Hoàn thiện hệ thống tài khoản kế toán áp dụng cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.HCM
j



NGUYN TH HNG HNH

HOÀN THIN H THNG TÀI
KHON K TOÁN ÁP DNG CHO
CÁC DOANH NGHIP NH VÀ
VA  VIT NAM

Chuyên ngành:K toán – Kim toán
Mã s:60.34.30




LUN VN THC S

NGI HNG DN: PGS.TS.VÕ VN NH





THÀNH PH H CHÍ MINH – 2010

LI CM N
BA


 hoàn thành lun vn thc s vi tên đ tài: “HOÀN THIN H THNG
TÀI KHON K TOÁN ÁP DNG CHO CÁC DOANH NGHIP NH VÀ
VA  VIT NAM”
Tôi xin chân thành cm n s giúp đ chân thành và nhit tình ca PGS.TS
– VÕ VN NH và quý thy cô giáo khoa k toán - kim toán trng i Hc
Kinh T TPHCM.
Xin chân thành cm n ban lãnh đo các công ty, phòng k toán, các đng
nghip đã h tr, cung cp s liu đ tôi hoàn thành lun vn này .

HC VIÊN
NGUYN TH HNG HNH

DANH MC CÁC T VIT TT
BCTC : Báo cáo tài chính
DN : Doanh nghip
IAS : Chun mc k toán quc t
IASC : U ban xây dng các chun mc k toán quc t
IFRS : Chun mc báo cáo tài chính quc t
VAS : Chun mc k toán Vit Nam
WTO : T chc thng mi th gii
XHCN : Xã hi ch ngha

MC LC
v w
Trang ph bìa
Mc lc
Li cm n
Danh mc các ch vit tt
LI M U 1
Chng 1: TNG QUAN V TÀI KHON VÀ H THNG TÀI KHON ÁP
DNG CHO DOANH NGHIP 4
1.1 Mt s vn đ chung v k toán 4
1.1.1 Bn cht và vai trò ca k toán 4
1.1.2 K toán tài chính và k toán qun tr 6
1.1.3 Quy trình k toán Vit Nam và h thng k toán 8
1.1.3.1 Quy trình k toán 8
1.1.3.2 H thng k toán 9
1.2 Tài khon và h thng tài khon k toán 10
1.2.1 Tài khon k toán 10
1.2.2 H thng tài khon k toán 11
1.3 H thng tài khon k toán  mt s quc gia 13
1.3.1 H thng tài khon k toán  Anh, M 13
1.3.2 H thng tài khon k toán  Pháp, Nga 13
1.4 Vn đ vn dng h thng tài khon  các doanh nghip nh và va 15
1.4.1 Tng quan v doanh nghip nh và va 15
1.4.2 c đim v quy mô và qun lý ca doanh nghip nh và va 19
1.4.3 Vn dng h thng tài khon theo yêu cu cung cp thông tin 20
Kt Lun Chng 1 20

Chng 2: THC TRNG H THNG TÀI KHON K TOÁN ÁP DNG
CHO DOANH NGHIP NH VÀ VA  VIT NAM 22

2.1 Gii thiu tng quát v tình hình hot đng và qun lý ca doanh nghip nh và
va  Vit Nam 22
2.1.1 Vai trò ca doanh nghip va và nh  Vit Nam 22
2.1.2 Tình hình hot đng ca d doanh nghip nh và va trong thi gian qua 23
2.1.3 Tình hình qun lý ca các doanh nghip nh và va trong thi gian qua 25
2.2 Gii thiu h thng tài khon áp dng cho doanh nghip nh và va 26
2.2.1 H thng k toán áp dng cho doanh nghip nh và va 29
2.2.2 H thng tài khon k toán 31
2.3 Tình hình vn dng h thng k toán hin hành  các DNNVV 34
2.3.1 Tình hình thc t (kho sát) 34
2.3.1.1 Ni dung kho sát thc t 34
2.3.1.2 Nhn xét kt qu kho sát 36
2.3.2 ánh giá 37
2.3.2.1 u đim 37
2.3.2.2 Hn ch 38
2.3.3 Các nguyên nhân ca nhng hn ch 39
Kt Lun Chng 2 41
Chng 3: MT S GII PHÁP  HOÀN THIN H THNG TÀI
KHON ÁP DNG CHO DOANH NGHIP NH VÀ VA  VIT NAM
3.1 Quan đim và nguyên tc hình thành 42
3.1.1 Quan đim 42
3.1.1.1 Phù hp vi môi trng pháp lý và kinh doanh 42
3.1.1.2 Phù hp vi s phát trin v hi nhp 42
3.1.1.3 Phù hp vi tin hc hoá k toán 43
3.1.1.4 Thích ng vi s phát trin và chuyn đi quy mô ca các loi hình doanh
nghip  Vit Nam 44
3.1.2 Nguyên tc 45

3.1.2.1 Thng nht 45
3.1.2.2 ng b 46

3.1.2.3 Gn kt thông tin k toán tài chính và k toán qun tr 46
3.2 Các gii pháp hoàn thin h thng k toán áp dng cho doanh nghip nh và
va 47
3.2.1 Gii pháp v phân loi và sp xp tài khon 48
3.2.2 Gii pháp v thay đi, b sung tài khon 52
3.2.3 Gii pháp v tài khon phc v cho k toán qun tr 62
3.3 Các gii pháp khác có liên quan 63
3.3.1 Chng t 63
3.3.2 Hình thc k toán 64
3.3.3 H thng báo cáo tài chính 65
3.3.4 Gii pháp v ng dng công ngh thông tin 67
3.4 Mt s kin ngh 69
3.4.1 Nhà nc 69
3.4.1.1 Lut k toán 69
3.4.1.2 Chun mc k toán 70
3.4.1.3 Ch đ k toán 71
3.4.2 Doanh nghip 71
3.5 ánh giá tính kh thi và nhng hn ch ca đ tài 73
3.5.1 Tính kh thi ca đ tài 73
3.5.2 Nhng hn ch ca đ tài 74
Kt Lun Chng 3 75
Kt Lun Chung  Tài 77
TÀI LIU THAM KHO
PH LC
PHIU THM DÒ Ý KIN
DANH SÁCH DOANH NGHIP KHO SÁT

1
LI M U
Tính cp thit khi chn đ tài:

Trong bi cnh nn kinh t toàn cu vn còn trong giai đon khng hong, nhiu
bin đng thì nn kinh t th trng đnh hng XHCN ca nc ta hin nay
cng không nm ngoài xu hng chung ca th gii, nht là khi chúng ta đã là
thành viên ca WTO.
ng trc tình hình kinh t nh hin nay, c hi và thách thc song song tn ti
vi nhau thì kh nng cnh tranh ca các doanh nghip ngày càng gay gt, khc
lit. Bên cnh vn đ thiu vn kinh doanh, mt lý do không kém phn quan
trng đó là s hn ch v trình đ qun lý. S sng còn và thành đt ca doanh
nghip ph thuc rt nhiu vào công tác qun lý doanh nghip. Vì vy k toán
tr thành mt b phn quan trng giúp h tr công vic qun lý kinh doanh trong
phm vi ca quc gia và c th gii.
H thng k toán Vit Nam do đó cng cn có s đi mi và hoàn thin cho phù
hp vi xu hng chung ca quc t. Làm th nào đ các chun mc k toán
Vit Nam gn vi các chun mc k toán quc t; các báo cáo tài chính ti các
công ty phi đc chun b đy đ, chuyên nghip, tính minh bch phi đc chú
trng nhm nâng cao trách nhim pháp lý ca công ty, cng nh đ thu vn
đu t ca nc ngoài vào Vit Nam.
Hoàn thin h thng tài khon k toán áp dng cho các doanh nghip nh và va
 Vit Nam không ch đem li li ích cho bn thân ch doanh nghip, ni b
công ty, b phn k toán doanh nghip mà còn cho các đi tng s dng thông
tin khác. Thông tin cung cp trên báo cáo tài chính là mt trong nhng thông tin
quan trng giúp cho các đi tng s dng ra quyt đnh thích hp. Nhng ngi
s dng báo cáo tài chính có th đánh giá khái quát tình hình tài chính ca công
ty, nhng ngi này cn phi bit trin vng v thu nhp ca công ty nh th

nào? công ty có vng mnh tài chính hay không? kh nng và trách nhim thanh
toán nh th nào? Thông tin ca báo cáo tài chính là cn c quan trng cho vic
đ ra các quyt đnh v qun lý, điu hành hot đng sn xut kinh doanh, hoc

2
đu t vào công ty ca các ch doanh nghip, ch s hu, các ch n hin ti và
tng lai ca công ty.
 có đc mt báo cáo tài chính chuyn nghip, cht lng cao, đáng tin cy v
s liu tài chính, đáp ng tt yêu cu ca đi tng s dng thông tin thì vic
hch toán cho tng tài khon khi nghip v kinh t phát sinh là khâu bt đu và
là khâu quan trng nht. Chính vì nhng lý do này mà tác gi chn đ tài cho
lun vn cao hc ca mình “Hoàn thin h thng tài khon k toán áp dng cho
các doanh nghip nh và va  Vit Nam” .
Mc đích nghiên cu lun vn:

Mc đích nghiên cu ca đ tài là nhm hng đn s thng nht trong công tác
hch toán các tài khon k toán ca các doanh nghip đ đm bo s đy đ,
minh bch trong các báo cáo k toán bng cách tip cn các nghiên cu trc
đây, và nghiên cu thc trng ti các doanh nghip nhm đa ra các gii pháp
hoàn thin t chc công tác k toán c th là hoàn thin h thng tài khon và
cách hch toán vào tài khon đ phc v cho vic lp, trình bày, kim tra, phân
tích và báo cáo tài chính  các doanh nghip nh và va  Vit Nam.
i tng và phm vi nghiên cu:

-  tài gii hn trong vic t chc hoàn thin h thng tài khon k toán ti
các doanh nghip nh và va  Vit Nam. Bên cnh đó còn b sung, hoàn thin
h thng chng t, s sách; h thng báo cáo tài chính; ch đ k toán; lut k
toán; chun mc k toán.
-  tài tp trung nghiên cu và gii quyt nhng vn đ ch yu:
* Nghiên cu mt s lý lun chung ca h thng k toán doanh nghip nh và

va
* Nghiên cu công tác k toán  mt s đn v trên đa bàn Thành ph H Chí
Minh thông qua vic nghiên cu trên internet, din đàn k toán, tp chí, sách
báo, kho sát thc t, sau đó vn dng kt qu kho sát đánh giá u, nhc
đim ca h thng k toán các doanh nghip nh và va.

3
*  xut nhng gii pháp nhm giúp h thng tài khon k toán ngày càng
hoàn thin hn, phc v cho công tác k toán đn gin, d hiu, d thc hin và
giúp các ch doanh nghip ra quyt đnh kinh t phù hp và kp thi.
Phng pháp nghiên cu:

Tác gi ch yu s dng các phng pháp đnh tính bao gm: phng pháp so
sánh, đi chiu, kho sát thc t, thng kê toán hc, phân tích, phng vn, …
Nhng đóng góp ca lun vn:

- Tng quan v h thng tài khon, và vn đ vn dng h thng tài khon ca
các doanh nghip nh và va hin nay.
- Tìm hiu thc trng v tình hình hot đng và qun lý ca doanh nghip nh và
va  Vit Nam, cng nh tình hình vn dng h thng tài khon k toán hin
hành trong công tác k toán ca các doanh nghip nh và va hin nay.
- Các gii pháp nhm hoàn thin h thng tài khon áp dng cho doanh nghip
nh và va  Vit Nam đ giúp b phn k toán  tng doanh nghip nói riêng,
và các doanh nghip nh và va  Vit Nam nói chung có cn c đ lp đc
nhng báo cáo tài chính có cht lng cao đáp ng đc yêu cu s dng thông
tin ca các đi tng.
B cc ca lun vn:

Cùng vi phn gii thiu m đu và kt lun, ni dung ca đ tài gm 3 chng
trình bày trên 74 trang và 6 ph lc đ minh ho cho đ tài.

Chng I: Tng quan v tài khon và h thng tài khon áp dng cho doanh
nghip
Chng II: Thc trng h thng tài khon k toán áp dng cho doanh nghip nh
và va  Vit Nam
Chng III: Mt s gii pháp đ hoàn thin h thng tài khon áp dng cho
doanh nghip nh và va  Vit Nam




4
Chng 1: TNG QUAN V TÀI KHON VÀ H THNG TÀI KHON
ÁP DNG CHO DOANH NGHIP
1.1 Mt s vn đ chung v k toán
1.1.1 Bn cht và vai trò ca k toán
Bn cht ca k toán:
K toán là mt khoa hc liên quan đn vic ghi nhn, phân loi, tng hp và tính
toán kt qu ca các hot đng kinh t tài chính nhm cung cp thông tin cho các
đi tng trong và ngoài doanh nghip trong các quyt đnh qun lý, điu hành,
đu t
K toán gm nhng công vic tính toán và ghi chép bng con s đ phn nh và
kim tra mt cách toàn din, liên tc các hot đng sn xut kinh doanh nhm
xác đnh s tn ti và hiu qu s dng các loi tài sn ca doanh nghip.
Do đó, k toán, v mt bn cht chính là mt h thng đo lng, x lý và truyn
đt nhng thông tin có ích cho các quyt đnh kinh t. Cng có th nói, k toán là
trung tâm thông tin kinh t tài chính ca h thng thông tin qun lý, nó giúp cho
các nhà qun lý, các nhà kinh doanh có kh nng xem xét toàn din v hot đng
ca đn v kinh t.
Vai trò ca k toán:
 điu hành và qun lý đc toàn b hot đng kinh doanh  doanh nghip mt

cách có hiu qu cao nht, các nhà qun lý doanh nghip phi nm bt đc kp
thi, chính xác các thông tin kinh t v các hot đng đó, bao gm “chi phí đu
vào” và “kt qu đu ra”. Tt c nhng thông tin kinh t liên quan đn quá trình
hot đng ca doanh nghip đc k toán vi chc nng phn ánh và kim tra đ
thu nhn, x lý và tng kt mt cách kp thi, chính xác bng mt h thng các
phng pháp khoa hc ca mình. Trên c s đó cung cp nhng thông tin chính
xác, cn thit cho vic ra quyt đnh, các phng án kinh doanh ti u ca ch
doanh nghip. Là mt khoa hc v qun lý kinh t và là b phn cu thành ca
h thng lý lun qun lý kinh t tài chính, vai trò ca k toán đc th hin nh
sau:

5
Th nht, k toán vi chc nng ca mình s cung cp đy đ toàn b thông tin
v hot đng kinh t tài chính  đn v, nhm giúp ch doanh nghip điu hành
và qun lý các hot đng các hot đng kinh t tài chính  đn v đt hiu qu
cao.
Th hai, k toán phn ánh đy đ toàn b tài sn hin có cng nh s vn đng
ca tài sn  đn v, qua đó giúp các doanh nghip qun lý cht ch tài sn và
bo v đc tài sn ca mình, nhm nâng cao hiu qu ca vic s dng tài sn
đó.
Th ba, k toán phn ánh đc đy đ các khon chi phí b ra trong quá trình
sn xut kinh doanh cng nh kt qu ca quá trình đó đem li nhm kim tra
đc vic thc hin nguyên tc t bù đp chi phí và có lãi trong kinh doanh.
Th t, k toán phn ánh đc c th tng loi ngun vn, tng loi tài sn, giúp
cho vic kim tra, giám sát tính hiu qu trong vic s dng vn và tính ch
đng trong kinh doanh.
Th nm, k toán phn ánh đc kt qu lao đng ca ngi lao đng, giúp cho
vic khuyn khích li ích vt cht và xác đnh trách nhim vt cht đi vi ngi
lao đng mt cách rõ ràng, nhm khuyn khích ngi lao đng nâng cao nng
sut lao đng.

¬ i vi Nhà nc, k toán là công c quan trng đ tính toán, xây dng và
kim tra vic chp hành ngân sách Nhà nc, đ điu hành và qun lý nn kinh
t.
- Nh s liu k toán, Nhà nc theo dõi đc s phát trin ca các ngành sn
xut kinh doanh t đó tng hp đc s phát trin ca nn kinh t quc gia.
- Nh s liu k toán, Nhà nc tìm ra cách tính thu tt nht hn ch tht thu
thu, hn ch sai lm trong chính sách thu.
¬ i vi doanh nghip và nhng nhà qun lý doanh nghip, k toán giúp doanh
nghip theo dõi thng xuyên tình hình hot đng sn xut kinh doanh ca
doanh nghip.

6
- Nh s liu k toán làm c s cho doanh nghip hoch đnh chin lc kinh
doanh cho tng giai đon, tng thi k.
- Nh s liu k toán giúp cho nhà qun lý điu hòa tình hình tài chính ca doanh
nghip, giúp ch doanh nghip ra các quyt đnh qun lý ti u, có hiu qu cao.
¬ i vi các nhà đu t, các c đông, các khách hàng, các nhà cung cp… k
toán s giúp cho h la chn các mi quan h phù hp nht đ quyt đnh các
vn đ đu t, góp vn, mua hàng hay bán hàng đem li hiu qu cao nht.
Nh vy, k toán đóng mt vai trò rt quan trng là mt công c đc lc phc v
công tác qun lý ca đn v, đng thi, k toán cng có vai trò quan trng đi
vi các đi tng có nhu cu s dng thông tin k toán ca đn v.
Tóm li, vai trò ca k toán là to ra thông tin v s kin kinh t phát sinh t các
hot đng ca doanh nghip. Kt qu ca k toán đc trình bày tt nht bi mô
hình thông tin, và đc trình bày trên các báo cáo tài chính, vi nhng ghi chú,
gii trình ca quá trình lp báo cáo tài chính và nhng thông tin khác ca doanh
nghip.
1.1.2 K toán tài chính và k toán qun tr
Xut phát t yêu cu cung cp thông tin và đc đim ca nhng thông tin đc
cung cp cho các đi tng khác nhau, k toán phân bit thành hai phân h: k

toán tài chính và k toán qun tr.
K toán tài chính là k toán phn ánh hin trng và s bin đng v vn, tài sn
ca doanh nghip di dng tng quát hay nói cách khác là phn ánh các dòng
vt cht và dòng tin t trong quá trình hot đng ca doanh nghip. Sn phm
ca k toán tài chính là các báo cáo tài chính.
Thông tin ca k toán tài chính là thông tin quá kh, phn ánh nhng s kin đã
xy ra, thông tin cung cp gn vi phm vi toàn doanh nghip do đó đòi hi đ
tin cy cao, mang tính pháp lnh. Ngoài vic đc s dng cho ban lãnh đo
doanh nghip còn đc s dng đ cung cp cho các đi tng bên ngoài nh:
các nhà đu t, ngân hàng, c quan thu, c quan tài chính, c quan thng kê.

7
K toán qun tr đa ra tt c các thông tin kinh t đã đc đo lng x lý và
cung cp cho ban lãnh đo doanh nghip đ điu hành hot đng sn xut kinh
doanh, hay nói cách khác k toán qun tr giúp ban lãnh đo doanh nghip cân
nhc và quyt đnh la chn mt trong nhng phng án có hiu qu kinh t cao
nht: phi sn xut nhng sn phm nào, sn xut bng cách nào, bán các sn
phm đó bng cách nào, theo giá nào, làm th nào đ s dng có hiu qu các
ngun lc và phát trin kh nng sn xut.
 phân bit k toán tài chính và k toán qun tr, có th da vào nhng đc
đim c bn sau:
Tiêu thc phân bit K toán tài chính K toán qun tr
c đim ca thông
tin
Phi khách quan và có th thm
tra
Thông tin thích hp và linh
hot phù hp vi vn đ
cn gii quyt
Thc đo s dng Ch yu là thc đo giá tr C giá tr và hin vt, thi

gian
Các nguyên tc s
dng trong vic lp
báo cáo
Phi tuân th các nguyên tc k
toán chung đã đc tha nhn,
mang tính bt buc
Doanh nghip t xây dng,
t trin khai, có tính linh
hot, không mang tính pháp
lnh
Ngi s dng thông
tin
Các thành phn bên ngoài
doanh nghip nh các t chc
tín dng; đi th cnh tranh;
nhà cung cp vt t, hàng hóa,
ngi đu t tài chính; ngi
lao đng v.v
Các thành phn bên trong
công ty: Giám đc, qun lý
hi đng qun tr, các giám
sát viên, qun đc.
Các báo cáo k toán
ch yu
• Bng cân đi k toán
• Báo cáo kt qu kinh
doanh
• Báo cáo tình hình
thc hin

8
• Báo cáo lu chuyn tin
t
• Thuyt minh báo cáo tài
chính
• Báo cáo phân tích
K báo cáo quý, nm ngày, tun, tháng, quý, nm
Phm vi thông tin Toàn doanh nghip Gn vi các b phn trc
thuc doanh nghip
Trng tâm thông tin Chính xác, khách quan, tng
th
Kp thi, thích hp, linh
đng, ít chú ý đn đ chính
xác.

K toán tài chính và k toán qun tr có mi liên h mt thit trong quá trình t
chc thc hin và cung cp thông tin. Hai loi k toán này to nên liên kt đ
thông tin k toán đc cung cp xuyên sut, th hin đc nhng s kin kinh t
đã, đang và s xy ra trong hot đng sn xut, kinh doanh ca doanh nghip.
1.1.3 Quy trình k toán và h thng k toán
1.1.3.1 Quy trình k toán
Vic thu thp, phân loi, x lý và tng hp thông tin đòi hi k toán phi gn kt
nhiu hình thc ghi nhn thông tin li vi nhau trong đó có thông tin ri rc gn
lin vi tng nghip v kinh t phát sinh, thông tin đc phân loi theo thi gian
phát sinh ca tng đi tng k toán và thông tin tng hp tình hình tài sn cng
nh tình hình và kt qu hot đng kinh doanh ca doanh nghip.
Xét theo quy trình thc hin thì k toán bao gm 3 giai đon: giai đon lp chng
t, giai đon ghi s k toán và giai đon lp báo cáo k toán. Lp chng t là giai
đon đu đ k toán thc hin ghi nhn thông tin đu vào gn lin tng nghip

v kinh t phát sinh, và là c s cho vic ghi s k toán. Ghi s k toán là giai
đon k tip đ thc hin vic phân loi tng nghip v kinh t phát sinh theo
trình t thi gian ca đi tng k toán có liên quan đ phn ánh khi lng

9
nghip v kinh t phát sinh theo thi gian, và s bin đng ca đi tng k toán
trong quá trình hot đng kinh doanh ca doanh nghip. Lp báo cáo k toán là
giai đon cui cùng ca vic tng hp thông tin t các s k toán khác nhau
nhm phn ánh tình hình tài chính, tình hình kinh doanh, các tình hình khác liên
quan đn hot đng kinh doanh ca doanh nghip.
Có th thy rng t các thông tin ri rc, k toán phi tng hp tt c li đ to ra
mt thông tin liên kt c th là báo cáo tài chính, nhm mô t tng th quá trình
hot đng kinh doanh ca doanh nghip, qua đó giúp cho các đi tng s dng
thông tin nm bt đc tình hình hot đng kinh doanh ca doanh nghip làm c
s cho vic phân tích, kim tra, đánh giá và ra quyt đnh kp thi.
Trong quá trình x lý thông tin thì h thng tài khon k toán đc s dng đ
thc hin vic phân loi, sp xp và x lý thông tin ca tng nghip v kinh t
phát sinh. Các tài khon k toán luôn gn lin vi h thng s k toán, và đc
th hin trên s k toán dù làm bng th công hay bng máy. S k toán là hình
thc ghi nhn thông tin k toán gn lin vi tài khon k toán là ngun s liu
lp ra các báo cáo k toán.
1.1.3.2 H thng k toán
Nhm đáp ng nhu cu thc hin chc nng qun tr và nhu cu s dng thông
tin ca các đi tng liên quan thông qua báo cáo tài chính thì h thng thông tin
ca k toán phi đm bo chính xác, đy đ và kp thi.
H thng k toán đc cu thành bi:
¬
H thng chng t k toán
Chng t k toán đc dùng đ ghi s k toán và phi đáp ng đc các yêu cu
nht đnh đ cung cp thông tin ban đu cho vic ghi chép k toán. Do phn ánh

nhiu mi quan h khác nhau trong doanh nghip nên chng t k toán thng
đc lng ghép các yu t pháp lý và các yu t qun lý ca ni b doanh
nghip. Tuy nhiên dù  khía cnh nào thì chng t k toán cng phi đáp ng
đy đ các tiêu chun: tính đy đ, tính kim soát đ đm bo tính pháp lý, trách
nhim gia các đi tng có liên quan.

10
¬
H thng tài khon k toán:
H thng tài khon k toán là tp hp tt c các tài khon đc doanh nghip s
dng đ x lý các nghip v kinh t phát sinh. H thng tài khon thuc h thng
x lý thông tin gn vi tng đi tng k toán đ cung cp thông tin v s hin
din và tình hình bin đng ca tng đi tng k toán trong hot đng ca
doanh nghip.
¬
H thng s k toán:
S k toán là hình thc ghi nhn thông tin v nghip v kinh t, v tng đi
tng k toán theo th t thi gian phát sinh, và theo s phân loi ni dung
nghip v đ cung cp thông tin v s hin có và tình hình bin đng ca các đi
tng k toán doanh nghip. T chc h thng s k toán đ theo dõi, ghi chép,
h thng và lu tr toàn b các nghip v kinh t tài chính phát sinh theo ni
dung kinh t và theo trình t thi gian liên quan đn hot đng ca doanh nghip.
¬
H thng báo cáo k toán:
Báo cáo k toán là sn phm ca công tác k toán, là ngun thông tin mà k toán
phi có trách nhim to ra và cung cp cho các đi tng s dng.
Báo cáo k toán bao gm hai phân h: h báo cáo tài chính và h thng k toán
qun tr.
 lp đc mt báo cáo có cht lng cao thì vic vn dng h thng tài khon
k toán có ý ngha ht sc quan trng. Thông qua h thng tài khon, k toán t

chc, vn dng cho phù hp vi đc đim, quy mô doanh nghip đ to ra đc
nhng s liu cn thit cho vic lp các báo cáo.
Cht lng và hiu qu ca công tác k toán đc đánh giá qua cht lng ca
h thng báo cáo k toán. Do đó, vic vn dng h thng tài khon k toán đc
đt lên hàng đu, là nhim v trng tâm trong công tác k toán ca doanh nghip.
1.2 Tài khon và h thng tài khon k toán
1.2.1 Tài khon k toán
Tài khon k toán là mt phng pháp k toán dùng đ phân loi và h thng hoá
các nghip v kinh t, tài chính phát sinh theo ni dung kinh t. Tài khon k toán

11
phn ánh và kim tra thng xuyên, liên tc có h thng tình hình vn đng ca
kinh phí và s dng kinh phí  các đn v kinh doanh và các đn v hành chính s
nghip.
c đim c bn v phng pháp tài khon:
• V hình thc: Là s k toán tng hp đ ghi chép v s hin có cng nh
s bin đng ca tng đi tng k toán trên c s phân loi các nghip
v kinh t phát sinh theo các tiêu thc nht đnh.
• V ni dung: Phn ánh mt cách thng xuyên và liên tc s bin đng
ca tng đi tng k toán trong quá trình hot đng ca đn v.
• V chc nng: kim tra, giám sát mt cách thng xuyên và kp thi tình
hình s dng ca tng loi tài sn, tng loi ngun vn, và tình hình hot
đng ca đn v k toán.
Tài khon k toán đc m cho tng đi tng k toán có ni dung kinh t riêng
bit. Toàn b các tài khon k toán s dng trong k toán hình thành h thng tài
khon k toán. Nhà nc Vit Nam đã quy đnh thng nht h thng tài khon k
toán áp dng cho tt c các doanh nghip thuc mi lnh vc, mi thành phn
kinh t trong c nc t 1.1.1996 và h thng tài khon k toán áp dng cho tt
c các đn v hành chính s nghip trong c nc t 1.1.1997 phù hp vi thi
đim bt đu có hiu lc ca Lut ngân sách Nhà nc. H thng tài khon k

toán doanh nghip đc chia thành 9 loi; h thng tài khon k toán hành chính
s nghip đc chia thành 6 loi và 1 loi tài khon ngoài bng. Vic ghi chép
vào tài khon k toán cn c vào chng t ban đu, nh đó tính đc các ch tiêu
hot đng kinh t ca đn v. Vic phn ánh các nghip v kinh t và tài chính
đc tin hành bng phng pháp ghi s kép, đm bo kh nng kim tra tính
đúng đn ca ghi s k toán. Di dng biu, tài khon k toán có hai phn: bên
n (bên trái) và bên có (bên phi). Các tài khon k toán đc chia thành các tài
khon thuc tài sn n (tài khon phn ánh ngun vn) và tài khon thuc tài sn
có (tài khon phn ánh vn).

12
1.2.2 H thng tài khon k toán:
* H thng tài khon k toán là tp hp tt c các tài khon đc doanh nghip
s dng đ x lý các nghip v kinh t phát sinh trong doanh nghip.
 Vit Nam h thng tài khon k toán đc B Tài Chính quy đnh thng nht
v s lng, tên gi, s hiu, công dng, ni dung phn ánh, quan h đi ng
gia các tài khon vi nhau.
* Ni dung quy đnh bao gm:
1. Tài khon k toán dùng đ phân loi và h thng hoá các nghip v kinh t, tài
chính theo ni dung kinh t.
H thng tài khon k toán doanh nghip bao gm các tài khon cp 1, tài khon
cp 2, tài khon trong Bng cân đi k toán và tài khon ngoài Bng cân đi k
toán theo quy đnh trong ch đ này.
2. Các doanh nghip, công ty, tng công ty cn c vào h thng tài khon k toán
quy đnh trong Ch đ k toán doanh nghip, tin hành nghiên cu, vn dng và
chi tit hoá h thng tài khon k toán phù hp vi đc đim sn xut, kinh
doanh, yêu cu qun lý ca tng ngành và tng đn v, nhng phi phù hp vi
ni dung, kt cu và phng pháp hch toán ca các tài khon tng hp tng
ng.
3. Trng hp doanh nghip, công ty, tng công ty cn b sung tài khon cp 1,

cp 2 hoc sa đi tài khon cp 1, cp 2 v tên, ký hiu, ni dung và phng
pháp hch toán các nghip v kinh t phát sinh đc thù phi đc s chp thun
bng vn bn ca B Tài Chính trc khi thc hin.
4. Các doanh nghip, công ty, tng công ty có th m thêm các tài khon cp 2
và các tài khon cp 3 đi vi nhng tài khon không có quy đnh tài khon cp
2, tài khon cp 3 ti danh mc h thng tài khon k toán doanh nghip đã quy
đnh trong Quyt đnh này nhm phc v yêu cu qun lý ca doanh nghip mà
không phi đ ngh B Tài Chính chp thun.
* H thng tài khon k toán hin hành bao gm các loi tài khon sau:

13
- Loi tài khon 1: Tài sn ngn hn
- Loi tài khon 2: Tài sn dài hn
- Loi tài khon 3: N phi tr
- Loi tài khon 4: Ngun vn ch s hu
- Loi tài khon 5: Doanh thu
- Loi tài khon 6: Chi phí sn xut, kinh doanh
- Loi tài khon 7: Thu nhp khác
- Loi tài khon 8: Chi phí khác
- Loi tài khon 9: Xác đnh kt qu kinh doanh
- Loi tài khon 0: Các tài khon ngoài bng (xem h thng tài khon  ph lc
s 1)
1.3 H thng tài khon k toán  mt s quc gia
1.3.1 H thng tài khon k toán  Anh, M
i vi mt s quc gia trên th gii đin hình là Anh, M thì li không có mt
h thng tài khon k toán thng nht v tên gi và s hiu bt buc s dng
trong các doanh nghip. Thc t các doanh nghip cn c vào lnh vc kinh
doanh, qui mô ca doanh nghip, và yêu cu qun lý đ la chn các tài khon
s dng riêng cho doanh nghip mình, và t đt tên cng nh s hiu cho các tài
khon. Nguyên tc ca vic đt tên, s hiu tài khon phi phn ánh đc đi

tng cn theo dõi, vic s dng tài khon phi nht quán trong k, nu có s
thay đi phi gii trình lý do và nh hng ca s thay đi đó đi vi báo cáo tài
chính.
Cn c đ xây dng h thng tài khon k toán là: da trên c s tuân th chun
mc k toán và các nguyên tc k toán chung đc chp nhn, da vào ni dung
kinh t ca đi tng đc phn ánh, da vào mi quan h gia tài khon vi
yêu cu cung cp thông tin cho vic lp h thng báo cáo tài chính và các báo
cáo k toán khác ca doanh nghip.
H thng tài khon k toán xây dng theo xu hng này có u đim là to kh
nng t duy nng đng cho ngi làm k toán trong doanh nghip nhng vn còn

14
mt s nhc đim là gây khó khn trong so sánh, đi chiu, tng hp thông tin,
trong kim tra, kim soát và hng dn nghip v.
1.3.2 H thng tài khon k toán  Pháp, Nga
i din cho nhóm quy đnh v h thng tài khon thng nht là Pháp và Nga
H thng k toán Pháp: có thit lp mt h thng tài khon k toán thng nht.
H thng tài khon k toán đu tiên ca Pháp đc ban hành nm 1947, sau đó
đc sa đi, b sung vào các nm 1957, 1982, 1986, 2000… Trong đó các tài
khon k toán đc chia thành 9 loi:
* Tài khon loi 1 đn loi 8: thuc k toán tng quát phn ánh toàn b tài sn,
vt t, tin vn, tình hình mua bán, chi phí, thu nhp, tính toán kt qu  dng
tng quát, là c s đ lp báo cáo tài chính.
* Tài khon loi 9: thuc k toán phân tích chi phí, giá thành, kt qu kinh doanh
ca tng loi hàng, tng ngành hot đng, là phng tin giúp Ban Giám đc
kim soát mt cách có hiu qu tình hình hot đng kinh doanh ti doanh nghip
mình.
H thng k toán Nga: B Tài Chính Cng Hòa Liên Bang Nga cng thit lp
và ban hành mt h thng tài khon k toán thng nht mi áp dng cho các
doanh nghip t ngày 01/01/2001 vi các đc đim:

- Các đi tng k toán không phân tích theo ngn hn hay dài hn
- Không tách bit k toán tài chính, k toán qun tr, có các tài khon dùng đ
hch toán chi phí phc v cho vic tính giá thành.
- Loi b nhiu tài khon chi tit nhm tng tính linh hot ca h thng khi vn
dng trong thc tin, ch yu lu gi nhng tài khon chi tit theo yêu cu ca
c quan thu.
Hin ti h thng tài khon k toán Vit Nam đc xây dng và quy đnh cht
ch tng t vi các nc thuc nhóm quy đnh v h thng tài khon thng
nht. H thng tài khon k toán  nhóm này có u đim là to nên tính thng
nht cao, thun li trong kim tra, kim soát và hng dn nghip v, tuy nhiên
li có nhc đim là quá cng nhc, hn ch tính ch đng, linh hot ca doanh

15
nghip trong vic s dng h thng k toán, cng nh trong công tác t chc b
máy k toán.
Vic k tha u đim ca hai nhóm trên đ kt hp, và hoàn thin cho h thng
k toán nói chung, và h thng tài khon k toán nói riêng là vic cn nghiên cu
và thc hin.
1.4 Vn đ vn dng h thng tài khon  các doanh nghip nh và va 
Vit Nam
1.4.1 Tng quan v doanh nghip nh và va
Khái nim doanh nghip nh và va hin nay không thng nht gia các quc
gia trên th gii do mi quc gia đu có tiêu chí riêng đ phân loi doanh nghip.
Ngoài ra, tiêu chun ca doanh nghip nh và va  mt quc gia c th hin ti
có th khác bit so vi các tiêu chun doanh nghip nh và va ca h vào thi
k trc.
Trên th gii
Theo cách hiu thông thng, doanh nghip nh và va là nhng doanh nghip
có quy mô nh v mt vn, lao đng hay doanh thu. Cn c vào quy mô, doanh
nghip nh và va có th chia thành ba loi là doanh nghip siêu nh, doanh

nghip nh và doanh nghip va.
- Theo tiêu chí ca Ngân hàng th gii: doanh nghip siêu nh là doanh nghip
có s lng lao đng di 10 ngi, doanh nghip nh có s lng lao đng t
10 đn di 50 ngi, còn doanh nghip va có t 50 đn 300 lao đng.
- Ti các quc gia thuc cng đng chung Châu âu (EU) tiêu chí đ phân loi các
doanh nghip thành siêu nh, nh và va là:
Tiêu chí Va Nh Siêu nh
S lng lao đng ti đa 250 50 10
Tng doanh thu ti đa (triu đôla M) 50 10 2
Tng tài sn ti đa (triu đôla M) 43 10 2
Ngun: www.europa.eu.int

16
- Ti Hoa K, doanh nghip nh và va đc đnh ngha nh sau: “Là mt doanh
nghip có quyn s hu đc lp, hot đng đc lp và không phi là thành phn
ni tri ca mt ngành công nghip”. S lng lao đng đc xem là tiêu chí đ
phân loi quy mô doanh nghip. Các doanh nghip có s lao đng nh hn 100
ngi đc gi là doanh nghip nh, các doanh nghip có s lao đng nh hn
500 ngi đc gi là doanh nghip va. Ngoài s lao đng, ngành ngh hot
đng cng đc xem là tiêu chí đ phân loi quy mô doanh nghip. Ví d, mt
doanh nghip  Hoa K đc xem là doanh nghip nh phi đáp ng mt trong
hai điu kin sau:
Ngành Doanh thu hàng
nm
S lng lao
đng ti đa
Nông lâm ng nghip $ 500.000 9
Kin trúc, thit k, xây dng $ 2.000.000 30
Giáo dc, tài chính, bo him, bt đng sn $ 1.000.000 9
Ch to, sn xut $ 2.000.000 99

Ngun: KPMG’s Department ( 07/2009), IASB Issues Simplified Version of
IFRS that U.S. Nonpublic companies may use.
− Ti Hàn Quc: tiêu chun chung ca doanh nghip nh và va là doanh
nghip có s nhân viên di 300 ngi, tng vn không quá 8 t Won. Song,
đi vi mi ngành, mi lnh vc c th khác nhau, có tiêu chí không hoàn
toàn ging nhau. Ví d:
DN vaDN nh DN siêu nh
Ngành ngh
S lng lao
đ

n
g
Vn và doanh
thu
S lng lao
đ

n
g

S lng lao
đ

n
g
Sn xut, ch to < 300 ngiVn ≤ 8 t Won < 50 ngi < 10 ngi
Khai khoán, Xây
dng, Giao thông
v


n ti
< 300 ngiVn ≤ 3 t Won < 50 ngi < 10 ngi

17
Khách sn, vin
thôn
g,
b

nh vi

n
< 300 ngi Doanh thu ≤ 30
t

Won
< 10 ngi < 5 ngi
Nhiên liu, ngh
cá, đin, gas, nc
< 200 ngi Doanh thu ≤ 20
t Won
< 10 ngi < 5 ngi
Ngun: Asia – Pacific Research and Training Network on Trade (4/2009), Small and
Medium Enterprises Adjustments to Information Technology in Trade Facilitation: The
South Korean Experience.
Bên cnh các tiêu thc mang tính đnh lng đc mi quc gia xác đnh riêng
bit nh trên, các t chc k toán và kim toán quc t cng đa ra các tiêu
chun v doanh nghip nh và va:
- y ban quc t v chun mc kim toán và dch v đm bo (IAASB) vi mc

đích hng dn thc hin chun mc kim toán ti doanh nghip nh và va,
cho rng doanh nghip nh và va có nhng đc đim sau:
o Ch doanh nghip nh và va thng là mt hoc mt vài cá nhân;
o Phm vi hot đng ca doanh nghip nh và va hp và ch kinh doanh
mt hoc mt s mt hàng nht đnh, vì th không th chi phi toàn b th
trng hàng hóa;
o T chc b máy k toán đn gin, b máy k toán ch có mt hoc mt
vài nhân viên (nhiu doanh nghip ch có 2-3 ngi làm k toán).
- y ban chun mc k toán quc t (IASB) vi mc đích xây dng h thng
chun mc k toán quc t đnh ngha doanh nghip nh và va là doanh nghip
mà:
o Không có trách nhim báo cáo cho công chúng nhng phi báo cáo cho
ngi s dng bên ngoài (doanh nghip có trách nhim báo cáo cho công
chúng là nhng doanh nghip có các công c n hoc công c vn đang
đc giao dch trên th trng hay doanh nghip đang trong quá trình
cung cp chúng trên th trng công khai).
o Doanh nghip không kinh doanh mt s ngành ngh sau: ngân hàng, tín
dng, bo him, môi gii chng khoán, qu đu t và ngân hàng đu t.

18
Các đnh ngha trên cho thy mi quc gia có khái nim và thit lp nhng tiêu
chun khác nhau v doanh nghip nh và va. i vi lnh vc k toán, IASB và
IAASB đã đa ra tiêu chun da vào tính cht ngh nghip và đc đim ca
ngi s dng thông tin trên Báo cáo tài chính đ xác đnh doanh nghip nh và
va nhm đt đc hiu qu cao nht trong vic thc hin công tác k toán.
Ti Vit Nam
Khái nim v doanh nghip nh và va  Vit Nam đc tìm thy trong nhiu
quy đnh pháp lý khác nhau. Tuy nhiên, vn cha có s thng nht v tiêu chun
doanh nghip nh và va trong ch đ k toán dành cho doanh nghip nh và
va và trong quy đnh pháp lý liên quan.

Theo Ngh đnh s 56/2009/N-CP ngày 30/06/2009, doanh nghip nh và va
đc đnh ngha nh sau: Doanh nghip nh và va là c s kinh doanh đã đng
ký kinh doanh theo quy đnh pháp lut, đc chia thành ba cp: siêu nh, nh,
va theo quy mô tng ngun vn (tng ngun vn tng đng tng tài sn
đc xác đnh trong Bng cân đi k toán ca doanh nghip) hoc s lao đng
bình quân nm (tng ngun vn là tiêu chí u tiên), c th nh sau:
Quy mô DN siêu nh DN nh DN va
Khu vc S lao đng Tng
ngun vn
S lao
đng
Tng
ngun vn
S lao
đng
Nông, lâm
nghip và
th
y
sn
10 ngi tr
xung
20 t đng
tr xung
T trên 10
ngi đn
200 n
g
i
T trên 20

t đng
đn 100 t


T trên
200 ngi
đn 300
Công
nghip và
xây dng
10 ngi tr
xung
20 t đng
tr xung
T trên 10
ngi đn
200 ngi
T trên 20
t đng
đn 100 t
đn
g

T trên
200 ngi
đn 300
n
g
i
Thng

mi và dch
v
10 ngi tr
xung
10 t đng
tr xung
T trên 10
ngi đn
50 ngi
T trên 10
t đng
đn 50 t
T trên 50
ngi đn
100 ngi

19
đng

Trong khi đó theo Quyt đnh s 48/2006/Q-BTC ngày 14/09/2006 v ch đ
k toán áp dng cho doanh nghip nh và va thì khái nim v doanh nghip nh
và va không đc quy đnh c th.
nh ngha v doanh nghip nh và va theo Ngh đnh 56 (ch yu cn c vào
quy mô vn hoc lao đng) đc s dng đ thc hin các bin pháp, chng
trình tr giúp cho s phát trin ca các doanh nghip nh và va. Trong khi đó,
quyt đnh do B tài chính ban hành v khái nim doanh nghip nh, va và ln
đc s dng khi la chn ch đ k toán áp dng, không hoàn toàn ph thuc
vào quy mô vn hoc lao đng ca doanh nghip mà ph thuc hình thc pháp
lý. Chính vì vy, nu cn c vào quy mô vn hoc lao đng thì s có trng hp
mt doanh nghip đc xp vào thuc loi doanh nghip nh và va, nhng khi

áp dng ch đ k toán doanh nghip nh và va thì không đc xp vào nhóm
này (ví d: nu xét v quy mô vn hoc lao đng thì mt doanh nghip nhà nc
nào đó có th đc xp vào doanh nghip nh và va, nhng xét theo ch đ k
toán thì không đc áp dng ch đ k toán dành cho doanh nghip nh và va).
Tóm li, khái nim doanh nghip nh và va hin nay  các nc trên th gii
ch mang tính cht tng đi c v thi gian ln không gian. Quy mô ca các
doanh nghip nh  M, Nht hay Pháp cng ln hn so vi doanh nghip va 
Vit Nam. Vi cách đnh ngha nh th này cng ch mang tính cht tng đi,
bi mt doanh nghip có tht s nh khi có s lao đng nh hn 500 hay không
thì còn tu thuc vào lnh vc hot đng. Do vy, chúng ta có th hiu doanh
nghip nh là mt doanh nghip hot đng đc lp trong mt lnh vc kinh
doanh nhng không thng tr trong lnh vc kinh doanh ca mình.
1.4.2 c đim v qun lý ca doanh nghip nh và va
Doanh nghip nh và va còn nhiu hn ch v trình đ qun lý và đi tng s
dng thông tin k toán không mang tính cht rng rãi nh các doanh nghip ln.
Do vy, vic xây dng h thng thông tin kinh k nói chung và h thng thông