Xây dựng nội dung và tổ chức kế toán quản trị cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH



PHM NGC TOÀN


XÂY DNG NI DUNG VÀ T CHC K TOÁN QUN
TR CHO CÁC DOANH NGHIP NH VÀ VA
 VIT NAM


Chuyên ngành: K toán
Mã s: 62.34.30.01


LUN ÁN TIN S KINH T


NGI HNG DN KHOA HC
PGS.TS. PHM VN DC



Tp. H Chí Minh - Nm 2010
B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH


PHM NGC TOÀN

XÂY DNG NI DUNG VÀ T CHC K TOÁN QUN
TR CHO CÁC DOANH NGHIP NH VÀ VA
 VIT NAM


Chuyên ngành: K toán
Mã s: 62.34.30.01


LUN ÁN TIN S KINH T


NGI HNG DN KHOA HC:
PGS.TS. PHM VN DC



Tp. H Chí Minh - Nm 2010
LI CAM OAN


Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cu ca riêng tôi.
Các s liu, kt qu nêu trong lun án là trung thc và cha tng đc ai công b
trong bt k mt công trình nào.

Tác gi lun án

Phm Ngc Toàn
LI CÁM N


Tác gi xin bày t lòng bit n chân thành đn PGS.TS Phm Vn Dc,
ngi hng dn khoa hc, đã nhit tình hng dn, đng viên và h tr tác gi
trong sut quá trình thc hin đ tài nghiên cu.
Tác gi xin bày t s cám n chân thành đn các bn bè, đng nghip đã chia
s, giúp đ tác gi hoàn tt lun án này.

Tác gi lun án


I

M
M


c
c


l
l


c
c

Li cam đoan
Li cám n
Mc lc
Danh mc các ch vit tt
Danh mc các bng, s đ, biu đ và hình v Trang
M U 1
CHNG 1: TNG QUAN V K TOÁN QUN TR VÀ T CHC K
TOÁN QUN TR TRONG DOANH NGHIP 5
1.1 Bn cht và vai trò ca k toán qun tr 5
1.1.1 Bn cht ca k toán qun tr 5
1.1.2 Vai trò ca k toán qun tr trong qun lý, điu hành doanh nghip 15
1.2 Ni dung ca k toán qun tr 18
1.2.1 H thng k toán chi phí và qun tr chi phí trong doanh nghip 19
1.2.2 D toán 22
1.2.3 K toán trung tâm trách nhim và đánh giá trách nhim qun lý 29
1.2.4 Thit lp thông tin phc v cho vic ra quyt đnh và d báo 30
1.3 T chc k toán qun tr trong doanh nghip 31
1.3.1 T chc thu thp thông tin ban đu 31
1.3.2 T chc phân loi và x lý thông tin 32
1.3.3 T chc thit lp và cung cp thông tin qua h thng báo cáo k toán
qun tr 33
1.3.4 T chc b máy k toán 34
1.3.5 T chc ng dng tin hc vào k toán qun tr 35
1.4 Kinh nghim t chc k toán qun tr  mt s quc gia và các bài hc kinh
nghim cho Vit nam 37
1.4.1 Khái nim DNNVV trên th gii 37

1.4.2 Tình hình t chc k toán qun tr  mt s quc gia và nhng bài hc
kinh nghim cho Vit Nam. 38
KT LUN CHNG 1 47
II

CHNG 2: THC TRNG K TOÁN QUN TR  CÁC DOANH NGHIP
NH VÀ VA  VIT NAM 48
2.1 Hot đng kinh doanh và công tác qun lý  các DNNVV  Vit Nam 48
2.1.1 Tình hình chung v DNNVV  Vit Nam 48
2.1.2 Hot đng kinh doanh  các DNNVV  Vit Nam 51
2.1.3 Tình hình và yêu cu qun lý điu hành ca DNNVV  Vit Nam 53
2.2 Tình hình công tác k toán và k toán qun tr  các DNNVV  Vit Nam
56
2.2.1 Kho sát các DNNVV  Vit Nam 56
2.2.2 Kt qu kho sát 61
2.3 Nguyên nhân yu kém v k toán qun tr  các DNNVV  Vit Nam . 66
2.3.1 Nguyên nhân t phía nhà nc 66
2.3.2 Nguyên nhân t phía DNNVV 67
KT LUN CHNG 2 70
CHNG 3: XÂY DNG NI DUNG VÀ T CHC K TOÁN QUN TR
CHO DOANH NGHIP NH VÀ VA  VIT NAM 71
3.1 Quan đim xây dng ni dung 71
3.1.1 Phù hp vi môi trng pháp lý và môi trng kinh doanh  Vit Nam
71
3.1.2 Thích hp vi đc đim v quy mô và trình đ qun lý ca các
DNNVV 72
3.1.3 áp ng vi kh nng phát trin và yêu cu hi nhp 74
3.1.4 Có tính k tha và chn lc ni dung và kinh nghim k toán qun tr 
các nc phát trin 75
3.2 Nguyên tc t chc k toán qun tr 76

3.2.1 Nguyên tc kt hp k toán tài chính vi k toán qun tr trong cùng
mt h thng 76
3.2.2 Nguyên tc linh hot trong x lý thông tin và thit lp báo cáo t cp
đ thp đn cao, t đn gin đn phc tp. 77
3.2.3 Nguyên tc thích ng vi yêu cu tin hc hóa ca công tác k toán 78
3.3 Xây dng ni dung k toán qun tr DNNVV  Vit Nam 78
III

3.3.1 Xây dng h thng k toán chi phí đ phc v cho yêu cu qun tr chi
phí 79
3.3.2 Xây dng h thng d toán đ phc v cho yêu cu hoch đnh 85
3.3.3 Xây dng k toán trung tâm trách nhim đ phc v cho yêu cu kim
soát và đánh giá thành qu thc hin 99
3.3.4 Xây dng và thit k thông tin thích ng phc v cho yêu cu ra quyt
đnh ngn và dài hn 102
3.4 T chc k toán qun tr cho DNNVV  Vit Nam 105
3.4.1 T chc h thng thu nhn thông tin đu vào 105
3.4.2 T chc phân loi và x lý thông tin thông qua h thng tài khon k
toán (gn kt vi k toán tài chính) 107
3.4.3 T chc thit lp và cung cp thông tin qua h thng báo cáo k toán
qun tr (theo lnh vc hot đng và theo trình đ qun lý) 113
3.4.4 T chc nhân s thc hin k toán qun tr (gn kt vi k toán tài
chính) 117
3.4.5 T chc vn dng tin hc vào k toán qun tr 119
3.5 Mt s kin ngh có liên quan 122
3.5.1 Kin ngh vi ni t chc thc hin k toán qun tr (DNNVV) 122
3.5.2 Kin ngh vi c quan qun lý nhà nc v k toán và c quan h tr
DNNVV 124
3.5.3 Kin ngh vi ni đào to và cung ng ngun nhân lc v k toán qun
tr 126

KT LUN CHNG 3 128
KT LUN 129

Danh mc các công trình nghiên cu ca tác gi
Danh mc tài liu tham kho
Ph lc
IV

Danh mc các ch vit tt

CNTT : Công ngh thông tin
CMKT : Chun mc k toán
DN : Doanh nghip
DNNVV : Doanh nghip nh và va
GDP : Gross Domestic Products (Tng sn phm quc ni)
GNP : Gross National Products (Tng sn phm quc gia)
IFAC : International Federation of Accountants (Liên đoàn k toán quc t)
KTQT : K toán qun tr
KTTC : K toán tài chính
OECD : Organization for Economic Cooperation and Development (T chc
Hp tác và Phát trin Kinh t)
UNDP : United Nations Development Programme (Chng trình h tr phát
trin ca Liên Hip Quc)
SXKD : Sn xut kinh doanh
TSC : Tài sn c đnh
VAS : Chun mc k toán Vit Nam
WB : World Bank (Ngân hàng th gii)

V

Danh mc các bng, s đ, biu đ và hình v

Danh mc các bng Trang
Bng 1.1. Các giai đon phát trin ca k toán qun tr 8
Bng 1.2: Tng hp phm vi ca k toán qun tr 18
Bng 2.1: Phân loi DNNVV theo VCCI ti Vit Nam 48
Bng 2.2: Phân loi DNNVV theo Ngh đnh 56 50
Bng 2.3: ánh giá vai trò các DNNVV  Vit Nam 53
Bng 2.4 Danh sách các công ty đc kho sát 59
Bng 2.5: Loi hình và lnh vc kinh doanh các công ty đc kho sát 61
Bng 2.6: Tình hình kinh doanh các công ty đc kho sát 62
Bng 2.7: T chc công tác k toán trong công ty đc kho sát 62
Bng 2.8: Tm quan trng và yêu cu v k toán qun tr 64
Bng 2.9: Mc đ yêu cu ca DN v thông tin k toán qun tr 64
Bng 3.1 Phân loi chi phí trong DNNVV theo mi quan h vi mc đ hot đng
80
Bng 3.2 Phân loi chi phí theo phng pháp chi phí toàn b và trc tip 82
Bng 3.3: Tiêu chun la chn các phng án 103

Danh mc các s đ
S đ 1.1. H thng thông tin k toán qun tr 11
S đ 1.2: Chc nng ca nhà qun tr. 16
S đ 1.3:Vai trò ca k toán qun tr 18
S đ 1.4 Quy trình d toán theo 3 giai đon ca Stephen Brookson 29

S đ 3.1: Qui trình lp d toán trong doanh nghip sn xut 91
S đ 3.2: Qui trình d toán trong doanh nghip thng mi 98
S đ 3.3: Mô hình k toán trách nhim theo chc nng 99
S đ 3.4: Mô hình k toán trách nhim theo quy trình 100
S đ 3.5: Mô hình k toán trách nhim theo chin lc 101
S đ 3.6: Mô hình nhn din thông tin thích hp 102
S đ 3.7: Qui trình t chc báo cáo k toán qun tr 113
VI


Danh mc các biu đ
Biu đ 1.1: Các giai đon phát trin ca k toán qun tr theo IFAC (1998) 8


1
M U

1. Tính cp thit ca đ tài
Trong xu th m ca, hi nhp kinh t khu vc và quc t, các doanh nghip
Vit Nam nói chung và các DNNVV phi đi phó vi cnh tranh trong nc và
quc t ngày càng gay gt.  tn ti và phát trin, các doanh nghip không ch đi
mi thit b, công ngh sn xut; đi mi cht lng, mu mã sn phm; tìm kim,
phát trin th trng; mà còn phi đi mi phng pháp qun lý trên c s hc tp
nhng phng pháp qun lý tiên tin trên th gii. Do vy, nhu cu thông tin cho
qun lý quá trình kinh doanh ca doanh nghip nói chung và DNNVV nói riêng là
rt cn thit.
Cùng vi s thay đi nhanh chóng ca môi trng kinh doanh nh quá trình
toàn cu hóa, s phát trin ca công ngh thông tin, s rút ngn nhanh chóng ca
vòng đi sn phm, vai trò ngày càng tng lên ca khách hàng…thì các phng
pháp qun lý cng phi thay đi theo. K toán nói chung và k toán qun tr nói

riêng là mt trong các công c qun lý kinh t - tài chính quan trng cng phi đc
đi mi và phát trin c v mc đích, ni dung và phng pháp đ tha mãn ngày
càng cao yêu cu thông tin cho qun lý.
DNNVV  Vit Nam trong nhng nm va qua đã phát trin và chim t trng
ln trong tng s các doanh nghip  Vit Nam; T đó tt yu phi tng cng và
nâng cao hiu qu qun lý trong đó có công c k toán nói chung và k toán qun tr
nói riêng. Tuy nhiên,  nc ta, h thng k toán qun tr mi đang đc tip thu,
vn dng trong phm vi hp và  trình đ thp c lý thuyt và thc hành nht là 
các DNNVV vic xác đnh ni dung nào đ áp dng và cách thc t chc công tác
k toán qun tr trong mi quan h vi b phn k toán tài chính nh th nào thì vn
còn nhiu bt cp.
Trong thi gian qua đã có mt s đ tài nghiên cu  nhiu cp đ liên quan
đn KTQT c v lý lun ln ng dng nhng hu nh cha có đ tài nào tp trung
nghiên cu mt cách có h thng và đi sâu vào vic t chc thc hin KTQT 
DNNVV. Chính điu này đã nh hng không nh đn vic truyn ti kin thc
trong ging dy cng nh ng dng KTQT cho các DNNVV  Vit Nam hin nay.
2
Vì vy, vic chn đ tài: “Xây dng ni dung và t chc k toán qun tr cho
các DNNVV  Vit Nam” làm đ tài nghiên cu va có ý ngha lý lun, va có ý
ngha thc tin, đng thi là vn đ mang tính thi s cp thit nhm giúp các nhà
hoch đnh chính sách, các nhà qun lý và các DNNVV vn dng vào thc tin cho
phù hp vi bi cnh kinh t đt nc và h thng k
toán Vit Nam hin hành.

2. Mc tiêu và phm vi nghiên cu
- Xác lp quan đim và mc tiêu xây dng ni dung k toán qun tr cho
DNNVV  Vit Nam.
- T chc công tác k toán qun tr trong DNNVV  Vit Nam.
-  ra mt s kin ngh làm điu kin và gii pháp h tr nhm trin khai thc
hin t chc k toán qun tr  Vit Nam.

 tài nghiên cu nhng vn đ lý lun v k toán qun tr, kinh nghim phát
trin k toán qun tr ca các nc trên th gii. ng thi kt hp vi vic tìm hiu
thc trng t chc công tác k toán qun tr trong mt s DNNVV ti thành ph H
Chí Minh và các tnh lân cn thành ph H Chí Minh. T đó, đ tài xây dng ni
dung k toán qun tr áp dng phù hp cho các DNNVV và đa ra cách thc t
chc công tác k toán qun tr  các DNNVV  Vit Nam.
Mt khác, do các DNNVV  Vit Nam có quy mô hot đng khác nhau, lnh
vc hot đng rt đa dng, nên đ tài tin hành xây dng ni dung chung phù hp
cho DNNVV. T đó các doanh nghip la chn ni dung phù hp cho doanh
nghip mình đ áp dng.

3. Ni dung nghiên cu
 tài đc thc hin trên c s nghiên cu các lý lun v khoa hc k toán,
thc trng áp dng ni dung k toán qun tr và tình hình thc hin vic t chc
công tác k toán qun tr trong các DNNVV  Vit Nam hin nay. Ni dung nghiên
cu gm các vn đ c th sau:
3.1 V mt lý lun:
- Lun án đã tng hp và trình bày mt cách h thng v quá trình hình
thành và phát trin ca KTQT.
3
- Lun án đã trình bày và h thng khái nim, chc nng, vai trò ca KTQT
trong DN.
- Lun án đã tng hp, phân tích, trình bày các ni dung và t chc KTQT
trong DN.
- Lun án đã tng hp kinh nghim vn dng ni dung KTQT và cách thc
t chc KTQT ca mt s nc phát trin trên th gii và các nc  khu
vc Châu Á, t đó rút ra bài hc kinh nghim v vic xác lp ni dung
KTQT và t chc thc hin KTQT trong các DN Vit Nam nói chung và
nói riêng cho các DNNVV.
3.2 V mt thc tin:

- Lun án đã phân tích và đánh giá hin trng ni dung k toán qun tr đang
áp dng trong DNNVV, thc trng t chc công tác k toán qun tr trong
DNNVV  Vit Nam.
- Lun án xây dng ni dung k toán qun tr áp dng cho các DNNVV trên
c s phân tích hin trng, nhm đa ra cách thc t chc KTQT phù hp
vi DNNVV  Vit Nam.
- Lun án cng đa ra các kin ngh, gii pháp đi vi các DNNVV ni t
chc thc hin KTQT, kin ngh vi c quan qun lý nhà nc h tr cho
các DNNVV t chc thc hin tt KTQT nhm tng cng vic cung cp
thông tin phc v cho các quyt đnh qun lý và lun án cng kin ngh vi
các c s đào tào và cung ng ngun nhân lc h tr cho các DNNVV
trong công tác đào to nhân lc phù hp vi ni dung và cách thc t chc
công tác KTQT hiu qu nht.

4. Phng pháp nghiên cu
 tài đc thc hin da trên phng pháp lun ca ch ngha duy vt bin
chng kt hp vi phng pháp lôgic, phng pháp thng kê, phng pháp phân
tích, phng pháp so sánh, phng pháp phng vn, phng pháp kho sát, c th
nh sau:
- Phng pháp duy vt bin chng xem xét nghiên cu hot đng ca doanh
nghip nói chung và hot đng k toán nói riêng trong trng thái vn đng
4
thay đi phát trin không ngng đ đáp ng yêu cu tn ti và phát trin
trong nn kinh t th trng đang hi nhp sâu rng.
- Dùng phng pháp thu thp, thng kê và phân tích nhm đ h thng hóa
nhng vn đ quan đim lý lun v ni dung k toán qun tr và t chc
công tác k toán qun tr trong doanh nghip ca nhiu tác gi trong và
ngoài nc, t
 đó rút ra nhng ni dung và cách thc t chc k toán qun
tr phù hp vi điu kin Vit Nam làm nn tng lý lun xây dng ni dung

và t chc k toán qun tr cho DNNVV  Vit Nam.
- Dùng phng pháp thu thp, so sánh và tng hp v ni dung k toán qun
tr, cách thc t chc và vn dng k toán qun tr  mt s nc phát trin
trên th gii và các nc trong khu vc Châu Á đ đúc kt ra nhng bài
hc kinh nghim nhm xây dng ni dung và t chc k toán qun tr trong
DNNVV  Vit Nam đt hiu qu cao.
- Dùng phng pháp phng vn, kho sát, thu thp và phân tích thc trng
ni dung và t chc k toán qun tr trong các DNNVV  Vit Nam, t đó
đa ra kt qu kho sát và nhn xét v nhng vic đã làm đc cn duy trì
và nhng hn ch cn khc phc cng nh nhu cu hin ti và tng lai
ca k toán qun tr ti các DNNVV đ tin hành xác lp nhng quan
đim, mc tiêu và xây dng ni dung k toán qun tr và cách thc t chc
k toán qun tr trong DNNVV mt cách phù hp nht, đng thi đa ra
nhng kin ngh làm điu kin và các gii pháp h tr nhm đáp ng đc
mc tiêu nghiên cu.

1. B cc ca đ tài
Ngoài phn m đu, kt lun và các ph lc, bng biu đ tài đc t chc bao gm
3 chng:
Chng 1: Tng quan v k toán qun tr và t chc k toán qun tr trong
doanh nghip.
Chng 2: Thc trng k toán qun tr  các DNNVV  Vit Nam.
Chng 3: Xây dng ni dung và t chc k toán qun tr cho DNNVV 
Vit Nam.
5
CHNG 1: TNG QUAN V K TOÁN QUN TR VÀ T CHC K
TOÁN QUN TR TRONG DOANH NGHIP

1.1 Bn cht và vai trò ca k toán qun tr
1.1.1 Bn cht ca k toán qun tr

1.1.1.1 Lch s ra đi và phát trin ca k toán qun tr
Có nhiu ý kin khác nhau v s ra đi ca k toán qun tr. Có ý kin cho
rng k toán qun tr ra đi t nhng nm đu th k 19, nhng cng có ý kin cho
rng k toán qun tr mi ra đi t nhng nm 50 ca th k 20.
Nm 1989, Liên đoàn k toán quc t IFAC phát hành mt bn báo cáo tng
kt kin thc v phm vi, mc đích ca k toán qun tr và nhng khái nim nn
tng cho nó. Bn báo cáo này đã đc sa đi và phát hành trong nm 1998 vi tên
gi là Các khái nim v k toán qun tr - S 1, trong lot Báo cáo v thc hành k
toán qun tr quc t. Trong báo cáo này có đ cp đn quá trình tin hóa và thay
đi ca k toán qun tr. Theo đó quá trình tin hóa và thay đi ca k toán qun tr
đc chia thành 04 giai đon:
- Giai đon 1: Xác đnh chi phí và kim soát (trc nhng nm 1950)
IFAC mô t k toán qun tr trc nm 1950 là "mt hot đng k thut cn
thit cho vic theo đui các mc tiêu t chc". Trong giai đon này k toán qun tr
tp trung ch yu hng ti vic xác đnh giá thành sn phm. Công ngh sn xut
trong giai đon này tng đi đn gin, vi các sn phm đi qua mt lot các quy
trình riêng bit. Nhân công và chi phí vt liu đc d dàng nhn dng và quy trình
sn xut ch yu đc điu chnh bi tc đ ca các hot đng th công. Do đó, lao
đng trc tip đc s dng làm c s đ phân b chi phí sn xut chung cho các
sn phm riêng bit. S tp trung vào chi phí sn phm đc b sung bng ngân
sách và kim soát tài chính ca quá trình sn xut.
V th mnh m ca các nc phng Tây ti các th trng quc t làm cho
các sn phm ca h đc đánh giá cao. Các sn phm ca h có th đc bán
tng đi d dàng và cnh tranh da trên c s ca giá c hay cht lng là tng
đi thp. Có rt ít đi mi trong sn phm hoc quy trình sn xut khi các sn phm
6
hin có đang đc tiêu th tt và các quy trình sn xut đã đc hiu rõ. Theo đó,
nhà qun lý ch yu cân nhc và quan tâm đn nhng vn đ ni b, đc bit là
nng lc sn xut. Vic s dng các k thut v ngân sách và k toán chi phí tr nên
ph bin trong giai đon này. Tuy nhiên, theo Ashton và các tác gi (1995) vic ph

bin thông tin v chi phí trong giai đon này có khuynh hng b xem nh, và vic
khai thác đ s dng nó trong các quyt đnh qun lý còn cha đc chú trng.
- Giai đon 2: Thông tin cho lp k hoch và kim soát (đn nm 1965)
Trong thp niên 1950 và 1960 trng tâm ca k toán qun tr đc chuyn
sang cung cp thông tin đ lp k hoch và mc đích kim soát. Trong giai đon 2
này, k toán qun tr đc mô t bi IFAC là "mt hot đng qun lý, nhng trong
vai trò là mt nhân viên". Nó có liên quan đn vic h tr các nhà qun lý thông qua
s dng các công ngh nh phân tích quyt đnh và k toán trách nhim. Kim soát
ca qun lý đnh hng ch yu ti sn xut và qun lý ni b hn là xem xét đn
chin lc và môi trng kinh doanh. Giai đon này, theo Ashton và các tác gi
(1995), k toán qun tr, nh mt phn ca h thng qun lý kim soát, có xu hng
phn ng, xác đnh các vn đ và hành đng ch khi phát sinh chênh lch so vi k
hoch kinh doanh đã lp.
- Giai đon 3: Gim s lãng phí ngun lc trong quá trình kinh doanh (đn
nm 1985)
Các cuc suy thoái trên th gii trong thp niên 1970 sau cú sc giá du và s
gia tng cnh tranh toàn cu trong đu nhng nm 1980 đe da đn nhng th
trng đã thit lp bi các nc phng Tây. Cnh tranh ngày càng gia tng cùng
vi s cng c bng s phát trin nhanh chóng ca công ngh đã nh hng đn
nhiu khía cnh ca ngành công nghip. Vic s dng công ngh t đng và các
quá trình sn xut đc kim soát bng máy tính đã ci thin cht lng và trong
nhiu trng hp, gim đc chi phí. Ngoài ra s phát trin ca máy tính, đc bit
là xut hin ca máy tính cá nhân, đã làm thay đi rõ rt bn cht và s lng d
liu mà có th đc truy cp bi ngi qun lý. Do đó, theo Ashton và các tác gi
(1995), thit k, duy trì và din dch h thng thông tin đã tr nên quan trng đáng
k trong qun lý hiu qu.
7
Thách thc v đáp ng đc cnh tranh toàn cu đc gii quyt thông qua
vic gii thiu các k thut qun lý và sn xut mi, đng thi kim soát đc chi
phí. Trong môi trng nh vy, cn thit có mt nhu cu v thông tin qun lý và ra

quyt đnh. Thách thc đi vi k toán qun tr, di vai trò nh là các nhà cung
cp chính các thông tin này, nhm đm bo thông qua vic s dng các công ngh
v phân tích quá trình và qun lý chi phí, các thông tin thích hp s đc sn sàng
đ h tr qun lý cng nh các nhân viên  mi cp khác nhau.
- Giai đon 4: To ra giá tr thông qua s dng ngun lc hiu qu (đn 1995)
Trong nhng nm 1990, ngành công nghip trên toàn th gii tip tc đi mt
vi s không chc chn và nhng tin b cha tng có trong sn xut và công ngh
x lý thông tin. Ví d nh s phát trin ca web và các công ngh có liên quan dn
đn s xut hin ca thng mi đin t. iu này tip tc gia tng và khng đnh
nhng thách thc ca cnh tranh toàn cu. Trong giai đon này, trng tâm ca k
toán qun tr chuyn sang vic to ra các giá tr thông qua vic s dng có hiu qu
ngun lc.
Qua các giai đon khác nhau ca s phát trin k toán qun tr, các ni dung
ca k toán qun tr cng đc thay đi đ đáp ng các thay đi trong qun lý di
s tác đng ca môi trng kinh doanh và công ngh sn xut cng nh công ngh
x lý thông tin. Biu đ sau tóm lc các giai đon này và cho thy xu hng thay
đi ca k toán qun tr qua tng giai đon:










8
Biu đ 1.1: Các giai đon phát trin ca k toán qun tr theo IFAC (1998)
Qua biu đ trên cho thy, s khác bit quan trng gia Giai đon 2 và giai

đon 3 và 4 là s thay đi trong trng tâm ca k toán qun tr đi t vic cung cp
thông tin và đnh hng ti qun lý ngun lc, di dng gim s lãng phí ngun
lc (Giai đon 3) và đn to ra giá tr (Giai đon 4). Tuy nhiên, trng tâm cung cp
thông tin trong giai đon 2 không b mt đi, mà đc tái to li trong giai đon 3 và
04. Thông tin lúc này tr thành mt ngun lc, cùng vi các ngun lc khác t chc
đc cân bng nhm gim lãng phí và tn dng ti đa cho vic to ra giá tr. Theo
đó, k toán qun tr đc thy trong giai đon 03 và 04 là vic s dng các ngun
lc (bao gm c thông tin) đ to ra giá tr đc xem là mt phn không tách ri
ca quá trình qun lý trong các t chc đng đi.
Tóm li, theo quan đim ca IFAC thì quá trình phát trin ca k toán qun tr
đc ghi nhn theo 4 giai đon (xem bng 1.1). Tuy nhiên, vic phân chia nh vy
ch mang tính tng đi, thc ra, s phát trin ca k toán qun tr có s chuyn hóa
và hoàn thin dn t giai đon này đn giai đon khác. Mi quá trình ca s phát
trin th hin s đáp ng ca k toán đi vi yêu cu qun tr trong môi trng mi.
Bng 1.1. Các giai đon phát trin ca k toán qun tr
Giai đon
Trng tâm ca k
toán qun tr
Các k thut k
toán qun tr
V trí ca k toán
qun tr trong t
chc
Trc nhng
nm 1950
Chi phí: xác đnh chi
phí và kim soát tài
chính
D toán và k toán
chi phí

Hot đng mang
tính chuyên môn,
nghip v
T 1965
Li nhun: cung cp
thông tin cho hoch
đnh và kim soát
Phân tích quyt
đnh và k toán
trách nhim
Chc nng tham
mu, báo cáo cho
qun lý
T 1985
Ct gim hao phí: tit
kim chi phí thông
qua vic qun tr chi
Phân tích quá trình
và qun tr chi phí
đng đi
Hot đng nhóm
9
phí chin lc
T 1995
Qun tr ngun lc và
to ra giá tr: to ra
giá tr thông qua qun
tr ngun lc chin
lc – s dng hiu
qu các ngun lc

Phân tích các yu
t giá tr khách
hàng, giá tr c
đông và ci cách t
chc
Là mt phn ca
quá trình qun tr

Ngày nay, cùng vi s phát trin mnh m ca công ngh thông tin, k toán
qun tr đã không ngng hoàn thin, phát trin đóng vai trò ngày càng quan trng
trong vic cung cp thông tin h tr các nhà qun tr trong quá trình ra quyt đnh
và tr thành mt b phn không th thiu trong quá trình qun lý hin nay.
 Vit Nam trong mt s nm gn đây, ni dung k toán qun tr đã đc tip thu,
vn dng  các doanh nghip. Tuy nhiên phm vi áp dng còn hp và  trình đ
thp. Nhìn chung, k toán qun tr mi thc s hin hu  các doanh nghip có vn
đu t nc ngoài; đc bit là nhng doanh nghip có qui mô ln.  các doanh
nghip nhà nc và các doanh nghip thuc các thành phn kinh t khác, s hin
hu ca k toán qun tr còn hn ch. i b phn DN đc bit là DNNVV mi ch
thc hin đc mt phn KTQT  giai đon 1, còn li mt s doanh nghip khác
đang phát trin KTQT  giai đon 2 đn giai đon 3.
1.1.1.2 nh ngha v k toán qun tr
Các đnh ngha v k toán qun tr đc chia thành hai góc đ nghiên cu
khoa hc và thc hành. Tuy nhiên, các đnh ngha di góc đ thc hành do các t
chc ngh nghip đa ra hin có tính ph bin và cng ngày càng gn vi các đnh
ngha di góc đ nghiên cu. Có th nêu mt s đnh ngha ph bin trong nghiên
cu và thc hành k toán qun tr nh sau:
Theo Wilson và Wai (1993: 15):
“K toán qun tr bao gm các k thut và quá trình nhm mc đích cung cp
các thông tin tài chính và phi tài chính cho nhng ngi bên trong t chc đ ra
10

các quyt đnh hu hiu và thông qua đó kim soát đc t chc và ci thin s hu
hiu ca t chc”
Liên đoàn k toán quc t (IFAC) nm 1989 đa ra đnh ngha v k toán qun
tr trong Bn báo cáo v các khái nim k toán qun tr nh sau:
“K toán qun tr là quá trình xác đnh, đo lng, tích ly, phân tích, chun
b, gii thích, và truyn đt thông tin (c tài chính và hot đng) đc s dng bi
nhà qun lý đ lp k hoch, đánh giá và kim soát trong mt t chc, đm bo nhà
qun lý s dng và có trách nhim gii trình đi vi các ngun lc ca t chc”
Theo Proctor (2002: xvii):
“K toán qun tr đnh hng v tng lai, nó ch yu liên quan đn vic cung
cp các thông tin cho các nhà qun lý nhm giúp h lp k hoch, đánh giá và kim
soát các hot đng. V c bn nó là mt chc nng h tr, mt phng tin đ đt
đn kt qu…”
Garrison và Noreen (2000: 4) cho rng:
“K toán qun tr liên quan đn vic cung cp thông tin cho các nhà qun lý -
có ngha là, ngi bên trong mt t chc ngi trc tip và kim soát hot đng
ca t chc đ nhà qun lý s dng lp k hoch và kim soát hot đng ca t
chc đng thi tin hành ra các quyt đnh”.
Vin các k toán viên qun tr Hoa k (IMA) nm 2008 đã tin hành đa ra
đnh ngha mi v k toán qun tr thay th đnh ngha đa ra nm 1981 nh sau:
“K toán qun tr là mt ngh có liên quan đn vic h tr ra quyt đnh, xây
dng và trin khai k hoch và h thng qun lý thành qu thc hin, cung cp
chuyên môn v báo cáo tài chính, kim soát đ h tr qun lý trong vic xây dng
và thc hin chin lc ca t chc”
Theo Khon 3, iu 4 ca Lut k toán Vit nam đc Quc hi khóa 11
thông qua ngày 17 tháng 06 nm 2003:
“K toán qun tr là vic thu thp, x lý, phân tích và cung cp thông tin kinh
t, tài chính theo yêu cu qun tr và quyt đnh kinh t, tài chính trong ni b đn
v k toán”
11

Mc dù có nhiu đnh ngha v k toán qun tr nhng hu ht các đnh ngha
v KTQT đu cho rng k toán qun tr là mt lnh vc chuyên môn liên quan đn
vic thit k, s dng h thng thông tin h tr cho hoch đnh, kim soát và ra
quyt đnh trong ni b doanh nghip.
Theo chúng tôi, KTQT là mt phân h thuc h thng thông tin k toán thc
hin thu thp thông tin đu vào đ to ra h thng thông tin thông qua mt quá trình
x lý theo các yêu cu và mc tiêu qun tr doanh nghip. Quá trình ca h thng
bao gm các hot đng: thu thp, đo lng, x lý, phân tích và báo cáo. u vào
ca h thng là tt c nhng thông tin kinh t gn lin vi hot đng ca DN, đu ra
là các báo cáo chuyên dng đ hoch đnh, kim soát và ra quyt đnh. u vào, đu
ra ca h thng này rt linh hot và tùy thuc vào mc tiêu ca qun tr. Mô hình
hot đng ca h thng thông tin k toán qun tr có th đc khái quát theo s đ
sau:













S đ 1.1. H thng thông tin k toán qun tr
(Ngun: Don R. Hansen và Maryanne M. Mowen,  1997)
Ngi s dng thông tin
Thông tin

đu vào
Quá trình x
lý
Thông tin
đu ra
12
1.1.1.3 Chc nng ca k toán qun tr
KTQT là công c quan trng phc v cho hot đng qun tr doanh nghip nên
các chc nng ca KTQT luôn gn lin vi các quá trình thc hin chc nng qun
tr bao gm: hoch đnh, t chc, điu khin và kim tra,  các cp qun tr. Thc
hin chc nng KTQT có các chc nng c bn sau:
- Chc nng D toán:
ây là chc nng cung cp thông tin cho khâu hoch đnh.  hoch đnh phi
xác đnh mc tiêu và lp k hoch cho phù hp vi các mc tiêu đã xác đnh. Có th
xem xét  các khía cnh:
K hoch dài hn (hoch đnh chin lc) đc thit lp  cp lãnh đo cp
cao, nhm thc hin các k hoch hành đng ca doanh nghip trong khong thi
gian dài nhm huy đng các ngun lc ca doanh nghip hng v mc tiêu đã đnh
trc. Vic hoch đnh mang tính chin lc này, đ thc hin k hoch dài hn thì
phi lp d toán dài hn và do KTQT thc hin.
K hoch trung hn: đc thit lp ti các cp qun lý trung gian, nhm qua
đó tng bc trin khai các k hoch dài hn ca doanh nghip, các k hoch trung
hn nhm tng bc thc hin k hoch dài hn bng cách phân tích các chênh
lch gia thc hin so vi d toán ban đu, làm c s cho vic kim soát hot đng
và giúp điu chnh các hot đng theo các đnh hng ban đu hoc làm cn c đ
điu chnh mc tiêu.
K hoch ngn hn: c thc hin ch yu  cp tác nghip, các nhà qun tr
cp c s nhm trin khai csc k hoch trung hn thông qua các d toán nm, các
d toán này đc chi tit hóa theo các d toán chc nng, giúp giám sát cht ch,
thng xuyên và liên tc các hot đng thông qua vic so sánh báo cáo thc hin

vi các d toán đc lp. Các d toán hot đng sn xut, kinh doanh hàng quý,
tháng, tun, …là nhng d toán ch yu cho vic thc hin k hoch ngn hn.
Nh vy, d toán là mt chc nng c bn ca KTQT và gn lin vi quá
trình hoch đnh ca qun tr.


13
- Chc nng phân tích, đánh giá:
Chc nng phân tích, đánh giá có v trí quan trng nhm cung cp thông tin
cho các nhà qun tr các cp điu hành ca doanh nghip cn c trên các chc nng
hoch đnh và các báo cáo phân tích, báo cáo thc hin.
 cp lãnh đo, các nhà qun tr cp cao cn thông tin liên quan đn các quyt
đnh mang tính dài hn, các báo cáo phân tích và báo cáo kim soát mang tính tng
hp cao, do vy chc nng phân tích ca KTQT đc th hin qua các ni dung nh
phân tích báo cáo tài chính, phân tích dòng tin, phân tích các quyt đnh đu t dài
hn … qua đó giúp các nhà qun tr cp cao trong vic ra quyt đnh liên quan đn
các chin lc ca doanh nghip.
i vi cp qun lý, các nhà qun tr cp trung gian các ni dung phân tích
liên quan đn vic la chn phng án sn xut, phng án kinh doanh nhm đm
bo đt đc hiu qu cao nht, do đó các k thut k toán qun tr áp dng nh
phân tích mi quan h chi phí – khi lng – li nhun, phân tích bin đng chi phí,
phân tích các thông tin cho các quyt đnh ngn hn nh đn đt hàng giá gim, sn
xut hay gia công…, ngoài ra vic phân tích còn phi đáp ng nhu cu qun lý
ngn hn và nhm đt mc tiêu hot đng ca doanh nghip cho nên vic phân tích
đánh giá trách nhim qun lý cng đc đt ra đ đánh giá trách nhim qun lý ca
các nhà qun tr cp này thông qua vic thc hin các d toán chc nng.
Vi cp tác nghip, chc nng phân tích ch yu liên quan đn ni dung qun
tr chi phi, theo ni dung kinh t ca chi phí cho tng chc nng hoc theo công
dng kinh t ca chi phí trong vic tp hp chi phí sn xut và tính giá thành sn
phm và đc bit là qun tr chi phí theo mi quan h vi quy mô hot đng tc là

theo cách ng x ca chi phí. Ngoài ra còn kim soát chi phí theo các báo cáo chi
phí và báo cáo chênh lch chi phí.
Chc nng Báo cáo:
Các k thut áp dng trong KTQT và ni dung ca KTQT đc áp dng là đa
dng liên quan đn hu ht các hot đng, các b phn trong doanh nghip, do vy
nhà qun tr cn đc cung cp nhng thông tin di dng báo cáo kp thi, linh
14
hot nhm cung cp thông tin cho các cp qun tr phù hp đáp ng nhu cu thông
tin cho các nhà qun lý ra quyt đnh.
i vi cp lãnh đo, thông tin báo cáo s mang tính tng hp cao, tính đnh
tính cao và liên quan nhiu đn hoch đnh chin lc và kim soát tng th. Do
vy, các báo cáo v d toán, tng hp, phân tích, đánh giá xu hng… s phù hp
vi cp này.
i vi cp qun lý, thông tin báo cáo gim tính tng hp và đnh tính và
thêm vào đó các ch tiêu đnh lng thông qua các d toán chc nng và các báo
cáo thc hin đ kim soát và đánh giá trách nhim qun lý ca các b phn. Do
vy, các báo cáo v ngun lc, tình hình và kt qu hot đng các b phn, th
trng… s phù hp vi cp này.
i vi cp tác nghip, thông tin báo cáo s u tiên tính chi tit, ngn hn và
c th cho tng b phn. Các báo cáo thc hin, các báo cáo kim soát cho tng b
phn, …là phù hp vi cp này.
1.1.1.4 i tng và phng pháp ca k toán qun tr
- i tng ca k toán qun tr
K toán qun tr là mt b phn ca k toán nên đi tng ca nó v c bn là đi
tng ca k toán nói chung. Tuy nhiên do gn lin vi yêu cu và mc tiêu ca
qun tr trong ni b nên có th thy rng đi tng KTQT thng tp trung vào
nhng thông tin có tính cht đnh hng cho tng lai và đc bit nhn mnh đn
quá trình hình thành và phát trin chi phí, doanh thu khi xây dng và thc hin k
hoch ngn và dài hn.
Phng pháp k thut ca k toán qun tr

Ngoài nhng phng pháp chung ca k toán nh: chng t, tài khon, tính giá,
phng pháp tng hp cân đi…KTQT còn s dng mt s phng pháp mang tính
k thut bao gm: Thit k thông tin thành dng so sánh đc, phân loi chi phí,
trình bày mi quan h gia các thông tin k toán di dng phng trình và trình
bày thông tin di dng đ th.
Thit k thông tin thành dng so sánh đc
15
 có quyt đnh ti u, nht thit KTQT phi dùng dng so sánh. Vi các s liu
thu thp đc, KTQT s phân tích chúng thành dng so sánh đc. Các s liu thu
thp s ít có tác dng nu thiu các tiêu chun đ so sánh.
Phân loi chi phí
 qun lý chi phí các nhà qun tr phi phân loi chi phí sao cho hu ích thích hp
vi nhu cu qun tr.
Trình bày mi quan h gia các thông tin k toán di dng phng trình
Cách trình bày này rt tin dng cho vic tính và d đoán mt s quá trình cha xy
ra trên c s nhng d kin đã có và mi quan h đã xác đnh. Do đó phng pháp
này đc dùng làm c s đ tính toán và lp k hoch.
Trình bày thông tin di dng đ th
Cách trình bày này giúp ta thy rõ ràng hn mi quan h và xu hng bin đng ca
thông tin.
1.1.2 Vai trò ca k toán qun tr trong qun lý, điu hành doanh nghip
1.1.2.1 Chc nng ca nhà qun tr và mc tiêu qun lý doanh nghip
 thc hin các mc tiêu ca t chc thông qua các chc nng qun lý ca
mình các nhà qun tr thuc các loi hình doanh nghip khác nhau đu phi s dng
công c k toán đ cung cp thông tin cho vic thc hin các chc nng đó.
Dù tn ti di hình thc nào và có qui mô ln, va hoc nh thì mi t chc
đu phi có nhng mc đích riêng và đ thc hin các mc đích đó các nhà qun tr
phi c th hóa thành các k hoc chin lc.
- Trc tiên doanh nghip cn xác đnh k hoch chin lc:
 Xác đnh các lnh vc doanh nghip tham gia và cung ng cho th trng

nh loi sn phm, khu vc th trng

Xác đnh cách thc đ đa sn phm ra th trng và chim lnh khu vc
th trng đã phân khúc.
- T chc thc hin, kim soát, k hoch chin lc:
ây là giai đon trin khai k hoch chin lc bng cách c th hóa thành các
k hoch trung hn và ngn hn. Thông qua các báo cáo thc hin và báo cáo kim
soát đ đánh giá vic thc hin so vi mc tiêu đã đt ra.