Xây dựng quy trình áp dụng Basel II vào quản trị rủi ro trong hệ thống Ngân hàng đầu tư và phát triển Việt Nam

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH





TRN TH SAN

XÂY DNG QUY TRÌNH ÁP DNG BASEL II VÀO
QUN TR RI RO TRONG H THNG NGÂN HÀNG
U T VÀ PHÁT TRIN VIT NAM

Chuyên ngành: Kinh t- Tài chính- Ngân hàng
Mã s: 60.31.12


LUN VN THC S KINH T










Thành ph H Chí Minh - 2010

B GIÁO DC VÀ ÀO TO

TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH





TRN TH SAN


XÂY DNG QUY TRÌNH ÁP DNG BASEL II VÀO
QUN TR RI RO TRONG H THNG NGÂN HÀNG
U T VÀ PHÁT TRIN VIT NAM

Chuyên ngành: Kinh t-Tài chính-Ngân hàng
Mã s: 60.31.12


LUN VN THC S KINH T


NGI HNG DN KHOA HC:
PGS.TS NGUYN TH LIÊN HOA





Thành ph H Chí Minh - 2010

LI CAM OAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cu khoa hc ca riêng
tôi, không sao chép công trình ca ngi khác. Các s liu, thông tin đc
ly t ngun thông tin hp pháp, chính xác và trung thc.
Tôi chu hoàn toàn trách nhim nu có bt k s gian di nào trong
đ tài nghiên cu này.
TP. H Chí Minh, ngày 24 tháng 12 nm 2010
Tác gi
Trn Th San


MC LC

Trang
PH BÌA
MC LC
DANH MC BNG, DANH MC HÌNH
DANH MC CÁC T VIT TT
CHNG 1
QUN TR RI RO TRONG HOT NG CA CÁC NGÂN HÀNG THNG
MI VÀ HIP C BASEL II
1.1 Ri ro và vn đ qun tr ri ro trong hot đng ca các ngân hàng thng
mi .4
1.1.1 Nhn din các ri ro .4
1.1.2 S cn thit ca qun tr ri ro trong ho
t đng ngân hàng .8
1.1.3 Khng hong kinh t toàn cu và vn đ qun tr ri ro ca ngân hàng .9
1.1.4 Nhng nguyên nhân dn đn ri ro 10

1.1.5 Các công c qun tr ri ro 11
1.2 Nhng quy đnh ca Basel II trong công tác qun tr ri ro ca các ngân hàng thng
mi 16
1.2.1 Ri ro tín dng 17
1.2.2 Ri ro hot đng 20
1.2.3 Ri ro th trng 20
 Kt lun Chng 1 22




CHNG 2
THC TRNG QUN TR RI RO TI NGÂN HÀNG
U T VÀ PHÁT TRIN VIT NAM ( BIDV)

2.1 Gii thiu v ngân hàng u t và Phát trin Vit Nam 23
2.2 Các hot đng kinh doanh ti BIDV 23
2.3 nh hng phát trin trong thi gian ti 24
2.2 ánh giá hiu qu kinh doanh 2009 ca BIDV theo chun mc quc t 25
2.2.1 Quy mô vn ch s hu 25
2.2.2 Quy mô tài sn và hot đng tín dng 27
2.2.3 Kh n
ng sinh li 29
2.2.4 Kh nng thanh khon và huy đng vn 29
2.2.5 Hot đng dch v 31
2.3 ánh giá ri ro và các công c qun tr ri ro ti BIDV 32
2.3.1 Ri ro tín dng 32
2.3.2 Ri ro hot đng 37
2.3.3 Ri ro th trng 39
2.4 ánh giá nhng điu kin thc hin Basel II ti BIDV 44

2.4.1 Xây dng mô hình xp hng tín dng ni b 44
2.4.2 Phân loi n, trích l
p và s dng d phòng đ x lý ri ro tín dng 44
2.4.3 m bo đ ngun vn đ duy trì t l an toàn vn ti thiu 44
2.4.4 Xây dng mô hình t chc mi 45
2.4.5 ào to ngun nhân lc 45
2.4.6 Thc hin chun mc k toán quc t 46
2.5 Kinh nghim áp dng Ba sel II ti các quc gia trên th gii 46
 Kt lun Chng 2 48



CHNG 3
XÂY DNG QUY TRÌNH ÁP DNG BASEL II VÀO NGÂN
HÀNG U T VÀ PHÁT TRIN VIT NAM
3.1 Xây dng quy trình qun tr ri ro ti BIDV 49
3.2 Gii pháp thc thi 52
3.2.1 Hoàn thin h thng thông tin 52
3.2.2 Phát trin h tng công ngh thông tin 53
3.2.3 m bo vn an toàn cho NH 53
3.2.4 Hoàn thin h thng kim tra ni b 54
3.2.5 y mnh công tác qun lý nhân lc và đào to cán b 54
3.3 Kin ngh NHNN 55
3.3.1 Nâng cao cht lng thông tin tín dng 55
3.3.2 Nâng cao hiu qu
công tác thanh tra kim soát, giám sát NH 55
3.3.3 Hoàn thin h thng vn bn pháp lut 56
3.3.4 y nhanh tin trình c phn hóa các NHTM Nhà nc 57
 Kt lun Chng 3 58
Kt lun 59

Hn ch ca đ tài 59

Danh mc tài liu tham kho 60







Danh mc Bng:
- Bng 2.1: Quy mô vn ch s hu 25
- Bng 2.2: C cu d n theo loi hình nghip v 27
- Bng 2.3: Cht lng tín dng ca BIDV 28
- Bng 2.4: Kt qu hot đng kinh doanh 29
- Bng 2.5: Các ch s v thanh khon 30
- Bng 2.6: C cu thu hot đng dch v 31
- Bng 2.7: Cán cân thanh toán ca Vit Nam (2007-2009) 42
Danh Mc Hình:
- Hình 1.1: Phân loi ri ro trong kinh doanh ngân hàng .7
- Hình 2.1: Vn ch s hu. 26
- Hình 2.2: Tin gi và các khon phi tr khách hàng 30
- Hình 2.3: Thu dch v ròng 32
- Hình 2.4: T giá USD/VND 2008 – 2009 42
- Hình 3.1: Quy trình tín dng ca BIDV 50

Ph lc 1:
- Bng PL 1.1: L trình hip c Basel
- Bng PL 1.2: Tóm tt các đim khác bit gia Basel I và Basel II
- Bng PL 1.3: Các nhân t điu chnh.

Ph lc 2:
- Bng PL 2.1: Trng s ri ro quc gia.
- Bng PL 2.2: Trng s ri ro công ty.
- Bng PL 2.3: H s ri ro ca ECAI đi vi các ngân hàng.
- Bng PL 2.4: H s chuyn đi ri ro đi vi khon mc ngoi bng.
Ph lc 3:
- Bng PL 3.1: Gía tr LGD ti thiu đi vi t trng đm bo các hot
đng chính.
- Bng PL 3.2:  nhy cm v trng s ri ro có tính đn k hn.
- Bng PL 3.3: H s ri ro tng ng vi tng cp đ.
- Bng PL 3.4: Thay đi trong nhu cu vn: phng pháp chun và IRB c bn.
Ph lc 4:
- Bng PL 4.1: H s  đi vi tng lnh vc hot đng ca ngân hàng.
- Bng PL 4.2: Ch s tài chính cho tng nghip v.


- Bng PL 4.3: H s ri ro tng ng vi tng lnh vc hot đng
Ph lc 5:
- Bng PL5.1: So sánh s khác nhau gia Basel I vi Basel II và Thông t 13

DANH MC CÁC T VIT TT
NHTM Ngân hàng thng mi
NHNN Ngân hàng Nhà nc
TCTD T chc tín dng
HQT Hi đng qun tr
WTO T chc thng mi th gii
BIS Ngân hàng thanh toán quc t
IRB Phng pháp tip cn ni b
AMA Phng pháp đo lng nâng cao
BIA Phng pháp ch s c bn
MDBs Ngân hàng phát trin đa nng

PSE Các doanh nghip nhà nc
SME Doanh nghip va và nh
ECAI T chc xp hng tín dng bên ngoài
BIDV Ngân hàng u T và Phát Trin Vit Nam
MBS Chng khoán đm bo bng tài sn th chp
CDO Giy n đm bo bng tài sn
OECD T chc hp tác Kinh t và Phát trin
BIS Ngân hàng Thanh toán quc t
IMF Qu tin t quc t
ECB Ngân hàng Trung ng châu Âu
CCF H s chuyn đi
PD Xác sut v n
LGD Thit hi do v n
CRE Bt đng sn thng mi
RRE Bt đng sn c trú
EAD Giá tr thit hi khi v n
M Kì đáo hn hiu dng
UL Thit hi không mong đi
EL Các thit hi bit trc
BRW Trng s Ri ro Tiêu chun
RWA Tài sn có ri ro
PF Tài tr d án
OF Tàitr theo tiêu dùng
CF Tài tr hàng hóa
IPRE Tài tr bt đng sn to ra thu nhp
HVCRE Tài tr bt đng sn thng mi không n đnh
MRC Vn hot đng ti thiu hin ti
1

Phn m đu

Lý do chn đ tài
Mc tiêu xây dng mt nn kinh t có kh nng hi nhp toàn cu tr thành mt xu
th tt yu ca thi đi, đã và đang din ra mnh m trên nhiu lnh vc khác nhau. Trong
bi cnh chung đó, vic các ngân hàng thng mi Vit Nam s phi đi mt vi nhng
thách thc nh th nào, tn dng c hi ra sao và bng cách nào đ có th bin thách thc
thành c hi, bin nhng khó khn thành li th ca bn thân, mun th thì toàn b các
thành viên trong h thng ngân hàng thng mi Vit Nam phi ch đng nhn thc đ
tham gia vào quá trình hi nhp.
 tham gia tt hn vào sân chi chung quc t, nâng cao nng lc cnh tranh
trong quá trình hi nhp, h thng ngân hàng thng mi Vit Nam cn phi tuân th theo
mt s điu c quc t, lut pháp quc t, t đó có c s so sánh, đánh giá và xp hng
gia các ngân hàng Vit Nam vi các ngân hàng nc ngoài, vi h thng ngân hàng ca
các quc gia khác trên th gii.
Mt trong nhng điu c quc t đc các nhà qun tr ngân hàng đc bit quan
tâm chính là hip c quc t v an toàn vn trong hot đng ngân hàng – còn đc bit
thông dng vi tên gi Hip c Basel. Ra đi cách đây hn 20 nm, hip c này đc
rt nhiu quc gia trên th gii áp dng làm chun mc đ đánh giá và giám sát hot đng
ca h thng ngân hàng nc mình. Hip c này hin nay đã có phiên bn mi vi tên
gi The New Basel Capital Accord, cp nht, đi mi mt s ni dung hn so vi phiên
bn th nht trc đó. Riêng đi vi Vit Nam, vic ng dng hip c Basel này trong
công tác giám sát và qun tr ngân hàng vn còn nhiu vng mc, nên vn ch mi dng
li  vic la chn mt s tiêu chí đn gin trong phiên bn th nht đ vn dng và vn
cha tip cn nhiu vi phiên bn hai. iu này thc t cng gây khó khn ít nhiu cho
quá trình hi nhp trong lnh vc ngân hàng ca Vit Nam.
Ngân hàng u T và Phát Trin Vit Nam là mt trong nhng ngân hàng thng
mi quc doanh đc thành lp 1957. Trc nhng thách thc mang li t hi nhp đi
vi các ngân hàng thng mi nói chung mà vn đ ct yu đó là kh nng qun tr và
chng li ri ro ca bn thân ngân hàng, Ngân hàng u T và Phát Trin Vit Nam cng
đang dn tin ti áp dng nhng tiêu chun và quy tc ca Hip c Basel, nhng trên
tinh thn ca Basel I, di hình thc áp dng nhng tiêu chun ca các vn bn pháp lut

2

ca ngân hàng nhà nc Vit Nam liên quan đn vic hng dn cách áp dng Basel I.
Trong khi, l trình áp dng ca hip c Basel II đi vi các ngân hàng thng mi Vit
Nam nói chung phi hoàn tt trong nm 2015, vic xây dng công tác qun tr ri ro theo
nhng tiêu chun ca Basel II cn phi đc ngân hàng chun b thc hin ngay t bây
gi.
Do đó, tác gi chn đ tài “ Xây dng l trình áp dng Basel II vào qun tr ri ro
trong h thng Ngân hàng u T và Phát Trin Vit Nam” đ làm lun vn tt nghip
ca mình.
Mc tiêu nghiên cu:
-Tìm hiu v Hip c Basel II, nhng yêu cu ca nó đi vi công tác qun tr ri
ro ca các ngân hàng.
- Phân tích tình hình hot đng và công tác qun tr ri ro ca Ngân hàng u T
và Phát Trin Vit Nam đ đánh giá vic chun b ca ngân hàng đi vi vic ng dng
Basel II.
- Xác đnh rõ nhng khó khn thách thc khi tin ti áp dng Hip c Basel II, t
đó đ ra các gii pháp đ giúp Ngân hàng u T và Phát Trin Vit Nam nói riêng và các
ngân hàng thng mi khác ca Vit Nam nói chung nhanh chóng chuyn đi áp dng áp
dng Basel II.
i tng nghiên cu:
Công tác qun tr ri ro trong hot đng ca h thng Ngân hàng u T và Phát
Trin Vit Nam. C th là qun tr ri ro trong ho
t đng tín dng , huy đng vn, kinh
doanh ngoi t, và các nhân t ri ro nh hng hot đng ngân hàng nh lãi sut, t giá
hi đoái, tác nghip.
Phm vi nghiên cu: công tác qun tr ri ro trong hot đng ca h thng BIDV
trong nm 2008 và nm 2009.
Phng pháp nghiên cu:
Lun vn s dng phng pháp nghiên cu đnh tính. Phng pháp này đc tin

hành vi k thut th
o lun nhóm, nhóm la chn gm các chuyên viên đang trc tip
thc hin qun lý ri ro tín dng, qun lý ri ro tác nghip và th trng ti các ban thuc
Hi s chính – Ngân hàng u T và Phát Trin Vit Nam, cùng mt s cán b ti các
3

phòng chc nng ca chi nhánh. ng thi tng hp d liu th cp và tin hành phân tích
các s liu t d liu thu đc đ rút ra nhn xét đánh giá và đ xut kin ngh, gii pháp.
Ý ngha thc tin ca đ tài:
T trc đn nay, công tác qun tr ri ro ca các ngân hàng thng mi đc thc
hin theo các vn bn quy đnh ca ngân hàng nhà nc, mc dù trên tinh thn ca Basel I
nhng đã đc chnh sa cho phù hp vi trình đ qun lý và nng lc thc hin ca các
ngân hàng thng mi.  tài này hng đên vic phân tích rõ nhng mt đt đc cng
nh tn ti trong hot đng qun tr ri ro ca Ngân hàng u T và Phát Trin Vit Nam,
t đó giúp cho ngân hàng xác đnh mc tiêu c th cn phi thc hin đ hoàn thin vic
ng dng Basel II nhm nâng cao sc cnh tranh trong tin trình hi nhp quc t.
Ni dung lun vn:
Lun vn gm: 60 trang vi 7 bng, 6 hình và 5 ph lc
Ngoài m đu và kt lun, Lun vn gm 3 chng:
Chng 1: Qun tr ri ro trong hot đng ca các ngân hàng thng mi và Hip c
Basel II.
Chng 2 : Thc trng qun tr ri ro ti Ngân Hàng u T và Phát Trin Vit Nam
Chng 3: Xây dng l trình áp dng Basel II vào Ngân Hàng u T và Phát Trin Vit
Nam.

4

CHNG 1
QUN TR RI RO TRONG HOT NG CA CÁC NGÂN
HÀNG THNG MI VÀ HIP C BASEL II

1.1 Ri ro và vn đ qun tr ri ro trong hot đng ca các ngân hàng thng mi
1.1.1 Nhn din các ri ro
Bn cht t nhiên ca hot đng ngân hàng là ri ro.Qun tr ri ro là hot đng
trung tâm ca ngân hàng. Ri ro chung đi vi mt ngân hàng có ngha là mc đ không
chc chn liên quan ti mt vài s kin. Các ngân hàng đc coi là thành công khi mc đ
ri ro h tham gia vào  mc hp lý, đc kim soát trong phm vi và nng lc tài chính
ca h. Ri ro có th đc đo lng cho các loi sn phm, dch v khác nhau ca ngân
hàng. Ri ro là nhng tình hung xy ra ngoài d kin gây nên nhng tn tht kinh t, làm
chi phí tng lên, thu nhp gim và làm li nhun gim đi so vi d kin ban đu. Thông
thng mc li nhun mong đi càng cao thì xác sut ri ro xy ra cng cao.
Ngân hàng là mt doanh nghip. Vì là mt doanh nghip, bn thân nó trc nht
phi t trang b cho mình các bin pháp, cách thc đ sinh tn trong môi trng kinh t
phát trin, làm sao va tng trng va đm bo an toàn.  nc ta vn đ ri ro trong
kinh doanh ngân hàng và vn đ qun lý nó còn khá mi m. Vi s non yu v nghip v
ngân hàng, đng thi hot đng trong môi trng đy ri ro, vn đ qun tr ri ro ngân
hàng đang là vn đ cp bách trong h thng ngân hàng c nc.  qun tr ri ro trc
ht phi nhn dng ri ro. Nhn dng ri ro là quá trình xác đnh liên tc và có h thng
các hot đng kinh doanh ca ngân hàng. Nhn dng ri ro bao gm các công vic theo
dõi, xem xét, nghiên cu môi trng hot đng và toàn b mi hot đng ca ngân hàng,
nhm thng kê đc tt c các ri ro, không ch nhng loi ri ro đã và đang xy ra, mà
còn d báo đc nhng dng ri ro mi có th xut hin đi vi ngân hàng, trên c s đó
đ xut các gii pháp kim soát và tài tr ri ro thích hp.
Ri ro trong ngân hàng v c bn có th chia thành hai loi : ri ro môi trng và
ri ro đc thù
Ri ro môi trng hay còn gi ri ro th trng : Ri ro v môi trng luôn luôn
tn ti trong t chc và ngoài t chc, hay nói cách khác ri ro môi trng gm hai loi:
ri ro môi trng v mô và ri ro môi trng cnh tranh
5

- Ri ro môi trng v mô : môi trng mà ngân hàng hot đng cha đy muôn vàn

ri ro, chúng tác đng đn ngân hàng bng nhiu cách : hoc làm suy yu kh nng chu
đng ri ro ca ngân hàng, hoc gây cho ngân hàng nhng thit hi v tài chính. Nhng
ri ro này rt khó kim soát nên chúng đc gi là “ri ro không kim soát đc”. Trong
thc t, ngi ta có th kim soát chúng  mc đ hn ch trên c s d báo. Các ri ro
môi trng v mô mà ngân hàng thng gp là: ri ro t nhiên nh l lt, ha hon, đng
đt; ri ro v lut pháp liên quan đn vic thay đi các lut l gây bt li cho ngân hàng;
ri ro v kinh t nh lm phát, tht nghip, suy thoái kinh t, khng hong; ri ro v điu
chnh nh nhm thc hin các chính sách v mô, các nhà lãnh đo đa ra các chính sách
tin t, lãi sut đôi khi gây thit hi cho ngân hàng.
- Ri ro môi trng cnh tranh : mt ngân hàng trong hot đng kinh doanh thng
chu tác đng ca khách hàng hoc các đi th t nhiu phía, t đó luôn nhn rt nhiu các
tác đng đy ri ro bao gm :
Th nht, ri ro thanh khon xut hin trong trng hp ngân hàng thiu kh nng
chi tr, không chuyn đi kp các loi tài sn ra tin, hoc không có kh nng vay mn đ
đáp ng yêu cu ca các hp đng thanh toán. Ri ro này xut phát t chc nng chuyn
hóa các k hn s dng vn và ngun vn ca ngân hàng. Thông thng các k hn s
dng vn dài hn k hn các ngun vn, nên ngân hàng có th vp phi hai tình hung
khó khn: không th đáp ng các cam kt ngn hn ca mình, có ngun vn k hn ngày
càng ngn li trong khi s dng vn vn theo k hn không đi.
Th hai, ri ro lãi sut là ri ro xut hin khi có s thay đi ca lãi sut trên th
trng hoc ca nhng yu t có liên quan đn lãi sut, dn đn tn tht v mt tài sn
hoc làm gim thu nhp ca ngân hàng. Ri ro lãi sut làm cho chi phí ngun vn tr nên
cao hn thu nhp t s dng vn. Nguyên nhân có th do ngân hàng huy đng vn vi lãi
sut c đnh và cho vay vi lãi sut bin đi. Khi lãi sut gim, ri ro lãi sut s xut hin
hoc huy đng vn vi lãi sut bin đi đ cho vay, đu t vi lãi sut c đnh, khi lãi sut
tng ri ro s xut hin
Th ba, ri ro tín dng là ri ro gn lin vi hot đng ngân hàng, nó không gii
hn  hot đng cho vay mà còn bao gm nhiu hot đng mang tính cht tín dng khác
nh: bão lãnh, cam kt, thuê mua, đng tài tr v v….Ngày nay, dù có rt nhiu hình thc
kinh doanh mi trong hot đng ngân hàng  nhiu lnh vc khác nhau, nhng tín dng

vn là hot đng kinh doanh ch yu ca các ngân hàng. Vì th  tt c các nc, ri ro tín
6

dng là vn đ đc đc bit quan tâm không ch  phm vi các ngân hàng, mà c trong
toàn nn kinh t. Các ngân hàng luôn luôn tìm cc đi li nhun qua vic tìm kim nhng
li tc cao nht có th có  các món cho vay và chng khoán; đng thi c gng gim
thiu ri ro liên quan đn các hot đng cho vay nh: sàng lc và giám sát khách hàng
vay, quy đnh các mc tín dng, tài sn đm bo n vay…Ri ro tín dng là ri ro không
thu đc n khi đn hn, nó thng to cho ngân hàng nhng tn tht v tài chính. Nhng
nhng thit hi v uy tín ca ngân hàng, v mt lòng tin ca xã hi là nhng tn tht còn
ln hn rt nhiu ln, nó có th là đu mi ca nhng cuc khng hong tài chính hoc
khng hong kinh t - xã hi.
Th t, ri ro t giá hi đoái là ri ro phát sinh trong quá trình cho vay ngoi t
hoc quá trình kinh doanh ngoi t khi t giá bin đng theo chiu hng bt li cho ngân
hàng. Các ri ro trong vic giao dch ngoi hi xut phát t t giá hi đoái ca các loi
tin t khác nhau do tác đng ca kinh t và chính tr ca mt đt nc
Ri ro đc thù: luôn tn ti trong lnh vc hoc ngành ngh kinh doanh do bn cht
ca ngành hay lnh vc kinh doanh to ra nh:
- Ri ro v qun lý: ri ro này có th bt ngun t ban qun lý ngân hàng do thiu
kin thc, thiu kinh nghim hoc thiu kh nng điu hành. Nó cng có th xy ra do s
yu kém v nng lc hay đo đc ca nhân viên ngân hàng
- Ri ro tài sn th chp: tài sn th chp không đ giá tr đ bù đp thit hi cho
ngân hàng.
- Ri ro cung cp các dch v tài chính hay ri ro kinh doanh bao gm: ri ro v
hot đng, ri ro v sn phm, ri ro v vn hóa, ri ro v công ngh, ri ro đòn cân n và
ri ro do thiu n lc nghiên cu và phát trin.
- Ri ro thích ng vn: nó th hin ngân hàng có quy mô vn nh thng ít an toàn
hn ngân hàng có quy mô vn ln.
- Ri ro cung cp các dch v tài chính hay ri ro kinh doanh bao gm: ri ro v
hot đng, ri ro v sn phm, ri ro v vn hóa, ri ro v công ngh, ri ro đòn cân n và

ri ro do thiu n lc nghiên cu và phát trin.
- Ri ro thích ng vn: nó th hin ngân hàng có quy mô vn nh thng ít an toàn
hn ngân hàng có quy mô vn ln.

7



HÌNH 1.1: PHÂN LOI RI RO TRONG KINH DOANH NGÂN HÀNG


Ri
ro
th
trng
Ri ro
qun lý
Ri ro
cung cp
dch v
tài chính
Ri ro
đòn cân
n
Ri ro
thích ng
vn
Ri ro
tài sn
th chp

Ri ro do tham ô
Ri ro v t chc
Ri ro do thiu nng lc
Ri ro v hot đng
Ri ro chin lc
Ri ro v sn phm
Ri ro v vn hóa NH
Ri ro v công ngh
Ri ro
môi
trng
v mô
Ri ro
môi
trng
cnh
tranh
Ri ro v t nhiên
Ri ro v lut pháp
Ri ro v kinh t
Ri ro v điu chnh
Ri ro v thanh khon
Ri ro v lãi sut
Ri ro v tín dng
Ri ro v t giá
Ri
ro
trong
kinh
doanh

tín
dng
ngân
hàng
Ri
ro
đc
thù


Ngun: giáo trình “Qun tr ngân hàng thng mi”– NXB Tài chính 2005

8

1.1.2 S cn thit qun tr ri ro trong hot đng ngân hàng.
Hot đng kinh doanh ca bt c ngành ngh nào cng tim n ri ro, vic nhn
din ri ro và qun tr ri ro đ đt đn hiu qu cao nht trong kinh doanh là mc tiêu ca
các nhà qun tr và qun tr ri ro trong ngân hàng cng không ngoi l vì:
- Ri ro làm nh hng hot đng kinh doanh ca ngân hàng:
Trong nn kinh t th trng, các quy lut kinh t đc thù nh quy lut giá tr, quy
lut cung cu, quy lut cnh tranh ngày càng phát huy tác dng. Nhng ri ro trong sn
xut kinh doanh ca nn kinh t trc tip hoc gián tip tác đng đn hiu qu kinh doanh
ca các ngân hàng. Ri ro s gây tn tht v tài sn cho ngân hàng nh mt vn khi cho
vay, gia tng chi phí hot đng, gim sút li nhun, gim sút giá tr ca tài sn Hn na,
ngân hàng thng mi là đnh ch tài chính trung gian gia ngi đi vay và cho vay. Sn
phm mà các ngân hàng thng mi mua, bán và kinh doanh trên th trng là các dch v
lu chuyn vn và các tin ích ngân hàng khác, nhng ri ro s làm gim uy tín ngân
hàng, mt đi s tín nhim ca khách hàng và có th đánh mt thng hiu ca ngân hàng.
Mt ngân hàng làm n thua l liên tc, mt ngân hàng thng xuyên không đ kh nng
thanh khon có th dn đn mt cuc khng hong rút tin hàng lot ca khách hàng, và

phá sn là con đng tt yu.

- Hiu qu kinh doanh ph thuc vào mc đ ri ro.
Trong hot đng kinh doanh, ngân hàng có nhiu yu t ch quan và khách quan
mang li ri ro, nhiu yu t bt kh kháng nên không tránh khi ri ro. Chính vì th hng
nm Ngân hàng đc phép và bt buc phi trích lp qu bù đp ri ro hch toán vào chi
phí. Quy mô bù đp ri ro cn c và kh nng ri ro. Nu ri ro thp thì hiu qa kinh t
s tng và ngc li. Nh vy hiu qu kinh doanh ca ngân hàng t l nghch vi mc đ
ri ro ca chính nó. Khi ri ro quá ln đn mc ngân hàng mt kh nng thanh toán s dn
đn phá sn doanh nghip.
- Ri ro trong kinh doanh tin t và dch v ngân hàngcó nh hng toàn b nn
kinh t trong và ngoài nc.
Do hot đng ngân hàng có tính nhy cm cao, nh hng mnh đn s n đnh kinh
t xã hi. nu có tin đn v mt ngân hàng nào đó đang gp ri ro, lâm vào tình trng thiu
kh nng thanh toán, có nguy c hoc thc s đi đn phá sn, điu này d gây tâm lý
hoang mang, hong lon khin mi ngi đ xô đi rút tin gi tht nhanh đ tránh tn tht
và chính điu đó mang đn nguy c đ v khin cho các ngân hàng b thua l, phá sn,
9

nh hng đn tt c nhng ngi gi tin vào ngân hàng, kéo theo s sp đ ca hàng
lot các ngân hàng khác trong nc và trong khu vc. Hn na, s phá sn ca mt ngân
hàng s dn đn s hong lon ca hàng lot các ngân hàng khác, gây nh hng xu đn
toàn b nn kinh t. Ngoài ra, ri ro tín dng cng nh hng đn nn kinh t th gii, vì
trong điu kin hi nhp và toàn cu hóa kinh t th gii hin nay, nn kinh t ca mi
quc gia đu ph thuc vào nn kinh t khu vc và th gii. Mt khác, mi liên h v tin
t, đu t gia các nc phát trin rt nhanh, nên ri ro tín dng ti mt nc luôn nh
hng trc tip đn nn kinh t các nc có liên quan.

1.1.3 Khng hong kinh t toàn cu và vn đ qun tr ri ro ca ngân hàng
Khng hong tài chính 2007-2010 là mt cuc khng hong bao gm s đ v hàng

lot h thng ngân hàng, tình trng đói tín dng, tình trng st giá chng khoán và mt giá
tin t quy mô ln  nhiu nc trên th gii, có ngun gc t khng hong tài chính 
Hoa K, là cuc khng hong trong nhiu lnh vc tài chính (tín dng, bo him, chng
khoán) din ra t nm 2007 cho đn tn ngày nay. Cuc khng hong này bt ngun t
cuc khng hong tín dng nhà  th cp. Và là ngun gc trc tip ca cuc khng
hong tài chính toàn cu 2007-2010.
Hoa K là đim xut phát và là trung tâm ca cuc khng hong. Ngay khi bong bóng
nhà  v cui nm 2005, kinh t Hoa K bt đu tng trng chm li. Tuy nhiên, bong
bóng v đã dn ti các khon vay không tr ni ca ngi đu t nhà  đi vi các t
chc tài chính  nc này. Gia nm 2007, nhng t chc tài chính đu tiên ca Hoa K
liên quan đn tín dng nhà  th cp b phá sn. Giá chng khoán Hoa K bt đu gim
dn. S đ v tài chính lên đn cc đim vào tháng 10 nm 2008 khi ngay c nhng ngân
hàng khng l và lâu đi tng vt qua nhng cuc khng hong tài chính và kinh t
trc đây, nh Lehman Brothers, Morgan Stanley, Citigroup, AIG, … cng lâm nn. Tình
trng đói tín dng xut hin làm cho khu vc kinh t thc ca Hoa K cng ri vào tình
th khó khn, đin hình là cuc Khng hong ngành ch to ô tô Hoa K 2008-2010. Ch
s bình quân công nghip Dow Jones lúc đóng ca ngày 9 tháng 3 nm 2009 là 6.547,05,
mc thp nht k t tháng 4 nm 1997. Ch trong vòng 6 tun l, ch s này st ti 20%.
Nhiu t chc tài chính ca các nc phát trin, nht là các nc  châu Âu, cng
tham gia vào th trng tín dng nhà  th cp  Hoa K. Chính vì vy, bóng bóng nhà 
ca Hoa K b v cng làm các t chc tài chính này gp nguy him tng t nh các t
10

chc tài chính ca Hoa K. Nhng nc châu Âu b ri lon tài chính nng nht là Anh,
Iceland, và Tây Ban Nha.
Nguyên nhân ca khng hong là do tình trng bong bóng nhà  và các sn phm
chng khoán hóa cùng vi giám sát tài chính thiu hoàn thin  Hoa K đã dn ti mt
cuc khng hong tài chính
Sau khi bong bóng Dot-com v vào nm 2001 và suy thoái kinh t hin rõ sau s kin
11 tháng 9, Cc D tr Liên bang Hoa K đã có nhng bin pháp tin t đ cu nn kinh

t nc này khi suy thoái, đó là h lãi sut cho vay qua đêm liên ngân hàng. Ch trong
thi gian ngn t tháng 5 nm 2001 đn tháng 12 nm 2002, lãi sut liên ngân hàng gim
11 đt t 6,5% xung còn 1,75%. Tín dng th cp cng gim lãi sut theo. iu này kích
thích s phát trin ca khu vc bt đng sn và ngành xây dng làm đng lc cho tng
trng kinh t. Trong môi trng tín dng d dãi, nhng t chc tài chính đã có xu hng
cho vay mo him, k c cho nhng ngi nhp c bt hp pháp vay. H qu là vay và đi
vay  t nhm mc đích đu c dn ti hình thành bong bóng nhà . Nm 2005, có ti
28% s nhà đc mua là đ nhm mc đích đu c và 12% mua ch đ không và khi th
trng nhà  bt đu t điu chnh khin cho giá nhà đt gim và cht lng tài sn đm
bo cho các MBS và các CDO gim theo khin bong bóng nhà  này phát trin đn mc
cc đi và v.
Sau khi bong bóng nhà  v, các cá nhân gp khó khn trong vic tr n. Nhiu t
chc tín dng cho vay mua nhà gp khó khn vì không thu hi đc n. Cuc khng
hong tín dng nhà  th cp n ra gây mt lòng tin  ngi gi tin gây ra đt bin rút
tin gi còn làm cho tình hình thêm nghiêm trng và din ra nhanh chóng hn.
Bong bóng nhà  v làm nhiu ngi vay tin ngân hàng đu t nhà không tr đc
n dn ti b tch biên nhà th chp. Nhng giá nhà xung khin cho tài sn tch biên
không bù đp ni khon ngân hàng cho vay, khin các ngân hàng ri vào khó khn dn
đn cuc khng hong tài chính toàn cu nh đã trình bày trên.
1.1.4 Nhng nguyên nhân dn đn ri ro ca ngân hàng thng mi:
Có nhiu nguyên nhân dn đn ri ro nhng tu trung li có ba nguyên nhân ch
yu sau:
- Nguyên nhân thuc v nng lc qun tr ca ngân hàng :bao gm mt s
nguyên nhân nh không qun lý vn đ thanh khon dn đn thiu kh nng chi tr
hoc cho vay và đu t quá mo him, c th trong cho vay ngân hàng tp trung ngun
11

vn quá nhiu vào mt doanh nghip hoc mt ngành kinh t nào đó, trong đu t ch chú
trng đu t vào mt loi chng khoán có ri ro cao; hoc thiu am hiu th trng, thiu
thông tin hoc phân tích thông tin không đy đ dn đn quyt đnh cho vay hoc đu t

không hp lý; hoc do hot đng kinh doanh trái pháp lut, tham ô; hoc do cán b ngân
hàng thiu đo đc ngh nghip, yu kém v trình đ nghip v v.v
- Nguyên nhân thuc v phía khách hàng: bao gm mt s nguyên nhân nh
khách hàng vay vn thiu nng lc pháp lý; S dng vn vay sai mc đích, kém hiu qu
làm hot đng kinh doanh thua l liên tc, hàng hóa không tiêu th đc; hoc khách hàng
qun lý vn không hp lý dn đn thiu thanh khon không tr đc n; ngoài ra còn có
trng hp ch doanh nghip vay vn thiu nng lc điu hành, tham ô, la đo v.v
- Nguyên nhân khách quan có liên quan đn môi trng hot đng kinh doanh
nh: thiên tai, ha hon, tình hình an ninh, chính tr trong nc, khu vc không n đnh,
môi trng pháp lý không thun li hoc do khng hong, suy thoái kinh t, lm phát, mt
thng bng cán cân thanh toán quc t dn đn t giá hi đoái bin đng bt thng
1.1.5 Các công c qun tr ri ro :
- Qun tr ri ro tín dng:
Qu
n tr ri ro tín dng là là vn đ trng yu ca các ngân hàng trên khp th gii,
các công c chính gm có:
Chính sách tín dng:
Chính sách tín dng là nn tng đ qun tr tín dng hiu qu. Chính sách tín dng
đt ra mc tiêu, tham s đnh hng cho ngi làm công tác cho vay và qun tr danh mc
đu t.
Gii hn cp tín dng:
Gii hn tín dng đc xác đnh trên c s chính sách tín dng tng thi k, xp
hng tín dng doanh nghip, ngành ngh và quy mô hot đng ca h, kh nng cung ng
và qun tr vn ca ngân hàng
nh giá khon vay: thông thng, thu nhp mà mt khon vay mang li cho ngân
hàng gm có tin lãi vay và phí. Lãi sut phi đm bo bù đp đc chi phí vn đu vào,
chi phí qun lý, phn li nhun mong mun và phn bù ri ro ca khon vay, khon vay
có mc đ ri ro càng cao thì phn bù ri ro càng cao. Tuy nhiên, vic ngân hàng có chp
nhn cho vay các khon vay có cht lng tín dng thp đ thu lãi suât cao hay không tùy
thuc vào chính sách tín dng ca tng ngân hàng trong tng thi k.

12

Xp hng tín dng: các ngân hàng đnh k thc hin xp hng tín dng li cho
khách hàng, đánh giá li khon vay và tài sn th chp đ t đó có mc phân b d phòng,
điu chnh li gii hn cp tín dng cho phù hp hoc thc hin nhng bin pháp cn thit
nhm thu hi n trc hn nu phát hin khon vay , tài sn đm bo có du hiu bt
thng nh hng đn kh nng thu hi n.
Tài sn đm bo n vay: là ngun tr n th cp cho khon vay nu d án kinh
doanh ca khách hàng gp ri ro, dòng tin ca khách hàng không đúng nh d kin. Tuy
nhiên, khon vay phi đc thanh toán bng tin to ra t hot đng sn xut, kinh doanh
có hiu qu nên tài sn đm bo ch là điu kin cn ch cha phi là điu kin đ đ cho
vay; mt khác giá tr tài sn đm bo ph thuc vào chu k kinh t, h thng tài chính, tính
pháp lý ca tài sn… nên có th bin đng rt ln, tính thanh khon thng không cao.
a dng hóa danh mc đu t: là gii pháp phòng nga ri ro hu hiu nht trong
qun tr tín dng. Qun tr danh mc làm cân đi và kim ch ri ro danh mc bng cách
nhn dng, d báo và kim soát mc đ ri ro vi tng th trng, ngành hàng khác nhau.
Yu t quan trng đu tiên trong qun tr danh mc là la chn th trng mc tiêu. Th
trng mc tiêu thông thng ph thuc vào đa bàn hot đng và quy mô ca ngân hàng
- Qun tr ri ro thanh khon:
là vic qun lý có hiu qu cu trúc tính thanh
khon ca tài sn và qun lý tt cu trúc danh mc ca ngun vn. Các phng pháp qun
tr ri ro thanh khan gm vic duy trì mt t l thích hp gia vn dùng cho d tr và
vn dùng cho kinh doanh (chin lc thanh khon) sao cho phù hp vi đc đim hot
đng ca ngân hàng và đm bo v t l kh nng chi tr
Tài sn Có có th thanh toán ngay
T l v kh nng chi tr =
Tài sn n phi thanh toán ngay
Ngân hàng thng mi phi thng xuyên đm bo t l v kh nng chi tr đi vi tng
loi tin, vàng. Trong đó:
Tài sn Có có th thanh toán ngay bao gm:

- Tin mt
- Vàng
- Tin gi ti ngân hàng nhà nc
13

- S chênh lch ln hn gia tin gi không k hn ti ngân hàng thng
mi khác, và tin gi không k hn nhn ca ngân hàng thng mi đó
- Tin gi có k hn ti ngân hàng thng mi khác đn hn thanh toán
- Các loi chng khoán do Chính ph Vit Nam phát hành hoc đc Chính
ph Vit Nam bo lãnh
- Các loi chng khoán do ngân hàng thng mi hot đng ti Vit Nam
phát hành hoc bo lãnh
- Các loi chng khoán do các nc thuc khi OECD - T chc hp tác
Kinh t và Phát trin (Organization for Economic Cooperation and Development) phát
hành .
- Các loi chng khoán do các ngân hàng ca các nc thuc khi OECD
phát hành .
- Các hi phiu ca b chng t thanh toán hàng xut khu đã đc ngân
hàng nc ngoài chp nhn thanh toán, có thi hn t 1 tháng tr xung: 100% s tin ghi
trên hi phiu
- 80% các khon cho vay đm bo, cho thuê tài chính, s đn hn thanh toán (gc,
lãi) trong thi hn 1 tháng
- Các loi chng khoán khác
- 75% các khon cho vay không đm bo, đn hn thanh toán
- Các khon khác đn hn phi thu
Tài sn N phi thanh toán bao gm:
- S chênh lch ln hn gia tin gi nhn ca ngân hàng thng mi khác và tin
gi ti ngân hàng thng mi đó đn hn thanh toán
- 15% tin gi không k hn ca t chc (tr tin gi ca ngân hàng thng mi
khác) và cá nhân

- Giá tr ca các cam kt cho vay ca ngân hàng thng mi đn hn thc hin
- Tt c các tài sn N khác s đn hn thanh toán
- Qun tr ri ro lãi sut:
Trong nn kinh t th trng, ri ro lãi sut là mt hin tng thng xuyên xy
ra, do đó các nhà qun tr ngân hàng phi thng xuyên phân tích đ tìm ra các gii pháp
điu tit r
i ro lãi sut.Tuy có nhiu khái nim v ri ro lãi sut nhng tu trung các nhà
kinh t đu có quan đim chung rng ri ro lãi sut là h s chênh lch lãi gim khi lãi sut
th trng thay đi:
14


Thu nhp lãi – Chi phí lãi
H s chênh lch lãi thun =
(NIM) Tng tài sn có sinh li

Thu nhp lãi: lãi cho vay , đu t, lãi tin gi ti ngân hàng khác, lãi đu t chng
khoán…
Chi phí lãi: chi phí huy đng vn, đi vay…
Ngoài ra, mun bit ngân hàng có ri ro lãi sut hay không, các nhà qun tr ngân
hàng thng phân tích đ lch tài sn nhy cm lãi sut – h s ri ro lãi sut R hay còn
đc gi là khe h nhy cm lãi sut ( Interes Rate Sensitive Gap) :
R = Tài sn có nh
y cm lãi sut – Tài sn n nhy cm lãi sut
Trong đó:
Tài sn có nhy cm lãi sut bao gm:
- Các khon cho vay có lãi sut bin đi
- Các khon cho vay ngn hn vi thi hn di n tháng
- Các khon cho vay có thi hn còn li di n tháng
- Chng khoán có thi hn còn li di n tháng (trái phiu chính ph, công ty, xí

nghip…)
- Tin gi trên th trng liên ngân hàng, tin gi không k hn ti ngân hàng khác,
các khon đu t tài chính có thi hn còn li di n tháng…
Tài sn n nhy cm lãi sut bao gm:
- Tin gi thanh toán (tin gi không k hn, tin gi giao dch) và tit kim không
k hn ca khách hàng
- Tin gi có k hn và tit kim có k hn ngn hn trên th trng tin t vi thi
hn di n tháng (vay qua đêm, vay tái chit khu thi hn di n tháng)
Các trng hp có th xy ra:
R = 0 : ri ro lãi sut không xut hin
R > 0 : ri ro lãi sut th trng gim
R < 0 : ri ro xut hin khi lãi sut th trng tng
Nhc đim ca vic da vào khe h nhy cm lãi sut đ đánh giá ri ro lãi sut là
phng pháp này không nghiên cu đy đ tác đng ca ri ro lãi sut đn giá tr ca th
trng vn, mà ch chú trng vào s liu trên s sách k toán ca vn không đa ra đc
15

s liu c th v mc đ ri ro lãi sut tng th ca ngân hàng.  khc phc nhc đim
này, đã có phng pháp da vào khe h k hn (Duration Gap) đ đánh giá và kim soát
ri ro lãi sut
Khe h K hn = (K hn hoàn vn trung bình ca Tài Sn - K hn hoàn tr
trung bình ca n)* (Tng n / Tng tài sn)
Trong đó:
- K hn hoàn vn ca Tài Sn là thi gian trung bình cn thit đ thu hi khon vn
đã b ra đ đu t, là thi gian trung bình da trên dòng tin d tính s nhn đc trong
tng lai.
- K hn hoàn tr ca tài sn n là thi gian trung bình cn thit đ hoàn tr khon
vn đã huy đng, là thi gian trung bình ca dòng tin d tính ra khi ngân hàng (thanh
toán lãi và vn vay)
Có ba trng hp:

- Trng hp 1: Khi khe h k hn dng (K hn hoàn vn trung bình ca Tài Sn >
K hn hoàn tr trung bình n):
+ Nu lãi sut tng s làm gim giá tr ròng ca ngân hàng
+ Nu lãi sut gim s làm tng giá tr ròng ca ngân hàng
- Trng hp 2: Khi khe h k hn âm (K hn hoàn vn trung bình ca Tài Sn < K
hn hoàn tr trung bình n):
+ Nu lãi sut tng s làm tng giá tr ròng ca ngân hàng
+ Nu lãi sut gim s làm gim giá tr ròng ca ngân hàng
- Trng hp 3: Khi khe h k hn bng không (K hn hoàn vn trung bình ca Tài
Sn = K hn hoàn tr trung bình n): giá tr ròng ca ngân hàng không chu nh hng
bi s thay đi lãi sut, ngha là mc tng gim ca giá tr tài sn đc cân bng vi mc
tng gim ca giá tr n.
- Qun tr ri ro t giá:
Trng thái ngoi hi là ch tiêu c bn đ đánh giá ri ro t giá hi đoái. Trng thái
ngoi hi có th đc tính cho tng loi ngoi t, hoc tính chung cho tt c các loi ngoi
t hin có ti ngân hàng. Trng thái ngoi hi ca mi loi ngoi t là chênh lch gia tng
tài sn Có và t
ng tài sn N ca ngoi t đó, bao gm c các tài sn ngoi bng tng
16

ng, các khon mua, bán ngoi t giao ngay và có k hn. Các phng pháp qun tr ri ro
t giá :
- a dng hóa các loi ngoi t trong d tr và thanh toán, hn ch tp trung vào
mt loi ngoi t.
- S dng công c tài chính phái sinh phòng chng ri ro t giá nh hp đng k
hn (Forward), quyn chn (Option), Swap ngoi t, hp đng giao sau…
- Duy trì trng thái ngoi hi hp lý:
Trng hp t giá bin đng tht thng không theo quy lut, không d đoán
trc đc, thì ngân hàng nên ch đng duy trì trng thái ngoi hi bng không và đa
dng hóa các loi ngoi t trong kinh doanh. Trng hp t giá bin đng có th d báo

trc đc thì nu t giá tng duy trì trng thái lch dng (trng th); nu t giá gim
duy trì trng thái lch âm (đon th).
1.2 Nhng quy
đnh ca Basel II trong công tác qun tr ri ro ca các ngân hàng
thng mi
y ban Basel v giám sát nghip v ngân hàng là mt y ban bao gm các chuyên
gia giám sát hot đng ngân hàng đc thành lp vào nm 1974 bi các Thng đc Ngân
hàng Trung ng ca nhóm 10 nc (G10) xut phát t sau mt lot các cuc khng
hong v tin t quc t và th trng ngân hàng, trong đó đáng chú ý nht chính là s sp
đ ca ngân hàng Herstatt  Tây c lúc by gi. Hin nay, thành viên ca y ban này
gm các nc: Anh, B, Canada, c, Hà Lan, Hoa K, Luxembuorg, Nht, Pháp, Tây
Ban Nha, Thy in, Thy S và Ý. Các quc gia đc đi din bi ngân hàng trung
ng hay c quan giám sát hot đng ngân hàng. y ban Basel này đc nhóm hp 4 ln
trong mt nm.
Quan đim ca y ban là: s yu kém trong h thng ngân hàng ca mt quc gia,
dù là quc gia phát trin hay đang phát trin, có th đe da đn s n đnh v tài chính
trong c ni b quc gia đó và trên trng quc t. Vì vy, nhu cu nâng cao sc mnh
ca h thng tài chính nht thit phi đc nhiu quc gia, t chc trên th gii nói chung
và y ban Basel v giám sát nghip v ngân hàng nói riêng đc bit quan tâm.
Trong nhiu nm qua, y ban Basel đã đa ra các tiêu chun giám sát rng rãi toàn
cu, qua vic hp tác cht ch vi nhiu y ban giám sát hot đng ngân hàng ca các
nc không phi là thành viên. Vào nm 1997, y ban Basel đã phát trin mt tp hp
“Các nguyên tc nòng ct cho vic giám sát hot đng ngân hàng hiu qu” mà nó