Phương pháp xác định giá thị trường trong thanh tra giá chuyển nhượng ngành gia công may mặc tại TPHCM

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.HCM







NGUYN VN THIN






PHNG PHÁP XÁC NH GIÁ TH
TRNG TRONG THANH TRA GIÁ
CHUYN NHNG NGÀNH GIA
CÔNG HÀNG MAY MC TI TP.HCM









LUN VN THC S KINH T

TP.H Chí Minh – Nm 2010

ii


B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.HCM






NGUYN VN THIN





PHNG PHÁP XÁC NH GIÁ TH
TRNG TRONG THANH TRA GIÁ
CHUYN NHNG NGÀNH GIA
CÔNG HÀNG MAY MC TI TP.HCM

Chuyên ngành: Kinh t tài chính – ngân hàng
Mã s : 60.31.12




LUN VN THC S KINH T


NGI HNG DN KHOA HC:
PGS. TS. NGUYN HNG THNG




TP.H Chí Minh – Nm 2010

MC LC

MC LC i
DANH MC BNG BIU iv
M U 1
CHNG 1 – C S LÝ THUYT 6
1.1 Khái nim v giá chuyn nhng 6
1.2 ng c và tác đng ca vic đnh giá chuyn giao 7
1.2.1 ng c 7
1.2.2 Tác đng ca vic đnh giá chuyn giao đi vi quc gia nhn đu t 9
1.3 Nguyên tc giá th trng 10

1.3.1 Khái nim 10
1.3.2 Các phng pháp xác đnh giá th trng 11
1.4 Quy đnh ca mt s quc gia trong vic áp dng các phng pháp xác
đnh giá th trng 18
1.4.1 Kinh nghim ca Úc 18
1.4.2 Kinh nghim ca Trung Quc 21
1.5 Xu hng trên th gii v thanh tra giá chuyn nhng 22
CHNG 2- CÁC PHNG PHÁP XÁC NH GIÁ TH TRNG I VI
GIAO DCH MAY GIA CÔNG CHO CÔNG TY LIÊN KT 25
2.1 Khái quát tình hình đu t nc ngoài ti Vit Nam 25
2.2 Quy đnh ca Vit Nam liên quan đn đnh giá chuyn giao 27
2.2.1 Các điu lut quy đnh chung 27
2.2.2 Quy đnh chi tit 27
2.2.3 Các phng pháp xác đnh giá th trng 28
2.2.4 Yêu cu đi vi vic lu gi và cung cp tài liu, chng t v phng
pháp xác đnh giá th trng ca giao dch liên kt 28
2.3 Thc trng khai báo thu nhp ca các công ty có vn đu t nc ngoài
29
2.4 Nghiên cu các phng pháp xác đnh giá th trng đi vi ngành gia
công hàng may mc xut khu trong thanh tra giá chuyn nhng 30
ii

2.4.1 Quy trình nghiên cu 30
2.4.2 c đim ca hot đng gia công hàng may mc 31
2.4.3 Phân tích các h s thanh tra đã thc hin 32
Tng cc thu thc hin 32
 cp Cc thu đa phng 34
2.4.4 Phân tích kt qu kho sát và phng vn ý kin các chuyên gia 39
2.4.4.1 Kt qu kho sát 39
2.4.4.2 Kt qu phng vn chuyên gia 41

2.5 Kt lun chng 2 51
CHNG 3- GII PHÁP H TR VIC ÁP DNG PHNG PHÁP XÁC
NH GIÁ TH TRNG TRONG HOT NG THANH TRA GIÁ
CHUYN NHNG NGÀNH MAY GIA CÔNG 52
3.1 Mc tiêu và c s đ xut gii pháp 52
3.1.1 Mc tiêu 52
3.1.2 C s đ xut gii pháp 52
3.2 Mt s gii pháp c th 52
3.2.1 Các gii pháp tng th 52
3.2.1.1 Hình thành b phn chuyên v giá chuyn nhng thuc c quan thu
và tng cng công tác đào to, hun luyn 53
3.2.1.2 Xây dng c s d liu 55
Các thông tin thu thp cho c s d liu: 56
3.2.1.3 Xây dng nguyên tc hng dn c th v vic la chn áp dng
phng pháp xác đnh giá th trng phù hp nht 60
3.2.1.4 Xây dng tài liu hng dn v vic áp dng phng pháp xác đnh
giá th trng phù hp 62
3.2.1.5 Xây dng c ch gii quyt tranh chp v giá chuyn nhng 63
3.2.1.6 B sung, hoàn thin quy đnh 64
3.2.2 Mt s gii pháp u tiên trong giai đon hin nay đ nâng cao kh
nng thanh tra giá chuyn nhng ngành gia công may ti TP.HCM .66
3.2.2.1 Hình thành b phn chuyên trách v giá chuyn nhng 66
3.2.2.2 Thu thp thông tin ca các công ty có hot đng may gia công 66
iii

3.2.2.3 Xây dng quy trình hng dn tìm kim các công ty đc lp tng
đng 67
3.2.2.4 Tng cng trao đi thông tin, kinh nghim vi các chuyên gia giá
chuyn nhng ca các công ty kim toán và t vn 68
Kt lun chng 3 70

PH LC 1- Câu hi kho sát 72
PH LC 2- Bng câu hi phng vn 75
DANH MC TÀI LIU THAM KHO 76
iv

DANH MC BNG BIU

Hình 1.1 - S đ các bc la chn phng pháp xác đnh giá th trng phù
hp nht ca c quan thu Úc 20
Hình 1.2 - Tm quan trng ca giá chuyn nhng đi vi các giám đc thu-
Kho sát ca Enrst & Young 2007-2008 22
Bng 2.1 - 20 quc gia có vn đu t trc tip vào Vit Nam ln nht giai
đon 1988 – 2008 25
Bng 2.2 - Mt s quc gia, vùng lãnh th thiên đng v thu đu t vào
Vit Nam 26
Bng 2.3 - Kt qu thng kê tình trng kê khai thu nhp mt s công ty có
vn đu t nc ngoài ti TP.HCM 30
Bng 2.4 - S lng công ty có vn đu t nc ngoài kê khai l và có s
l ly k vt ngun vn ch s hu 30
Bng 2.5 - T l la chn áp dng các phng pháp xác đnh giá th trng - 40
Bng 2.6 - Ngun thu thp thông tin v đn giá gia công 40
Bng 2.7 - Ngun thu thp thông tin tài chính ca các công ty đc lp 41
Bng 3.1 - Danh mc ngành kinh t Vit Nam 57
Bng 3.2 - Trình t la chn phng pháp xác đnh giá th trng 61
1
M U
1- Lý do chn đ tài
S tng trng ca thng mi th gii đã làm gia tng tng ng khi
lng hàng hoá, dch v, và tài sn vô hình chuyn nhng gia các công ty liên
kt, là nhng công ty đc thành lp  các nc khác nhau. Mt trong nhng

đng c kinh t đi vi các tp đoàn đa quc gia trong vic tránh thu thông qua
giá chuyn nhng là nhm ti đa hoá li nhun sau thu ca tp đoàn. Do đó,
gn đây các c quan thu đã tp trung nhiu hn vào vn đ giá chuyn nhng
quc t.
Không nm ngoài xu th ca th gii và khu vc, đc bit k t khi gia
nhp T chc thng mi th gii (WTO), Vit Nam cng đã và đang tip nhn
khi lng ngày càng gia tng các giao dch gia các tp đoàn đa quc gia vi
các công ty con ti Vit Nam. Và d nhiên Vit Nam cng không tránh khi vic
các tp đoàn đa quc gia li dng giá chuyn nhng đ tránh thu.
Vit Nam đã có nhng quy đnh v vic thanh tra giá chuyn nhng t
nm 1997 (Thông t s 74/TC-TCT ngày 20/10/1997 ca B Tài chính). Tuy
nhiên đn cui nm 2005, quy đnh v giá chuyn nhng mi tng đi hoàn
chnh, đc quy đnh trong Thông t 117/2005/TT-BTC ngày 19/12/2005 ca
B Tài chính. Và nhm hoàn thin hn các quy đnh v giá chuyn nhng, ngày
22/4/2010 B Tài chính đã ban hành Thông t s 66/2010/TT-BTC thay th
Thông t 117. Các quy đnh ca Thông t 66 v c bn tng đng vi các
hng dn ca OECD v xác đnh giá chuyn nhng.
Ngành thu đang bc xúc và đi đu vi tình trng kê khai l liên tc, l
đn mc âm vn nhng vn tip tc đu t, m rng sn xut ca mt s công
ty, ch yu là các công ty có vn đu t nc ngoài hot đng trong ngành may
mc. Trong thi gian t 2007-2009, hot đng thanh tra giá chuyn nhng ca
c quan thu đã bt đu đc trin khai, và do mi bt đu thc hin nên hiu
qu cha cao. Cùng vi vic cng c quy đnh pháp lý bng vic ban hành
2
Thông t 66/2010/TT-BTC vào tháng 4/2010, ngành thu đang chú trng đy
mnh công tác thanh tra giá chuyn nhng trong giai đon hin nay, tp trung
vào các công ty may mc kê khai l liên tc. Mt trong nhng vn đ then cht
trong vic thanh tra giá chuyn nhng là vic áp dng nguyên tc giá th trng
theo các phng pháp xác đnh c th. Quy đnh ca Vit Nam da trên các
hng dn ca T chc Hp tác và Phát trin kinh t (OECD) đa ra 5 phng

pháp c th đ xác đnh giá th trng vi yêu cu áp dng mi phng pháp
khác nhau. Vi đc trng ca hot đng may gia công và điu kin thông tin d
liu hin có, c quan thu cn xem xét la chn áp dng phng pháp xác đnh
giá th trng nào là phù hp. Vì vy, tác gi la chn đ tài “Phng pháp xác
đnh giá th trng trong thanh tra giá chuyn nhng ngành gia công hàng may
mc”
2- Mc tiêu nghiên cu:
Mc tiêu nghiên cu ca đ tài là nhm xác đnh các phng pháp phù hp
đ xác đnh giá th trng trong thanh tra giá chuyn nhng đi vi giao dch
may gia công cho công ty liên kt. T đó, đ xut mt s gii pháp h tr cho
vic áp dng phng pháp phù hp nhm nâng cao hiu qu công tác thanh tra
giá chuyn nhng ngành may gia công.
3- i tng và phm vi nghiên cu
- i tng nghiên cu: Các giao dch may gia công cho các công ty liên kt
trong ngành gia công hàng may mc xut khu, các phng pháp xác đnh
giá th trng thng đc áp dng.
- Phm vi nghiên cu: Hot đng thanh tra đi vi ngành may mc do Cc
thu TP.H Chí Minh thc hin, thi k nghiên cu t nm 2007 – 2009.
4- Phng pháp nghiên cu
Lun vn đc thc hin bng các phng pháp sau đây
- Tip cn các lý thuyt v giá chuyn nhng, nguyên tc xác đnh giá th
3
trng và các phng pháp xác đnh giá th trng theo hng dn ca T
chc Hp tác và Phát trin Kinh t (OECD) đc nhiu quc gia tha
nhn và áp dng
- Mô t đc đim ca giao dch may gia công cho công ty liên kt
- Phân tích mt s h s thanh tra giá chuyn nhng các công ty may gia
công cho các công ty liên kt do Cc thu TP.H Chí Minh thc hin
- Tham kho, phân tích ý kin ca các chuyên gia trong ngành thu và trong
các công ty t vn kim toán v điu kin và u nhc đim ca tng

phng pháp xác đnh giá th trng khi áp dng cho các giao dch may
gia công cho công ty liên kt
- Tng hp các ni dung nghiên cu nêu trên đ đa ra phng pháp phù
hp cho vic xác đnh giá th trng đi vi giao dch may gia công cho
các công ty liên kt.
5- Ý ngha thc tin ca đ tài
Hot đng thanh tra giá chuyn nhng là hot đng tng đi phc tp
và còn mi l đi vi c quan thu Vit Nam, k c mt s nc trong khu vc
nh Thái Lan, Malaysia, Singapore.  tài nghiên cu đc thc hin trong bi
cnh Cc thu TP.H Chí Minh đang đy mnh công tác thanh tra giá chuyn
nhng, đc bit chú trng đn các doanh nghip khai l liên tc trong đó ngành
may gia công là ngành đng hàng đu trong các nhóm ngành khai l liên tc,
nhng công ty vn tip tc m rng đu t. Vic nghiên cu tìm hiu phng
pháp xác đnh giá th trng nào là phù hp đi vi giao dch may gia công cho
công ty liên kt khi thc hin thanh tra giá chuyn nhng và đ xut các gii
pháp h tr là vn đ có ý ngha khoa hc và thc tin.
6- Nhng đim ni bt ca đ tài
Lun vn đã tng hp, phân tích đc đim, điu kin áp dng và u nhc
đim ca tng phng pháp xác đnh giá th trng đi vi các giao dch liên
4
kt, đng thi nêu đc các kinh nghim ca các quc gia trong vic la chn áp
dng các phng pháp xác đnh giá th trng. Trên c s mô t đc đim ca
ngành may gia công, các u nhc đim ca tng phng pháp và tng hp ý
kin các chuyên gia, phng pháp xác đnh giá th trng phù hp khi thanh tra
giá chuyn nhng đi vi giao dch may gia công cho công ty liên kt đã đc
xác đnh. T đó lun vn cng đã đ xut mt s gii pháp đ c quan thu có
th nghiên cu ng dng nhm nâng cao nng lc thanh tra giá chuyn nhng
nói chung và ngành gia công hàng may mc nói riêng.
7- Kt cu lun vn
Ngoài phn m đu và kt lun, lun vn bao gm 3 chng vi ni dung

đc tóm tt nh sau:
- Chng 1: C s lý lun
Chng 1 gii thiu tng quan lý thuyt v giá chuyn nhng trong các
giao dch gia các công ty có quan h liên kt, đng c ca vic đnh giá chuyn
giao và các tác đng đi vi nc nhn đu t. Các phng pháp xác đnh giá
th trng đc nhiu nc trên th gii công nhn và áp dng theo hng dn
ca T chc Hp tác và Phát trin kinh t cng đc trình bày  phn này, cng
nh u nhc đim ca tng phng pháp, nguyên tc la chn phng pháp
phù hp nht.
- Chng 2: Các phng pháp xác đnh giá th trng đi vi hot đng gia
công hàng may mc ti Vit Nam
Phn đu ca chng 2 s nét v tình hình đu t nc ngoài ti Vit
Nam và đánh giá tng quát tình hình kê khai thu thu nhp doanh nghip ca các
công ty có vn đu t nc ngoài ti TP.H Chí Minh, các quy đnh ca Vit
Nam v xác đnh giá chuyn nhng trong các giao dch gia các công ty có
quan h liên kt. Ni dung chính ca chng 2 là mô t đc đim ca hot đng
may gia công, phân tích mt s h s thanh tra giá chuyn nhng các công ty
may gia công hàng may mc do Cc thu H Chí Minh thc hin và phân tích
5
kt qu tham kho ý kin các chuyên gia liên quan đn vic áp dng phng
pháp xác đnh giá th trng.
- Chng 3: Gii pháp h tr vic áp dng phng pháp xác đnh giá th trng
trong hot đng thanh tra giá chuyn nhng ngành may gia công
Trên c s phân tích thc trng hot đng thanh tra, tng hp ý kin t
các chuyên gia và kinh nghim ca các nc, mt s gii pháp đc đ xut 
chng này vi mc tiêu nhm h tr cho áp dng phng pháp xác đnh giá th
trng phù hp và nâng cao hiu qu công tác thanh tra giá chuyn nhng
ngành gia công may
6
CHNG 1 – C S LÝ THUYT

1.1 Khái nim v giá chuyn nhng
Theo tài liu hng dn ca T chc hp tác và phát trin kinh t
(Organisation for Economic Co-operation and Development – vit tt là OECD),
“giá chuyn nhng (transfer prices) là giá hàng hoá, dch v hoc tài sn vô
hình mà mt bên xác đnh khi bán cho bên con hoc bên liên kt khác” [12]
Theo đnh ngha t Wikipedia [12], “đnh giá chuyn giao” (transfer
pricing) là vic xác đnh giá hàng hoá (hu hình hoc vô hình), dch v đc
chuyn dch trong ni b mt t chc. Ví d nh hàng hoá t b phn sn xut
có th đc bán cho b phn kinh doanh (b phn marketing) hay hàng hoá t
công ty m có th đc bán cho công ty con  nc ngoài (foreign subsidiary).
Do giá chuyn nhng đc thit lp trong ni b ca mt t chc (có ngha là
có s kim soát) nên các c ch th trng hình thành giá chuyn nhng các
giao dch tng t vi công ty th ba có th không đc áp dng. Vic la chn
giá chuyn nhng tác đng đn li nhun trong tng b phn ca mt công ty.
Nh vy khái nim giá chuyn nhng luôn gn lin vi các giao dch
gia các b phn trong cùng mt t chc hay các công ty có mi quan h liên
kt.
Mt s đc trng ca đnh giá chuyn giao:
 Gn lin vi các giao dch gia các công ty có mi quan h liên kt
 Có th không phn ánh giá tr thc ca giao dch
 Có th din ra trong các giao dch liên kt xuyên biên gii hoc trong
phm vi mt quc gia
 Không làm tng tng li nhun ca toàn công ty
Các công ty có mi quan h liên kt
Hành vi đnh giá chuyn giao din ra trong các giao dch gia các công ty
có quan h liên kt. Theo Mu Hip đnh tránh đánh thu hai ln và ngn nga
7
trn lu thu ca OECD, các công ty đc coi là có quan h liên kt khi:
+ Mt công ty ca mt nc ký kt tham gia trc tip hoc gián tip vào vic
điu hành, kim soát hoc góp vn vào mt công ty ca nc ký kt kia, hoc

+ Các đi tng cùng tham gia trc tip hoc gián tip vào vic điu hành,
kim soát hoc góp vn vào mt công ty ca nc ký kt và vào mt công ty
ca nc ký kt kia.
Khái nim các công ty liên kt theo OECD đ áp dng nguyên tc giá th
trng đc áp dng  phm vi gia các quc gia. Mt s nc đa ra khái nim
giao dch liên kt bao gm c các giao dch liên kt din ra trong nc (Trung
Quc, Vit Nam)
1.2 ng c và tác đng ca vic đnh giá chuyn giao
1.2.1 ng c
Theo Horngren, T.Charles, Sundem, L.Gary., and Stratton, O.William
(2004), Introduction to Management Accounting, Thirteenth Edition, Pearson,
Prentice Hall Inc, p.440 [8], v góc đ kinh doanh, xác đnh giá chuyn nhng
là mt công c qun tr ca mt công ty đa quc gia. Các nhà qun tr ca mt
công ty đa quc gia có th s dng giá chuyn nhng ca các giao dch ni b
làm công c đánh giá hiu qu kinh doanh ca tng đn v b phn trong công
ty. Các nhà qun lý các đn v b phn trong công ty đc đt trong tình trng
phi đa ra các quyt đnh hp lý nht v vic mua hay bán các sn phn hàng
hoá, dch v trong ni b hay t bên ngoài đ có th ti đa hoá li nhun ca b
phn mình. Kt qu là hiu qu kinh doanh đt đc bi tng đn v b phn s
dn đn hiu qu kinh doanh ca toàn công ty tng lên.
Theo OECD [12], v góc đ thu, đi vi ngi np thu và c quan thu
thì giá chuyn nhng có ý ngha quan trng bi vì giá chuyn nhng quyt
đnh phn ln thu nhp và chi phí - và kt qu là li nhun chu thu - ca các
công ty liên kt trong các ch đ thu khác nhau. Giá chuyn nhng là công c
đ mt công ty đa quc gia ti thiu hoá ngha v thu thu nhp doanh nghip,
8
ti đa hoá li nhun sau thu ca toàn công ty bng cách chuyn li nhun sang
các nc có thu sut thp hoc bng 0 (hoc trong phm v mt quc gia thì
chuyn li nhun t các công ty đang hng u đãi v thu thu nhp sang các
công ty không có u đãi).

Ngoài ra, hành vi đnh giá chuyn giao còn nhm đn mt s đng c nh
sau:
– Vô hiu hoá các quy đnh kim soát ngoi hi. Nu mt quc gia có nhng
quy đnh hn ch vic chuyn li nhun t mt công ty con v công ty m 
nc ngoài thì có th vt qua rào cn này bng cách công ty m đnh giá
cao các khon thanh toán thng mi nh tin bn quyn, lãi cho vay, chi
phí qun lý,…
– Tránh yêu cu v t l ni đa hoá ca nc nhn đu t, thông qua vic
đnh giá thp nguyên liu, vt t nhp khu nhm gim t l vt t nguyên
liu nhp khu, tng t l ni đa hoá
– Bù đp nhng bin đng v ngoi hi. S không n đnh ca đng tin, các
yêu cu v cân đi ngoi t, các hn ch trong vic tip cn ngun ngoi
t,… đã làm gia tng các ri ro trong hot đng kinh doanh ti nc ch
nhà. ây cng là mt trong nhng lý do quan trng đ các công ty đa quc
gia xác đnh giá chuyn nhng nhm chuyn li nhun t đng tin yu
sang đng tin mnh
– Áp lc cnh tranh, thâm nhp th trng. Thông qua vic đnh giá chuyn
nhng, các công ty trong cùng tp đoàn có th xác đnh mc giá “lý
tng” trong tp đoàn nhm loi b đi th cnh tranh trên th trng.
– Chuyn li nhun t các công ty niêm yt trên th trng chng khoán sang
các công ty t nhân và ti đa hoá li ích ca c đông ln bng s tr giá ca
các c đông nh.
– i phó vi yêu cu tng lng ca ngi lao đng thông qua vic c tình
9
che giu li nhun thc ca công ty.
1.2.2 Tác đng ca vic đnh giá chuyn giao đi vi quc gia nhn đu t
Theo sách giáo khoa chuyên ngành ca BPP (nm 2006), Qun tr hiu qu
kinh doanh (“BPP Professional Education (2006), Paper 3.3 Performance
Management”) [4], vic đnh giá chuyn giao ca các công ty đa quc gia có
nhng tác đng đn quc gia nhn đu t nh sau:

– Vn nc ngoài có th b chuyn dn ra khi nc tip nhn đu t
– Tht thu thu
– To ra mt s đc quyn v nhãn hiu sn phm t chính sách bán h giá sn
phm đu ra, đy các công ty cnh tranh trong nc vào th bt li.
– S thua l ca các liên doanh - công ty con làm gim s tham gia ca đi tác
trong nc dn đn tình trng mt vn, công ty m thôn tính hoàn toàn.
– Trong dài hn, đnh giá chuyn giao s làm thay đi đu t trong nn kinh t
quc dân, làm gim tính cnh tranh ca nn kinh t, tng s ph thuc ca
nc tip nhn đu t vào các công ty đa quc gia và nh hng tiêu cc đn
các điu khon thng mi và cán cân thanh toán quc gia.
Nhm kim soát vn đ đnh giá chuyn giao, hin nay có hai h thng
đc s dng đ phân b li nhun gia các công ty có mi quan h liên kt:
nguyên tc giá th trng (Arm’s Length Priciple – ALP) và nguyên tc phân
chia theo mt công thc đnh trc (Formulary Apportionment – FA).
Theo Hamaekers, Hubert, “Introduction to Transfer pricing”, Sec 4, in Tax
Treatment of Transfer Pricing, IHBD Tranfer Pricing Database, and loose-leaf
publication, 2009 [7], nguyên tc FA xem mt công ty đa quc gia hay mt b
phn trong công ty đa quc gia nh mt thc th đn l (a single entity) trên c
s kt qu kinh doanh hp nht, và FA thc hin phân b - theo mt công thc
đnh sn - mt phn kt qu hp nht ca c công ty hay ca mt b phn cho
các đn v thành viên có hot đng kinh doanh  nhng ni có ch đ thu khác
10
nhau. Nguyên tc này đc áp dng  mt s nc liên bang nh Hoa K,
Canada và Thy S đ phân b kt qu trên toàn liên bang ca mt công ty đa
quc gia cho tng đn v thành viên có hot đông kinh doanh  các bang. U ban
châu Âu cng đang nghiên cu đ đa nguyên tc FA vào C s Thu thu nhp
hp nht (Common Consolidated Corporate Tax Base) đ phân b thu nhp ca
các công ty đa quc gia  EU trên c s kt qu hp nht ca c công ty [6]
Tuy nhiên, theo OECD và hu ht các nc thành viên OECD k c các
nc không phi thành viên ca OECD không công nhn vic áp dng nguyên

tc FA trên toàn cu vì cho rng nguyên tc này không phn ánh tình trng kinh
t ca các thành viên trong mt công ty đa quc gia.
Nguyên tc "giá th trng" hay "nguyên tc giao dch đc lp" (arm's length
principle) là nguyên tc đc các t chc quc t, công ty và các c quan thu áp
dng ph bin đ xác đnh tính hp lý ca các giao dch liên kt nhm ngn chn
hành vi đnh giá chuyn giao và bo v c s tính thu (ngun thu).
1.3 Nguyên tc giá th trng
1.3.1 Khái nim
Theo Mu Hip đnh tránh đánh thu hai ln và ngn nga vic trn lu thu
ca OECD (The OECD Model Tax Convention), ti điu 9 có quy đnh “[Khi]
điu kin đc đa ra hoc áp đt gia hai xí nghip liên kt trong mi quan
h thng mi hoc tài chính khác vi nhng điu kin đc đa ra gia các xí
nghip đc lp, lúc đó mi khon li tc mà mt xí nghip có th thu đc nu
có nhng điu kin trên nhng nay vì nhng điu kin này mà xí nghip đó
không thu đc, s vn b tính vào các khon li tc ca xí nghip đó và b đánh
thu tng ng” [14]
Nguyên tc giá th trng là nguyên tc xác đnh giá giao dch liên kt
tng đng vi mc giá nu giao dch đó đc tin hành theo tho thun khách
quan gia các công ty không có quan h liên kt.
Nhiu quc gia tha nhn nguyên tc giá th trng do nguyên tc này
11
đm bo tính công bng trong vic x lý thu đi vi các công ty đa quc gia.
Nguyên tc giá th trng đt các công ty liên kt và các công ty đc lp trên c
s quan h bình đng hn cho mc đích thu, ngn nga vic to ra các thun li
hay bt li v thu.
Hu ht các nc phát trin đu có các điu lut quy đnh xác đnh giao
dch gia các công ty liên kt đu phi trên c s nguyên tc giá th trng, nh
M, c, Anh, Pháp, Canada,…  châu Á, mt s nc có quy đnh trong lut
nh Nht, Trung Quc, Hàn Quc, n , Malaysia, Vit Nam,…
1.3.2 Các phng pháp xác đnh giá th trng

Hng dn ca OECD đa ra 5 phng pháp xác đnh giá th trng:
Các phng pháp truyn thng (Traditional transaction methods):
- Phng pháp so sánh giá giao dch đc lp (Comparable Uncontrolled Price-
CUP)
- Phng pháp giá bán li (Resale Price Method- RPM)
- Phng pháp giá vn cng lãi (Cost Plus Method- CPM)
Các phng pháp da trên li nhun (Transational profit methods):
- Phng pháp li nhun thun (Transactional Net Margin Method-)
- Phng pháp tách li nhun (Profit Split Method- PSM)
Nguyên tc xác đnh giá th trng ca OECD không yêu cu áp dng
nhiu hn mt phng pháp. Vì vy, ngi np thu và c quan thu không phi
thc hin vic phân tích so sánh theo yêu cu ca các phng pháp khác ngoài
phng pháp la chn. Các phng pháp truyn thng đc u tiên áp dng; các
phng pháp da trên li nhun đc áp dng khi không th có d liu hoc d
liu không đ tin cy đ có th áp dng các phng pháp truyn thng. Tuy
nhiên trong thc t, các phng pháp da trên li nhun đc s dng mt cách
rng rãi.
Trong d tho hng dn mi ca OECD, OECD đa ra nguyên tc la
chn phng pháp xác đnh giá th trng phù hp nht. Theo Nguyen Tan Phat,
12
Transfer Pricing, The Vietnamese System in the Light of the OECD Guidelines
and the Systems in certain Developed and Developing Countries, JIBS
Dissertion Series No. 061 [11] , nguyên tc này hin nay đang đc M và mt
s quc gia khác áp dng. Khi phng pháp CUP và các phng pháp khác có
th áp dng theo nhng cách thc đáng tin cy nh nhau thì phng pháp CUP
s đc u tiên áp dng. Trng hp các phng pháp truyn thng và các
phng pháp da trên li nhun có th áp dng theo nhng cách thc đáng tin
cy nh nhau thì các phng pháp truyn thng s đc u tiên áp dng.
Vic la chn phng pháp phù hp nht da trên 4 tiêu chun nh sau:
 u, nhc đim ca tng phng pháp;

 Bn cht ca giao dch liên kt, đc xác đnh qua phân tích chc nng;
 Kh nng tìm kim thông tin tin cy và hp lý đ áp dng cho phng pháp
đã chn hoc phng pháp khác
 Mc đ có th so sánh, bao gm đ tin cy ca bt k s điu chnh cn thit.
1.3.2.1 Phng pháp so sánh giá giao dch đc lp (Comparable Uncontrolled
Price- CUP)
Phng pháp so sánh giá giao dch đc lp là phng pháp so sánh gia
mc giá trong các giao dch liên kt và mc giá đc s dng trong các giao
dch đc lp trong các điu kin tng đng có th so sánh. Nu có s khác bit
trong hai mc giá trên thì điu này có th cho thy mi quan h thng mi hay
tài chính ca hai công ty liên kt trong giao dch không theo nguyên tc th
trng. Trong trng hp này, giá ca giao dch đc lp s đc s dng đ thay
th cho giá giao dch gia các công ty liên kt.
Mt giao dch đc lp đc s dng đ so sánh khi áp dng phng pháp
này khi tho mãn mt trong hai điu kin:
- Không có s khác bit gia các giao dch đc so sánh hoc gia các
công ty thc hin các giao dch đó gây nh hng trng yu đn giá sn
phm;
13
- Trng hp có các khác bit nh hng trng yu đn giá sn phm
nhng các khác bit này đã đc loi tr.
Mt khi có th xác đnh đc giao dch đc lp đ so sánh (tho mãn mt
trong hai điu kin nêu trên) thì phng pháp CUP đc xem là phng pháp
trc tip và tin cy nht khi áp dng nguyên tc giá th trng. Vì vy phng
pháp CUP đc đc cho là thích hp hn các phng pháp khác
Theo PricewaterhouseCoopers, International Transfer Pricing 2009, p.25
[15], trong thc t, rt khó có th tìm kim các giao dch đc lp có điu kin
hoàn toàn tng đng vi giao dch cn so sánh mà không có s khác bit nh
hng trng yu đn giá ca giao dch. Vì vy cn có s điu chnh các yu t
khác nhau tróc khi xác đnh giá th trng. Các điu chnh có th thc hin đ

loi tr s khác nhau v điu kin giao dch, khi lng sn phm giao dch và
thi đim din ra giao dch; trong khi đó, các khác bit v cht lng sn phm,
v trí đa lý ca th trng, cp đ th trng, s lng và loi tài sn vô hình liên
quan đn giao dch thng khó hoc không th thc hin điu chnh đc.
1.3.2.2 Phng pháp giá bán li (Resale Price Method- RPM)
Phng pháp này xác đnh giá th trng ca mt giao dch bng cách
khu tr mt t sut li nhun gp nht đnh t giá bán cho mt công ty th ba.
T sut li nhun đó phn ánh s li nhun mà mt công ty kinh doanh thng
mi s thu đc đ trang tri các khon chi phí bán hàng và chi phí hot đng
khác ca mình xét theo chc nng hot đng, tài sn đc s dng và ri ro gánh
chu, và thu đc mc li nhun hp lý
Phng pháp xác đnh giá bán li da vào giá bán li (hay giá bán ra) ca
sn phm do c s kinh doanh bán cho công ty đc lp đ xác đnh giá (chi phí)
mua vào ca sn phm đó t công ty liên kt.
Mt giao dch đc lp đc s dng đ so sánh khi áp dng phng pháp
này khi tho mãn mt trong hai điu kin:
- Không có s khác bit gia các giao dch đc so sánh hoc gia các công ty
14
thc hin các giao dch đó gây nh hng trng yu đn t sut li nhun gp
trên giá bán;
- Trng hp có các khác bit nh hng trng yu đn t sut li nhun gp
trên giá bán nhng các khác bit này đã đc loi tr.
So vi phng pháp CUP, khi thc hin phân tích so sánh vi giao dch
đc lp cn ít s điu chnh hn đ loi b s khác bit ca sn phm, bi vì mt
s khác bit nh ca sn phm ít có nh hng trng yu đn t sut li nhun
gp hn so vi mc đ nh hng đn giá ca sn phm. Khi áp dng phng
pháp RPM, vic phân tích so sánh chú trng đn s khác bit v chc nng hot
đng, tài sn s dng và ri ro gánh chu.
Tuy nhiên theo Miyatake, Toshio, (2007) “Transfer Pricing and
Intangibles”, Gerneral Report, International Fiscal Association, Vol.92 A, 2007,

p.32-33 [10], phng pháp này có th không phù hp trong trng hp giá bán
ca sn phm đc cng thêm mt giá tr đáng k, đc bit là các giá tr vô hình
đc nht bi vì thng rt khó tìm đc nhng ngi bán khác đ thit lp t l
li nhun gp phù hp.
1.3.2.3 Phng pháp giá vn cng lãi (Cost Plus Method- CPM)
Theo phng pháp này, giá th trng đc xác đnh bng chi phí phát
sinh ca nhà cung cp hàng hoá, dch v trong giao dch liên kt vi công ty liên
kt cng vi mc li nhun thích hp, da trên t sut li nhun mà các công ty
đc lp cng vào giá vn hoc giá thành hàng hoá, dch v trong các giao dch
đc lp tng đng.
Theo OECD [12], phng pháp này đc áp dng phù hp cho các hot
đng mua bán bán thành phm (semi-finished products), hot đng cung cp
dch v ca các công ty liên kt, hoc khi các bên ràng buc, liên kt vi nhau
bi các tho thun mua bán dài hn.
Mt giao dch đc lp đc s dng đ so sánh khi áp dng phng pháp
này khi tho mãn mt trong hai điu kin:
15
- Không có s khác bit gia các giao dch đc so sánh hoc gia các công ty
thc hin các giao dch đó gây nh hng trng yu đn t sut li nhun gp
trên giá vn;
- Trng hp có các khác bit nh hng trng yu đn t sut li nhun gp
trên giá vn nhng các khác bit này đã đc loi tr.
Tng t nh phng pháp giá bán li, khi thc hin phân tích so sánh
vi giao dch đc lp cn ít s điu chnh hn liên quan đn s khác bit ca sn
phm, vic phân tích so sánh chú trng đn s khác bit v chc nng hot đng,
tài sn s dng và ri ro gánh chu.
Mt đim thun li ca phng pháp này là khi xác đnh t sut li nhun
đ cng vào giá vn trong trng hp sn xut theo hp đng thì điu quan trng
là hình thc ca các giao dch có th so sánh đc không cn phi có s tng
đng ca các hàng hoá chuyn dch.

Mt s khó khn khi áp dng phng pháp này:
- Vn đ xác đnh t sut li nhun có th so sánh và giá vn có th so sánh
đc. Ví d nh trng hp nhà sn xut thuê tài sn, máy móc đ hot đng
thì giá vn ca nhà cung cp này không th so sánh vi giao dch ca nhà
cung cp s dng tài sn, máy móc do bn thân công ty trang b (đon 2.37,
OECD Guidelines [12]); hay trong trng hp công ty thc hin sn xut
theo hp đng vi mt công ty liên kt dành ht công sut hot đng ca
công ty cho hp đng này, thì khi không s dng ht công sut công ty liên
kt s phi chu toàn b chi phí này dù h có s dng hay không.
- Cng tng t nh phng pháp gía bán li, phng pháp giá vn cng lãi
da vào vic so sánh gia t sut li nhun cng vào giá vn ca giao dch
liên kt vi t sut li nhun cng vào giá vn ca giao dch đc lp so sánh;
và s khác bit gia các giao dch đc lp và giao dch liên kt nh hng
trng yu đn t sut này cn phi đc điu chnh. Các khác bit cn xem
xét là: mc đ và loi chi phí – chi phí hot đng, chi phí gián tip, chi phí tài
16
chính – liên quan đn các chc nng thc hin, ri ro gánh chu bi các công
ty hoc ca các giao dch đc so sánh
- Tính nht quán trong hch toán k toán. Trng hp có s khác nhau v hch
toán k toán gia giao dch đc lp và giao dch liên kt, cn có s điu chnh
d liu thích hp đm bo các chi phí cùng loi đc s dng đ so sánh
- Chi phí ca mt công ty thng đc phân loi gm 3 loi: chi phí sn xut
trc tip, chi phí sn xut gián tip, và chi phí hot đng. Phng pháp giá
vn cng lãi s dng t sut li nhun đc tính sau khi tr chi phí sn xut
trc tip và chi phí sn xut gián tip (khác vi phng pháp li nhun thun
s dng t sut li nhun tr đn chi phí hot đng). Thc t vic phân loi
chi phí nh nêu trên có th khác nhau gia các quc gia, do đó khi áp dng
phng pháp giá vn cng lãi cn lu ý xem xét các trng hp mt s
khon chi phí có th đc xem là chi phí hot đng
1.3.2.4 Phng pháp li nhun thun (Transactional Net Margin Method-)

Phng pháp này xem xét li nhun thun (trên chi phí, trên doanh thu
hoc trên tài sn) t các giao dch liên kt có phi là li nhun đt đc theo
nguyên tc th trng hay không bng cách da vào t sut sinh li ca sn
phm trong các giao dch đc lp đc chn đ so sánh làm c s xác đnh t
sut sinh li ca sn phm trong giao dch liên kt khi các giao dch này có điu
kin giao dch tng đng nhau.
u đim:
S khác nhau ca giao dch nh hung đn t sut li nhun thun ít hn
so vi giá. So vi t sut li nhun gp, t sut li nhun thun có th dung hoà
hn trong mt s khác bit v chc nng gia giao dch đc lp và giao dch liên
kt. Các công ty có th có s khác bit ln v t sut li nhun gp tu thuc
quy mô, chc nng, nhng vn có th đt đc mc t sut li nhun thun
tng đng.
Theo PricewaterhouseCoopers, International Transfer Pricing 2009, p.33
17
[15], phng pháp này đc s dng rng rãi mt phn là do s hn ch v d
liu v các giao dch đc lp có th so sánh đc hoc các d liu v t sut li
nhun gp dùng đ áp dng các phng pháp truyn thng. Trong trng hp
các thông tin tài chính đc công khai thì thng ch có ch tiêu li nhun hot
đng là hu ích cho vic so sánh gia công ty này vi công ty kia.
Nhc đim:
T sut li nhun thun có th b nh hng bi mt s yu t mà các yu
t này không nh hng, hoc có nh hng không đáng k, đn giá giao dch
hoc t sut li nhun gp ca giao dch, nh khu vc kinh t, khu vc đa lý
khác nhau, th trng khác nhau, s khác nhau v quy mô (doanh s, tài sn),
kh nng cnh tranh… iu này làm cho vic xác đnh t sut li nhun thun
theo nguyên tc th trng đm bo tin cy đc tr nên khó khn, cn có hng
dn chi tit v các tiêu chun so sánh.
Vic áp dng các phng pháp xác đnh giá th trng yêu cu d liu
thông tin ca giao dch đc lp mà các thông tin này có th không có sn ti thi

đim din ra ca giao dch liên kt cn so sánh
1.3.2.5 Phng pháp tách li nhun (Profit Split Method- PSM)
Khi các giao dch liên kt có quan h tng h vi nhau, công ty s rt
khó đánh giá mi giao dch mt cách đc lp. Tng t nh vy, các thành viên
trong tp đoàn có th quyt đnh thành lp mt hình thc hp danh (partnership)
và thng nht chia s li nhun. Do đó, phng pháp tách li nhun này nhm
hng ti vic loi tr tác đng ca nhng điu kin đc bit lên li nhun ca
giao dch liên kt bng cách xác đnh mc chia li nhun mà các thành viên l ra
s đc nhn khi thc hin nhng giao dch trên.
Phng pháp tách li nhun trc tiên nhn din li nhun s đc tách
cho các công ty liên kt trong giao dch, sau đó, tách li nhun đó cho các công
ty liên kt cn c trên các c s kinh t hc mà công ty liên kt d tính s đt
đc trong mt hp đng tng t theo giá th trng. Tng li nhun đc
18
nhn din ban đu có th là li nhun tng cng ca các giao dch hoc li nhun
còn li sau khi loi tr phn li nhun không th chia cho bt c công ty liên kt
nào nh li nhun xut phát t nhng giá tr vô hình. Mc đóng góp ca mi
công ty liên kt trong giao dch đc xác đnh cn c theo chc nng hot đng
ca tng công ty.
u đim:
Không cn thit cn c trc tip vào các giao dch so sánh, có th áp dng
trong các trng hp giao dch so sánh gia các công ty đc lp không xác đnh
đc. Vic phân b li nhun da trên s phân chia chc nng gia bn thân các
công ty liên kt.
Mt u đim khác ca phng pháp này là không còn công ty nào trong 1
giao dch liên kt có kt qu li nhun vt tri vì c hai công ty trong giao dch
liên kt đu đc đánh giá và phân b li nhun. iu này có ý ngha quan trng
khi phân tích các đóng góp ca các công ty v tài sn vô hình đc s dng
trong các giao dch liên kt.
Nhc đim

Các d liu bên ngoài đc dùng đ xem xét đánh giá mc đóng góp ca
mi công ty liên kt trong các giao dch liên kt ít liên quan trc tip đn các
giao dch này hn so vi các phng pháp khác.
Mt s nhc đim khác nh c quan thu hay công ty khó có th thu
thp, x lý thông tin t bên liên kt  nc ngoài; các công ty đc lp thng ít
s dng phng pháp tách li nhun đ xác đnh giá giao dch; các khó khn
trong vic tng hp doanh thu, chi phí ca tt c các bên liên kt tham gia vào
giao dch do yêu cu v s sách, chng t trên cn bn chung và thc hin các
điu chnh các khác bit trong hch toán k toán và điu chnh v tin t.
1.4 Quy đnh ca mt s quc gia trong vic áp dng các phng pháp xác
đnh giá th trng
1.4.1 Kinh nghim ca Úc
19
Nguyên tc giá th trng đc quy đnh trong Lut thu thu nhp doanh
nghip ca Úc (Khon 13 Phn III), và C quan thu Úc (Australia Taxation
Office- ATO) có mt s hng dn chi tit (Tax rulings)
Các phng pháp xác đnh giá th trng: Úc áp dng các phng pháp
ch yu nh phng pháp so sánh giá giao dch đc lp (CUP), phng pháp
da vào giá bán ra, phng pháp cng chi phí vào giá vn, phng pháp phân
chia li nhun, phng pháp li nhun thun t giao dch.
ATO đa ra hng dn v vic la chn áp dng phng pháp xác đnh
GTT phù hp nht nh sau