Phát triển thị trường trái phiếu chính phủ Việt Nam Luận văn thạc sĩ

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.H CHÍ MINH





HUYN TÔN N PHC AN




PHÁT TRIN TH TRNG
TRÁI PHIU CHÍNH PH
VIT NAM




LUN VN THC S KINH T









TP. H CHÍ MINH – NM 2009

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH



HUYN TÔN N PHC AN



PHÁT TRIN TH TRNG TRÁI PHIU
CHÍNH PH VIT NAM



Chuyên ngành: Kinh t Tài chính – Ngân hàng
Mã s: 60.31.12


LUN VN THC S KINH T


NGI HNG DN KHOA HC:
TS. LÊ TH KHOA NGUYÊN


TP. H Chí Minh – Nm 2009
LI CAM OAN

Tôi xin cam đoan Lun vn thc s kinh t vi đ tài “Phát trin th trng
trái phiu chính ph Vit Nam” là công trình nghiên cu ca cá nhân tôi, đc đúc

kt t quá trình hc tp và nghiên cu thc tin trong thi gian qua, di s hng
dn ca Cô TS Lê Th Khoa Nguyên.

Ngi thc hin




HUYN TÔN N PHC AN
Hc viên lp cao hc TCDN êm 1 – K15
Trng H Kinh t TP.H Chí Minh














LI CM N


Chân thành cm n Ban giám hiu Trng i hc Kinh T TP.HCM đã to
điu kin thun li cho tôi hc tp và nghiên cu.

Chân thành cm n các Thy Cô Khoa Sau đi hc đã tham gia ging dy
chng trình cao hc trong thi gian qua.
Chân thành cm n TS. Lê Th Khoa Nguyên đã tn tình hng dn, nhng ý
kin đóng góp quý báu ca Cô đã giúp tôi hoàn thành lun vn này.
Xin trân trng cm n.

Tác gi lun vn
Huyn Tôn N Phc An
















MC LC
Trang
Trang ph bìa
Li cam đoan
Mc lc
Danh mc các ch vit tt

Danh mc các bng, biu, hình v
PHN M U
CHNG 1. TRÁI PHIU CHÍNH PH VÀ TH TRNG TRÁI PHIU
CHÍNH PH 1
1.1 Trái phiu 1
1.1.1 Khái nim, đc đim và phân loi trái phiu 1
1.1.1.1 Khái nim 1
1.1.1.2 c đim 1
1.1.1.3 Phân loi 1
1.1.2 Nhng yu t nh hng đn giá trái phiu 2
1.1.2.1 Nng lc tài chính ca ch th phát hành trái phiu 2
1.1.2.2 Cu trúc k hn ca lãi sut 2
1.1.2.3 Cu trúc ri ro ca lãi sut 3
1.1.2.4 Quyn mua li hoc bán li ca trái phiu 4
1.1.2.5 Kh nng chuyn đi ca trái phiu 4
1.1.2.6 D kin v lm phát 4
1.1.2.7 S bin đng v lãi sut ca th trng 4
1.1.2.8 Thay đi t giá hi đoái 5
1.2 Trái phiu chính ph 5
1.2.1 Khái nim, tính cht và phân loi trái phiu chính ph 5
1.2.2 u đim ca phng thc huy đng vn bng hình thc phát hành trái phiu
Chính ph 5
1.2.3 u đim ca hình thc đu t vào trái phiu Chính ph 6
1.3 Th trng trái phiu Chính ph 7
1.3.1 Khái nim 7
1.3.2 Vai trò ca th trng trái phiu Chính ph đi vi đu t và phát trin kinh t
xã hi 7
1.3.2.1 Tp trung ngun vn cho Chính ph 7
1.3.2.2 To lp c ch thúc đy quá trình s dng vn có hiu qu 8
1.3.2.3 Thu hút vn đu t nc ngoài 8

1.3.2.4 To điu kin cho công chúng đa dng hóa và m rng c hi đu t 8
1.3.2.5 Th trng trái phiu Chính ph phát trin s thúc đy th trng trái phiu
doanh nghip phát trin 8
1.3.2.6 Mt s vai trò khác 9
1.3.3 Các ch th tham gia th trng trái phiu Chính ph 9
1.3.3.1 Ch th phát hành 9
1.3.3.2 Ch th đu t 10
1.3.3.3 Ch th trung gian 10
1.3.4 Phng thc phát hành trái phiu Chính ph 11
1.3.4.1 Phát hành trái phiu trong nc 11
1.3.4.2 Phát hành trái phiu quc t 12
1.3.5 Các hình thc giao dch trên th trng trái phiu Chính ph 13
1.3.5.1 Giao dch trái phiu trên th trng tp trung 13
1.3.5.2 Giao dch trái phiu trên th trng phi tp trung 14
1.3.6 Các nhân t nh hng đn s phát trin ca th trng trái phiu
Chính ph 14
1.3.6.1 H thng qun lý và khung pháp lý 14
1.3.6.2 S phát trin ca th trng s cp 14
1.3.6.3 S phát trin ca th trng th cp 16
1.4 Th trng trái phiu Chính ph  mt s nc và bài hc kinh nghim cho
Vit Nam 19
1.4.1 Th trng trái phiu Chính ph  mt s nc 19
1.4.1.1 Th trng trái phiu Chính ph M 19
1.4.1.2 Th trng trái phiu Chính ph Trung Quc 24
1.4.2 Bài hc kinh nghim cho Vit Nam 27
Kt lun Chng 1 29

CHNG 2 THC TRNG TH TRNG TRÁI PHIU CHÍNH PH VIT
NAM TRONG THI GIAN QUA 30
2.1 Bi cnh kinh t xã hi Vit Nam 30

2.2 Thc trng th trng chng khoán Vit Nam 32
2.3 Thc trng th trng trái phiu Chính ph  Vit Nam 37
2.3.1 Khung pháp lý điu chnh th trng trái phiu Chính ph Vit Nam 37
2.3.2 Thc trng hot đng phát hành trái phiu Chính ph Vit Nam 40
2.3.2.1 Thc trng phát hành trái phiu Chính ph trong nc 40
2.3.2.2 Thc trng phát hành trái phiu Chính ph ra quc t 50
2.3.3 Thc trng hot đng giao dch trái phiu Chính ph  Vit Nam 52
2.3.4 Nguyên nhân hn ch s phát trin ca th trng trái phiu Chính ph  Vit
Nam trong thi gian qua 58
2.3.4.1 H thng qun lý nhà nc và khung pháp lý cha hoàn thin 58
2.3.4.2 Th trng s cp cha phát trin 59
2.3.4.3 Th trng th cp cha phát trin 62
2.4 Tim nng phát trin th trng trái phiu Chính ph Vit Nam 64
Kt lun Chng 2 65

CHNG 3 GII PHÁP PHÁT TRIN TH TRNG TRÁI PHIU CHÍNH
PH VIT NAM 67
3.1 nh hng trin th trng trái phiu Chính ph  Vit Nam 67
3.1.1 Quan đim phát trin 67
3.1.2 nh hng phát trin 67
3.2 Mt s gii pháp phát trin th trng trái phiu Chính ph Vit Nam 68
3.2.1 Ci thin h s tín nhim quc gia và hoàn thin khung pháp lý 68
3.2.2 Phát trin th trng s cp 72
3.2.3 Phát trin th trng th cp 76
Kt lun Chng 3 80

KT LUN
TÀI LIU THAM KHO
PH LC

DANH MC CÁC CH VIT TT

ADB Ngân hàng Phát trin Châu Á
BTC B Tài chính
CP C phiu
CTCK Công ty chng khoán
DNNN Doanh nghip Nhà nc
MTN nh mc tín nhim
TNN u t nc ngoài
KBNN Kho Bc Nhà nc
NT Nhà đu t
NHPT Ngân hàng Phát trin
NHTM Ngân hàng thng mi
NHT Ngân hàng trung ng
NSNN Ngân sách Nhà nc
OTC Th trng chng khoán phi tp trung
SGDCK TP.HCM S giao dch chng khoán Thành ph H Chí Minh
SGDCK HN S giao dch chng khoán Hà Ni
TCT Tng công ty
TP Trái phiu
TPCP Trái phiu Chính ph
TPCQP Trái phiu chính quyn đa phng
TPDN Trái phiu doanh nghip
TTCK Th trng chng khoán
TTGDCK HN Trung tâm giao dch chng khoán Hà Ni
TTTC Th trng tài chính

TTTP Th trng trái phiu
UBCKNN y ban chng khoán Nhà nc
WTO T chc Thng mi th gii
DANH MC BNG, HÌNH


BNG
Bng 1.4.1 C cu th trng trái phiu M 20
Bng 2.1.1 Tc đ tng trng GDP và GDP bình quân đu ngi ca Vit Nam
giai đon 1995 – 2008 30
Bng 2.2.1 Hot đng TTCK bình quân mi phiên giao dch theo tháng 34
Bng 2.3.1 Kt qu phát hành trái phiu Chính ph theo k hn 42
Bng 2.3.2 Tng hp các phiên giao dch phát hành ln đu trái phiu Chính ph
trên TTGDCK Hà Ni nm 2008 46

HÌNH
Hình 2.2.1 T trng th trng trái phiu trên GDP ca Vit Nam so vi các nc
khu vc ông Á 36
Hình 2.3.1 Giá tr giao dch/Giá tr niêm yt ca mt s nc 54


PHN M U

I. TÍNH CP THIT CA  TÀI
Hi nhp kinh t th gii đã tr thành mt xu th khách quan trong th gii
ngày nay khi toàn cu hóa đang din ra vô cùng mnh m. Là thành viên ca T
chc Thng mi Th gii (WTO), Vit Nam không th đng ngoài s vn đng
ca kinh t toàn cu.
 thc hin mc tiêu phát trin kinh t xã hi theo hng công nghip hóa
– hin đi hóa, vn là mt ngun lc đóng vai trò quan trng. Trong bi cnh nn

kinh t Vit Nam đang tng trng mnh, nhu cu vn cho đu t phát trin là rt
ln. Tuy vic huy đng vn trong và ngoài nc trong thi gian qua đã đt nhng
kt qu kh quan, nhng vn cha tht s phát trin mnh.
Do đó, Phát trin th trng vn Vit Nam, trong đó th trng chng
khoán đóng vai trò ch đo là kênh dn vn nhanh nhm phát trin nn kinh t đt
nc.
n thi đim này, th trng chng khoán Vit Nam đã hot đng đc
hn 8 nm, đã có nhng bc phát trin c v quy mô và cht lng, dn phù hp
vi c ch th trng và thông l quc t. Tuy nhiên, bên cnh các hot đng giao
dch c phiu sôi đng thì th trng trái phiu vn cha tht s phát trin.
Phát trin th trng trái phiu Chính ph Vit Nam không nhng tr thành
kênh huy đng vn hiu qu, đáp ng nhu cu vn cho các d án đu t và bù đp
thâm ht ngân sách ca Chính ph, mà còn là nn tng thúc đy phát trin th
trng trái phiu doanh nghip.  phát trin th trng trái phiu Chính ph, cn
phi phân tích thc trng, t đó tìm hiu nguyên nhân hn ch s phát trin và trên
c s đó đa ra các gii pháp phát trin th trng trái phiu Chính ph Vit Nam
– mt th trng rt tim nng hin nay.
Xut phát t nhng lý do trên, tác gi đã chn nghiên cu đ tài:
“PHÁT TRIN TH TRNG TRÁI PHIU CHÍNH PH
VIT NAM”
II. MC ÍCH NGHIÊN CU
Vn đ trng tâm đ tài mun gii quyt là trên c s xem xét thc trng,
phân tích nhng mt còn tn ti, tìm hiu nguyên nhân và đa ra các gii pháp phù
hp đ thúc đy phát trin th trng trái phiu Chính ph Vit Nam. Thông qua
đó, giúp cho nn kinh t huy đng vn hiu qu hn, góp phn vào công cuc phát
trin nn kinh t quc gia và hi nhp kinh t quc t.
III. I TNG VÀ PHM VI NGHIÊN CU
i tng nghiên cu ca đ tài là vn đ liên quan đn thc trng hot
đng ca th trng s cp và th trng th cp trái phiu chính ph (không
nghiên cu TPCQP) và nhng gii pháp phát trin c hai loi th trng này 

Vit Nam.
V không gian, lun vn nghiên cu trên đa bàn c nc.
V thi gian, gii hn nghiên cu ca đ tài là hot đng ca th trng trái
phiu Chính ph Vit Nam t nm 2000 đn tháng 9/2009.
V ni dung, đ tài tp trung nghiên cu khung pháp lý cho s hình thành
và phát trin th trng trái phiu Vit Nam, tình hình hot đng ca th trng trái
phiu Vit Nam trong thi gian qua. Trên c s đó, đ xut mt s gii pháp phát
trin th trng trái phiu Vit Nam trong thi gian ti.
IV. CÁC KT QU NGHIÊN CU CA  TÀI
 tài đã tng hp tng đi h thng và đy đ s liu hot đng ca th
trng trái phiu Chính ph Vit Nam t nm 2000 đn 9/2009.
 xut mt s gii pháp đ phát trin th trng trái phiu Chính ph Vit
Nam.
V. PHNG PHÁP NGHIÊN CU
 gii quyt mc đích mà đ tài hng đn, tác gi đã vn dng lý thuyt
môn hc: Th trng tài chính, u t tài chính làm nn tng lý lun; bên cnh đó,
tác gi s dng phng pháp thng kê lch s và phng pháp tng hp s liu đ
đánh giá tình hình hot đng ca th trng trái phiu chính ph Vit Nam; vn
dng kinh nghim ca các nc làm c s đ xut các gii pháp phù hp, nhm
thúc đy th trng trái phiu chính ph Vit Nam phát trin.
Ngoài phn m đu và kt lun, đ tài đc chia thành ba chng:
Chng I: Ni dung c bn v th trng trái phiu Chính ph.
Chng II: Thc trng th trng trái phiu Chính ph Vit Nam. Nêu lên
tình hình hot đng ca th trng trái phiu Chính ph Vit Nam trong thi gian
qua, phân tích và tìm hiu nguyên nhân hn ch s phát trin cùng vi tim nng
phát trin th trng trái phiu Chính ph Vit Nam.
Chng III: Gii pháp phát trin th trng trái phiu Chính ph Vit
Nam. Cn c vào nhng phân tích  Chng II và nhng đnh hng phát trin
trong thi gian ti, đ xut mt s gii pháp phát trin th trng trái phiu Chính
ph Vit Nam.

1
CHNG 1. TRÁI PHIU CHÍNH PH VÀ TH TRNG
TRÁI PHIU CHÍNH PH
1.1 Trái phiu.
1.1.1 Khái nim, đc đim và phân loi trái phiu.
1.1.1.1 Khái nim: Trái phiu là công c n dài hn do Chính ph hoc doanh
nghip phát hành nhm huy đng vn dài hn, trong đó ch th phát hành trái phiu
cam kt vi ngi mua trái phiu s thanh toán li tc đnh k và hoàn li vn gc cho
ngi nm gi trái phiu vào mt ngày xác đnh trong tng lai. Ngi nm gi trái
phiu chính là ngi cho vay và ch th phát hành trái phiu là ngi đi vay.
1.1.1.2 c đi
m: Thông thng, trái phiu có nhng đc đim ch yu sau:
- Mnh giá: là giá tr danh ngha đc th hin trên trái phiu mà t chc phát
hành cam kt s hoàn tr cho ngi s hu trái phiu vào ngày đáo hn.
- Lãi sut đnh k (coupon): là t l lãi hàng nm tính trên mnh giá trái phiu
mà t chc phát hành phi thanh toán cho nhà đu t trong sut thi hn ca trái phiu.
- Giá trái phiu:
là s tin thc t mà nhà đu t b ra đ đc quyn s hu
trái phiu. Trái phiu có th đc mua bng mnh giá, cao hn, hoc thp hn mnh
giá.
- Thi hn ca trái phiu: là khong thi gian t khi phát hành đn khi đáo hn
ca trái phiu.
1.1.1.3 Phân loi trái phiu: Trái phiu trên th trng tài chính có rt nhiu
loi, tu theo tiêu chí khác nhau, trái phi
u s đc phân thành các loi tng ng.
Nu cn c vào tiêu chí ch th phát hành, trái phiu đc phân thành hai loi là
trái phiu chính ph (TPCP) và trái phiu doanh nghip (TPDN).
- Trái phiu chính ph: là loi trái phiu do Chính ph phát hành nhm mc

đích bù đp thâm ht ngân sách, tài tr cho các công trình công ích, hoc làm công c
điu tit tin t (thng là đ điu tit lm phát). Trái phiu chính ph hu nh không

2
có ri ro thanh toán vì nó đc bo đm bng ngun ngân sách quc gia và cng là loi
trái phiu có tính thanh khon cao.
Trái phiu doanh nghip: là loi trái phiu do các doanh nghip (DN) phát
hành nhm huy đng vn trung và dài hn đ đu t phát trin, m rng quy mô hot
đng sn xut kinh doanh ca DN. TPDN đc đánh giá có mc ri ro cao hn TPCP,
vì vy lãi sut ca TPDN thng cao hn lãi sut ca TPCP  cùng k hn.
1.1.2 Nhng yu t nh hng đn giá trái phiu.
Nhìn chung, giá ca bt c loi chng khoán nào cng đu chu s nh hng
bi quan h cung - cu trên th trng, do đó nhng yu t nh hng đn cung - cu
trái phiu s nh hng đn giá trái phiu.
1.1.2.1 Nng lc tài chính ca ch th phát hành trái phiu th hin kh nng
thanh toán lãi và vn gc ca ch th phát hành.
1.1.2.2 Cu trúc k h
n ca lãi sut: th hin mi quan h gia lãi sut và thi
gian đáo hn ca trái phiu. Cu trúc k hn ca lãi sut đc th hin qua đng cong
lãi sut. ng cong lãi sut thng th hin di 4 dng c bn:
+ Dng thông thng:  dng này, đng cong lãi sut dc lên và dn nm
ngang, th hin lãi sut ngn hn thp h
n lãi sut dài hn và dn n đnh. ng cong
lãi sut dng thông thng cho thy du hiu ca mt nn kinh t lành mnh, n đnh.
+ Dng dc:  dng này, đng cong lãi sut dc lên cao, th hin lãi sut ngn
hn thp hn lãi sut dài hn và chênh lnh gia lãi sut ngn hn và lãi sut dài hn
nhiu hn bình thng. ng cong lãi sut d
ng dc cho thy du hiu nn kinh t s
n đnh trong tng lai gn. Loi đng cong này thng xut hin sau các cuc suy
thoái, khi nn kinh t n đnh và bt đu m rng.

+ Dng đo ngc:  dng này, đng cong lãi sut dc xung, th hin lãi sut
ngn hn cao hn lãi sut dài hn. ng cong lãi sut dng đo ngc cho thy d
u
hiu giai đon thu hp ca nn kinh t. ng cong lãi sut đo ngc có th có các lý
do sau: nhu cu cao bt thng đi vi qu ngn hn, khó khn thanh khon ngn hn,
lm phát gia tng trong ngn hn, chính sách tin t tht cht ca ngân hàng trung
ng. iu này có th đc nhn thy trong trng hp trên th trng vn ca Vit

3
Nam trong nhng tháng đu nm 2008, lãi sut ngn hn cao hn lãi sut dài hn do
nn kinh t đang có lm phát 2 con s, chính ph ch trng tht cht tin t.
+ Dng phng:  dng này, đng cong lãi sut nm ngang, th hin lãi sut
ngn hn bng lãi sut dài hn.
ng cong lãi sut giúp cho các nhà đu t la chn thi gian đáo hn cho các
loi trái phiu đu t
. Nu nhà đu t d đoán lãi sut s tng trong tng lai thì h s
đu t vào loi trái phiu có thi hn ngn và ngc li, nu nhà đu t d đoán lãi
sut s gim trong tng lai thì h s đu t vào loi trái phiu có thi hn dài.
1.1.2.3 Cu trúc ri ro ca lãi sut: th hin mi quan h gia lãi sut và
đ ri
ro ca trái phiu. Cu trúc ri ro ca lãi sut đc to nên bi ba yu t sau:
+ Ri ro phá sn: là ri ro xy ra khi t chc phát hành mt kh nng chi tr lãi
và vn gc. Do đó, trái phiu an toàn có lãi sut thp hn trái phiu có ri ro phá sn.
Mc chênh lch lãi sut gia trái phiu an toàn và trái phiu có ri ro phá sn gi là
mc phí ri ro. Mc phí này cho bit nhà đu t yêu c
u phi có đc thêm bao nhiêu
li nhun đ bù đp cho kh nng xy ra ri ro phá sn. Mc đ ri ro ca trái phiu
thng đc th hin qua các ch s xp hng tín dng (đnh mc tín nhim) đi vi
ch th phát hành trái phiu.
+ Tính thanh khon: th hin kh nng chuyn nhng ca trái phiu. Theo lý

thuyt lng cu v tài sn, khi các y
u t khác không thay đi, nu tính thanh khon
ca mt tài sn càng cao thì nhu cu v loi tài sn này s tng lên. Vì vy, tính thanh
khon có nh hng đn s chênh lch lãi sut ca trái phiu; nh hng này có quan
h t l nghch. Chênh lch lãi sut có ngun gc t tính thanh khon gi là phí thanh
khon.
+ Thu thu nhp: lãi sut ca trái phiu không chu thu thu nhp t tin lãi th
p
hn lãi sut ca trái phiu chu thu thu nhp t tin lãi.
Các mc lãi sut ca trái phiu đc hình thành t s tác đng ca 3 yu t: ri
ro phá sn, tính thanh khon và mc thu thu nhp, gi là cu trúc ri ro ca lãi sut.
S bin đng ca lãi sut s nh hng đn giá trái phiu.

4
1.1.2.4 Quyn mua li hoc bán li ca trái phiu: Trái phiu kèm quyn mua
li cho phép ch th phát hành mua li trái phiu trc thi gian đáo hn đã đc công
b. Quyn mua li thng có li cho ch th phát hành khi nó đm bo cho ch th
phát hành đc mua li trái phiu theo quyn la chn nu h có kh nng vay tin vi
lãi sut thp hn lãi sut trái phi
u đang lu hành. Tuy nhiên, điu này li gây ra bt
li cho trái ch, bi vì t chc phát hành thng mua li trái phiu khi lãi sut trái
phiu đã phát hành cao hn lãi sut ca trái phiu phát hành mi. Quyn mua li có th
gây khó khn cho vic bán trái phiu, do đó trái phiu kèm quyn mua li thng có
giá thp hn và lãi sut cao hn so vi các trái phiu khác có cùng k hn.
Tng t, trái phiu kèm quyn bán li cho phép trái ch đ
c quyn bán li
trái phiu cho t chc phát hành trc khi trái phiu đáo hn. Thông thng, nhà đu
t ch bán li trái phiu khi lãi sut th trng tng hoc khi h cn vn và giá bán li
thng bng vi mnh giá. Vì vy, loi trái phiu loi này thng có giá cao hn và lãi
sut thp hn so vi nhng trái phiu khác có cùng thi hn.

1.1.2.5 Kh nng chuyn đi c
a trái phiu: ây là loi trái phiu mà t chc
phát hành cho phép nó có kh nng đc chuyn đi thành c phiu vào mt thi đim
nào đó trong tng lai. Vì vy, trái phiu này thng có giá cao hn so vi trái phiu
không có kh nng chuyn đi.
1.1.2.6 D kin v lm phát: Nu lm phát đc d kin tng trong tng lai
thì lãi c đnh tr cho trái phiu ch đ
c thanh toán theo lãi sut danh ngha. Do đó,
giá th trng ca trái phiu có lãi sut c đnh s gim. Ngc li, nu lm phát đc
d kin s gim thì giá ca trái phiu có lãi sut c đnh s tng.
1.1.2.7 S bin đng ca lãi sut th trng: Lãi sut th trng là mt yu t
đc bit quan trng và có nh hng ln
đn vic đnh giá các chng khoán có lãi sut
c đnh. Nu lãi sut bt đu tng thì li tc đi vi các trái phiu đang tn ti s có s
thay đi, dòng vn s luân chuyn vào ni có mc li nhun cao hn, khi đó giá ca
trái phiu có li tc c đnh s gim. Nu lãi sut trên th trng gim thp hn lãi sut
trái phi
u thì giá trái phiu s tng cao hn mnh giá ca nó.

5
1.1.2.8 Thay đi t giá hi đoái: Yu t này nh hng đn trái phiu đc
thanh toán bng ni t hoc bng đng ngoi t. Khi giá tr ca đng tin thanh toán
ca trái phiu tng (gim) s làm giá tr ca trái phiu đó tng (gim).
1.2 Trái phiu chính ph.
1.2.1 Khái nim, tính cht và phân loi trái phiu chính ph.
Trái phiu chính ph là công c n do chính ph hoc chính quyn đa phng
phát hành nhm mc đích bù đp s thiu ht ngân sách, tài tr các d án xây dng c
s h tng, công trình phúc li, hoc làm công c điu tit tin t.
K hn ca trái phiu chính ph đc phân thành 3 loi: ngn hn, trung hn và
dài hn. Trái phiu ngn hn có các thi hn 1 tháng, 3 tháng, 9 tháng; trái phiu trung

hn có thi hn t 1 đn 9 nm; trái phiu dài hn có thi hn t 10 nm tr lên, có th
lên đn 30 nm. Trái phiu trung hn và dài hn đc giao dch trên TTCK, trái phiu
ngn hn đc giao dch trên th trng tin t.
Trái phiu chính ph là loi chng khoán không có ri ro thanh toán vì đc
bo đm bng ngân sách quc gia, và cng là loi trái phiu có tính thanh khon cao.
Do đc đim đ
ó, lãi sut ca trái phiu chính ph đc xem là lãi sut chun đ làm
cn c n đnh lãi sut ca các công c n khác có cùng k hn.
Trái phiu chính ph thng có các loi sau: trái phiu kho bc, trái phiu công
trình, trái phiu đu t, công trái, …
1.2.2 u đim ca phng thc huy đng vn bng hình thc phát hành
trái phiu chính ph.
Ngun vn cho phát trin kinh t xã hi luôn là mi quan tâm hàng đu đi vi
mt quc gia. Ngoài vic to ngun vn cho quc gia thông qua vic phát hành tin t
Ngân hàng nhà nc, Chính ph còn có th huy đng ngun vn qua các hình thc ch
yu nh: phát hành trái phiu; các loi hình x s kin thit; ngun vn tài tr phát
trin chính thc (ODA) và vn đu t trc tip nc ngoài (FDI). Mi hình thc
đu
có nhng u và nhc đim riêng. Tu vào c ch chính sách và nhu cu ca Chính
ph, có th la chn phng án huy đng ngun vn phù hp. Tuy nhiên, xét v mt

6
tng th, vic huy đng ngun vn quc gia bng hình thc phát hành TPCP có mt s
u đim ni bt so vi các hình thc huy đng khác.
+ Phát hành trái phiu chính ph s giúp cho chính ph huy đng đc ngun
vn ln  trong và ngoài nc vi chi phí s dng vn thp hn và ch đng hn so
vi các hình thc huy đng khác nh phát hành tin hay vay thng mi.
+ Khi huy đng ngu
n vn bng hình thc phát hành trái phiu chính ph thì
tính đc lp v tài chính ca chính ph cng ln hn.

+ Thông qua hình thc phát hành TPCP, chính ph có th đt đc các mc
đích trong điu hành nn kinh t v mô. Trong trng hp nn kinh t đang tha tin,
mà biu hin là lm phát cao, chính ph có th phát hành trái phiu đ ly tin ra khi
lu thông. Ngc li, khi mun cung ng tin ra l
u thông, chính ph có th mua
TPCP vào. Ngoài ra, chính ph còn có th thc hin mc đích điu hoà tiêu dùng - tit
kim - đu t trong nn kinh t, nh khi nn kinh t  trng thái tiêu dùng quá mc,
chính ph có th phát hành trái phiu đ huy đng ngun vn cho đu t phát trin
kinh t xã hi, tái thit đt nc, tái phân phi thu nhp trong xã hi, …
+ Gim áp lc cho Chính sách tin t quc gia trong vic đi
u hoà cung - cu
tin t. Nu nh Chính ph s dng hình thc phát hành tin đ phc v mc đích bù
đp thâm ht ngân sách, tài tr cho các công trình s dng vn ngân sách kém hiu
qu, thì lng tin cung ng ra lu thông càng tng lên; điu này to ra áp lc cho
Chính sách tin t; khi đó, đ điu hoà cung cu tin t, phi có mt chính sách tin t
vi mc đ
ích ly tin ra khi nn kinh t.
1.2.3 u đim ca hình thc đu t vào trái phiu chính ph.
i vi các nhà đu t, hình thc đu t vào TPCP có mt s u đim ni bt
so vi các công c đu t khác nh trái phiu doanh nghip (TPDN), c phiu (CP).
+ Trái phiu chính ph là loi trái phiu an toàn nht vì có ngun vn ngân sách
nhà nc làm bo đm.
+ Trái phiu chính ph trên th trng th cp có giá lên xung đi nghch vi
lãi sut th trng nên nhà đu t
 có th có đc li nhun nu bit phân tích và d
đoán.

7
+ Kh nng thanh khon ca TPCP cao.
1.3 Th trng trái phiu chính ph.

1.3.1 Khái nim.
Th trng trái phiu chính ph là mt b phn ca th trng vn, là mt trong
nhng kênh huy đng vn trung và dài hn cho chính ph. ây là th trng thc hin
giao dch các loi trái phiu do chính ph phát hành.
Th trng s cp còn đc gi là th trng phát hành hay th trng cp mt.
Th trng th cp là ni din ra giao dch mua đi bán li các loi TPCP
đã đc phát
hành trên th trng s cp gia các nhà đu t. Th trng TPCP s cp và th trng
TPCP th cp có nhng đim khác nhau c bn v ni dung và mc đích hot đng,
nhng gia hai th trng này luôn tn ti mt mi quan h vô cùng khng khít vi
nhau, trong đó th trng TPCP s cp là c s, tin đ cho th
trng th cp và
ngc li th trng TPCP th cp li là đng lc thúc đy th trng s cp phát trin.
Do vy, đ th trng TPCP hot đng bn vng và hiu qu, nht thit cn có s tn
ti và phát trin song hành ca c th trng TPCP s cp và th trng TPCP th cp.
1.3.2 Vai trò ca th trng trái phiu chính ph đi vi đu t và phát
trin kinh t xã hi.
Xét trong mi tng quan vi các b phn khác ca th trng tài chính thì th
trng TPCP gi mt vai trò rt quan trng do nó là mt b phn c bn ca th trng
vn. Do đó, cng nh th trng vn nói chung, th trng TPCP có nhng vai trò ch
yu sau:
1.3.2.1 Tp trung ngun vn cho chính ph: th trng TPCP có vai trò quan
trng trong vic thu hút ngun vn cho đu t và phát tri
n kinh t xã hi. Thông qua
th trng TPCP, các khon vn trong dân c và các t chc kinh t  trong và ngoài
nc s đc huy đng đ phc v cho các mc đích chi tiêu ca chính ph nh bù
đp thâm ht ngân sách, phát trin c s h tng, đu t phát trin kinh t, phc v các
nhu cu chung trong xã hi, …

8

1.3.2.2 To lp c ch đu t thúc đy quá trình s dng vn có hiu qu: vi
chc nng điu tit vn, th trng TPCP thc s điu tit hu hiu các khon vn t
ni tha sang ni thiu, t ni s dng vn kém hiu qu sang ni có th s dng vn
hi
u qu hn; s điu tit này là hoàn toàn t nhiên theo c ch và tín hiu ca th
trng. Tt c các khon vn huy đng đc đu phi chu chí phí, nên đã thúc đy
ngi s dng vn phi quan tâm đn hiu qu s dng vn. Huy đng vn và s dng
vn thông qua th trng TPCP yêu cu phi đm bo tính công khai và minh bch 
mc đ cao. Khi đó hiu qu s dng vn ca nn kinh t s đc nâng cao.
1.3.2.3 Thu hút vn đu t nc ngoài: bên cnh vic huy đng các khon vn
nhàn ri trong nc, th trng TPCP còn đóng vai trò nht đnh trong thu hút vn đu
t nc ngoài, đc bit là dòng vn đu t gián tip. Tuy nhiên, dòng vn này cng có
tính c đng cao và cng rt nhy c
m vi tình hình kinh t v mô ca nc nhn vn.
Vì vy, vic thu hút dòng vn này trong bi cnh hi nhp hin nay là ht sc cn thit
nhng cng cn phi thn trng vi l trình và gii pháp phù hp.
1.3.2.4 To điu kin cho công chúng đa dng hoá và m rng c hi đu t:
th trng TPCP cung cp cho công chúng mt môi trng đu t lành mnh vi các
c hi la chn phong phú.
1.3.2.5 Th trng TPCP phát trin s thúc đy th trng TPDN phát trin,
làm cho th trng vn hoàn thin và đa dng hn. Th trng TPCP phát trin to
nn tng cho vic hình thành đng cong lãi sut chun, là c s đ xác đnh lãi sut
ca trái phiu doanh nghip có cùng k hn. ng cong lãi sut chun mô t m
i
quan h gia thi gian đn khi đáo hn vi lãi sut khi đáo hn ca trái phiu chun ti
mt thi đim nht đnh. Vì vy đng cong lãi sut chun đc xem là mt công c
giúp nhà đu t xác đnh mc li sut thích hp cho loi trái phiu d đnh đu t. Th
trng trái phiu có quy mô và đ sâu s h tr t
t hn nhu cu vn đu t trung dài
hn trong nn kinh t, góp phn to ra mt cu trúc th trng vng chc trên c s cân

đi gia th trng vay n ngân hàng, th trng trái phiu và th trng c phiu. Th
trng trái phiu phát trin s thúc đy s phát trin bn vng, n đnh ca th trng
vn.

9
Huy đng vn bng phát hành trái phiu s làm gim s tp trung vào h thng
ngân hàng, đc bit là th trng TPDN. Nu nh trc đây doanh nghip ch có ngun
vay duy nht t ngân hàng, vi s tn ti và phát trin ca th trng TPDN đã to
thêm cho các doanh nghip ngun cung tín dng hu hiu. Gánh nng ri ro cho vay
ca ngân hàng đc san s cho các nhà đu t trái phiu trên th trng. Nh
 vy, th
trng TPDN có th đa dng hoá ri ro hn hình thc tài tr qua ngân hàng, nh đó
vic tài tr dài hn cho các d án ri ro cao có th thc hin đc, giúp làm gim chi
phí vn cho nn kinh t.
Th trng trái phiu phát trin s làm gim s huy đng qua h thng ngân
hàng, điu này to ra s cân xng trong k hn huy đng vn và cho vay vn ca ngân
hàng, làm gi
m nh “sai lch kép” và do đó h thp nguy c nn kinh t đi mt vi
khng hong v cán cân vn nh tình hình  các nc Châu Á trong cuc khng hong
tài chính 1997 – 1998.
1.3.2.6 Mt s vai trò khác:
- To tính thanh khon cho các công c đu t: nh có th trng mà các nhà
đu t có th chuyn đi các trái phiu h s hu thành tin mt hay các loi trái phiu
khác khi h mun. Kh
 nng thanh khon là mt trong nhng đc tính hp dn ca trái
phiu vi nhà đu t. ây là yu t cho thy tính linh hot, an toàn ca vn đu t.
- To môi trng giúp Chính ph thc hin các chính sách kinh t v mô:
thông qua th trng, Chính ph có th bán hoc mua TPCP đ to ra ngun thu bù đp
thâm ht ngân sách và điu tit lm phát hoc cung ng tin ra lu thông. Ngoài ra,
Chính ph cng có th s dng mt s chính sách, bin pháp tác đng vào th trng

nhm đnh hng tiêu dùng - tit kim - đu t, đm bo cho s phát trin cân đi ca
nn kinh t xã hi. Do đó, th trng TPCP giúp tng cng s đc lp trong điu hành
CSTT ca NHTW, tác đng trc tip đn lng cung tin và các bin s kinh t v mô.
1.3.3 Các ch th tham gia th trng trái phiu chính ph.
1.3.3.1 Ch th phát hành: là nhng t chc có nhu cu huy đng vn trung và
dài hn bng cách phát hành trái phiu đ bán cho các nhà đu t. Trên th trng
TPCP, ch th phát hành chính là chính ph.

10
1.3.3.2 Ch th đu t: ch th đu t trên th trng TPCP bao gm các nhà
đu t cá nhân và các nhà đu t t chc. Nhà đu t cá nhân thng là nhng h gia
đình, nhng ngi có vn tit kim nhàn ri. Các nhà đu t có t chc, bao gm các
qu đu t, qu hu trí, công ty bo him, ngân hàng, …; đây là nhng t chc có kin
thc chuyên sâu và kinh nghim v
chng khoán. Các t chc đu t s s dng s
vn huy đng đc t dân chúng đ to ra li nhun bng vic đu t vào trái phiu
trên th trng TPCP.
1.3.3.3 Ch th trung gian: xut phát t thc t, không phi ch th phát hành
nào cng có th gp ngay đc nhng đi tng cn mua TPCP đ c hai cùng thc
hin vic mua bán; c
ng nh không phi đi tng nào mun đu t TPCP cng đ
hiu bit, đ thông tin đ tìm mua loi TPCP nh ý mun. Do nhng hn ch này và
nhu cu tin li cho các ch th, trên th trng xut hin ch th trung gian đng gia
ngi mua và ngi bán. Ch th trung gian có kin thc và kinh nghim trong lnh
vc này đ thc hin vai trò trung gian ca mình nh t v
n phát hành, đnh giá và
trung gian mua bán.
- T chc bo lãnh, bao tiêu hay đi lý phát hành: là t chc thay t chc phát
hành thc hin các th tc chun b h s xin phép phát hành, phân phi trái phiu, …
Hot đng này v c bn gm các hot đng sau:

+ Nghiên cu và t vn cho ch th phát hành chng khoán v cách thc phát
hành, c cu phát hành, đnh giá chng khoán.
+ Hoàn tt các th tc pháp lý cn thit cho đt phát hành.
+ Th
c hin công tác tip th phân phi chào bán chng khoán.
+ Qun lý, phân phi và thanh toán chng khoán.
+ Thc hin công vic h tr cho th trng và các dch v sau khi phát hành.
- T chc đánh giá h s tín nhim (đnh mc tín nhim): là t chc cung cp
dch v đánh giá nng lc thanh toán các khon vn gc và lãi đúng thi hn và theo
nhng điu khon đã cam kt ca ch th phát hành đi vi mt đt phát hành c th.
Mi t chc đánh giá h s tín nhim có h thng thang đim riêng cho đánh giá ca

11
mình. Trên c s đánh giá h s tín nhim đó, ch th đu t s cân nhc và đa ra các
quyt đnh đu t cn thit. Nu ch th phát hành có h s tín nhim cao thì lãi sut
trái phiu phát hành s thp; ngc li, ch th phát hành có h s tín nhim thp thì
lãi sut trái phiu phát hành s cao.
- T chc kinh doanh trái phiu: bao gm các công ty chng khoán và các t
ch
c khác đc phép kinh doanh theo quy đnh ca pháp lut nh ngân hàng thng
mi (NHTM), công ty cho thuê tài chính, hip hi kinh doanh chng khoán, … ây là
các t chc ch yu hot đng trên th trng th cp, có chc nng làm trung gian
môi gii cho các t chc, cá nhân có nhu cu mua bán trái phiu đ hng phí môi gii
và thc hin các giao dch mua bán trái phiu cho chính mình đ kim li nhun. Các
t chc kinh doanh trái phiu này còn cung cp cho khách hàng nhng dch v khác
nh
t vn đu t và các dch v có liên quan đn hot đng giao dch trái phiu (cm
c, repo, …). Các t chc kinh doanh trái phiu đóng vai trò rt quan trng trong vic
to ra tính thanh khon cho trái phiu trên th trng.
1.3.4 Phng thc phát hành trái phiu chính ph.

1.3.4.1 Phát hành trái phiu trong nc.
Thông qua phát hành trái phiu, chính ph trung ng và chính quyn đa
phng có th huy đng vn nhm đáp ng nhu cu đu t và hot đng ca mình. V
th tc và phng pháp phát hành thì phát hành TPCP không ging phát hành CK ra
công chúng ca các DN. Vic phát hành TPCP không phi xin phép U Ban Chng
khoán và không cn thc hin đng ký phát hành ra công chúng nh các doanh nghip.
Cn c vào k hoch huy đng vn hàng nm ca ngân sách nhà nc (ngân sách
trung ng, ngân sách đ
a phng) và tin đ s dng vn, t chc phát hành xây
dng k hoch phát hành trái phiu.
Trái phiu chính ph có th đc phát hành di dng chng ch hoc bút toán
ghi s, có ghi tên hoc không ghi tên. Vic phát hành TPCP thng tin hành theo đt.
Ti mt s nc có th phát hành thng xuyên. B tài chính s quyt đnh phng
thc phát hành, quy mô phát hành, mnh giá, k hn, lãi sut, các quy đnh v thanh

12
toán tin gc và lãi trái phiu. Trc mi đt phát hành, đn v phát hành phi công b
nhng quy đnh c th trên các phng tin thông tin đi chúng.
Có hai phng thc phát hành TPCP, đó là phng thc phát hành trc tip
(bán l qua h thng kho bc) hoc qua đu thu trên TTCK tp trung.
- Phng thc phát hành trc tip: đc thc hin qua h thng kho bc nhà
nc, kho bc thông qua mng li chi nhánh ca mình có th
bán trc tip trái phiu
cho các đi tng có nhu cu. Trái phiu bán l theo phng thc này đc phát hành
theo hình thc chit khu hoc ngang mnh giá. Phát hành trái phiu theo hình thc
chit khu là vic t chc phát hành thc hin bán trái phiu thp hn mnh giá trái
phiu và thanh toán bng mnh giá trái phiu khi đn hn. Phát hành trái phiu theo
hình thc ngang mnh giá là vic t chc phát hành thc hin bán trái phiu bng
mnh giá ca trái phi
u. Tin lãi trái phiu đc thanh toán đnh k hoc mt ln cùng

vi tin gc khi đn hn.
- Phng thc phát hành đu thu qua TTCK tp trung: đc thc hin theo
quy đnh ca B Tài chính và U ban chng khoán nhà nc. Trái phiu phát hành qua
th trng giao dch chng khoán tp trung đc niêm yt trên Trung tâm giao dch
hoc S giao dch chng khoán. Trung tâm giao dch (S giao dch chng khoán) là
đi lý cho ch th
phát hành trong vic xét duyt thành viên tham gia đu thu, nhn
đn đt thu, xét thu và công b kt qu đu thu. Vic đu thu trái phiu đc thc
hin theo mt trong hai hình thc: đu thu cnh tranh lãi sut hoc kt hp gia đu
thu cnh tranh lãi sut và đu thu không cnh tranh lãi sut.
1

1.3.4.2 Phát hành trái phiu quc t.
Xu hng toàn cu hoá din ra ngày càng sâu sc, th trng vn nói chung và
th trng chng khoán nói riêng không ch gii hn trong phm vi mt quc gia mà
còn đc m rng phm vi trên bình din quc t. Mt trong các hình thc huy đng
vn trên th trng quc t ph bin hin nay đc nhiu Chính ph la chn là phát
hành trái phiu quc t. ây chính là hình thc vay n
 trc tip t các nhà đu t quc
t mà không phi qua các đnh ch tài chính trung gian nh vn ngân hàng.


1
Ph lc 1: Phng thc đu thu trái phiu Chính ph