Dòng vốn vào và ổn vĩ mô ở Việt Nam năm 2007-2008 Luận văn thạc sĩ

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM

HỒNG XN HUY

DỊNG V N VÀO
VÀ

N V MƠ

VI T NAM N M 2007-2008

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

TP. Hồ Chí Minh - naêm 2010


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM
CHƯƠNG TRÌNH GIẢNG DẠY KINH TẾ FULBRIGHT

--------------------

HỒNG XN HUY

DỊNG V
VÀ B

VI

Chuyên Ngành: Chính sách công

Mã số: 603114

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
1. TS.

TP. Hồ Chí Minh - naêm 2010

2007-2008


i

L I CAM OAN

Tôi xin cam oan lu n v n này hồn tồn do tơi th c hi n. Các o n trích d n
và s li u s d ng trong lu n v n

u

c d n ngu n và có

chính xác cao nh t

trong ph m vi hi u bi t c a tôi. Lu n v n này không nh t thi t ph n ánh quan i m
c a Tr

ng

i h c Kinh t thành ph H Chí Minh hay Ch

ng trình gi ng d y

kinh t Fulbright.

TP.HCM, ngày 25 tháng 05 n m 2010
Tác gi

Hoàng Xuân Huy


ii

M CL C
DANH M C CÁC T

VI T T T ...................................................................... iv

DANH M C B NG, BI U .................................................................................. v
M

U

CH

................................................................................................ 1

NG 1.

C S LÝ LU N ................................................................... 5

1.1.

Mơ hình qu n lý n n kinh t m - nh (EB-IB) ................................................ 5

1.2.

C n b nh Hà Lan ............................................................................................. 7

1.3.

Chính sách kinh t thu n chu kì và nh h

CH

NG 2.

TÁC

KINH NGHI M
2.1.

Tác

NG DỊNG V N VÀO

ng dịng v n vào

I V I N N KINH T ,

n n n kinh t ......................................................... 10

Nh ng óng góp c a dịng v n vào

2.1.2.

Nh ng tác

i v i t ng tr

ng tiêu c c c a dòng v n vào

Kinh nghi m các n

2.2.1.

n n n kinh t .............. 9

NG PHÓ C A CÁC QU C GIA .......................................... 10

2.1.1.
2.2.

ng c a nó

ng kinh t .............. 11

i v i n n kinh t ............... 12

c trong vi c ng phó v i dịng v n vào ......................... 13

Dòng v n vào và các cu c kh ng ho ng tài chính ................................... 13

2.2.2.
S thành cơng c a Malaysia trong vi c ng phó dòng v n vào giai o n
1990-1995 ............................................................................................................. 16

CH

NG 3.

2000-2008

T NG QUAN N N KINH T VI T NAM GIAI O N
.............................................................................................. 20

3.1.

Vai trò

3.2.

Vai trò xu t nh p kh u

CH
4.1.

NG 4.

ut

i v i t ng tr

ng kinh t Vi t Nam....................................... 20

i v i t ng tr

ng kinh t

Vi t Nam ...................... 26

DÒNG V N VÀO VÀ B T N V MƠ

VI T NAM ...... 28

Dịng v n vào và ph n ng chính sách c a Chính ph .................................... 28


iii

4.2.

Dịng v n vào và s m r ng tín d ng ............................................................ 31

4.3.

Dòng v n vào tác

ng

n giá c , t giá h i ối và chính sách ngân sách c a

Chính ph .................................................................................................................. 33
4.4.

Dịng v n vào và thâm h t th

4.5.

Dòng v n vào v i hi n t

4.6.

Nh ng b t n v mô ....................................................................................... 39

CH

NG 5.

ng m i ........................................................... 37

ng bong bóng tài s n và hi u ng c a c i, n ........ 38

KHUY N NGH CHÍNH SÁCH .......................................... 42

5.1.

Chính sách ti n t và chính sách t giá ........................................................... 43

5.2.

Chính sách ngân sách ..................................................................................... 45

K T LU N

.............................................................................................. 47

DANH M C TÀI LI U THAM KH O ............................................................. 48
PH L C

.............................................................................................. 50


iv

DANH M C CÁC T

VI T T T

ADB

: Ngân hàng phát tri n Châu Á

CSHT

: C s h t ng

DN

: Doanh nghi p

DNNN

: Doanh nghi p nhà n

DNTN

: Doanh nghi p t nhân

EU

: Châu Âu

FDI

:V n

u t tr c ti p n

c ngoài

FPI

:V n

u t gián ti p n

c ngoài

GDP

: T ng s n ph m qu c dân

IMF

: Qu ti n t qu c t

NAFTA

: Khu v c m u d ch t do B c M

NHNN

: Ngân hàng nhà n

NHTMCP

: Ngân hàng th

ng m i c ph n

NHTMQD

: Ngân hàng th

ng m i qu c doanh

ODA

: V n vi n tr phát tri n chính th c

TCTD

: T ch c tín d ng

TCTNN

: T ng cơng ty nhà n

T KT

: T p oàn kinh t nhà n

WB

: Ngân hàng th gi i

WTO

: T ch c th

c

c

c
c

ng m i qu c t

v

DANH M C B NG, BI U
Danh m c b ng
B ng 2.1. : V n t nhân ch y vào 5 n

c ông Á (Hàn Qu c, Thái Lan, Malaysia,

Indonesia và Philippines), giai o n 1991-1996 ............................................................ 50
B ng 2.2. : N ng n h n vào quý II n m 2007 .............................................................. 50
B ng 2.3. : Thâm h t tài kho n vãng lai (% GDP) ........................................................ 50
B ng 2.4. : Dòng v n vào Malaysia Giai o n 1990-1995 ............................................ 51
B ng 2.5.: T ng v n và trung bình hàng n m vào Malaysia giai o n 1990-1995 ......... 51
B ng 3.1. : S d ng t ng s n ph m trong n
B ng 3.2. : óng góp các y u t
B ng 3.3. : H s ICOR

u vào trong t ng tr

m ts n

B ng 4.1. : T l cho vay/huy

c theo giá so sánh 1994 (t
ng GDP

ng) ........... 51

Vi t Nam .............. 52

c Châu Á ............................................................ 52

ng ti n g i m t s ngân hàng ..................................... 53

B ng 4.2. : Thâm h t ngân sách Vi t Nam 2005-2009 .................................................. 54
B ng 5.1. : Bi n

ng giá nhà

t

khu ơ th phía nam TPHCM ................................ 54

Danh m c bi u
Bi u 4.1. : Ch s t giá hi u d ng th c (1/2000-9/2008) .............................................. 36
Bi u 4.2. : Xu t nh p kh u Vi t Nam giai o n 2000-2008 ........................................... 38
Bi u 4.3. : T giá VND/USD ........................................................................................ 40


1

M

U

C c u kinh t không b n v ng, chính sách v mơ sai l m và dịng v n vào m nh
mà khơng có chính sách h p thu hi u qu

ã gây ra cu c kh ng ho ng v mô

Vi t

Nam n m 2007-2008.
1. B i c nh nghiên c u
Nh ng c i cách kinh t
t theo h

úng

n,

c bi t là nh ng c i cách v th

ng m i và

u

ng m c a và t do h n ã làm cho Vi t Nam tr thành m t trong nh ng

n

c m i n i có n n kinh t phát tri n nhanh nh t khu v c Châu Á v i t c

tr

ng trung bình kho ng 7,5%/n m trong 10 n m g n ây.

Kinh t phát tri n nhanh và n

nh k t h p v i vi c gia nh p T ch c th

t ng

ng m i

th gi i (WTO) n m 2007 ã giúp Vi t Nam tr thành m t trong nh ng i m
h p d n nh t v i th gi i. Tuy nhiên, s gia t ng m nh m và
u t n

ut

t ng t c a dịng v n

c ngồi mà khơng có chính sách h p th hi u qu làm tín d ng t ng

m nh, giá c hàng hóa t ng cao, bong bóng tài s n… ã làm cho n n kinh t Vi t
Nam tr nên q nóng. Tình tr ng này k t h p v i xu h
cách

t và nh ng cú s c giá c trên th tr

bùng n c a l m phát, áp l c phá giá

ng t ng

u t công m t

ng hàng hóa th gi i ã d n

ns

ng n i t , nh ng tr c tr c trong h th ng

ngân hàng và nh ng b t n v mô khác trong n n kinh t Vi t Nam n m 2007-2008.
B t n v mô n m 2007-2008 cho th y tính d t n th
m c a c a Vi t Nam tr
phân tích tác

c tác

ng dịng v n qu c t , do ó c n có nghiên c u

ng tiêu c c c a dịng v n vào

chính sách h n ch tác

ng c a n n kinh t ngày càng

i v i n n kinh t t

ng tiêu c c này dòng v n,

tri n v ng ch c c a n n kinh t Vi t Nam.

mb os

n

ó

xu t

nh và phát

ây c ng chính là m c ích c a nghiên

c u này.
2.

it

ng và ph m vi nghiên c u

Nghiên c u này s t p trung phân tích b t n v mơ n m 2007-2008
câu h i chính. Th nh t, dòng v n vào ã tác

ng nh th nào

tr l i hai

n b t n v mô


2

Vi t Nam n m 2007-2008? Th hai, nh ng chính sách v mơ nào c n
h n ch tác

ng tiêu c c c a dòng v n vào

n b t n v mô trong t

c áp d ng
ng lai?

Sau khi tham kh o nhi u tài li u và nghiên c u v kinh t Vi t Nam, tác gi nh n
th y r ng t sau kh ng ho ng tài chính-ti n t Châu Á, n n kinh t Vi t Nam ã b t
u chu kì t ng tr
ó,

ng m i t n m 2000 và k t thúc là b t n v mô 2007-2008. Do

tr l i câu h i nghiên c u c a

tài, tác gi s gi i h n ph m vi c a nghiên

c u là nh ng di n bi n c a n n kinh t , các ph n ng chính sách c a Chính ph
trong giai o n 2000-2008.
3. Ph

ng pháp nghiên c u

V ph

ng pháp lu n, bài vi t này

t , phân tích,

c th c hi n theo ph

i chi u so sánh. Theo ph

s d a trên nh ng di n bi n th c t t
tích, ánh giá các tác
t

c

ng pháp t ng h p, mô

ng pháp này, các l p lu n trong bài vi t
ó s d ng các mơ hình lý thuy t

ng c a các ho t

ng kinh t c ng nh các chính sách kinh

a ra trong kho ng th i gian xem xét,

ng th i ch ng minh các phân tích,

ánh giá này b ng s li u th c t . Ngoài ra, bài vi t c ng s
c u tình hu ng

các n

phân

a ra nh ng nghiên

c nh m rút ra các bài h c chính sách mà Vi t Nam có th

áp d ng.
4. Ý ngh a khoa h c và th c ti n c a nghiên c u
V m t khoa h c, nghiên c u này góp ph n ánh giá tác
ph n ng chính sách c a Chính ph

n n n kinh t Vi t Nam,

nhìn so sánh v i kinh nghi m c a các n
Nam, t

t ng tr

ng n

ng th i có cái

c ã tr i qua tình hu ng t

ó xây d ng c s khoa h c h tr cho vi c

hi u qu dòng v n vào và ho ch

ng dòng v n vào và các

ng t Vi t

ra chính sách h p thu có

nh chính sách v mơ nh m h n ch b t n, duy trì

nh cho n n kinh t Vi t Nam.

V m t th c ti n, b t n v mô 2007-2008 cho th y, n n kinh t Vi t Nam có kh
n ng ph i
t

i m t v i bi n

ng kinh t có th d n

ng lai. Trong khi ó, kinh nghi m các n

n kh ng ho ng tài chính trong

c cho th y chi phí nh ng cu c kh ng


3

ho ng tài chính gây ra trong quá kh là r t l n1. Do ó, nghiên c u này là r t c n
thi t nh m rút ra bài h c,
kinh t Vi t Nam

a ra các gi i pháp kh c ph c nh ng y u kém trong n n

tránh nh ng b t n, kh ng ho ng trong t

ng lai.

5. C c u trình bày k t qu nghiên c u
Ngoài ph n M

u và K t lu n, c c u bài vi t g m n m ch

Ch

ng 1 : C s lý lu n c a nghiên c u

Ch

ng này phân tích các lý thuy t, mơ hình kinh t

ng nh sau

Các lý thuy t, mơ hình kinh t

c s d ng trong lu n v n.

ây bao g m, mô hình n n kinh t m EB-IB,

c n b nh Hà Lan và chính sách kinh t thu n chu kì và tác
Ch

ng 2 : Tác

ng dịng v n vào

ng c a nó.

i v i n n kinh t , kinh nghi m ng phó

c a các qu c gia
Ch

ng này i vào phân tích tác

ng (tích c c và tiêu c c) c a dòng v n vào

i

v i n n kinh t và nghiên c u các kinh nghi m ng phó (thành cơng hay th t b i)
c a các qu c gia

t

ó rút ra các bài h c chính sách.

Ch

ng 3 : T ng quan v n n kinh t Vi t Nam giai o n 2000-2008

Ch

ng này phân tích t ng quan n n kinh t Vi t Nam giai o n 2000-2008.

Trong ó, chú tr ng ánh giá vai trò quan tr ng c a

v i n n kinh t .
kh u

u t và xu t nh p kh u

ng th i c ng ch ra nh ng tr c tr c trong

i

u t và xu t nh p

ch ng minh tính khơng b n v ng c c u kinh t trong giai o n này.

Ch

ng 4 : Dòng v n vào và b t n v mô

Vi t Nam

Ch

ng này s th ng kê dòng v n vào Vi t Nam giai o n 2000-2008 và ch ng

minh s th t b i c a NHNN trong vi c h p th dòng v n vào ã làm cung ti n
t ng m nh, t

ó kích ho t l m phát và nh ng tr c tr c khác trong n n kinh t .

Nh ng b t n trong n n kinh t
1

c mơ hình hóa theo s

bên d

i

T 15% GDP Mexico n m 1994-95 hay lên n trên 50%GDP nh
Argentina n m 1980-82, G n ây, Kh ng ho ng
tài chính-ti n t Châu Á ã làm thu nh p bình quân u ng i c a Thái Lan ã gi m t m c 8.800 USD n m 1997 xu ng
còn 8.300 USD vào n m 2005, c a Indonesia gi m t 4.600 USD xu ng 3.700 USD, c a Malaysia gi m t 11.100 USD
xu ng 10.400 USD (Theo CIA World Fact Book)


4

Dòng v n vào

T giá th c lên giá,
giá c t ng, ngân
sách m r ng

Thâm h t th
t ng

Ch

ng m i

Tín d ng t ng m nh

Bong
c ac

bóng tài s n, hi u
i, n

ng

B t n v mô
L m phát, bong bóng tài s n
xì h i, phá giá, n cơng t ng

ng 5 : Khuy n ngh chính sách.

Trên c s phân tích các nguyên nhân b t n, tác gi

a ra các khuy n ngh chính

sách nh m hai m c tiêu chính ó là xây d ng c ch ki m soát và h p th dòng
v n hi u qu và c i cách c c u kinh t theo h

ng b n v ng h n.

làm

i u này òi h i c i cách chính sách ti n t , t giá và chính sách ngân sách.

c

5

CH

NG 1.

Nghiên c u này phân tích tác
ó, c s lý lu n
quan

n nh h

nh th nào

1.1.

C

S

ng dòng v n vào

LÝ LU N

n n n kinh t m - nh Vi t Nam. Do

c s d ng trong nghiên c u này là các lý thuy t, mơ hình kinh t liên
ng dòng v n vào

i v i n n kinh t , các chính sách kinh t

n s phân b ngu n l c kinh t và duy trì n

nh h

ng

nh n n kinh t .

Mơ hình qu n lý n n kinh t m - nh (EB-IB)

C s lý lu n c n b n

c s d ng trong nghiên c u này là mơ hình qu n lý n n

kinh t m -nh (EB-IB). Mơ hình này

c hình thành nh m xây d ng c ch

phân tích các chính sách kinh t v mơ mà m t qu c gia ang phát tri n nên theo
u i

n

nh l i n n kinh t và t o ra môi tr

ng thu n l i h n giúp t ng tr

ng

kinh t nhanh. Mơ hình có n i dung nh sau:
N n kinh t
ngo i th

t tr ng thái cân b ng khi có cân b ng ngồi n

ng b ng c u hàng ngo i th

không th ngo i th
này, m c giá t

ng

c t c là cung hàng

ng2 và cân b ng trong n

ng b ng c u hàng không th ngo i th
i c a hàng ngo i th

c t c cung hàng

ng. T i i m cân b ng

ng và hàng phi ngo i th

ng

c xác

nh P=Pt/PN (c ng chính là t giá h i oái th c).
T p h p nh ng i m cân b ng trên th tr
t p h p nh ng i m cân b ng trên th tr
i m

ng hàng phi ngo i th
ng hàng ngo i th

ng là

ng là

ng IB3,

ng EB4, giao

ng EB và IB là i m cân b ng c a n n kinh t , g i là i m “h nh phúc”.

2
u t n c ngồi và vi n tr n c ngồi có th làm t ng thêm cung hàng có th ngo i th ng b ng cách tài tr cho các
hàng nh p kh u nên cung hàng ngo i th ng bao g m c dòng ch y vào c a v n n c ngoài dài h n d i hình th c vi n
tr , cho vay th ng m i, và u t (theo M. Gillis, D. H. Perkins et al., Kinh t h c c a s phát tri n)
3
Bên ph i
ng IB là tình tr ng l m phát, bên trái là tình tr ng th t nghi p
4
Bên ph i
ng EB là tình tr ng th ng d , bên trái là tình tr ng thâm h t

6

B N KHU V C TR C TR C
PT/PN
EB

Th ng d
L m phát

Th ng d
Th t nghi p

E: i m
“h nh phúc”

Thâm h t
L m phát

E

Thâm h t
Th t nghi p
IB
A

Y=A

Khi n n kinh t ch ch kh i i m cân b ng, nó s r i vào m t trong b n khu v c tr c
tr c (hình trên). M c dù n n kinh t có khuynh h

cân b ng, tuy nhiên trong m t s tr
g p khó kh n (th t b i th tr

ng t

ng h p kh n ng t

i u ch nh

tr l i i m

i u ch nh c a n n kinh t

ng), ây là c s cho s can thi p c a Chính ph . Khi

Chính ph can thi p, có b n vùng chính sách (hình d
ph s d ng là t giá h i oái và chính sách chi tiêu.

i), các cơng c mà Chính


7

B N VÙNG CHÍNH SÁCH
T
giá
h i
ối
th c

IV

I

A 0

A 0

e 0

e 0

e 0

e 0
A 0

A 0

III

II

T ng c u

Mơ hình EB-IB là c s lý thuy t r t quan tr ng

i v i các n

n n kinh t m nh trong vi c th c hi n các chính sách n

mơi tr
1.2.

ng kinh t

n

c ang phát tri n có

nh hóa n n kinh t , t o

nh cho phát tri n dài h n.

C n b nh Hà Lan

Là hi n t

ng suy gi m cơng nghi p hóa c a n n kinh t khi có l

ng ngo i t l n

vào (do vi c khám phá ngu n tài nguyên xu t kh u l n, giá hàng xu t kh u ch l c
t ng hay dòng v n
xu t trong n

u t vào l n…) làm

ng n i t lên giá d n

c gi m s c c nh tranh so v i hàng n

n hàng hóa s n

c ngồi, xu t kh u gi m và

nh p kh u t ng5.
C n b nh Hà Lan có th

c gi i thích b i mơ hình EB-IB nh sau. Khi có ngu n

ngo i t vào l n mà khơng có chính sách vơ hi u hóa
th
5

ng t ng lên v i b t kì giá nào, t c là

Châu V n Thành 2009

t t, ngu n cung hàng ngo i

ng EB d ch sang ph i (EB’). C ch t


8

i u ch nh s

y n n kinh t d ch chuy n t

i m cân b ng 1 sang i m cân b ng 2

v i t giá h i oái th c gi m và t ng c u t ng.
PT/PN

EB’’

EB
V n c n ki t

EB’

(3)
V n vào
(1)
(2)

IB
A

T giá h i oái th c gi m

ng ngh a v i hai i u, th nh t hàng phi ngo i th

tr nên t ng giá m t cách t

ng

xu t trong n

i so v i hàng ngo i th

(v n và lao

c ngoài. Các nhà

ng b gi m l i nhu n s d ch chuy n ngu n l c

ng) sang l nh v c có l i nhu n cao h n là hàng phi ngo i th

qu là s thay
th

ng, th hai hàng hóa s n

c tr nên kém c nh tranh h n so v i hàng hóa n

s n xu t hàng hóa có th ngo i th

ng

ng. K t

i trong c c u s n xu t, trong ó n ng l c s n xu t hàng ngo i

ng gi m sút, hàng phi ngo i th

ng gia t ng.

M t bi n c nào ó làm cho ngu n ti n không
c , tuy nhiên do c c u s n xu t ã thay

chuy n xa h n sang bên trái (
h i oái t ng cao h n ban

y

ng EB v v trí

i nên EB khơng tr v v trí c mà d ch

ng EB”), cân b ng m i

c hình thành v i t giá

u, thu nh p th p h n. N n kinh t b suy gi m.

Trong nghiên c u này, các d n ch ng t các n
v n vào (dòng v n

vào n a s

u t ) ã làm

c và c tr

ng n i t lên giá d n

và nh ng bi u hi n c a c n b nh Hà Lan.

ng h p Vi t Nam, dòng
n thâm h t th

ng m i


9

1.3.

Chính sách kinh t thu n chu kì và nh h

ng c a nó

Chính sách kinh t thu n chu kì có ngh a là các n

n n n kinh t

c ti n hành chính sách kinh t

m r ng (chính sách tài khóa, ti n t ,…) khi có l m phát và ti n hành chính sách
kinh t th t ch t khi có suy thối. Ng

c l i ng

i ta g i là chính sách kinh t

ngh ch chu kì.
Các n

c ang phát tri n th

cơng c bình n t
ph và ti n l
nh

ng có chính sách kinh t thu n chu kì do thi u các

ng. Các kho n chi ngân sách ch y u là tiêu dùng c a Chính

ng, các n

c này hi m có các kho n b o hi m th t nghi p, và chuy n

ng xã h i r t th p do ó chi ngân sách th

ng thu n chu kì. Các kho n thu

ngân sách ch y u là thu gián thu ch không ph i thu tr c thu, nên c ng r t theo
chu kì.
Nghiên c u c a Kaminsky, Reinhart và Vegh 2004 cho th y xu h
trong chính sách kinh t c a các n

c ang phát tri n.

Các dòng v n vào ròng có tính thu n chu kì
này hàm ý r ng các n
l i và ng

c có xu h

các n

c ang phát tri n.

ng vay n nhi u h n

i u

th i kì kinh t thu n

cl i

Chính sách ngân sách và chính sách ti n t
l n có tính thu n chu kì.

các n

th i kì kinh t thu n l i và ng

Chu kì dịng v n và chu kì chính sách kinh t th
i ta g i ây là hi n t

c ang phát tri n ph n

i u này có ngh a là Chính ph chi tiêu nhi u h n,

cung ti n cao h n, tín d ng cao h n

Ng

ng thu n chu kì

ng “tr i m a, n

ng t ng c

c l i.

ng l n nhau.

c trút”, t c là chính sách v mơ

m r ng khi dòng ti n ch y vào và th t ch t khi dòng ti n ch y ra.
Chính sách kinh t thu n chu kì
t mà

các n

c t o ra chu kì “bùng – v ” trong n n kinh

ó khi kinh t bùng n , dịng v n vào và chính sách kinh t m r ng ã làm

gia t ng l m phát, bong bóng tài s n, tín d ng t ng, thâm h t th

ng m i gia

t ng,… k t qu làm n n kinh t tr nên quá nóng, n x u t ng, dịng v n ch y ra, n
cơng t ng, c u gi m,…

a n n kinh t

i vào suy thối (bong bóng v ).


10

CH

NG 2.

TÁC

NG DÒNG V N VÀO

N N KINH T , KINH NGHI M
Dòng v n qu c t bao g m v n

NG PHÓ C A CÁC QU C GIA

u t tr c ti p n

c ngoài (FDI), v n

u t gián

c ngồi, vi n tr phát tri n chính th c (ODA)6 … óng vai

ti p (FPI), v n vay n

trị quan tr ng trong q trình phát tri n kinh t
dòng v n này giúp các n

bù

IV I

c

các n

c ang phát tri n. Các

u t nhi u h n m c mà n n kinh t ti t ki m

p s thi u h t ngo i t do thâm h t th

c;

ng m i; và m r ng gi i h n n ng l c

s n xu t c a n n kinh t do s khan hi m y u t

u vào. Tuy nhiên,

c i m bi n

ng nhanh và m nh c a dòng v n có th t o nên nh ng b t n v mô, qui mô quá
l n c a dịng v n có th làm t ng t giá h i oái th c, tác

ng tiêu c c

n xu t

kh u và cán cân vãng lai.
Nh v y, dòng v n vào m t m t tác

ng tích c c

n n n kinh t nh ng m t khác

c ng có th mang l i nh ng b t n kinh t . Do ó, vi c s d ng các dòng v n vào
thúc

y t ng tr

ng nh ng

n kinh t là m t ch
Ph n này s
dòng v n

ng th i ki m sốt nh ng tác

chính sách quan tr ng

i vào phân tích nh ng tác

ng tiêu c c c a nó

i v i các n

ng tích c c, các nh h

n n n kinh t và kinh nghi m c a các n

c ang phát tri n.
ng tiêu c c c a

c trong vi c ng phó v i dịng

v n vào.
2.1.

Tác

ng dịng v n vào

Nh

ã phân tích

trên dịng v n vào có th tác

t o ra nh ng nh h
nh ng tác
n n kinh t

n n n kinh t

ng tiêu c c cho s

n

ng tích c c nh ng c ng có th

nh và phát tri n kinh t . Phân tích

ng này s giúp chúng ta hi u rõ vai trò c a dịng v n qu c t
t

ó có nh ng chính sách ng phó h p lý nh m phát huy t t vai trò

c a dòng v n vào trong quá trình phát tri n kinh t .

6

m ts n

iv i

c nh Vi t Nam, Philippines,… ki u h i b sung l

ng v n áng k cho n n kinh t


11

2.1.1. Nh ng óng góp c a dịng v n vào
Th nh t, dòng v n vào giúp các n
ki m

c.

h u h t các n

cho nhu c u v n

c

i v i t ng tr

u t nhi u h n m c mà n n kinh t ti t

c ang phát tri n, t l ti t ki m th p7 luôn là tr l c

u t m r ng n ng l c s n xu t. Vì v y, dịng v n n

có vai trị quan tr ng bù

p cho nhu c u

ngo i t do thâm h t th

c ngoài8

u t thi u h t do t l ti t ki m th p.

Th hai, dòng v n vào giúp các n n kinh t

ang phát tri n bù

p s thi u h t

ng m i. S y u kém trong c c u hàng hóa xu t nh p

kh u là nguyên nhân chính cho thâm h t th
Trong khi các n

ng kinh t

ng m i

các n

c ang phát tri n.

c này ch y u xu t kh u hàng nguyên li u thô, ho c s ch v i

giá tr th p thì h ch y u nh p kh u máy móc thi t b và hàng công nghi p v i giá
tr cao h n nhi u
bù
l

u t và tiêu dùng. Do ó, xu t kh u v n không có kh n ng

p nhu c u nh p kh u. Thâm h t th
ng ki u h i ít i mà công dân c a h

ng m i h u nh khơng th bù
n

pb i

c ngồi g i v hay ngu n ngo i t t

chi tiêu c a khách du l ch qu c t . Khi khơng có s hi n di n c a dòng v n vào và
v i t l d tr ngo i t th p
d n

các n

c ang phát tri n, thì s thi u h t ngo i t s

n áp l c gia t ng t giá (n i t m t giá), l m phát. K t qu là giá c các y u t

u vào, lao

ng, v n (lãi su t) và cu i cùng là giá c hàng hóa gia t ng. Áp l c

t ng giá này

t ra gi i h n n ng l c s n xu t c a n n kinh t . i u này hàm ý dịng

v n vào khơng ch giúp áp ng nhu c u ngo i t do thâm h t th

ng m i, t ng

n ng l c nh p kh u mà còn giúp m r ng n ng l c s n xu t biên c a n n kinh t .
Ngồi ra, dịng v n vào ( c bi t là v n FDI) th
giao công ngh , k n ng qu n tr , th tr

ng i kèm v i quá trình chuy n

ng qu c t … qua ó khơng ch giúp m

r ng n ng l c s n xu t, nâng cao kh n ng c nh tranh c a n n kinh t so v i th
gi i mà còn mang

7

n th tr

ng r ng l n h n cho hàng hóa xu t kh u.

Nh ng nguyên nhân khi n cho t l ti t ki m th p có th là thu nh p ng i dân v n m c th p và ch m
c c i thi n;
s không ch c ch n v t ng lai do l m phát cao, n n kinh t thi u n nh (nh ã x y ra Vi t Nam nh ng 80 và u
th p niên 90) và nh ng b t n chính tr ho c tác ng c a thiên tai, d ch b nh (ví d nh
Phillipines nh ng n m 80 và
nh ng n m u th p niên 90). Ngay c khi kinh t
c c i thi n, ni m tin vào s n nh trong t ng lai b t u
c
hình thành thì t l ti t ki m v n khơng th t ng nhanh n m c kì v ng ngay.
8
Dịng v n này có th là v n vay, v n vi n tr hay v n u t n c ngồi v i m c ích tìm ki m l i nhu n cao các
n c ang phát tri n và a d ng hóa r i ro c a các qu
u t qu c t …


12

2.1.2. Nh ng tác

ng tiêu c c c a dòng v n vào

i v i n n kinh t

Bên c nh nh ng tác

ng tích c c, dịng v n vào không

th gây ra nhi u tác

ng b t l i

dòng v n vào th hi n

i v i n n kinh t . Nh ng tác

ngo i t , gây áp l c t ng giá

t xa m c thâm h t th
ng n i t .

ng m i và khơng khuy n khích

kinh t

xu t kh u. Do ó, tác

ng m i) s làm t ng cung

ng n i t t ng giá s làm gia t ng thâm
u t m r ng n ng l c s n xu t c a n n

ng t ng giá

làm gia t ng s ph thu c c a n n kinh t
th

ng n i t c a dòng v n vào có th

i v i dịng v n vào

bù

p thâm h t

ng m i trong ng n h n, và làm xói mịn kh n ng m r ng n ng l c s n xu t

c a n n kinh t trong trung và dài h n. S ph thu c vào dòng v n,
v n

ng b t l i c a

các khía c nh.

Th nh t, dịng v n vào l n (v

h t th

c ki m sốt ch t ch có

u t gián ti p, có th

v n này

t ng t

c bi t là dòng

a n n kinh t vào tình tr ng khó kh n khi các dòng

o chi u.

Th hai, các dòng v n “nóng”9 có th gây nên b t n v mơ

i v i các n n kinh t

ang phát tri n. Các dịng ti n “nóng” là ngun nhân cho s hình thành bong bóng
tài s n c ng nh khuy n khích

u t r i ro quá m c do s d i dào ti n m t trong

n n kinh t . Bong bóng tài s n,

u t r i ro, s lên giá c a n i t … s làm xói mịn

n n t ng c b n c a n n kinh t , kéo theo ó là s
K t qu là bóng bóng tài s n n , n x u t ng,

o chi u

t ng t c a dòng v n.

ng n i t m t giá và l m phát.

Th ba, s di chuy n các dòng v n vào các qu c gia th

ng làm cho vi c th c hi n

chính sách ti n t tr nên khó kh n. “B ba b t kh thi” ch ra r ng, chúng ta khơng
th cùng m t lúc có t giá h i oái c
t

nh (ho c g n nh c

c l p và v n di chuy n t do. Rõ ràng,

nh), chính sách ti n

i v i các nhà làm chính sách, ki m

sốt dịng v n là l a ch n d dàng h n so v i chính sách th n i t giá và t b
chính sách ti n t

c l p. Tuy nhiên, vi c ki m sốt dịng v n khơng bao gi là d

dàng n u khơng mu n nói là a ph n

u th t b i, dòng v n ti p t c ch y vào khi

mà n n kinh t v n h p d n. V i n i lo s t giá dao
9

ng m nh và s c hút m nh

Th ng là các dòng v n u t gián ti p, ch y vào các n c nh m tìm ki m l i nhu n ng n h n trên th tr
ho c trên th tr ng ti n t (t chênh l ch lãi su t hay t các cu c t n công u c )

ng tài s n


13

m t dòng v n qu c t

ã làm cho các nhà làm chính sách g p khó kh n trong vi c

duy trì chính sách ti n t ch

ng. H u qu là cung ti n khó ki m sốt và n n kinh

t tr nên q nóng.
2.2.

Kinh nghi m các n

c trong vi c ng phó v i dịng v n vào

Dịng v n vào có th góp ph n thúc
n kinh t .

t và s

y t ng tr

ng ho c ng

c l i t o ra nh ng b t

i u này tùy thu c vào s v ng m nh các y u t n n t ng c a n n kinh

úng

n trong ph n ng chính sách kinh t c a Chính ph

v n vào. Ph n này s

i v i dòng

i vào phân tích kinh nghi m (thành cơng hay th t b i) c a

các Chính ph trong vi c ng phó v i dòng v n vào.
2.2.1. Dòng v n vào và các cu c kh ng ho ng tài chính
Dịng v n vào và cu c kh ng ho ng Tequila

Mexico n m 1994

Nh ng n l c c a Mexico trong vi c thúc

y t ng tr

trì tr

nh vào cu i nh ng n m 1980 và

ã

1990. Ch

t

c nh ng thành cơng nh t

ng trình n

nh t do th

nh giá thành công, n n

ng kinh t sau th i gian dài
u

c ngoài gi m, tri n v ng hi p

ng m i B c M (NAFTA) và t do hóa tài chính giúp dịng v n

n

c ngồi ch y vào nhi u. Nh

tr

ng khá t t, t ng tr

ch y vào l n ã làm

ng GDP

ó, n n kinh t Mexico ã
t

c thành tích t ng

nh 5,1% vào n m 1990. Tuy nhiên, dòng v n

ng Peso lên giá th c

i u này làm cho xu t kh u, v n

t

n 40% trong giai o n 1988 – 1993,

c s kì v ng c a các nhà

nên kém c nh tranh. K t qu góp ph n làm thâm h t th

ng m i

u t qu c t , tr
c m r ng t

m c 2,6% GDP n m 1989 lên 5% GDP n m 1993, n n kinh t Mexico tr nên ph
thu c dòng v n vào

bù

p thâm h t th

ng m i.

Nh v y, dòng v n vào l n làm các y u t kinh t n n t ng ã x u i, t ng tr

ng

GDP ch m l i ch còn 2% vào n m 1993, n n kinh t Mexico tr nên kém h p d n
trong m t các nhà

u t . Dòng v n ch y vào b t

tài tr t bên ngoài cho thâm h t th
tr ngo i h i
kinh t Mexico

u s t gi m và

o chi u, ngu n

ng m i khơng cịn, bu c Chính ph tung d

b o v t giá danh ngh a. Vi c b o v t giá danh ngh a làm n n

i m t v i thách th c khác ó là cung ti n s t gi m, lãi su t t ng,


14

ed a

n t ng tr

lo i b tác
t ng tr

ng kinh t , th t nghi p và s s p

c a h th ng ngân hàng.

ng gi m cung ti n và lãi su t t ng, Chính ph Mexico ã thúc

y

ng tín d ng.

Rõ ràng Chính ph Mexico ã m c sai l m l n khi duy trì c ba chính sách trong
“b ba b t kh thi”. K t c c d tr ngo i h i gi m d n, Chính ph khơng có kh
n ng b o v t giá tr

c các cu c t n công

u c và kh ng ho ng ti n t x y ra.

Dòng v n vào và Kh ng ho ng tài chính-ti n t Châu Á

S phát tri n th n kì c a khu v c ông Á và chênh l ch su t sinh l i cao ã khuy n
khích dịng v n ch y t các n
n

c

c phát tri n nh Nh t B n, EU và Hoa K

n các

ông Á giai o n 1990-1995. Thêm vào ó, chính sách khuy n khích dịng

v nn

c ngồi (bao g m c dịng v n ng n h n và v n vay) và vi c duy trì c ch

t giá c

nh (qua ó lo i b r i ro t giá)

v n ch y vào m nh h n. T 1991

các qu c gia ông Á ã thúc

y dòng

n 1996, dòng v n vào các qu c gia

ông Á

t ng 5 l n t m c h n 20 t USD lên 130,8 t USD, chi m g n 60% t ng v n ch y
vào n n kinh t

ang phát tri n (b ng 2.1).

Dòng v n vào v i lãi su t th p làm bùng n tín d ng trong khu v c.
qu c gia

nh) thì vi c thúc

y t ng tr

c Chính ph b o lãnh ng m (tín d ng

ng tín d ng càng d dàng. Các kho n n khu

v c t nhân tr nên khó ki m sốt10, trong ó
ngồi ng n h n v
h n (vay ng n h n

m ts n

c các kho n n n

c

t quá d tr ngo i t c a các qu c gia, tình tr ng chênh l ch kì
u t dài h n), s khác bi t

ng ti n vay và

tr n (vay ngo i t , thu nh p n i t ) di n ra ph bi n.

i m

ng ti n thu nh p

n c a các kho n vay

này là các tài s n có su t sinh l i cao (và t t nhiên r i ro cao) nh b t
ch ng khoán. K t c c c a q trình này là dịng ti n nóng

10

các

ơng Á, h th ng cơng ty tài chính mà ch y u là h th ng ngân hàng có

quan h m t thi t v i Chính ph và do ó
ch

c bi t,

vào th tr

ng s n11 và
ng tài s n

Hàn Qu c và Thái Lan có t l n tài chính khu v c t nhân t ng liên t c và t 140%GDP n m 1995
Indonesia tín d ng b t ng s n t ng 37%/n m giai o n 1992-1995. Thái Lan, tín d ng b t ng s n các cơng ty
tài chính t ng 41%/n m giai o n 1990-1995.

11


15

t o nên các bong bóng tài s n, tình tr ng n quá m c12 c a các công ty và t l n
x u gia t ng (b ng 2.2.).
Dòng v n vào l n ã làm cho

ng n i t các qu c gia

này k t h p v i s suy gi m nhu c u th tr

ông Á lên giá th c, i u

ng th gi i ã làm t ng tr

ng xu t

kh u các qu c gia này s t gi m, thâm h t tài kho n vãng lai (v n t n t i lâu n m
các qu c gia ông Á) càng m r ng (b ng 2.3.). i u nguy hi m là các kho n thâm
h t này

c tài tr b i các kho n vay ng n h n t n

không b n v ng và dao

c ngoài (theo WB 1998) v n

ng m nh.

Nh v y dịng v n vào ã kích ho t nh ng y u kém n i t i trong vi c qu n lý và s
d ng v n

các qu c gia ơng Á, t

trì t ng tr

ng c a khu v c này. Khi mà các n n t ng t ng tr

t ng tr
S

ó làm xói mịn các y u t n n t ng c b n duy
ng khơng cịn, t c

ng s t gi m, bong bóng tài s n xì h i… các dịng v n b t

o chi u c a dòng v n xu t hi n cùng lúc v i kì v ng phá giá

ây, các n n kinh t

ng n i t d n

ngay chính ng
ng tr

n nh ng ho t

i dân trong n

c nguy c phá giá

o chi u.

ng n i t .

i m t v i hai khó kh n l n ó là tình tr ng rút v n

“lý thuy t trò ch i”13 c a các ch n , các nhà
giá

u

n

t theo

u t và kì v ng xoay vịng v phá

ng t n cơng

uc

iv i

ng n i t t

c 14.
ng n i t , ngân hàng trung

ng các n

c bu c ph i

tung d tr b o v t giá, tuy nhiên v i m c d tr th p so v i qui mơ dịng v n
tháo ch y và các cu c t n công

u c , các Chính ph này bu c lịng th n i t giá,

kh ng kho ng ti n t x y ra.
i kèm v i kh ng ho ng ti n t là kh ng ho ng ngân hàng. S gi m giá th tr

ng

tài s n, xu t kh u gi m, lãi su t cao do Chính ph b o v t giá ã làm nhi u công
ty tài chính và doanh nghi p g p khó kh n. Thêm vào ó, khi

ng n i t b phá giá

ã làm trách nhi m tr n b ng n i t c a các kho n vay ngo i t t ng v t trong khi
12

Hàn Qu c, t l n /v n c ph n các công ty công nghi p (ch y u các Chebol) luôn duy tr
m c trên 300% trong
giai o n này.

13
Xem thêm Nguy n Xn Thành, kh ng ho ng tài chính
ơng Á, mơ hình kh ng ho ng tài chính th h th ba.
14
Xét v b n ch t ây th c ch t là các hành ng gi m t n th t và tránh r i ro c a ng i dân do lo ng i ng n i t m t
giá.


16

ngu n thu các doanh nghi p này (b ng n i t ) s t gi m ho c không t ng.
ãd n

i u này

n hàng lo t doanh nghi p, cơng ty tài chính và ngân hàng phá s n.

Kinh nghi m t kh ng ho ng Mexico và kh ng ho ng tài chính-ti n t Châu Á cho
th y, dịng v n vào khơng

c ki m soát ch t ch và s d ng hi u qu có th làm

xói mịn các n n t ng, kích ho t nh ng y u kém n i t i, gây nên b t n trong n n
kinh t . Khi n n kinh t có d u hi u b t n, các dòng v n nhanh chóng
làm s p

o chi u

ng n i t và h th ng ngân hàng c ng nh các doanh nghi p (nh m t

bi u hi n c a c n b nh Hà Lan), t

ó

a n n kinh t

i vào kh ng ho ng.

2.2.2. S thành công c a Malaysia trong vi c ng phó dịng v n vào giai o n
1990-1995
N m trong khu v c c a “s th n kì
có t c

t ng tr

l m phát th p, dao
hút m t l
nh n l

ông Á”, Malaysia là m t n n kinh t m nh

ng r t cao, trung bình g n 9%/n m giai o n 1990-1995, t l
ng t 3-4%. Vì v y, trong kho ng th i gian này, Malaysia thu
n 35,6 t USD15, trung bình m i n m Malaysia ón

ng v n vào lên

ng v n vào ròng h n 5,9 t USD t

ng

ng 9,6% GDP (B ng 2.4., 2.5.).

Dòng v n vào l n ã t o ra nhi u quan ng i v b t n

nh v mô. Tr

c th c t

này, Chính ph Malaysia ã th c hi n m t lo t các gi i pháp nh m ng phó v i
dịng v n vào, duy trì s

n

nh kinh t . Các bi n pháp này có th chia làm hai giai

o n, giai o n 1990-1993 và giai o n 1994-1995:
Trong giai o n 1990-1993, các bi n pháp Chính ph Malaysia s d ng ch y u
nh m h p th dòng v n vào,

ng th i bình n th tr

ng ti n t b ng bi n pháp vơ

hi u hóa:
S d ng các công c th tr
thêm các công c th tr

ng ti n t

ki m soát cung ti n, phát hành

ng ti n t (ch y u các kì h n dài)

rút b t l

n i t t ng thêm do h p th dòng v n vào.

15

T

ng

ng 3,5% t ng v n ch y vào các n n kinh t

ang phát tri n và n n kinh ang chuy n

i.

ng


17

Nâng t

l d

tr

b t bu c

i v i các ngân hàng t

6,5%/n m lên

7,5%/n m vào n m 1991 và 8,5%/n m vào n m 1992.
Chuy n ti n g i c a Chính ph và qu ti t ki m ng
hàng th

ng m i v ngân hàng trung

ng.

S li u cho th y r ng các bi n pháp này khó
vào ngày càng l n,

t

c m c ích khi mà dòng v n

c bi t v n FPI17 và chi phí chi tr cho vi c phát hành và mua

bán các công c ti n t quá l n (
hàng trung

ng16 t ngân

i lao

c tính kho ng 1 t USD n m 1993). Vì v y, ngân

ng Malaysia ti n t i th c hi n các bi n pháp nh m h n ch dòng v n

vào, bu c các dịng v n mang tính

uc

18

ch y ra. M t s bi n pháp m i ã

c

n 01/7/1994, ngân hàng trung

ng

th c hi n vào n m 1994 g m:
1. Nâng d

tr

b t bu c: T

3/01/1994

Malaysia ã ba l n nâng d tr b t bu c lên m c 11,5%/n m. Bi n pháp này giúp
gi m l

ng cung ti n t

ng ng 1,9 t USD.

2. Gi i h n các kho n vay phi th

ng m i t n

c ngoài

i v i các t ch c ngân

hàng: bi n pháp này giúp Malaysia có t l n ng n h n so v i d tr ngo i t th p
nh t trong các n

c ch u nh h

ng kh ng ho ng tài chính-ti n t Châu Á.

3. C m bán các công c ti n t ng n h n cho các t ch c và cơng dân n

c ngồi k

t ngày 24/01/1994.
4. Chuy n các tài kho n Vostro c a n
hàng trung

c ngoài t i ngân hàng th

ng m i v ngân

ng và do ó các qu s h u các tài kho n này ph i ch u yêu c u d tr

b t bu c và yêu c u v thanh kho n.
5. Các qu có ngu n g c t n
chính, ngân hàng bán bn

u

c ngồi, các ngân hàng th

ng m i, cơng ty tài

c xem có ngh a v pháp lý gi ng t ch c ngân

hàng và do ó ph i áp ng yêu c u v d tr b t bu c và yêu c u thanh kho n.

16

Employees Provident Fund, m t qu ti t ki m và l ng h u qu c gia c a ng i lao ng tr giá 2,6 t USD.
V n FPI t ng t 7 t USD n m 1991 lên 67 t n m 1993 và t k l c 87 t 1994 (trong n m 1993,1994 v n FPI ch y
vào v t quá GDP)
18
Các dòng v n ng n h n nh m tìm ki m l i su t cao h n các tài s n Malaysia so v i m c l i su t th p c a các tài s n
n c ngoài.
17


18

i u này nâng chi phí cho ho t

ng

u c và làm gi m ho t

ng kinh doanh

chênh l ch lãi su t.
Rõ ràng, các bi n pháp can thi p m nh tay (nh ng c ng gây nhi u tranh cãi) c a
Chính ph Malaysia ã làm n n lòng các dòng v n

u c , k t qu làm dịng v n

nóng ch y ra m t cách áng k (b ng 2.4), qua ó gi m áp l c gây m t n
tr

nh th

ng ti n t và bong bóng tài s n. Ngồi ra, hi u qu c a nh ng bi n pháp này cịn

th hi n r ng nó khơng nh h
v n duy trì

ng

n ho t

ng

u t s n xu t, t ng tr

ng GDP

m c cao trên 9% n m 1994-1995.

S thành công c a Malaysia trong vi c h n ch t i a nh h
l n không ch

ng c a dòng v n vào

th i i m can thi p và các bi n pháp ng n ch n dòng v n

mà còn th hi n

s nh t quán trong chính sách ti n t

n

nh và m c tiêu th ng

d ngân sách19. S nh t quán này ã giúp các nhà làm chính sách
chính sách m nh m và kiên quy t nh m ki m soát t ng tr
h p lý, l m phát

a ra nh ng

ng cung ti n

m c th p (t 3-5%) và th ng d ngân sách. Nh

t ng v ng ch c c a n n kinh t , gi m

m c

ó, duy trì n n

ng c và t n th t do t n cơng

các t ch c tài chính c ng nh h n ch s bi n

uc

uc c a

ng m nh c a dòng v n.

M t bài h c quan tr ng khác t kinh nghi m Malaysia giai o n này là các công c
th tr

ng ti n t

u c . Th tr
không

ã không phát huy

c hi u qu trong vi c

ng gi y t có giá v i qui mơ nh

i phó v i dịng v n

ã làm cho ngân hàng trung

kh n ng th c hi n bi n pháp vơ hi u hóa

m nh

ng

i phó v i dịng

v n vào q l n. Ngồi ra, chi phí20 cho bi n pháp vơ hi u hóa này là quá l n.
Trong tr

ng h p này, nâng d tr b t bu c là bi n pháp r h n và hi u qu h n.

Nh ng t n th t mà n n kinh t Malaysia gánh ch u trong cu c kh ng ho ng tài
chính-ti n t Châu Á m t ph n xu t phát t s ho ng lo n quá m c c a các nhà
t và s t n công
h i

u

u c . Quy mô tháo ch y c a dịng v n q l n có th làm t n

n b t kì n n kinh t nào, s li u cho th y Malaysia là m t trong nh ng n

c

có m c s t gi m GDP th p nh t và ph c h i nhanh nh t khu v c nh các n n t ng
19

Giúp gi m chi tiêu Chính ph , h n ch s gia t ng c a t ng c u

20

Ch y u tr lãi cho gi y t có giá Chính ph phát hành