hóa, dch v trong quan h vi các bên liên kt.
Hành vi y có đi tng tác đng chính là giá c. S d giá c có th xác đnh li
trong nhng giao dch nh th xut phát t ba lý do sau:
Th nht, xut phát t quyn t do đnh đot trong kinh doanh, các ch th
hoàn toàn có quyn quyt đnh giá c ca mt giao dch. Do đó h hoàn toàn có
quyn mua hay bán hàng hóa, dch v vi giá h mong mun.
Th hai, xut phát t mi quan h gn bó chung v li ích gia nhóm liên kt
nên s khác bit v giá giao dch đc thc hin gia các ch th kinh doanh có
cùng li ích không làm thay đi li ích toàn cc.
Th ba, vic quyt đnh chính sách giá giao dch gia các thành viên trong
nhóm liên kt không thay đi tng li ích chung nhng có th làm thay đi tng
ngha v thu ca h. Thông qua vic đnh giá, ngha v thu đc chuyn t ni b
điu tit cao sang ni b điu tit thp hn và ngc li. Tn ti s khác nhau v
chính sách thu ca các quc gia là điu không tránh khi do chính sách kinh t - xã
hi ca h không th đng nht, cng nh s hin hu ca các quy đnh u đãi thu
là điu tt yu. Chênh lch mc đ điu tit thu vì th hoàn toàn có th xy ra.
Vì vy, chuyn giá ch có ý ngha đi vi các giao dch đc thc hin gia
các ch th có mi quan h liên kt.  làm điu này h phi thit lp mt chính
sách v giá mà  đó giá chuyn giao có th đc đnh  mc cao hay thp tùy vào
li ích đt đc t nhng giao dch nh th. Chúng ta cn phân bit điu này vi

6

trng hp khai giá giao dch thp đi vi c quan qun lý đ trn thu nhng đng
sau đó h vn thc hin thanh toán đy đ theo giá tha thun. Trong khi đó nu
giao dch b chuyn giá, h s không phi thc hin v sau ca vic thanh toán trên
và thm chí h có th đnh giá giao dch cao. Các đi tng này nm bt và vn
dng đc nhng quy đnh khác bit v thu gia các quc gia, các u đãi trong
quy đnh thu đ hng li có v nh hoàn toàn hp pháp. Nh th, vô hình chung,
chuyn giá đã gây ra s bt bình đng trong vic thc hin ngha v thu do xác
đnh không chính xác ngha v thu, dn đn bt bình đng v li ích, to ra s cách
bit trong u th cnh tranh.
Tuy vy, tht không đn gin đ xác đnh mt ch th đã thc hin chuyn
giá. Vn đ  ch, nu đnh giá cao hoc thp mà làm tng s thu thu mt cách cc
b cho mt nhà nc thì c quan có thm quyn nên đnh li giá chuyn giao.
Chng hn, giá mua đu vào nu đc xác đnh thp, điu đó có th hình thành chi
phí thp và h qu là thu nhp trc thu s cao, kéo theo thu TNDN tng; hoc
gi nh giá xut khu đnh cao cng làm doanh thu tng và kt qu là cng làm tng
s thu mà nhà nc thu đc. Nhng cn hiu rng điu đó cng có ngha rng
ngha v thu ca doanh nghip liên kt  đu kia có kh nng đã gim xung do
chuyn mt phn ngha v ca mình qua giá sang doanh nghip liên kt này.
Hành vi này ch có th đc thc hin thông qua giao dch ca các ch th có
quan h liên kt. Biu hin c th ca hành vi là giao kt v giá. Nhng giao kt v
giá cha đ đ kt lun rng ch th đã thc hin hành vi chuyn giá. Bi l nu
giao kt đó cha thc hin trên thc t hoc cha có s chuyn dch quyn đi vi
đi tng giao dch thì không có c s đ xác đnh s chuyn dch v mt li ích.
Nh vy, ta có th xem chuyn giá hoàn thành khi có s chuyn giao đi tng giao
dch cho dù đã hoàn thành ngha v thanh toán hay cha.
1.2.2. Các du hiu nhn bit hin tng chuyn giá
Khi thc hin các phng pháp chng chuyn giá, điu mà c quan thu

quan tâm trc ht là làm sao nhn bit đc ti mt doanh nghip có quan h liên
kt nào đó có tn ti hin tng chuyn giá hay không? ây là mt vn đ vô cùng

7

khó khn, phc tp trong thc t và thm chí đôi khi nó chu tác đng ch quan bi
cán b qun lý thu. Do đó, đng trên quan đim khách quan, mt s du hiu cho
thy có th tn ti hin tng chuyn giá trong mt doanh nghip có quan h liên
kt là:
 Các doanh nghip b l trong 2 nm liên tip tr lên, sau giai đon mi thành
lp;
 Có các nghip v chuyn giao t các doanh nghip liên kt  nhng quc gia
có thu sut thp;
 Các doanh nghip có tình hình lãi và l luân phiên hoc tình hình lãi l phát
sinh không bình thng;
 Các doanh nghip mà t sut li nhun ca chúng nh hn nhiu (chênh lch
khá ln) so vi các doanh nghip khác trong cùng ngành;
 Các doanh nghip mà t sut li nhun ca chúng thp hn t sut li nhun
ca các doanh nghip khác trong cùng mt tp đoàn.
 Các doanh nghip mà có chi phí sn xut thc t khá thp.
 đây cng xin lu ý nhng du hiu nêu trên ch mang tính cht tham kho ch
không phi là chc chn s có chuyn giá trong nhng doanh nghip có nhng du
hiu đó. Tuy nhiên, khi mt trong nhng du hiu trên xut hin ti mt doanh
nghip kèm theo nhng trng hp nh: thit b sn xut ca doanh nghip đó đc
mua t công ty m  nc ngoài; nguyên liu hoc các b phn ca sn phm đc
cung cp bi các công ty m hoc các công ty liên kt trong cùng 1 tp đoàn hay
sn phm ca doanh nghip đc bán cho công ty m hoc nhng doanh nghip liên
kt khác, thì kh nng xy ra hin tng chuyn giá là rt cao.
1.2.3. Phm vi chuyn giá
Chuyn giá vi ý ngha chuyn giao giá tr trong quan h ni b nên hành vi

phi đc xem xét trong phm vi giao dch ca các ch th liên kt. iu 9 Công
c mu ca OECD nm 2009 v đnh giá chuyn giao ghi nhn “Hai doanh nghip
đc xem là liên kt (associated enterprises) khi:

8

 Mt doanh nghip tham gia vào qun lý, điu hành hay góp vn vào doanh
nghip kia mt cách trc tip hoc gián tip hoc qua trung gian;
 Hai doanh nghip có cùng mt hoc nhiu ngi hay nhng thc th
(entities) khác tham gia qun lý, điu hành hay góp vn mt cách trc tip
hoc gián tip hoc thông qua trung gian”.
Yu t qun lý, điu hành hay góp vn chính là điu kin quyt đnh s nh
hng, s giao hòa v mt li ích ca các ch th này nên cng là c s đ xác đnh
mi quan h liên kt. Tính cht ca nhng biu hin này không mang tính quyt
đnh. Nh th các doanh nghip liên kt có th đc hình thành trong cùng mt
quc gia hoc có th  nhiu quc gia khác nhau. T đó, chuyn giá không ch din
ra trong các giao dch quc t mà có th c trong nhng giao dch quc ni.
Trên thc t, chuyn giá thng đc quan tâm đánh giá đi vi các giao
dch quc t hn do s khác bit v chính sách thu gia các quc gia đc th hin
rõ hn. Trong khi đó, do phi tuân th nguyên tc đi x quc gia nên các ngha v
thu hình thành t các giao dch trong nc ít có s cách bit. Vì th, phn ln các
quc gia hin nay thng ch quy đnh v chuyn giá đi vi giao dch quc t.
Theo đó, giao dch quc t đc xác đnh là giao dch gia hai hay nhiu doanh
nghip liên kt mà trong s đó có đi tng tham gia là ch th không c trú (non-
residents). S khác bit chính yu nm  s cách bit v mc thu sut thu TNDN
ca các quc gia. Mt giá tr li nhun chuyn qua giá t doanh nghip liên kt c
trú ti quc gia có thu sut cao sang doanh nghip liên kt  quc gia có thu sut
thp. Ngc li mt lng chi phí tng lên qua giá mua s làm gim thu nhp cc
b  quc gia có thu sut thu thu nhp cao. Trong hai trng hp đu cho ra
nhng kt qu tng t là làm tng thu nhp sau thu ca toàn b nhóm liên kt

tng lên.
Khía cnh khác, các giao dch trong nc có th hng li t ch đ u đãi,
min gim thu. Thu nhp s li dch chuyn t doanh nghip liên kt không đc
hng u đãi hoc u đãi vi t l thp hn sang doanh nghip liên kt có li th
hn v điu này.

9

1.2.4. Các phng thc chuyn giá ph bin
Qua nghiên cu thc t thì nhn thy các MNC thng áp dng các phng
thc chuyn giá sau:
Chuyn giá thông qua vic mua bán nguyên vt liu sn xut, bán thành
phm hay thành phm. Các thành viên ca MNC có tr s ti các quc gia có thu
sut thu TNDN cao s mua vào các nguyên vt liu, bán thành phm hay thành
phm vi giá cao và bán ra cho các công ty thành viên vi giá thp nhm ti thiu
hóa thu TNDN. Giá mua vào và giá bán ra cho các thành viên trong MNC b áp đt
nhm ti thiu hóa thu nhp phi np thu.Ngoài ra, thông qua vic xut khu và
nhp khu hàng hóa các MNC cng thu li t các biu thu xut khu hay nhp
khu nhm ti đa hóa li nhun sau thu ca MNC.
Chuyn giá thông qua các TSC hu hình nh đnh giá tht cao các TSC
chuyn giao cho các công ty thành viên ti các quc gia có thu sut cao. Giá
chuyn giao đc xác đnh cao hn nhiu ln so vi giá tr tht ca tài sn đó.
Thông qua hot đng chuyn giao tài sn này thì các MNC đã chuyn mt phn thu
nhp ra nc ngoài. Vì vy mà thu nhp chu thu s b gim. Khi thc hin hành
đng này thì các MNC mt mt tit kim đc chi phí thanh lý các TSC li thi,
mt mt li chuyn đc thu nhp v quc gia có thu sut thp t đó có th ti đa
hóa li nhun ca MNC.
Chuyn giá thông qua vic mua các TSC vô hình vi giá tht cao hay chi
tr các chi phí bn quyn, các chi phí đ xây dng thng hiu sn phm, các chi
phí nghiên cu và phát trin sn phm. Các MNC s xây dng các phòng nghiên

cu và phát trin sn phm ti các quc gia có thu sut thu thu nhp doanh nghip
cao, tt c các chi phí nghiên cu phát trin sn phm s do thành viên MNC ti
quc gia có thu sut cao này gánh chu. Nhng kt qu ca vic nghiên cu và phát
trin sn phm thì các thành viên khác vn đc áp dng nh nhau. Hoc mt
chng trình qung cáo nhm xây dng thng hiu cho sn phm trên phm vi
khu vc, nhng chi phí li đc phân b ht v cho thành viên có tr s ti quc gia
có thu sut cao. Các hot đng trên đu nhm ti thiu hóa s thu phi np và

10

vic phân b chi phí trên hoàn toàn là hành đng ch quan ca các nhà qun lý ca
MNC vì vy đây cng là hình thc chuyn giá.
Các thành viên trong MNC có s cung ng các dch v tài chính, t vn pháp
lý vi giá c cao hn nhiu ln so vi giá c th trng. Cung cp các khon tín
dng ngn hn, trung hn và dài hn vi lãi sut cao hn mc th trng.
Có s tài tr liên quan đn các ngun lc c bn nh nhân s, vt cht. Các
chi phí cho các chuyên gia tham gia t vn nh các chi phí v tin lng, chi phí
nhà , đi li, các chi phí khác phc v cho các chuyên gia yên tâm làm vic.
1.2.5. ng c khin các MNC thc hin chuyn giá
1.2.5.1. ng c bên ngoài
Mt là, khi phát hin ra thu sut thu thu nhp doanh nghip gia hai quc
gia có s khác bit ln, vi mc tiêu luôn mun ti đa hóa li nhun ca mình các
MNC s tin hành thc hin hành vi chuyn giá nhm mc đích gim thiu ti đa
khon thu mà MNC này phi np cng nh là ti đa hóa li nhun sau thu ca
MNC. Khi có chênh lch v thu sut thì th thut chuyn giá mà các MNC thng
s dng đó là nâng giá mua đu vào các nguyên, vt liu, hàng hóa và đnh giá bán
ra hay giá xut khu thp ti các công ty con đóng trên các quc gia có thu sut
thu thu nhp doanh nghip cao. Nh vy, bng cách thc hin này thì MNC đã
chuyn mt phn li nhun t quc gia có thu sut thu thu nhp doanh nghip cao
sang quc gia có thu sut thu thu nhp doanh nghip thp và nh vy mc tiêu ti

đa hóa li nhun đã đc thc hin thành công. Nh vy đng c  đây là có s
khác bit v thu sut thu thu nhp doanh nghip.
Hai là, MNC mong mun bo toàn vn đu t theo nguyên t, k vng v s
bin đi trong t giá và trong chi phí c hi đu t. Vi mc đích là bo toàn và
phát trin ngun vn đu t ban đu, các MNC s tin hành đu t vào mt quc gia
nu h d đoán rng trong tng lai đng tin ca quc gia này s mnh lên ngha
là s vn đu t ban đu ca h đc bo toàn và phát trin, ngc li h s rút đu
t ra khi mt quc gia nu h d đoán rng trong tng lai đng tin ca quc gia
này s b yu đi ngha là vn đu t ban đu ca h b gim đi. Ví d sau: gi s có

11

mt MNC đang đnh đu t vào sn xut ti Vit Nam vi s vn ban đu b ra là
100 triu USD vi t giá USD/VND là 19.000 ti thi đim đu t, nh vy tng
vn đu t tng đng là 1.900 t đng. Thi hn đu t ca d án là 10 nm và
gi s cui thi hn đu t, MNC rút vn đu t trong tình trng là hòa vn kinh
doanh. Xy ra 3 trng hp đi vi li nhun mà MNC thu đc t Vit Nam do
chênh lch t giá:
 T giá ca USD/VND vn gi nguyên là 19.000: nh vy vi tình trng hòa
vn thì vn vn bo tn là 1.900 t đng, MNC rút vn ra khi Vit Nam là
100 triu USD. Do đó li nhun mang li do chênh lch t giá là 0%.
 Vit Nam ng tng giá 10% so vi USD, tc lúc này t giá USD/VND gim
và 1.900 t VND quy đi thành 110 triu USD. Nh vy lúc này MNC thu
đc do chênh lch t giá bng đúng 10% do ng Vit Nam tng giá.
 Trng hp ngc li là ng Vit Nam gim giá 10% tc là t giá
USD/VND tng lên làm cho 1.900 t VND lúc này ch đi đc 91 triu USD.
Nh vy vn đu t ca MNC rút ra khi Vit Nam b gim xung. Lúc này l
do chênh lch t giá cùng bng đúng t l gim giá ca ng Vit Nam là
10%.
Da trên các d báo v tình hình t giá mà các MNC có th thc hin các

khon thanh toán ni b sm hn hay mun hn nhm gim ri ro v t giá. Các
khon công n có th đc thanh toán sm hn nu các d báo cho rng đng tin
ca quc gia mà MNC có công ty con s b mt giá. Và ngc li các khon thanh
toán s b trì hoãn nu d báo cho rng đng tin ca quc gia đó có xu hng
mnh lên.
Ba là, chi phí c hi cng là mt đng lc đ các MNC thc hin hành vi
chuyn giá. Các MNC nhn ra rng các khon li nhun ca h ch có th chuyn
v nc sau khi kt thúc nm tài chính và sau khi đc kim tra ca c quan thu và
chu s kim soát ngoi t ca c quan qun lý ngoi hi. Vì vy, các c hi đu t
có th s b b l. Do đó các MNC s tin hành th thut chuyn giá nhm thu hi
nhanh vn đu t và bt ly c hi đu t khác. Trong các hot đng liên doanh liên

12

kt vi các đi tác trong nc thì các MNC s đnh giá tht cao các yu t đu vào
mua t công ty m nhm tng cng t l góp vn và nm quyn qun lý. Ngoài ra,
các MNC có th cu kt vi các công ty nc ngoài khác làm lng đon th trng
trong nc.
Bn là,do tình hình lm phát ca các quc gia khác nhau, nu quc gia nào
có t l lm phát cao tc đng tin nc đó b mt giá. Do đó MNC s tin hành
hot đng chuyn giá nhm bo toàn lng vn đu t và li nhun.
Nm là, yu t tình hình kinh t-chính tr ca quc gia mà MNC có chi
nhánh hay công ty con. Các chính sách kinh t thay đi nh hng đn quyn li
ca các công ty con ca MNC thì MNC s thc hin các hành vi chuyn giá nhm
chng li các tác đng. Hoc nu tình hình chính tr bt n, đ gim ri ro và bo
tn vn kinh doanh bng cách chuyn giá thì MNC mun thu hi vn đu t sm.
Ngoài ra hot đng chuyn giá cng nhm làm gim các khon lãi t đó gim áp lc
đòi tng lng ca lc lng lao đng, cng nh gim s chú ý ca các c quan
thu ca nc s ti.
1.2.5.2.

ng c bên trong
Ngoài nhng đng c bên ngoài đã nêu trên, thì hot đng chuyn giá còn
đc thc hin do các đng c bên trong:
Khi các hot đng sn xut kinh doanh ca MNC ti chính quc hay ti các
công ty thành viên trên các quc gia khác b thua l. Lý do dn đn s thua l có th
là do sai lm trong k hoch kinh doanh, sai lm trong vic nghiên cu và đa sn
phm mi vào th trng, các chi phí qun lý hay chi phí qung cáo, qung bá sn
phm quá cao dn đn kt qu kinh doanh b thua l.  to ra mt bc tranh tài
chính ti sáng hn cho công ty khi đng trc các c đông và các bên hu quan
khác thì chuyn giá nh là mt cu cánh đ thc hin ý đ trên. Chuyn giá giúp
cho các MNC san s thua l gia các thành viên vi nhau t đó làm gim các khon
thu phi np và to nên bc tranh kt qu kinh doanh gi to vi phm pháp lut ca
các quc gia.

13

Các MNC khi thâm nhp vào mt th trng mi thì điu quan trng trong
giai đon này là phi chim lnh th trng, chim lnh th phn nhm xây dng nn
móng ban đu cho hot đng kinh doanh sau này. Vì vy mà các MNC trong giai
đon này s tng cng các hot đng qung cáo, qung bá sn phm làm cho giai
đon này MNC s b l nng và kéo dài. Trong các mi liên kt kinh doanh hay hp
tác kinh doanh thì các MNC s da vào tim lc tài chính hùng hu ca mình mà
thc hin các hành vi chuyn giá bt hp pháp đ làm cho hot đng kinh doanh
thua l kéo dài và chim ly quyn qun lý và kim soát công ty. Ti t hn là đy
các đi tác ra khi hot đng kinh doanh và chim toàn b quyn kim soát và
chuyn quyn s hu công ty. Tình trng này thng xy ra ph bin ti các quc
gia đang phát trin nh Vit Nam khi mà trình đ qun lý còn yu kém. Sau khi
đánh bt các các đi th và nhng bên liên kt kinh doanh ra khi th trng thì
MNC s chim lnh th trng và nâng giá sn phm đ bù li phn chi phí trc
đây đã b ra.

Do đc hng các đc quyn, đc li trong quá trình kêu gi đu t ca
nc ch nhà và nm trong tay các quyn v kinh t chính tr và xã hi mà MNC
xem công ty con đt trên quc gia này nh là trung tâm li nhun ca c MNC và
thc hin hành vi chuyn giá đ li hu qu đáng k cho nc tip nhn đu t.
Ngoài ra chuyn giá còn đc thc hin do vic chuyn giao các sn phm
và dch v có tính đc thù cao, đc quyn và tính bo mt cao nh trong các ngành
công ngh thông tin, công ngh sinh hc, du khí, y dc… nhm gim các ri ro
khi giao dch các sn phm này thì chuyn giá là phng pháp đc các MNC la
chn.
1.2.6. Tác đng ca chuyn giá
1.2.6.1.
i vi bn thân các MNC
Hot đng chuyn giá di góc đ ca MNC s đc nhìn nhn theo hai
hng khác nhau, đó là có th giúp cho MNC d dàng thc hin k hoch và mc
tiêu kinh doanh ca mình v li nhun và thu. Nhng mt mt khác, chuyn giá li

14

mang li nguy c MNC phi gánh chu nhng hình pht nng n ca quc gia s ti
và các quc gia có liên quan.
 Da vào các li th v tim lc tài chính, nhng u đãi mà các quc gia đc
cách cho các MNC khi kêu gi thu hút đu t nh thu sut, hn ngch, lnh
vc đu t… thì các MNC có th thc hin vic chuyn giá nhm gim thiu
vic thc hin ngha v v thu đi vi quc gia mà mình đt tr s.
 Thc hin vic chuyn giá s giúp cho MNC d dàng chuyn li nhun ra
nc ngoài và thc hin nhng k hoch kinh doanh mt cách nhanh chóng,
không b l các c hi kinh doanh. Trng hp này thng đc các MNC
thc hin ti các quc gia có chính sách tin t tht cht.
 Vic chuyn giá còn giúp cho các MNC nhanh chóng chim lnh th trng
ni đa, đánh bt và thâu tóm các công ty nh l trong nc da vào ngun

lc tài chính di dào ca mình. Khi thc hin vic xâm chim th trng thì
chi phí s đc chia s cho các công ty con khác và c công ty m. Vì vy
đng trên phng din tài chính thì MNC s không b áp lc nhiu v tình
trng thua l.
 Các MNC s xây dng mt k hoch v thu trên qui mô tng th sao cho có
li nht và t đó da vào s chênh lch v mc lãi sut gia các quc gia đ
thc hin vic mua bán ni b, chuyn giá nu cn thit nhm đt mc tiêu
v thu.
 Thông qua vic bán các tài sn, thit b li thi vi giá cao thì mt mt giúp
các công ty ti chính quc thay đi đc công ngh vi chi phí thp, mt mt
li thu hi vn đu t nhanh ti các quc gia tip nhn đu t.
 Thông qua vic mua bán qua li thì các MNC có th tránh đc các ri ro
trong hot đng nghiên cu và phát trin sn phm vì các hot đng này
thng tn nhiu chi phí và kh nng thành công cng không cao. MNC s
gim đc mt s các ri ro v t giá, ri ro v th trng tiêu th sn phm,
ri ro v tính n đnh ca nhà cung cp nguyên vt liu và cht lng nguyên
vt liu và mt s ri ro khác.

15

Bên cnh nhng li ích ca vic chuyên giá mang li cho MNC thì MNC s
phi gánh chu nhng hình pht rt nghiêm khc nu vic chuyn giá b c quan
thu ca các quc gia mà các MNC có mt phát hin đc. MNC s b pht mt s
tin rt ln, có kh nng b rút giy phép kinh doanh và chm dt mi hot đng sn
xut kinh doanh ti quc gia đó. Bên cnh đó uy tín ca MNC trên thng trng
quc t cng s b nh hng nghiêm trng và là tâm đim chú ý ca các c quan
thu ca các quc gia khác mà MNC có tr s.
1.2.6.2. i vi các quc gia liên quan
Hot đng chuyn giá không ch có tác đng tiêu cc đn quc gia tip nhn
đu t mà còn nh hng mt cách nghiêm trng đi vi quc gia xut khu đu t.

Các MNC vi mc tiêu ti đa hóa li nhun có th thc hin mi phng thc
chuyn giá và gây ra hu qu nghiêm trng và lâu dài đi vi nn kinh t ca c hai
quc gia xut khu và tip nhn đu t.
1.2.6.2.1. Tác đng ca chuyn giá đi vi quc gia tip nhn dòng vn đu t
Thông qua hot đng chuyn giá, các MNC đnh giá cao các yu t đu vào
t đó các MNC này rút ngn thi gian thu hi vn, vì vy mà các lung vn có xu
hng chy ngc ra khi quc gia tip nhn đu t. Các hành đng chuyn giá
nhm thu hi vn nhanh hn so vi k hoch đu t ban đu s làm cho thay đi c
cu vn ca nn kinh t quc gia tip nhn đu t. Hu qu là to ra s phn ánh sai
lch kt qu hot đng sn xut kinh doanh ca nn kinh t, to ra mt bc tranh
kinh t không trung thc.
Trong mt s trng hp, quc gia tip nhn đu t có thu sut thu thu
nhp doanh nghip thp hn nên tr thành ngi đc hng li t hot đng
chuyn giá ca các MNC. Vì vy mà các quc gia này c ý làm l đ các MNC tha
h thc hin hành vi chuyn giá và các quc gia này không sn lòng hp tác vi
chính quc đ ngn chn hành vi chuyn giá. V lâu dài, khi mà có s chuyn bin
ca môi trng kinh doanh quc t thì các quc gia này tng đc xem là “thiên
đng v thu” s đn lt gánh chu nhng hu qu do vic th lng và th  trong
công tác qun lý trc đây gây ra. Lúc này các quc gia này s phi đng đu vi