Chính sách ổn định sinh kế người dân kết hợp quản lý bảo vệ rừng bền vững - tình huống rừng phòng hộ Tân Phú tỉnh Đồng Nai

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH



CHNG TRÌNH GING DY KINH T FULBRIGHT




NGUYN CHÂU THOI




CHÍNH SÁCH N NH SINH K NGI DÂN KT HP
QUN LÝ BO V RNG BN VNG - TÌNH HUNG
RNG PHÒNG H TÂN PHÚ TNH NG NAI




Chuyên ngành : Chính sách công
Mã s : 60.31.14



LUN VN THC S KINH T

NGI HNG DN KHOA HC: TS. NGUYN HU DNG






TP. H Chí Minh, nm 2010

2

LI CAM OAN

Tôi xin cam đoan lun vn này hoàn toàn do tôi thc hin. Các đon trích dn và s
liu s dng trong lun vn đu đc dn ngun và có đ chính xác cao nht trong
phm vi hiu bit ca tôi. Lun vn này không nht thit phn ánh quan đim ca
Trng i hc Kinh t thành ph H Chí Minh hay Chng trình ging dy kinh
t Fulbright.
Ký tên


NGUYN CHÂU THOI
Tháng 4/2010

3

Ý KIN C QUAN S DNG NGHIÊN CU


4

LI CM N
Trc tiên và trên ht tôi vô cùng bit n thy hng dn khoa hc, Tin
s Nguyn Hu Dng, vi s hng dn tn tình, nhng đ ngh rt giá tr,
nhng li khuyên hu ích, s nhit tình vô điu kin và ng h tinh thn ca
thy trong quá trình hc tp và thc hin nghiên cu này. Tôi cng bit n
chân thành đn Dr. Jonathan R. Pincus -Giám đc đào to, Nguy
n Xuân
Thành - Giám đc chng trình Chính sách công- và Tin s V Thành T
Anh-Giám đc nghiên cu - vi s đng viên, h tr tinh thn, nhng nhn xét
góp ý tn tình trong quá trình hc tp và hoàn thin cht lng đ tài tt
nghip. Nghiên cu này hoàn thành tt nh có s góp ý xây dng và đng viên
ca các quý thy.
Tôi xin cm n Chng trình Ging dy Kinh t Fulbright đã cung cp
hc bng cho tôi hoàn thành khóa hc thc s Chính sách công t
i Thành ph
H Chí Minh, Vit Nam.
Tôi xin cm n ông Tô Thành Buông- Phó Giám đc S Nông Nghip và
Phát Trin Nông Thôn tnh ng Nai vi s giúp đ và góp ý tn tình trong
quá trình nghiên cu đ tài tt nghip này. Tôi xin gi li cm n đn Linh
hn ông V c K, nguyên trng phòng k thut, và các anh ch ca Ban
Qun lý Rng Phòng h Tân Phú đã giúp đ tôi trong quá trình đi thc đa và
cung cp thông tin đ hoàn thành nghiên cu này.

Tôi r
t cm kích s giúp đ và h tr ca ca các bn tôi, đc bit là anh
Nguyn Vn Thu - WWF, T Mai Hoa, Trn Th Thúy, Nguyn Thanh Bình,
Lu Quc Phong, Phm ình Duy, Lê Trung Nam và các bn khác trong lp
F13 và MPP1, Chng trình Ging dy Kinh t Fulbright.
Li cm n chân thành ca tôi xin gi đn cha m tôi và cha m v tôi đã
giành thi gian giúp đ gia đình trong khi tôi đi hc. Cui cùng, tôi vô cùng
bit n ngi bn đ
i, Cô Trn Th Hoàng Anh, đã đng viên, h tr tinh thn
và cm thông cho tôi trong sut khóa hc và là ngun n lc, kiên trì và quyt
tâm ca tôi đ hoàn thành nghiên cu này.

5

TÓM LC

Qun lý tài nguyên rng là mt lnh vc qun lý va “m” va “đóng”. i
vi nhng vùng kinh t trng đim, tài nguyên rng đc xác đnh nh mt vành
đai sinh thái bn vng ca vùng. ng Nai là mt tnh nm trong khu vc kinh t
trng đim phía Nam rt chú trng đn công tác qun lý bo v rng trong phát
trin kinh t. Vi trng hp nghiên cu 
rng phòng h Tân Phú, huyn nh
Quán, din tích b đt rng lm chim và có nguy c ln chim đ canh tác nông
nghip ca dân c sng trong vùng đã lên đn 11% ch trong vài nm gn đây và
mâu thun gia ban qun lý và ngi dân đã tr nên cng thng, thu hút s chú ý
ca các phng tiên truyn thông. Mâu thun này lên ti đnh đim khi nhà nc áp
dng các chính sách qun lý theo quy hoch li ba loi r
ng. Theo quy hoch này,
tt c din tích đt rng b ln chim, sang nhng trái phép s đc chuyn sang
trng rng phòng h đu ngun, điu này có tác đng không nh đn đi sng

ngi dân ni đây.
Áp dng phng pháp thit k điu tra kho sát kt hp phân tích chính sách
đa mc tiêu ng dng trong qun lý lâm nghip đ tìm ra chính sách phù hp gii
quyt v
n đ trên. X lý thông tin thu thp t hai nhóm đi din (qun lý nhà nc
và nhóm h gia đình b nh hng) và các ngun thông tin trong quá trình kho sát
đ tìm ra gii pháp gii quyt mâu thun trên khía cnh chính sách qun lý phù hp.
Kt qu nghiên cu đã tìm ra gii pháp đ gii quyt vn đ, đc xem nh là tng
bc qun lý rng mt cách bn vng gm (1) n đnh nhà  cho ngi dân, không
di di, không phát tri
n khu dân c mi; (2) Phân quyn s dng đt cho ngi dân
bng hp đng khoán có giá tr tng đng giy chng nhn quyn s dng đt;
(3) H tr thu nhp cho ngi dân và (4) H tr vic làm phi nông nghip, đào to
ngh;. Các gii pháp đ sut này không nhng gii quyt đc bài toán n đnh sinh
k cho ngi dân gim thiu nn ln chim đ
t rng mà còn đt đc mc tiêu qun
lý và phát trin rng bn vng theo đúng kt qu quy hoch li ba loi rng ca
vùng nghiên cu.

6

MC LC
LI CAM OAN 2
Ý KIN C QUAN S DNG NGHIÊN CU 3
LI CM N 4
TÓM LC 5
MC LC 6
S  VÀ BNG BIU 7
Chng 1 GII THIU 8
1.1 Bi cnh hình thành đ tài 8

1.2 Vn đ nghiên cu 10
1.3 Mc tiêu nghiên cu 11
1.4 Câu hi nghiên cu 12
1.5 Phm vi và gii hn nghiên cu 12
CHNG 2 PHNG PHÁP NGHIÊN CU 14
2.1 Thit k nghiên cu 14
2.2 Thu thp thông tin d li
u 15
2.2.1 D liu s cp 15
2.2.2 D liu th cp 18
2.3 Chính sách đa mc tiêu 18
2.4 Mc tiêu ca các chính sách lâm nghip hin hành 18
2.5 S đ nghiên cu 21
Chng 3 TNG QUAN 22
3.1 Chính sách qun lý bo v rng 22
3.1.1 Chính sách và chng trình qun lý bo v rng ca Vit Nam 22
3.1.2 Thc hin chính sách qun lý rng  tnh ng Nai 23
3.2 Rng và sinh k ca ngi dân vùng ven rng 24
3.3 Các nguyên nhân gây nên vic ln chi
m đt rng 25
3.4 Qun lý rng bn vng 26
Chng 4 KT QU - THO LUN 27
4.1 Kt qu nghiên cu 27
4.1.1 Hin trng vùng nghiên cu 27
4.1.2 Các nguyên nhân ln chim đt rng 30
4.1.3 Chính sách đ xut ca các nhà qun lý và chuyên gia 33
4.1.4 Phn ng ca ngi dân đi vi chính sách 36
4.1.5 Phân tích nhu cu ca ngi dân 39
4.2 Tho lun chn la chính sách 41
4.2.1 Chính sách n đnh nhà  42

4.2.2 Chính sách s dng đt 43
4.2.3 Chính sách h
 tr đào to ngh và vic làm 45
4.2.4 Chính sách v n đnh thu nhp 45
Chng 5 KHUYN NGH CHÍNH SÁCH – KT LUN 47
5.1 Khuyn ngh chính sách 47
5.2 Kt lun 48
Tài liu tham kho 50
PH LC 53

7

S  VÀ BNG BIU

S đ 2.1: Mc tiêu chính sách lâm nghip hin hành
S đ 2.2: S đ nghiên cu

Bng 2.1: Chn la đi tng tham gia phng vn
Bng 4.1: Tng hp các đ sut chính sách
Bng 4.2: Kho sát chính sách n đnh nhà  cho ngi dân
Bng 4.3: Kho sát chính sách đ xut v s dng đt
Bng 4.4: Kho sát chính sách đ xut v vic làm cho ngi dân
Bng 4.5: Kho sát ý ki
n v chính sách n đnh nhà  ca ngi dân
Bng 4.6: Kho sát ý kin ngi dân v chính sách s dng đt
Bng 4.7: Kho sát chính sách đ xut v vic làm cho ngi dân
Bng 4.8: Kho sát nhu cu ngi dân khi thc hin chính sách đ xut
Bng 4.9: ánh giá chính sách da theo mc đích chính sách lâm nghip hin hành.

8

Chng 1
GII THIU

1.1 Bi cnh hình thành đ tài
Rng t nhiên che ph phn ln din tích b mt trái đt, theo thi gian tác đng
tích cc và tiêu cc ca con ngi nh khai thác lâm sn, canh tác nông nghip, đô
th hóa, phát trin kinh t… đã làm din tích rng t nhiên gim đáng k. Tht vy,
trong vòng 5 nm (1990-1995) các nc đang phát trin có hn 65 triu ha rng b
mt, tính đn nm 2000, din tích rng toàn th
gii ch còn 3.869,5 triu ha (SFMI,
2007), t l che ph ch chim 29,6%.  Vit Nam, din tích rng khong 14,3 triu
ha, t l che ph là 43% vào nm 1943, gn 60 nm sau tng din tích rng c nc
còn 12,6 triu ha, t l che ph khong 30% (B NN & TPNT, 2003), trong đó phi
tính c din tích cây công nghip dài ngày nh cao su, điu. Trung bình đt rng
gim gn 30 ngàn ha mi nm và cha tính đn nh
ng h ly t s mt cân bng
sinh thái t nhiên này. Dân c sinh sng  các vùng rng núi khong 25 triu ngi,
hn ¼ dân s c nc. Vì vy, đm bo t l che ph và sinh k cho dân c  vùng
ven rng là rt quan trng trong chin lc lâm nghip ca quc gia. Nhng nm
gn đây, n lc ca nhà nc, nhân dân, và các t chc quc t đã và
đang trin
khai các phng án phc hi và qun lý rng hiu qu nh qun lý rng cng đng
(Huy, 2008; Phong, 2008), khoán bo v rng cho cng đng dân tc thiu s gn
rng (Anh, 2009). Song vn đ phá rng, mt rng vn đang din ra đng thi, nên
nu rng không đc qun lý hp lý thì mi n lc phc hi rng s tht bi. M
c

9

tiêu qun lý rng bn vng phù hp vi điu kin c th là bài toán cp bách ca
các cp qun lý.
Tnh ng Nai, mt trong nhng tnh rt chú trng đn qun lý bo v rng trong
phát trin kinh t, vi din tích đt lâm nghip là 177.438ha ch yu phân b  phía
Bc ca tnh, din tích rng t nhiên vn còn đn 70% din tích đt có rng ( S

NN&PTNT, 2008). Vi mc tiêu phát trin rng bn vng và đm bo giá tr rng
trong bi cnh phát trin kinh t ngày mt cao, tnh ng Nai đa ra mc tiêu gi
đc rng t nhiên hin hu và tng giá tr ca rng t nhiên bng công c pháp lý
phù hp vi tình hình tng khu vc. Mt cách thc t, tình hình qun lý  ban Qun
Lý rng phòng h Tân Phú là rt đin hình và đ
c chn la cho nghiên cu này.
Rng phòng h Tân Phú có din tích gn 14 ngàn ha, đc phân loi là rng phòng
h đu ngun h Tr An, ch yu là rng t nhiên chim 82%. Mc khác, theo kt
qu rà soát quy hoch li ba loi rng toàn tnh ng Nai (Ch th s 38/2005/CT-
TTg), phn din tích đt rng s dng cha đúng mc đích và b ln chim đ canh
tác nông nghip trên toàn t
nh là 13.433ha, và gn 4.000 h gia đình b nh hng
vi hn 7.500 lao đng (S NN&PTNT, 2008). Trong đó rng phòng h Tân Phú,
din tích đang chu áp lc ln chim đ sn xut nông nghip là 1.565,67ha vi 787
h gia đình b nh hng. Gii quyt bài toán va n đnh sinh k ngi dân va
đt mc đích qun lý bo v rng bn vng phù hp vi ch
trng chính sách ca
nhà nc khá là cp thuyt ca S Nông nghip & Phát trin Nông thôn, Ban Qun
Lý rng phòng h Tân Phú (BQL), và UBND xã Gia Canh huyn nh Quán, tnh
ng Nai.

10

1.2 Vn đ nghiên cu

Sinh k ca ngi dân sng trong vùng ven rng s b nh hng bi bt k mt
bin đng nào ca tài nguyên, đc bit là bin đng ca chính sách qun lý tài
nguyên đó (FAO,1993). Hin nay, thu nhp t trng rng, chm sóc và bo v rng
là thp không đ chi tiêu c bn cho cuc sng ca h gia đình nhn khoán. Thu
nhp t khoán b
o v rng đi vi ngi dân ch là phn ph, thu nhp chính ca
h là sn xut nông nghip trên mt phn trong din tích đt đc giao. Vn đ
qun lý không cht ch ca BQL hay thiu đt sn xut nông nghip dn đn các h
dân cht phá rng trng hoa màu, trng cây n trái Theo báo cáo ca BQL, cui
2008 din tích chu áp lc ln chim là hn 1.240ha và b ln chi
m là 70ha, vi
khong hn 14.774 cây rng (Cây Teak) b “thuc”
1
cht. Gn đây, ch trong hai
tháng đu nm 2010 có ti 1.336 cây Teak b “thuc” cht nâng tng s cây Teak
cht là 19.489 cây, tng ng vi din tích b ln chim là 109ha (BQL, 3/2010).
Tình trng này cng dc nhiu báo đài phn nh trong thi gian qua trên phng
tin thông tin đi chúng (xem ph lc 3).
Chuyn đi mc đích s dng rng sau quy hoch ba loi rng là mt vic làm
c
n thuyt trong vic qun lý bo v rng theo ch trng chính sách ca Chính
ph. iu này s tác đng không nh đn sinh k ngi dân, di di nhà ra khi khu
vc rng, mt vic làm, gim thu nhp là bài toán khó cho c ngi dân và chính
quyn đa phng. Mâu thun càng đy lên cao khi ngi dân không mun di di ra
khi rng và vn đ cht phá rng ly đt sn xut nông nghip đang di
n ra. Nh


1
Ngi dân “b thuc” cây teak làm cho cây cht đi, sau mt thi gian s đn ngã ly đt sn xut nông

nghip

11

vy vn đ đt ra là làm th nào gii quyt sinh k cho ngi dân gn vi mc tiêu
qun lý bo v rng hng đn qun lý rng bn vng ti rng phòng h Tân Phú
nói riêng và các khu rng phòng h và đc dng khác trên đa bàn tnh ng Nai
nói chung.
1.3 Mc tiêu nghiên cu
Tình hung trong nghiên cu này ti rng phòng h Tân Phú, huyn nh Quán,
tnh ng Nai vi mc tiêu chính là tìm ra chính sách gii quyt mâu thu
n gia
sinh k ca ngi dân và nhim v qun lý bo v rng ca BQL cùng chính quyn
đa phng.  gii quyt bào toán chính sách trên, nghiên cu cn đt đc các
mc tiêu c th sau:
(i) Hiu rõ hin trng, hot đng sinh k ca các h gia đình và chính sách
qun lý rng ca đa phng thuc vùng nghiên cu;
(ii) Tìm hiu các nguyên nhân gây nên vic phá rng đ l
n chim đt rng
hin nay ti rng phòng h Tân Phú nh đã đng tin trên các phng tin
truyn thông;
(iii) Tìm hiu các chính sách gii quyt vn đ ln chim đt rng và gii
pháp n đnh sinh k cho ngi dân gn vi qun lý rng bn vng ca
cp qun lý nhà nc. T đó chn la các chính sách b sung kh thi cho
vic n đ
nh sinh k ngi dân gn vi mc tiêu qun lý bo v rng bn
vng; và

12

(iv) Xem xét phn ng ca dân c sinh sng trong khu vc ln chim đi vi
các đ xut chính sách do cp qun lý đa ra. Và tìm hiu thêm v
nguyn vng, nhu cu ca ngi dân khi chính sách trên đc thc hin.
Các mc tiêu nêu trên cn đc làm rõ đ tìm ra chính sách kh thi b sung cho các
chính sách qun lý hin hành ti vùng nghiên cu.
1.4 Câu hi nghiên cu
T mc tiêu nghiên cu trên, các câu hi nghiên cu s đc tìm hiu và tr l
i mt
cách tha đáng, góp phn vào vic gii quyt khó khn hin ti mà BQL đang gp
phi. Các câu hi nghiên cu cn thuyt đ gii quyt các mc tiêu đ ra là:
(i) Hin trng tài nguyên, môi trng, sinh thái rng phòng h Tân Phú.
Chính sách qun lý hin ti nh th nào? Ngi dân sinh sng ra sao?
(ii) Tình hình ln chim đt rng trong nhng nm gn đây? Nhng nguyên
nhân gây ra vic l
n chim đt rng hin nay ca ngi dân?
(iii) Chính sách nào có th có nhm n đnh sinh k cho ngi dân gn vi
mc tiêu qun lý rng bn vng? Mc đ kh thi ca chính sách đ xut
phù hp vi tiêu chí qun lý rng hin hành ca các cp qun lý  vùng
nghiên cu?
(iv) Ngi dân phn ng ra sao đi vi chính sách đ xut trên? H có nhu
cu, nguyn v
ng gì khi các chính sách này đc thc hin? Vn đ kt
hp nguyn vng ca ngi dân vào chính sách đ xut có hiu qu ra
sao?
1.5 Phm vi và gii hn nghiên cu
1.5.1 Phm vi nghiên cu
Phm vi nghiên cu: Chính sách qun lý tha đáng gia BQL rng phòng h Tân
Phú đi vi nhng khu vc ln chim hin hu. Nghiên cu ch kho sát hai nhóm
đi tng chu tác đng ln là cp qu
n lý nhà nc ra quyt đnh chính sách và

13

ngi dân thi hành chính sách, mà không kho sát nh hng ca nhóm kinh doanh
và nhóm nghiên cu khoa hc ti vùng nghiên cu, hay nhng đi tng khác.
1.5.2 Gii hn nghiên cu
Nghiên cu tp trung vào thu thp, tng hp các ngun d liu s cp, th cp và
các ngun khác. Hn na, s hp tác ca các đn v qun lý nhà nc vùng nghiên
cu, s hp tác ca ngi dân trong quá trình điu tra cng là mt khó khn khi ti
p
cn vi các thông tin nhy cm cn đc h cung cp. Nghiên cu ch dng li 
mc đ đ xut chính sách b sung có hiu qu đ gii quyt vn đ. Tuy nhiên, kt
qu nghiên cu s đem li giá tr tham kho v chính sách cho c quan qun lý lâm
nghip vùng nghiên cu.

14

CHNG 2
PHNG PHÁP NGHIÊN CU

Nghiên cu s dng phng pháp thit k điu tra kho sát, phng vn đi tng
tham gia kt phân tích chính sách đa mc tiêu. C th là xác đnh các mc tiêu
chính sách sau đó tng hp thông tin t các nhóm đi tng đi din và kt hp vi
quan sát thc đa. T đó rút ra các ý kin chính, các đim đng thun v đ xut
chính sách trong mt thi gian xác đnh, và cu
i cùng s dng các mc tiêu chính
sách lâm nghip hin hành phân tích các đ xut chính sách đa ra đ chn la
chính sách phù hp.
2.1 Thit k nghiên cu
Nghiên cu đc xây dng trên chin lc tìm hiu và thit k theo phng pháp

điu tra kho sát, phng vn đi tng tham gia áp dng vào nghiên cu tình
hung.
Nghiên cu tìm hiu v vn đ mâu thun trong qun lý rng và sinh k ngi dân
ti r
ng Phòng H Tân Phú, Huyn nh Quán, Tnh ng Nai. Vi chin lc:
tip cn vùng nghiên cu, thu thp thông tin th cp liên quan, thông tin s cp thu
thp thông qua phng vn đi tng tham gia, tìm hiu các vn đ liên quan đn
nghiên cu cui cùng phân tích thông tin và rút ra kt lun. Phng pháp này d
dàng tip cn thc hin. Các thông tin, đi tng tham gia c th rõ ràng, kt qu
thu nhn gii quyt đc vn đ
ca nghiên cu. Ngoài ra thu thp thông tin chn

15

mu là mt phn quan trng trong nghiên cu đòi hi chn mu phi đi din sao
cho đy đ và không thiên lch.
2.2 Thu thp thông tin d liu
2.2.1 D liu s cp
D liu s cp đc thu thp  hai nhóm đi tng thông qua phiu điu tra riêng
l. Phng vn nhóm qun lý nhà nc trc sau đó da vào thông tin tr li đ
thuyt k câu hi cho đi tng ngi dân. Phng vn trc tip “mt đi mt”và có
th s dng máy ghi âm, máy nh (nu đc chp thun) trong quá trình kh
o sát.
Chn la đi tng phng vn
Nghiên cu s dng phng pháp phng vn trc tip, quan sát thc đa đ thu thp
thông tin nên đòi hi đi tng tham gia phng vn cn có hiu bit v hin trng
và các vn đ liên quan đn tình hình qun lý ti vùng nghiên cu. i tng tham
gia phi đi din cho nhóm đi tng có liên quan và hiu bit v các vn
đ thuc
vùng nghiên cu. Vì th danh sách đi tng tham và ni dung thông tin kho sát

đc chn la nh sau:
Bng 3.1 Chn la đi tng tham gia phng vn

Stt i tng tham gia
S
lng
Ni dung
Ghi
chú
Nhóm qun lý nhà nc
1 S NN&PTNN 1 Chính sách qun lý rng ca tnh…

2 Phòng Lâm nghip 1
Quy hoch, thc hin, hin trng qun
lý rng tnh, và các BQL rng…

3 UBND xã 1
Tình hình di c, dân s, k hoch phát
trin KTXH vùng nghiên cu…

4 BQLRPH Tân Phú 5
Hin trng qun lý rng ti đa bàn
qun lý, ln chim đt rng…

Nhóm ngi dân
5 Trng p/khu 9 Hin trng ngi dân trong p, sinh


16

k, nhà , nhu cu…
6 i din ngi dân 13
t đai, sinh k, nhà , vn hóa, nhu
cu …

Tng cng 30


 gim thiu s thiên lch ca thông tin thu thp, mi nhóm đi tng s đc
chn sao cho không tp trung vào mt nhóm mc tiêu nhng vn đm bo thông tin
thu thp là đy đ và chính xác. Vi nhóm đi ra chính sách (nhóm qun lý nhà
nc) phân b mu phng vn gm 8 đi tng đi din cho quy trình ra chính sách
hin hành ca cp qun lý ti đa phng. Và nhóm chu tác đng ca chính sách
(nhóm ngi dân), là 22
đi tng, bao gm 09 trng/phó 09 khu và 13 ngi dân
đc chn phân b đu khp vùng nghiên cu, không tp trung vùng chu nh
hng chính sách nhiu nht. Nh vy, phng pháp chn mu vi tng s mu
phân b nhng trên (bng 3.1) hoàn toàn đáp ng đy đ thông tin cn thit và gim
thiu s thiên lch.
Ni dung phiu điu tra
Phiu điu tra s dng trong ph
ng vn đc xây dng bao gm hai loi : mt loi
cho nhóm qun lý nhà nc và mt loi cho nhóm ngi dân vi ni dung nh sau:
Nhóm qun lý nhà nc: Phiu điu tra bao gm ba phn:
(i) Phn th nht: Tìm hiu các thông tin v thc trng qun lý rng và c cu
qun lý hin ti.
(ii) Phn th hai: Tìm hiu các vn đ liên quan đn nn ln chi
m đt rng,
mâu thun trong vic qun lý bo v rng hin ti, nhng khó khn mà
BQL rng hin nay phi gii quyt.

17

(iii) Phn th ba: Tìm hiu các đ xut chính sách ca nhóm qun lý nhà nc,
các câu hi tp trung vào các chính sách n đnh sinh k cho ngi dân, chính
sách qun lý rng bn vng.
Kt qu t phiu điu tra dành cho nhóm qun lý nhà nc s đc tng hp và
chn lc thành các đ xut chính sách có th đc áp dng vào thc t vùng nghiên
cu nhm gii quyt vn đ.
Nhóm h gia đình (có liên quan):
Phiu điu tra cng đc lp thành ba phn đc
thuyt k sau khi hoàn thành vic phng vn nhóm qun lý nhà nc:
(i) Phn đu tìm hiu v thông tin h gia đình, tình hình kinh t, thu nhp và
công vic hin nay, loi cây trng…
(ii) Phn hai: Tìm hiu v phn ng ca ngi dân đi vi các đ xut chính
sách ca nhóm qun lý nhà nc. Các câu hi trong phn này đc xây
dng trên các thông tin thu thp t b
ng tr li phng vn ca nhóm qun
lý nhà nc.
(iii) Phn ba s tìm hiu các yêu cu, nhu cu ca ngi dân khi chính sách
chuyn mc đích s dng rng (theo kt qu rà soát, quy hoch li ba loi
rng) đc thc hin.
Các câu hi chi tit s đc nêu rõ trong phiu điu tra (xem ph lc 1 và 2), ngoài
ra khi phng vn s phát sinh các vn đ mi cha chu
n b trong phiu điu tra.
Các vn đ mi này cng s đc thu thp và xem nh là mt thông tin chính thc
đc b sung cho nghiên cu.

18

2.2.2 D liu th cp
D liu th cp là mt phn ca nghiên cu này, các thông tin d liu th cp dùng
trong nghiên cu này bao gm bn đ vùng, thông tin kinh t xã hi, dân s, h gia
đình, di c, tái đnh c, các sn phm khai thác t rng hay t nông nghip. D liu
v tài nguyên thiên nhiên, môi trng hin hu, h sinh thái…D liu này đc thu
thp t nhiu ngu
n khác nhau nh các s liu thng kê báo cáo hàng nm ca vùng
nghiên cu, các bài báo, s liu báo cáo kho sát ca các t chc.
2.3 Chính sách đa mc tiêu
Chính sách đa mc tiêu: Phân tích đa mc tiêu là phân tích chính sách mà ngoài
mc tiêu kinh t, còn có ít nht hai mc tiêu xã hi, hay nhng nh hng chính
sách không th lng hóa đc.  thc hin hiu qu đng thi đa mc tiêu cùng
lúc, phng pháp đn gin nht đ hp nht
đa mc tiêu thành mt mc tiêu chung
là s tha hip (Sn, 2002). Tc là xây dng mt chính sách, mt tp hp chích
sách sao cho có đc s đng thun gia các bên nh hiu qu kinh t vi s tha
nhn ca xã hi, hay các chính sách qun lý đ xut bi cp qun lý phù hp vi li
ích và nguyn vng ca đa s ngi dân và đc h chp nh
n.
2.4 Mc tiêu ca các chính sách lâm nghip hin hành
Lâm nghip là mt ngành riêng bit không ging nh các ngành ngh khác, vì th
chính sách lâm nghip cng có nhiu nét đc thù. n nay, chính sách lâm nghip
ngoài mc tiêu kinh t nó còn phi quan tâm đn các mc tiêu khác nh: công bng
phân phi li ích, gi nét đc thù ca vn hóa xã hi, bo đm tính đa dng sinh hc

19

và phù hp vi th ch. Các mc tiêu chính sách lâm nghip xem nh là chính sách
đa mc tiêu (Sn, 2002) và đc tóm tt bng s đ 3.1:

S đ 3.1: Mc tiêu chính sách Lâm nghip hin hành

Ngun: ng Kim Sn và cng s, 2002, trang 91

Mt chính sách lâm nghip đc các nhà nghiên cu đánh giá thành công là chính
sách đa mc tiêu, và các mc tiêu đu đc đánh giá có tm quan trng nh nhau
(Sn, 2002).
(i) i vi m
c tiêu kinh t: nu ch quan tâm ti hiu qu kinh t mà không
tính đn tác đng đn môi trng sinh thái thì môi trng sng s ngày
càng suy gim do đó mc tiêu hiu qu kinh t trong dài hn cng không
đt đc.

Hiu qu
kinh t
Chính sách
Lâm nghip
Mc tiêu ca các chính
sách tron
g

q
uá kh


Mc tiêu ca các
chính sách hi

n hành
Công bng
phân phi
Hiu qu
kinh t
a dng
sinh hc
Th ch
phù hp
Vn hóa
xã hi

20

(ii) Phân phi công bng trong chính sách Lâm nghiêp cng rt quan trng.

Ai s là ngi hng li t chính sách, và ai s là ngi chu thit hi.
(iii) Giá tr vn hóa xã hi trong chính sách lâm nghip cn phi đc xem
xét, vn đ tâm linh (rng thiêng) ca mt s b phn dân tc ít ngi gn
lin vi rng, vn đ thm m khi khai thác, hay trng rng… tùy theo đc
đi
m ca tng khu rng mà nét đc trng vn hóa xã hi ca chúng khác
nhau.
(iv) a dng sinh hc: là mt phn không th thiu trong chính sách lâm
nghip, điu kin t nhiên, đng thc vt là vn đ cn nghiên cu đ tính
toán giá tr ca chúng và có chính sách phù hp cho vic bo tn hay
không bo tn.
(v) Cui cùng trong các mc tiêu là th ch, chính sách xây dng có phù hp
vi quy đnh c
a lut pháp hin hành, phù hp vi ch trng chính sách
phát trin quc gia hay không? Và ngi thc hin chính sách có đ trách
nhim và quyn hn đ trin khai chính sách hiu qu hay không?
Tóm li, nm mc tiêu này không đc lp nhau mà có tác đng qua li, b sung cho
nhau. Không th tách ri gii quyt tng mc tiêu riêng l đ gii quyt bài toán
chính sách lâm nghip hin hành theo đúng mc tiêu chính sách phát trin lâm
nghip ca Chính ph.


21

2.5 S đ nghiên cu
S đ 3.2: S đ nghiên cu

Thit k nghiên cu
1. Vn đ
2. Mc tiêu

3. Phng pháp
Loi nghiên cu: tìm hiu
Thuyt k: điu tra kho sát
Chn la d liu
D liu s cp:

Nhóm qun lý nhà nc:
1. Phiu điu tra
2. Phng vn trc tip
3. Quan sát thc đa
Nhóm h dân:
1. Phiu điu tra
2. Phng vn trc tip
3. Quan sát thc đa


D liu th cp:
1. Báo cáo ca vùng nghiên cu
2. Báo cáo nghiên cu v tài nguyên,
sinh thái, môi trng…
3. Các bài báo liên quan…
Phân tích d liu
1. Phân tích đ xut chính sách
2. Phân tích nhu cu ca ngi dân
3. Phân tích chính sách đa mc tiêu…
Kt qu & tho lun


 xut chính sách &
Kt lun

22

Chng 3
TNG QUAN

3.1 Chính sách qun lý bo v rng
3.1.1 Chính sách và chng trình qun lý bo v rng ca Vit Nam
Chính sách ca nhà nc v qun lý bo v rng t nm 1990 cho đn nay có hai
chng trình có nh hng ln là chng trình 327 và 661. Ngoài ra còn có mt s
quyt đnh, ngh đnh, thông t đc Nhà nc ban hành đ hng dn thc hin
các mc tiêu qun lý bo v r
ng.
Chng trình 327: là chng trình h tr phát trin lâm nghip theo Ngh đnh
327/CT- HBT, tháng 9/1992. Mc tiêu ca chng trình là khuyn khích trng và
bo v rng, ci thin điu kin s dng đt, nâng cao mc sng ca ngi dân
sng ph thuc vào rng và h tr chng trình đnh c.
Ngh đnh 02/CP ngày 15/01/1994 quy đnh v khoán đt lâm nghip cho t chc,
h gia đình, cá nhân s dng n đnh lâu dài vào mc đích lâm nghip. (Nay là
Ngh đnh163/N ngày 16/11/1999)
Quyt đnh s 202/TTg ngày 02/5/1994 ban hành quy đnh v vic khoán bo v
rng, khoanh nuôi tái sinh rng và trng rng.
Chng trình 661: Các Quyt đnh s 08/1997/QH-10 ban hành tháng 12/1997 và
Quyt đnh 661/Q-TTg ban hành tháng 7/1998 nhm xây dng xây dng chng
trình trng 5 triu ha rng hay gi là chng trình 661 vi 3 mc tiêu c bn: (i)
Tr
ng mi 5 triu ha rng nhm tng din tích che ph lên 43% giai đon 1998 –

23

2010; (ii) S dng đt trng nh công c sn xut đ to vic làm góp phn xóa đói
gim nghèo, đnh canh đnh c, tng thu nhp cho ngi dân; (iii) Cung cp g, các
sn phm ngoài g phát trin kinh t đa phng.
Quyt đnh 178/2001/Q-TTg: ngày 12/11/2001 quy đnh quyn hng li, ngha
v ca h gia đình, cá nhân đc giao, đc thuê, nhn khoán đt lâm nghip.
Ch
th 38/2005/CT-TTg ngày 5/12/2005 ca Th tng Chính ph: v vic rà
soát, quy hoch li 3 loi rng: rng phòng h, rng đc dng và rng sn xut.
Chin lc phát trin lâm nghip bn vng: Th tng Chính ph đã ký Quyt
đnh 18/2007/Q-TTg (5/2/2007) phê duyt Chin lc phát trin lâm nghip Vit
Nam giai đon 2006-2020.
Nhìn chung các chính sách trên mang tính chung chung ca c nc, phc t
p và
khó thc hin. Các chính sách này có thc hin hiu qu hay không còn tùy thuc
vic trin khai ca chính quyn đa phng. Ngi dân có thc s to ra sinh k bn
vng nh mc đích ca chng trình hay không, trong phn tìm hiu thc trng ti
vùng nghiên cu s giúp hiu rõ vn đ thc thi các chính sách, chng trình này.
3.1.2 Thc hin chính sách qun lý rng  tnh ng Nai
Nm 1980, trc khi có các chính sách c
a Chính ph v qun lý rng, tnh ng
Nai đã có ch trng cho phép các lâm trng quc doanh khoán cho ngi dân
trng rng kinh t và sn xut nông lâm kt hp (Quyt đnh s 1571/UBND,
1980). Hin nay, tnh ng Nai cng đã thc hin các chính sách v khoán đt cho
t chc và h gia đình, cá nhân s dng n đnh và lâu dài theo mc đích lâm
nghip theo Ngh đnh 02/CP -15/01/1994 và Ngh đnh 01/CP - 04/01/1995. i

24

vi các chng trình 327 và 661, tng din tích đã khoán là 22.702,15 ha (S
NN&PTNT, 2008). c bit là nm 1997 UBND tnh đã ra quyt đnh đóng ca

rng, nghiêm cm khai thác rng k c ngi dân vào rng ly ci các sn phm
ngoài g đ hn ch nn phá rng và khai thác rng ba bãi không theo quy hoch.
Chính sách này làm cho phn ln ngi dân sng ph thuc vào rng gp khó khn
và gây thêm áp lc cho đt sn xu
t nông nghip  vùng ven rng.
Nhìn chung, sau khi khoán đt rng cho h gia đình, di s hng dn k thut và
qun lý ca các đn v kim lâm và các BQL, đt rng đc s dng đúng mc
đích, tng đ che ph rng, to vic làm và n đnh sinh k cho ngi dân.
Ti rng phòng h Tân Phú, din tích đc khoán là 1565,67ha cho 787 h gia đình
di hình thc là các h t kê khai đ
ng ký din tích, loi cây trng cho chính
quyn đa phng và BQL (trc đây là Lâm Trng Tân Phú) lp h s thu nông
nghip và thu nhà đt theo quy đnh. Do hình thc khoán theo đng ký ca h gia
đình nên vic làm hp đng khoán không thc hin. iu này gây khó khn cho
vic qun lý bo v rng và cng mt phn nguyên nhân gây nên vic ln chim đt
rng hin nay.
3.2 Rng và sinh k ca ng
i dân vùng ven rng
Ngi dân sng trong vùng ven rng, ph thuc rt ln vào rng, rng cung cp
cho ngi dân vic làm, thu nhp. Theo Teija Reyes (2008) “Phân tích vic ci
thin sinh k ca h gia đình sng trong vùng đm ca rng, các yu t tác đng ti
thu nhp ca ngi dân khi điu tra các ch h là; tui, quy mô h, din tích đt,
giáo dc, tài sn, loi cây trng, tình trng hôn nhân, vi
c làm phi nông nghip”.

25

Kt qu các yu t tài sn, giáo dc, tình trng hôn nhân không có ý ngha thng kê
so vi các yu tt quy mô h, din tích và vic làm.
Theo FAO (1996), “n đnh sinh k ngi dân có vai trò quan trng trong vic

phát trin rng cho bt k mc đích phát trin nào, phát trin công nghip, phát
trin nông thôn hay phát trin môi trng bn vng. Bên cnh đó, chính sách qun
lý ca nhà nc cng có tác đng lên sinh k ca h”.
3.3 Các nguyên nhân gây nên vic l
n chim đt rng
Tng dân s t nhiên và c hc to áp lc lên din tích đt nông nghip tng. Dân
s tng, nhu cu v đt sn xut tng lên, khi không còn din tích sn xut, ngi
dân s khai phá đt rng đ ly đt sn xut. (Robert & Malcolm, 1990; Viên và
cng s, 2005)
Nhu cu đt nông nghip ca các h dân không đáp ng đy đ: Din tích đ
t ca
mi h không đ cho nhu cu sn xut, thu nhp không đ chi tiêu trong gia đình,
h s khai phá đt mi đ đáp ng nhu cu ca h. (Viên và cng s, 2005)
Phân quyn cho các h dân: s phân chia không rõ ràng v v trí, quyn hn, din
tích, quyn li và trách nhim ca ngi dân làm cho ngi dân không có ý thc
trách nhim qun lý bo v cây rng trên din tích đc chia. (Viên và cng s,
2005)
C
 hi hc ngh và vic làm ti thành th và nông thôn: s phát trin chm nhu
cu vic làm s làm cho ngi dân không có vic làm ngày càng nhiu gây áp lc
lên nhu cu đt sn xut nông nghip (Robert & Malcolm, 1990).