Chính sách nhà nước nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế chuỗi giá trị cá da trơn xuất khẩu

B GIÁO DC – ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP H CHÍ MINH



Lâm Tng Huy




Chính sách nhà nc
nhm nâng cao hiu qu kinh t
chui giá tr cá da trn xut khu





LUN VN THC S KINH T

TP.H Chí Minh - Nm 2010


B GIÁO DC – ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP H CHÍ MINH


CHNG TRÌNH GING DY KINH T FULBRIGHT


Lâm Tng Huy




Chính sách nhà nc
nhm nâng cao hiu qu kinh t
chui giá tr cá da trn xut khu
Chuyên ngành: Chính sách công
Mã s: 60.31.14



LUN VN THC S KINH T



NGI HNG DN KHOA HC
TS. TRN TIN KHAI

TP.H Chí Minh - Nm 2010

LI CAM OAN

Tôi cam đoan công trình nghiên cu vi tên đ tài “chính sách Nhà nc nhm
nâng cao hiu qu kinh t chui giá tr cá da trn xut khu” là kt qu nghiên cu
thc hin ca chính cá nhân tôi. Thông tin, s liu trình bày trong đ tài là kt qu kho
sát thc t, nghiên cu tng hp và là ý kin cá nhân ngi vit. Trong đ tài có s
dng s liu, kt qu ca các nghiên cu đã công b; tt c đu đc trích dn ngun
rõ ràng và theo đúng quy đnh
Lâm Tng Huy
Hc viên MPP1 niên khoá 2008-2010
Chng trình ging dy kinh t Fulbright
Trng i hc Kinh t Thành ph H Chí Minh
TP. H Chí Minh, ngày 26 tháng 5 nm 2010

LI CM N
Trân trng cm n Tin s Trn Tin Khai, ngi thy và là ngi trc
tip hng dn tôi trong sut quá trình nghiên cu thc hin đ tài này.
Tôi cng xin gi li cm n đn tt c Quý Thy, Cô tham gia ging dy
khoá hc MPP1 niên khoá 2008-2010 Chng trình ging dy kinh t Fulbright
trng i hc Kinh t Thành ph H Chí Minh, đã tn tâm truyn đt kin thc
và giúp đ tôi trong thi gian qua.
Xin cm n tt c các anh, ch em đng môn đã cng tác, trao đi nhng
kin thc kinh nghim thc tin trong sut thi gian hc tp, sinh hot ti
chng trình.
Chân thành cm n Cc Thng kê, Chi cc Thu sn, các doanh nghip
ch bin xut khu cá da trn tnh An Giang đã nhit tình h tr và cung cp
nhng thông tin b ích giúp tôi hoàn thành đ tài nghiên cu.
Lâm Tng Huy
Hc viên MPP1 2008-2010
Chng trình ging dy kinh t Fulbright
Trng i hc Kinh t TP H Chí Minh


MC LC
Trang

Trang ph bìa
Li cam đoan
Li cm n
Mc lc
Danh mc các ký hiu, t vit tt
Danh mc bng biu
Danh mc hình v

CHNG 1: M U 1
1.1 Lý do chn đ tài 1
1.2 Mc tiêu nghiên cu 2
1.3 Câu hi nghiên cu 2
1.4 Phm vi nghiên cu 2
CHNG 2: C S LÝ LUN VÀ PHNG PHÁP NGHIÊN CU 4
2.1 C s lý lun 4
2.1.1 Khái nim chui giá tr 4
2.1.2 Ý ngha ca vic phân tích chui giá tr 6
2.1.3 Bn vn đ chính ca vic phân tích chui giá tr 6
2.1.4 Công c phân tích chui giá tr 7
2.1.4.1 Qun tr và các dch v 7
2.1.4.2 S liên kt 9.
2.2 Phng pháp nghiên cu 9
CHNG 3: KT QU NGHIÊN CU VÀ THO LUN 11
3.1 Tng quan ngành sn xut, ch bin cá da trn xut khu Vit Nam 11
3.1.1 Th trng cá da trn th gii 11
3.1.2 Ngành sn xut và ch bin cá da trn xut khu Vit Nam 12
3.1.3 Thi c và thách thc 16
3.1.3.1 Thi c 16
3.1.3.2 Thách thc 17
3.2 Mô t chui giá tr cá da trn hin nay 18
3.2.1 Bn đ chui giá tr cá da trn 18
3.2.2 Mô t các tác nhân tham gia chui 19
3.3 Phân tích qun tr chui giá tr cá da trn xut khu 19
3.3.1 Phân tích v vai trò các tác nhân chính 19
3.3.1.1 Vai trò ca ngi nuôi cá 19
3.3.1.2 Vai trò ca cá doanh nghip ch bin xut khu 21
3.3.1.3 Vai trò các nhà h tr chui giá tr cá da trn xut khu 23
3.3.2 Phân tích v lut pháp 26

3.3.3 Phân tích v kim soát 30
3.3.4 Phân tích v quan h, liên kt và tin cy 33
3.3.4.1 Quan h, liên kt và tin cy 33
3.3.4.2 Gii thiu v APPU, đ xut mô hình mu v liên kt dc 35
3.4  xut chính sách Nhà nc nâng cao hiu qu kinh t ngành sn xut, ch bin
cá da trn xut khu 39
3.4.1 Nhóm chính sách v nguyên tc và quy đnh 39
3.4.2 Nhóm chính sách v s thi hành 41
3.4.3 Nhóm chính sách v s h tr ca các tác nhân bên ngoài chui 41
3.4.4 Nhóm chính sách khuyn khích liên kt 42
CHNG 4: KT LUN 44
TÀI LIU THAM KHO 46
PH LC 48











DANH MC CÁC KÝ HIU, T VIT TT

AFA : Hip hi ngh nuôi và ch bin thy sn An Giang
APPU : Liên hp sn xut cá sch Agifish
B NN&PTNT : B Nông nghip và phát trin nông thôn
BSCL : ng bng sông Cu Long

GTZ : T chc Hp tác k thut c
IDRC : Trung tâm nghiên cu phát trin quc t Canada
M4P : Nâng cao hiu qu th trng cho ngi nghèo
VASEP : Hip hi ch bin và xut khu thy sn Vit Nam












DANH MC BNG BIU
Bng 1: Sn
lng cá nuôi nc ngt th gii giai đon 1999-2005 11
Bng 2: Kt qu thng kê ngành nuôi cá tra An Giang (thi đim 1/11/2009) 20

DANH MC HÌNH V
Hình 1: Din bin din tích nuôi cá tra  vùng BSCL giai đon 1997-2009 13
Hình 2: Din bin sn lng cá tra  vùng BSCL giai đon 1997-2009 14
Hình 3: S đ chui giá tr cá tra  BSCL nm 2007 18
Hình 4: Kt qu kho sát ngun thông tin k thut ngi nuôi cá nhn đc 21
Hình 5: Kt qu kho sát ngun thông tin th trng ngi nuôi cá nhn đc 21
Hình 6: T l h nuôi cá nhn thông tin k thut t doanh nghip ch bin 23
Hình 7 : Mô hình Liên hp sn xut cá sch Agifish 36

1
CHNG 1
M U

1.1 Lý do chn đ tài:
Hin nay, sn phm cá da trn Vit Nam đã có mt  128 quc gia và vùng
lãnh th. Sn xut và tiêu th cá da trn  BSCL nhanh chóng tr thành mt trong
nhng mt hàng thy sn xut khu ch lc. Theo VASEP, trong 10 nm qua, sn
lng cá da trn ca Vit Nam đã tng 50 ln vt ngng 1 triu tn mi nm; giá
tr xut khu tng 65 ln tng đng khong 2% GDP ca c nc và hin đang
chim phn ln th phn th gii. Tuy nhiên, trong nhng nm qua, ngành sn xut
và ch bin cá da trn xut khu đi mt vi nhiu khó khn. Bên cnh các yu t
khách quan nh khng hong kinh t làm cho giá cá gim; tranh cãi bán phá giá,
nhãn hiu hàng hoá; phi đi mt nhng qui đnh nghiêm ngt v cht lng sn
phm,v.v thì yu t ch quan là chui giá tr cá da trn còn biu hin thiu bn
vng. ó là tình trng ngh nuôi cá phát trin mang tính t phát; cht lng con
ging cha cao, thc n cha kim soát cht ch v cht lng, dch bnh cá, giá c
bin đng tht thng, vic tranh mua tranh bán, ép giá, v.v. Mt khác, ngi nuôi
và nhà ch bin cá da trn xut khu trong thi gian qua cha có mi liên kt tt,
thng xuyên xut hin tình trng khng hong (c tha và thiu) nguyên liu cá
khi có bin đng giá trên th trng. Mt trong nhng nguyên nhân là do tn ti
thông tin bt cân xng gia các tác nhân tham gia. Vì th, đ khc phc nhng biu
hin ca thc trng này, nht thit phi có nghiên cu v vai trò điu tit ca Nhà
2
nc trong vic n đnh và phát trin bn vng ngành sn xut cá da trn; to đc

mi liên kt cht ch gia các tác nhân chính. ó chính là lý do tôi chn đ tài
nghiên cu “chính sách nhà Nc nhm nâng cao hiu qu kinh t chui giá tr cá
da trn xut khu”.
1.2 Mc tiêu nghiên cu
 tài nghiên cu nhm đt hai mc tiêu. Th nht, đánh giá vai trò ca các
tác nhân chính tham gia chui, xác đnh tác nhân chính có vai trò dn dt chui. Th
hai, xác đnh các hn ch v nguyên tc và quy đnh, s thi hành và khuyn khích
liên kt gia các tác nhân trong và ngoài chui giá tr. T đó, đa ra nhng đ xut
chính sách.
1.3 Câu hi nghiên cu
 đt mc tiêu trên, đ tài cn làm rõ (1) vai trò ca các tác nhân chính
tham gia chui giá tr cá da trn xut khu, (2) nhng hn ch trong công tác qun
lý nhà nc v nguyên tc và các qui đnh; kim soát, (3) xu hng liên kt gia
các tác nhân chính trong chui, (4) ch trng, chính sách qui đnh ca nhà nc đ
to s liên kt hp tác gia các tác nhân trong chui nhm nâng cao hiu qu kinh
t chui giá tr cá da trn xut khu.
1.4 Phm vi nghiên cu
 tài áp dng cách tip cn phân tích chui giá tr đ phân tích trng hp
chui giá tr cá da trn, nhng ch tp trung phân tích ch yu  khía cnh qun tr
và liên kt.  tài không nghiên cu thit lp bn đ chui giá tr cá da trn xut
3
khu cng nh không đi sâu vào phân tích chi phí, li nhun và giá tr gia tng ca
chui.
An Giang, là mt trong hai tnh đu tiên t chc nuôi cá tra đi trà  BSCL.
Trong giai đon t nm 1997 đn nay, An Giang luôn là tnh có din tích, sn lng
nuôi ln trong khu vc BSCL, ch sau Thành ph Cn Th.  tài nghiên cu da
vào bn đ chui giá tr cá da trn đc thit lp qua nghiên cu “phân tích chui
giá tr cá tra” thuc d án IDRC (tháng 5/2008) có mu điu tra kho sát ti đa bàn
An Giang. Vì vy, đ tài chn phm vi nghiên cu là đa bàn tnh An Giang, thông
qua chn mu kho sát các h nuôi cá, phng vn các chuyên gia trong c quan

qun lý nhà nc và các doanh nghip ch bin.
Ngoài ra, đ tài cng nghiên cu kho sát v Liên hp sn xut cá sch
Agifish, đ xut b sung nhm hoàn thin mô hình này nh mt mô hình phù hp
v liên kt dc.
i tng nghiên cu ca đ tài là các qui đnh chính thc hay không chính
thc; thc trng kim soát thc thi các qui đnh này; vai trò và mi quan h tin cy,
liên kt ca các tác nhân trong chui.
4
CHNG 2
C S LÝ LUN VÀ PHNG PHÁP NGHIÊN CU
2.1 C s lý lun:
2.1.1 Khái nim chui giá tr:
Kaplinsky & Morris (2001) cho rng chui giá tr mô t toàn b dãy hot
đng cn thit nhm to ra mt sn phm hay dch v t ý tng, thông qua các
công đon sn xut khác nhau (có liên quan đn s kt hp ca vic bin đi vt
cht và đu vào ca các dch v nhà sn xut khác nhau), đn vic giao hàng đn tay
ngi tiêu dùng cui cùng, và cui cùng là hu b sau khi s dng.
Theo ngha hp chui giá tr gm các hot đng thc hin trong phm vi
mt công ty đ sn xut ra mt sn phm nht đnh; đó là các hot đng nh: giai
đon hình thành ý nim và thit k, quá trình mua vt t đu vào, sn xut, tip th
và phân phi, thc hin các dch v hu mãi,v.v. Tt c các hot đng này to thành
mt “chui” kt ni ngi sn xut vi ngi tiêu dùng. Mt khác, mi hot đng
li b sung giá tr cho thành phm cui cùng (M4P, 2008).
Theo ngha rng chui giá tr là mt phc hp nhng hot đng do nhiu
đi tng khác nhau tham gia thc hin (ngi sn xut s cp, nhà ch bin,
thng nhân,v.v) đ bin mt nguyên liu thô thành thành phm đc bán l. Bt
đu t h thng sn xut nguyên liu thô và chuyn dch theo nhng mi liên kt
vi các doanh nghip khác trong kinh doanh, lp ráp, ch bin, v.v. Cách tip cn
5
này xem xét c các mi liên kt ngc và xuôi cho đn khi nguyên liu thô đc

sn xut đc kt ni vi ngi tiêu dùng cui cùng (M4P, 2008).
Theo s phân loi v khái nim ca M4P (2008), có ba lung nghiên cu
chính trong các tài liu v chui giá tr: (i) phng pháp filière (ii) khung khái nim
do Porter lp ra (1985) và (iii) phng pháp toàn cu do Kaplinsky đ xut (1999),
Gereffi (1994; 1999; 2003), Gerefff và Korzeniewicz (2004).
Khái nim chui (filière) dùng đ lp s đ dòng chuyn đng ca hàng hoá
và xác đnh nhng ngi tham gia. Cách tip cn “filière” vi các đc trng ch yu
tp trung vào mi quan h vt cht và k thut đnh lng trong s đ dòng chy
ca hàng hoá; s đ mi quan h chuyn đi.
Trong khung phân tích do Porter đ xut, khái nim chui giá tr đc s
dng nh khung khái nim, giúp doanh nghip nhn ra li th cnh tranh ca mình.
Tính cnh tranh có th đc phân tích thông qua xem xét chui giá tr  tt c các
khâu sn xut hàng hoá t khâu thit k, ngun cung cp đu vào, hu cn, tip th,
hu mãi cho đn h tr lp k hoch, qun lý ngun nhân lc v.v. Kt qu phân tích
ch yu nhn h tr các quyt đnh qun lý và điu hành. Khái nim chui giá tr
này, ch áp dng trong kinh doanh.
Phng pháp tip cn toàn cu s dng khung phân tích chui giá tr đ xác
đnh cách thc các công ty hay quc gia tham gia hi nhp toàn cu; đánh giá các
yu t quyt đnh đn phân phi toàn cu. Th nht, thông qua thit lp bn đ
chui, phân tích viêc phân phi tng thu nhp t hot đng ca chui cho các tác
6
nhân tham gia. Th hai, phân tích chui giá tr làm sáng t cách thc các công ty
hay quc gia đc kt ni nh th nào vào kinh t th gii.
2.1.2 Ý ngha ca vic phân tích chui giá tr
Theo Kaplinsky & Morris (2001), trong k nguyên toàn cu hoá nhanh chóng,
vic phân tích chui giá tr quan trng bi ba lý do:
Th nht, kh nng cnh tranh mang tính h thng ngày càng tr nên quan
trng hn trong bi cnh s phân công lao đng và phân b toàn cu ca vic sn
xut các hp phn ngày càng tng.
Th hai, tính hiu qu trong sn xut ch là mt điu kin cn cho vic thâm

nhp thành công vào th trng toàn cu.
Th ba, đ vic tham gia vào th trng toàn cu mang li s thu nhp tng
trng bn vng đòi hi s hiu bit v các nhân t đng bên trong chui giá tr.
2.1.3 Bn vn đ chính ca vic phân tích chui giá tr:

Lp bn đ chui giá tr mt cách có h thng: mô t các tác nhân tham gia
chui  các khâu sn xut, phân phi, tip th và tiêu th sn phm; đánh giá nhng
đc trng nh c cu chi phí và li ích, dòng sn phm trong chui; đc trng công
vic, mc tiêu đt đc ca tng tác nhân
Giúp xác đnh và hiu rõ vic phân phi li ích ca các tác nhân trong chui;
hiu bit v các đnh t ca s phân phi thu nhp, xác đnh ai đc hng li t
7
vic tham gia chui và nhng tác nhân nào có th đc li t vic gia tng s h tr
hay t chc.
Xem xét s cách tân và nâng cp chui: các loi hình nâng cp, cách thc đ
ci tin trong cht lng và thit k sn phm cho phép sn xut đ đt đc giá tr
cao hn hoc thông qua đa dng hóa trong các dòng sn phm phc v; đánh giá li
ích ca các tác nhân trong chui khi nhn thông tin tt hn; vn đ qun tr, cu trúc
ca các quy đnh, các rào cn nhp cnh, hn ch thng mi, và các tiêu chun.
Vai trò ca qun tr: cu trúc ca mi quan h và c ch phi hp hin hu
gia các tác nhân trong chui giá tr; xác đnh các thay đi cn thit v th ch đ
ci thin nng lc trong chui giá tr, khc phc bin dng trong phân phi và gia
tng giá tr gia tng.
2.1.4 Công c phân tích chui giá tr:
S tay thc hành phân tích chui giá tr (M4P, 2008) gii thiu tám công c
phân tích chui giá tr. ó là (1) la chn các chui giá tr u tiên đ phân tích; (2)
lp s đ chui giá tr; (3) chi phí và li nhun; (4) phân tích công ngh, kin thc
và nâng cp; (5) phân tích các thu nhp trong chui giá tr; (6) phân tích vic làm
trong chui giá tr; (7) qun tr và các dch v; (8) s liên kt. Phù hp vi mc tiêu
nghiên cu, đ tài s dng hai công c: qun tr và các dch v; s liên kt.

2.1.4.1 Qun tr và các dch v
:
Qun tr là mt khái nim rng bao gm h thng điu phi, t chc và
kim soát nhm bo v và gia tng giá tr  các khâu dc theo chui. Qun tr bao
8
hàm s tác đng qua li gia nhng ngi tham gia trong chui là không ngu
nhiên, nhng đc t chc trong mt h thng cho phép đáp ng nhng đòi hi c
th v sn phm, phng pháp và hu cn. Phân tích qun tr và các dch v có th
giúp xác đnh đòn by can thip nhm tng tính hiu qu chung ca chui giá tr.
Các quy tc có th đc lp ra không đy đ hay thc thi yu, làm gim các kh
nng to ra giá tr. Vì vy, phân tích các dch v và qun tr nhm giúp đánh giá
li th và bt li ca các quy tc đi vi các nhóm khác nhau tham gia chui, do
vy khám phá ra các khó khn h thng nh hng ti nhng ngi tham gia yu
hn. Phân tích qun tr và các dch v ca chui giá tr đc tip cn mt cách tt
nht bng cách tách ri ba mt: Nguyên tc và Quy đnh, S thi hành và các dch
v.

Nguyên tc và Quy đnh: đ tham gia vào chui giá tr mi ngi phi tuân
theo mt b nguyên tc và các quy đnh. Các nguyên tc và quy đnh có th là
chính thc (đc công nhn và vi s ng h ca lut pháp chính thc) hoc là
không chính thc vào cùng mt thi đim các nguyên tc đc lp ra bi nhng
ngi tham gia trong và ngoài chui giá tr.


S thi hành: bao gm các phng pháp và công c s dng đ kim tra s
tuân th các nguyên tc, h thng khen thng dùng đ khuyn khích s tuân theo
các nguyên tc này. Nu s thi hành không đt hiu qu, nguyên tc có th đt ra
nhng không th duy trì. Khía cnh đu tiên ca s thi hành đó là giám sát

các

giai đon khác nhau ca chui và khía cnh th hai là h thng khen thng. Vì
th, chúng có th bao gm c vic thng pht (nhm vào nhng yu t k lut,
9
phê bình) và khuyn khích (đ khuyn khích s tuân th nguyên tc).
Các dch v
: các dch v xác đnh nhng cách mà trong đó nhng ngi
tham gia trong và ngoài chui giá tr h tr nhng ngi tham gia chui giá tr
khác đ giúp h đáp ng nhng đòi hi ca các nguyên tc và qui đnh.
2.1.4.2 S liên kt:
Phân tích mi liên kt không ch là xác đnh t chc và ngi tham gia
nào liên kt vi nhau mà còn xác đnh nguyên nhân ca nhng liên kt này;
nhng liên kt này có mang li li ích hay không. Vic nhn bit li ích (hoc
không có li ích) đ xác đnh đc nhng tr ngi trong tng cng mi liên kt
và lòng tin gia nhng ngi tham gia chui giá tr. Trong h thng th trng,
vic cng c các mi liên kt gia nhng ngi tham gia khác nhau s to nên
nn móng cho vic ci tin các cn tr khác; vic lp ra c ch hp đng, ci
thin sau khi thu hoch và h thng vn chuyn, nhng ci tin trong cht lng
và s dng hiu qu thông tin th trng.
2.2 Phng pháp nghiên cu
 đt mc tiêu nghiên cu, đ tài s dng hai công c phân tích nêu trên.
Hu ht các d liu cn cho s phân tích có bn cht đnh tính và không th đnh
lng đc. Vì vy, bên cnh thông tin thu thp t ngun s liu th cp t
t chc
FAO, GSO, B NN-PTNT và niên giám thng kê tnh An Giang, kt qu điu tra
thu sn tnh An Giang thi đim 1/11/2009; các th ch và vn bn pháp lut; đ
tài cn đc b sung ngun thông tin s cp thu thp t điu tra các h nuôi cá,
10
phng vn các doanh nghip ch bin và c quan qun lý nhà nc v thu sn.
Phng pháp thu thp thông tin là s kt hp gia thu thp tài liu, điu tra chn
mu h nuôi cá, phng vn chuyên gia và nghiên cu trng hp đin hình

1
.
Phng pháp nghiên cu s dng mt s phng pháp sau:
Phng pháp phân tích đnh tính đc s dng nhm làm rõ tác đng các th
ch, chính sách hin hành đi vi các tác nhân chính, s liên kt trong chui, c ch
kim soát vic thc thi ca các c quan qun lý.
Phng pháp thng kê mô t đc s dng phc v phân tích d liu thu
thp đc t điu tra, phng vn. Qua đó, cho thy xu hng.nhng thông tin v t
chc sn xut, thông tin v k thut nuôi cá, thông tin v th trng, v kim soát
cht lng, v hp tác trong sn xut, các mi liên kt hin ti trong chui.




1
Ph lc 1
11
CHNG 3
KT QU NGHIÊN CU VÀ THO LUN
3.1. Tng quan ngành sn xut, ch bin cá da trn xut khu Vit Nam
3.1.1 Th trng cá da trn th gii
Cá da trn đc tp trung phát trin nht ti 3 nc (chim 99% tng sn
lng th gii) là: Vit Nam (Pangasius spp), M (Ictalurus punctatus) và Trung
Quc (Silurus asotus). Ngoài ra, ngh nuôi cá da trn còn xut hin  các nc
ông Nam Á và Nam M,…Trong giai đon 1999-2005, sn lng cá da trn tng
rt nhanh, xp x 19%/nm (so vi cá nc ngt tng 6%/nm).
Bng 1 : Sn lng cá nuôi nc ngt th gii giai đon 1999-2005
(n v: triu tn)
Danh mc 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005
Tng bq

‘99-‘05
Nuôi nc ngt 19,46 20,42 21,67 23,09 24,15 26,31 27,70 6%
T. đó: Cá da trn 0,48 0,50 0,53 0,59 1,00 1,22 1,40 19%
T trng 2% 2% 2% 3% 4% 5% 5%
(Ngun: FAO, 2007)
D báo tng sn lng thu sn th gii nm 2010 s đt t 107 - 144 triu
tn. Trong đó, c tính khi lng thy sn dùng làm thc phm phc v con ngi
chim 76% tng sn lng thy sn, phn ln sn lng thu sn s tip tc tng
lên t ngun nuôi trng. Trung tâm Thy sn Th gii (World Fish Center-WFC) đã
12
d báo tiêu th thy sn trên th gii vào nm 2010 là 156,7 triu tn, nh vy
lng thu sn thiu ht s dao đng trong khong 12 đn 50 triu tn. Tc đ tng
bình quân ca xut khu thu sn th gii  mc 7%-9% mi nm, các nc phát
trin chim 80% tng kim ngch nhp khu thy sn trên toàn th gii. V giá c,
theo d báo ca FAO, trong nhng nm ti, tng nhu cu thy sn toàn cu s
tng trng bình quân 2,1%/nm trong khi sn lng ch tng vi nhp đ bình
quân 1,7%/nm nên giá c mt hàng thy sn có th s tng bình quân
3,7%/nm. Xét theo tiêu chí thu nhp ca h gia đình thì cá da trn đc tiêu th
ch yu cho ngi có mc sng trung bình và thp, vì vy d báo nhu cu tiêu th
và giá cá da trn trong nm 2010 s còn tng.
3.1.2 Ngành sn xut và ch bin cá da trn xut khu Vit Nam
Ngh nuôi cá da trn đã có t nhng nm 1950  BSCL vi qui mô nh,
phc v tiêu dùng ti ch và hình thc nuôi ch yu là tn dng ao, mng, ngun
thc n sn có. Vào cui thp niên 90, vi vic các Vin nghiên cu đã thành công
trong vic đa ra qui trình sn xut con ging và qui trình nuôi thâm canh đt nng
sut cao, ngành nuôi cá da trn đã có nhng bc tin trin mnh. Do hiu qu hn
v mt kinh t nên hình thc nuôi ch yu hin nay là nuôi ao thay cho nuôi lng,
bè trc đây.
Din tích nuôi cá tng lên nhanh chóng, trong giai đon t 1997-2009 din
tích tng bình quân 14,4%/nm. Din tích nuôi nm 2009 gp 5,3 ln din tích nuôi

nm 1997. Sn lng cá tng nhanh vi mc tng bình quân 36,9%/nm trong giai
13
đon t nm 1997-2009, vt ngng 1 triu tn/ nm. Nm 2009, sn lng cá
nguyên liu c tính 1,06 triu tn
2
.
0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
7000
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
ha

Hình 1: Din bin din tích nuôi cá tra  vùng BSCL giai đon 1997-2009
Ngun d liu: Quy hoch phát trin sn xut và tiêu th cá tra vùng BSCL đn
nm 2010 và đnh hng đn 2020, Cc nuôi trng thu sn



2
Ph lc 2
14
0
200
400
600

800
1000
1200
1400
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Hình 2: Din bin sn lng cá tra  vùng BSCL giai đon 1997-2009
Ngun d liu: Quy hoch phát trin sn xut và tiêu th cá tra vùng BSCL đn
nm 2010 và đnh hng đn 2020, Cc nuôi trng thu sn
Nhng nm gn đây ngành công nghip ch bin cá da trn phát trin mnh
vi tc đ tng trng nhanh và đang có tim nng ln. Nm 2000, toàn vùng ch
có 15 nhà máy vi công sut 77.880 tn/nm thì đn nm 2009 đã có 84 nhà máy
vi công sut thit k gn 1 triu tn/nm
3
. Hu ht các nhà máy ch bin cá tra,
basa trong vùng đu đc quan tâm đu t và nâng cp vi công ngh, thit b khá
hin đi, áp dng các Chng trình qun lý cht lng nh HACCP, SQF 2000
CM
,
SQF1000
CM
, ISO9001:2000, Halal, BRC, và qun lý môi trng nh ISO 14000.


3
Ngun: B NN & PTNT (2008), Quy hoch phát trin sn xut và tiêu th cá tra vùng BSCL đn nm
2010 và đnh hng đn 2020
15
Trong giai đon 1998-2001 do cha tìm đc th trng xut khu nên lng
cá da trn nuôi ch yu tiêu th ni đa, xut khu ch chim di 10%. Nm 2002,

đánh du s tng trng đt phá ca th trng xut khu, có đn 54% sn lng
nuôi đc đa vào ch bin đ xut khu. Nhng nm gn đây, t trng này chim
khong 90%. Th trng xut khu không ngng đc m rng, sn phm ch bin
t cá da trn hin đã có mt trên 128 quc gia, vùng lãnh th. Sn lng xut khu
nm 2009 là 614 ngàn tn, tng kim ngch xut khu cá da trn đt 1,36 t USD
4
.
Ngành sn xut ch bin cá da trn Vit Nam thi gian qua đã đt đc
nhng bc phát trin nhanh c v din tích, sn lng và kim ngch xut khu, to
vic làm cho hàng chc vn ngi lao đng, v.v. Tuy nhiên, thc t phát trin trong
thi gian qua còn nhiu bt cp.
Theo Võ Th Thanh Lc (2009), đó là tình trng ô nhim môi trng, cht
lng con ging cha cao, thc n cha kim soát cht ch v cht lng, giá c
bin đng tht thng dn đn nhiu h nuôi l nng, phá sn. Nguyên nhân chính
là do tình trng nuôi cá t phát, phát trin nhanh nhng thiu quy hoch, tình trng
tranh mua tranh bán, ép giá và bt n v th trng. Mt khác, cha có mi liên kt
tt gia ngi nuôi và doanh nghip. Tình trng khng hong nguyên liu khi có
bin đng giá trên th trng thng xuyên xut hin
5
.
B NN&PTNT đánh giá hu nh cha có mt c ch, chính sách rõ ràng c
th. Nhng vn bn qui đnh các chính sách nh thuê dài hn din tích mt đt, mt


4
Ngun: Tng cc Hi quan, (2010), Tình hình xut nhp khu tháng 12 và nm 2009
5
Ngun: Võ Th Thanh Lc (2009), Phân tích li ích và chi phí trong chui giá tr cá tra  đng bng sông
Cu Long nh th nào…,Tp chí Qun lý kinh t, s 26, tháng 5+6/2009
16

nc; thu hút các nhà đu t, ngun vn đu t; tín dng ngân hàng; đng ký quyn
s dng đt; hp tác, liên kt các t chc trong và ngoài nc; bo v môi trng,
cp phép nuôi cá tra khi thc hin đúng cam kt v quy trình nuôi, h thng x lý
nc thi,v.v cha c th đ vn dng mt cách có hiu qu nhm dung hòa li ích
ca ngi nuôi cá và ca toàn xã hi. Vn đ ch đo qun lý ca các cp trong
ngành t Trung ng đn đa phng trong vic sn xut cá tra  BSCL còn nhiu
yu kém, bt cp, cha đi sâu sát vi thc t. Nhng gii pháp đa ra mang tính tình
th, cha có tm nhìn chin lc. Công tác kim soát cht lng và truy ngun gc
sn phm gp rt nhiu khó khn do ngh nuôi phát trin manh mún, t phát, không
theo quy hoch và cha qun lý đc vùng nuôi
6
.
3.1.3 Thi c và thách thc
3.1.3.1. Thi c
:
Trong bi cnh hin nay, đã và đang xut hin nhng thi c có th giúp
ngành xut khu cá da trn Vit Nam phát trin. Trc ht, nhu cu ca th trng
th gii v thu sn nói chung và cá da trn nói riêng, tng do thiu ht ngun thu
sn đã to điu lin tt đ các doanh nghip tìm kim, m rng th trng; giá xut
khu d kin s tng. Th hai, thông tin Tây Ban Nha - th trng tiêu th ln nht
mt hàng này trong khi EU - công nhn thu sn Vit Nam đt các tiêu chun v
sinh an toàn thc phm. s m ra trin vng các rào cn thng mi và k thut s
dn đc d b  th trng EU. Th ba, Quyt đnh s 2033/Q-TTg ngày
4/12/2009 ca Th tng Chính Ph phê duyt  án phát trin sn xut và tiêu th


6
Ngun: B NN&PTNT (2008), Quy hoch phát trin sn xut và tiêu th cá tra vùng BSCL đn nm 2010
và đnh hng đn 2020