Vận dụng thước đo giá trị kinh tế tăng thêm để đánh giá thành quả hoạt động tại công ty cổ phần dầu thực vật Tường An

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.HCM
j

NGUYN NGC KHÁNH DUNG


VN DNG THC O GIÁ TR KINH T
TNG THÊM  ÁNH GIÁ THÀNH QU
HOT NG TI CÔNG TY C PHN DU
THC VT TNG AN


Chuyên nghành: K toán – Kim toán
Mã s : 60.34.30



NGI HNG DN: TS. OÀN NGC QU

LUN VN THC S KINH T







THÀNH PH H CHÍ MINH – 2009

MC LC


LI M U 2
CHNG 1
C S LÝ LUN V THC O GIÁ TR KINH T TNG THÊM
(ECONOMIC VALUE ADDED – EVA) 5
1.1 TNG QUAN V THC O GIÁ TR KINH T TNG THÊM
(ECONOMIC VALUE ADDED – EVA) 5
1.1.1 S hình thành và phát trin ca thc đo EVA 5
1.1.2 S cn thit vn dng thc đo EVA 6
1.1.3 Khái nim 7
1.2 VN DNG THC O EVA TRONG VIC ÁNH GIÁ THÀNH
QU HOT NG 8
1.2.1 Mt s thc đo thành qu hot đng truyn thng 8
1.2.1.1 T l hoàn vn đu t ( Return on Investment-ROI) 9
1.2.1.2. Li nhun còn li (Residual Income – RI) 11
1.2.2 Phng pháp xác đnh EVA 13
1.2.2.1 Tính EVA da trên s liu k toán 13
1.2.2.2 Tính EVA sau khi đã điu chính các s liu k toán 17
1.2.3 u đim và nhc đim ca thc đo EVA 28
1.2.3.1 u đim ca EVA 28
1.2.3.2 Nhc đim ca EVA 28
1.3 KT HP EVA VI H THNG PHÂN B CHI PHÍ DA TRÊN
C S HOT NG (ABC-ACTIVITIES BASED COSTING) TRONG
VIC ÁNH GIÁ THÀNH QU HOT NG 29
1.3.1 S cn thit kt hp EVA vi ABC trong vic đánh giá thành qu hot đng
29
1.3.2 Phng pháp thc hin 31

KT LUN CHNG I 31
CHNG 2
THC TRNG V ÁNH GIÁ THÀNH QU HOT NG TI
CÔNG TY C PHN DU THC VT TNG AN 33
2.1 GII THIU CHUNG V CÔNG TY C PHN DU THC VT
TNG AN 33
2.1.1 Lch s hình thành và phát trin ca Công ty 33
2.1.2 T chc b máy qun lý Công ty 37
2.1.3 T chc k toán ti Công ty 39
2.1.4 Tình hình hot đng sn xut kinh doanh ca Công ty C phn du
thc vt Tng An 45
2.1.4.1 Các nhóm sn phm ca Công ty 45
2.1.4.2 Tình hình kinh doanh giai đon 2005 -2008 47
2.2 ÁNH GIÁ THÀNH QU HOT NG TI CÔNG TY C PHN
DU THC VT TNG AN 51
2.2.1 ánh giá thành qu hot đng ti Công ty C phn du thc vt
Tng An 51
2.2.2 u đim và nhng hn ch trong vic s dng các ch tiêu đánh giá
thành hot đng ca Công ty C phn Tng An 56
KT LUN CHNG II 59
CHNG 3
VN DNG THC O GIÁ TR KINH T TNG THÊM
 ÁNH GIÁ THÀNH QU HOT NG CA CÔNG TY C
PHN DU THC VT TNG AN 60
3.1 YÊU CU VN DNG THC O GIÁ TR KINH T TNG
THÊM TI CÔNG TY C PHN DU THC VT TNG AN 60
3.2 VN DNG THC O EVA TRONG VIC ÁNH GIÁ THÀNH
QU HOT NG TI CÔNG TY C PHN DU THC VT
TNG AN 62
3.2.1 C s d liu và mô hình la chn 62

3.2.2 Phng pháp xác đnh EVA cho vic đánh giá thành qu hot đng
ti Công ty C phn du thc vt Tng An 65
3.2.2.1 Tính EVA ca Công ty C phn du thc vt Tng An khi cha
điu chính s liu k toán 65
3.2.2.2 Tính EVA ca Công ty Tng An sau khi đã điu chnh s liu k toán 72
3.3 KT HP EVA VI ABC TRONG VIC ÁNH GIÁ HOT NG
TI CÔNG TY C PHN DU THC VT TNG AN 74
3.3.1 C s d liu và phng pháp 74
3.3.2 Kt hp EVA vi ABC trong vic đánh giá thành qu hot đng ti
Công ty c phn du Tng An 75
KT LUN CHNG III 85
KT LUN CHUNG 86
TÀI LIU THAM KHO 87




2
LI M U
1) S cn thit ca đ tài
Môi trng kinh doanh ca Vit Nam luôn thay đi trong sut nhng nm
gn đây. Các nhà qun lý doanh nghip phi đi mt vi mt môi trng cnh tranh
ngày càng cao và phc tp. Vì vy, yêu cu cn phi có nhng đi mi trong vic
qun lý và kinh doanh, đc bit là công vic đánh giá thành qu hot đng ca
doanh nghip.  đo lng thành qu hot đng ca doanh nghip cn phi có
nhng thc đo tài c
hính và phi tài chính. Nhng thc đo truyn thng nh: li
nhun, vòng quay hàng tn kho (Inventory Turnover), vòng quay tài sn, t sut
sinh li trên tng tài sn (Return on total asset –ROA), t sut sinh li trên vn c
phn (Return on equity – ROE), thu nhp trên mi c phn (EPS), v.v đc các

nhà qun lý s dng đ đánh giá thành qu hot đng doanh nghip trên nhiu khía
cnh khác nhau. Tuy nhiên, trong điu kin cnh tranh thì ngoài mc tiêu li nhun
doa
nh nghip còn theo đui mc tiêu giá tr, vì vy, s dng các thc đo truyn
thng trên đ đánh giá thành qu hot đng doanh nghip đã bc l mt s hn ch:
Th nht, hu ht các thc đo truyn thng không tính đn chi phí s dng
vn, đc bit là chi phí s dng vn ch - là chi phí c hi khi nhà đu t b vn
vào hot đng kinh doanh. Vì vy, chúng c
ha ch ra đc liu rng doanh nghip
có to ra giá tr cho mình và c đông hay không.
Th hai, c s đ xác đnh các thc đo truyn thng đu da trên s liu k
toán. Nhng s liu k toán đc ghi nhn li da trên mt s gi đnh và tuân th
các nguyên tc k toán chung đ
c tha nhn, vì vy, s dn đn mt s hn ch
nh: hn ch trong vic xác đnh li nhun, hn ch trong vic phn ánh vn đu
t, v.v. c bit nhà qun lý có th thông qua đó đ bóp méo s liu k toán phc
v cho mc đích ca mình.
Th ba, đ theo đui mc tiêu giá tr thì các thc đo truyn thng không
thích hp vì chúng ch yu s dng s liu quá kh trên bá
o cáo k toán, trong khi
đ tính chính xác giá tr mà doanh nghip to ra thì phi tính theo giá tr th trng.


3
S dng thc đo EVA đ đánh giá thành qu hot đng s khc phc đc
nhng hn ch vn có ca các thc đo truyn thng, giúp cho các nhà qun lý cng
nh nhng nhà đu t bit đc giá tr tht s đc to ra t thành qu hot đng
ca doanh nghip. Khi đc xây dng, tính toán mt cách chính xác, khách quan thì
EVA s là ngi dn đng cho các nhà qun lý, các nhà đu t và c đông đánh
giá v s t

hành công trong tng lai ca mt doanh nghip. Ngoài ra, EVA còn là
thc đo tt nht đ đánh giá và khen thng cho nhng nhà qun lý các b phn,
giúp cho các nhà qun lý b phn hng mc tiêu ca b phn vào mc tiêu chung
ca toàn doanh nghip. Tuy nhiên, vic nhn din thc đo EVA là mt thc đo
thành qu hot đng hu hiu nht và áp dng t
hc đo EVA đ đánh giá thành qu
hot đng ca doanh nghip còn khá mi m đi vi các doanh nghip  Vit Nam.
Khi giai đon th trng phát trin mnh nh hin nay thì vic nhn din và vic
vn dng thc đo EVA đ đánh giá thành qu hot đng ca các doanh nghip 
Vit Nam nói chung và Công ty C phn du thc vt Tng An nói riêng là yêu
cu cn thit.
2) Mc tiêu nghiên cu
Mc tiêu nghiê
n cu ca lun vn là :
- H thng hoá nhng vn đ lý lun liên quan đn thc đo EVA:
+ Tng quan v thc đo EVA.
+ Vn dng thc đo EVA trong vic đánh giá thành qu hot đng.
+ Kt hp EVA vi ABC vào vic đánh giá thành qu hot đng.
- Phân tích thc trng đánh giá thành qu hot đng ti Công ty C phn du
thc vt Tng An.
- Vn dng thc đo EVA và kt hp EV
A vi ABC trong vic đánh giá
thành qu hot đng ti Công ty C phn du thc vt Tng An.
3) i tn
g và phm vi nghiên cu
i tng nghiên cu là thc đo EVA
Phm vi nghiên cu ca đ tài là nghiên cu thc trng đánh giá thành qu
hot đng ti Công ty C phn du thc vt Tng An.

4
4) Phng pháp nghiên cu
Phng pháp ch yu vn dng trong nghiên cu đ tài là phng pháp duy
vt bin chng và duy vt lch s. Ngoài ra, lun vn còn kt hp s dng các
phng pháp phân tích, tng hp, so sánh, quy np, din dch, kt hp gia phân
tích lý lun vi thc tin đ làm sáng t vn đ cn nghiên cu.
5) Nhng đóng góp ca lun vn
V c s lý
lun: lun vn h thng hoá nhng vn đ lý lun liên quan đn
thc đo EVA, kt hp EVA vi ABC trong vic đánh giá thành qu hot đng
doanh nghip.
V ý ngha thc tin: (1) ánh giá xem Công ty C phn du thc vt Tng
An có to ra giá tr cho các c đông hay không, (2) ánh giá thành qu hot đng
ca Công t
y C phn du thc vt Tng An bng các thc đo truyn thng nh
li nhun, ROI, EPS, v.v và thc đo thành qu hot đng mi là EVA, (3) Kt
hp thc đo EVA vi ABC đ đánh giá thành qu hot đng Công ty C phn du
thc vt Tng An.
B CC CA LUN VN
- CHNG 1: C s lý lun v thc đo giá tr kinh t tng
thêm
(Economic Value Added – EVA)
- CHNG 2: Thc trng v đánh giá thành qu hot đng ti Công ty
C phn du thc vt Tng An
- CHNG 3: Vn dng giá tr kinh t tng thêm (Economic value
added – EVA) trong vic đánh giá thành hot đng ti Công ty C phn du
thc vt Tng An.


5

CHNG 1

C S LÝ LUN V THC O GIÁ TR KINH T TNG THÊM
(ECONOMIC VALUE ADDED – EVA)

1.1 TNG QUAN V THC O GIÁ TR KINH T TNG THÊM
(ECONOMIC VALUE ADDED – EVA)
1.1.1 S hình thành và phát trin ca thc đo EVA
Thut ng giá tr kinh t tng thêm (Economic Value Added-EVA) xut hin
t rt sm vào nm 1989 (Finegan, 1989). Tuy nhiên, nó nhn đc ít s quan tâm
cho đn tháng 9/1993 khi bài báo trong tp chí Fortune (Tully, 1993) gii thiu chi
tit khái nim EVA, đc xây dng bi công ty t vn Stern Stewart, và vic vn
dng thành công trong các tp đoàn ln  M. Tip sau thành công ca bài báo
trong tp chí Fortune vit v EVA nh là mt thc đo thành qu hot đng mi thì
hàng lot các nghiên cu liên qua
n đn EVA đã đc công b ví d: Walbert, 1993;
Birchard, 1994; Brossy and Balkcom, 1994; McConville, 1994; Bennett, 1995;
Ochsner, 1995; Stewart, 1995; Birchard, 1996; Davies, 1996; Gapenski, 1996; Lehn
and Makhija, 1996. Mc dù EVA là thc đo tài chính khá mi, tuy nhiên nn tng
khái nim ca nó thì không mi, nó có ngun gc t khái nim li nhun còn li
(Residual Income - RI) mà nhiu doanh nghip đã s dng trc đây. in hình là
công ty General Electric (GE) đã s dng RI trong nhng nm 1950-1960 đ đánh
giá thành qu hot đng. G
E đnh ngha RI nh là “s chênh lch gia li nhun
thun và chi phí s dng vn, nó là phn thng d ca li nhun thun sau khi tr đi
chi phí s dng vn” (Salomons, 1965).
Công ty Stern Stewart đc coi là ngi sáng lp đu tiên công thc EVA –
cho đn nay đã t vn cho hn 200 doanh nghip thc hin, áp dng thc đo EVA
đ đánh giá thành qu hot đng và xây dng chính sách khuyn khích khe
n thng

(Stern Stewart & Co., 1997). Danh sách mt s công ty ti Hoa K áp dng EVA
nh: Allied Holdings, Briggs & Stratton, Coca Cola, CSX, Dun & Bradstreet, Eli


6
Lilly, Federal-Mogul, Georgiaa-Pacific, Monsanto, Olin, R.R. Donnelley, Sprint,
SPX, Toys R Us, and Whirlpool. Tính u vit ca EVA ngày càng đc khng đnh
và nó không ch gii hn đi vi các công ty  Hoa K, mà còn lan rng sang các
công ty  Châu Âu nh: Anh, c, New Zealand….v.v.
1.1.2 S cn thit vn dng thc đo EVA
Các thc đo truyn thng đánh giá hot đng ca doanh nghip trên nhiu
khía cnh khác nhau và tho mãn nhu cu cho nhiu đi tng khác nhau. Tuy
nhiên, trong mt s trng hp thì kt qu đánh giá mà các các thc đo đa ra là
khác nha
u hay thm chí là trái ngc nhau. iu này làm các nhà qun lý phi đi
mt vi thách thc ln hn trong vic đa ra quyt đnh phù hp.
Các nhà đu t cng quan tâm đn kt qu kinh doanh ca doanh nghip nh
các nhà qun lý, nhng quan trng hn c là h mun bit mi đng vn đu t b
ra có thu nhp tht s là bao nhiêu sau khi tính đn chi phí c hi ca vic s dng
vn đu t. Cn có mt thc đo có th cho các nhà đu t cng nh các nhà qun
lý thy đ
c giá tr thc s ca doanh nghip và li nhun mà doanh nghip to ra
có to ra tin cho c đông hay không.
Thc đo EVA là thc đo duy nht gii quyt đc các vn đ trên. Ngoài
ra nó còn là c s khen thng các nhà qun lý phù hp vi thành qu mà h man
g
li cho doanh nghip.
Có nhiu bng chng đc các hc gi nghiên cu ch ra rng: khi s dng
thc đo EVA trong vic đánh giá thành qu hot đng nh là mt b phn cu
thành trong h thng qun lý giá tr ca doanh nghip thì s duy trì đc s n đnh

và to đng lc cho các nhà qun lý (Fortune, 1993). Nh vy s dng EVA s giú
p
nhà qun lý hng đn mc tiêu chung ca doanh nghip là to ra giá tr cho c
đông. Nhiu nghiên cu cng ch ra rng vic s dng thc đo EVA có th nh
hng đn giá c phiu. Ví d: giá c phiu ca CSX tng t 28 USD lên 75 USD
t gia 1988 và 1993 (Tully, 1993). Nh John Blystone “Trong na đu nm 1996.
. . Chúng tôi đã to ra đng 135 triu cho các c đông ca chúng tôi, tng 67%. . .”


7
(Stern Stewart & Co, 1996). Eli Lilly cng có kt qu tng t, khi áp dng EVA
giá c các c phiu tng 105% trong mt nm (Davies, 1996).
1.1.3 Khái nim
Giá tr kinh t tng thêm (Economic value added – EVA) là thc đo phn
thu nhp tng thêm t chênh lch gia li nhun hot đng trc lãi vay sau thu và
chi phí s dng vn.
C s đ tính chi phí s dng vn là lãi sut s dng vn và s vn s dng.
Di góc đ tài chính thì lãi sut s dng vn đ
c xác đnh t th trng vn. i
vi nhà đu t là ngi cung cp vn cho doanh nghip thì lãi sut s dng vn là
t sut sinh li mà nhà đu t đòi hi khi cung cp vn cho doanh nghip. Mc sinh
li này phi tng ng vi mc đ ri ro mà nhà đu t có kh nng gp phi khi
cung cp vn.
Doa
nh nghip là ngi s dng ngun tài tr thì lãi sut s dng vn là t l
hoàn vn đu t ti thiu cn phi đt đc đ đm bo duy trì t sut li nhun trên
vn và to ra giá tr tng thêm cho c đông.
Lãi sut s dng vn ph thuc vào khá nhiu yu t: tính mo him ca vic
s dng vn, lãi sut ca các khon n phi tr, cu tr
úc vn ca doanh nghip,

chính sách phân phi li nhun…Vì vy, khi tính toán lãi sut s dng vn cn phi
lng hoá đc lãi sut bình quân ca tt c các ngun tài tr (WACC).
Vn đu t là s vn doanh nghip cn phi có đ thc hin hot đng đu t
hay hot đng sn xut kinh doanh ca mình. V nguyên tc thì vn đu t nê
n
đc xác đnh theo giá th trng.
Cng ging nh cách tính toán các ch tiêu đo lng thành qu hot đng
truyn thng khác, s liu k toán là s liu ban đu s dng cho vic xác đnh giá
tr kinh t tng thêm. Tuy nhiên, s liu k toán đc lp da trên mt s gi đnh
và tuân th theo các nguyên tc k toán chung đc tha nhn, vì vy có s khác
bit vi lý
thuyt tài chính: gia giá tr theo s sách k toán và giá tr th trng ca
các loi tài sn và ngun vn; li nhun trên Báo cáo k toán khác bit vi s tin


8
to ra cho c đông và nó d dàng b thay đi. Vì vy, khi tính EVA cn thit phi
thc hin mt s điu chnh đ gim s khác bit này.

1.2 VN DNG THC O EVA TRONG VIC ÁNH GIÁ THÀNH
QU HOT NG.
 hiu rõ hn v phng pháp và cách tính EVA chúng ta cn phi phân
bit nó vi mt s thc đo thành qu hot đng khác và gia thc đo thành qu
hot đng vi thc đo giá tr doanh nghip (wealth metric).
Thành qu hot đng mà tác gi đ cp trong đ tài là kt qu cui cùng ca
tt c các hot đng sn xut kinh doanh trong doanh nghip.
Thc đo thành qu hot đng đ cp di góc đ kim so
át, đánh giá hot
đng sn xut kinh doanh ca doanh nghip nh li nhun, t sut li nhun trên
doanh thu (ROS), t sut li nhun trên tng tài sn (ROA), t sut li nhun trên

vn ch (ROE); t l hoàn vn đu t (ROI), li nhun còn li (RI), giá tr kinh t
tng thêm (EVA).
Thc đo giá tr doanh nghip s dng đ đnh giá doa
nh nghip nh giá tr
th trng ca vn ch hoc h s giá c phiu trên thu nhp (P/E). Tuy nhiên, trong
dài hn thì hai thc đo này có mi liên h vi nhau và thc đo thành qu hot
đng nh hng ti trin vng s gia tng giá tr doanh nghip trong tng lai.
1.2.1 Mt s thc đo thành qu hot đng truyn thng.
Các thc đo c
ó th có mi quan h vi nhau. Mô hình Dupont có th trin
khai các quan h phc tp gm nhiu thc đo tác đng ln nhau và nh đó đã ch
ra đc các yu t tài sn, ngun vn, vn đu t, doanh thu, li nhun…và nh
hng ca chúng ti kt qu kinh doanh ca doanh nghip.





9
T l hoàn vn
đu t (ROI)
T sut sinh li trên
doanh thu (ROS)
Vòng quay
VT
Li nhun
ròng
CP qun lý,
BH
Doanh thu Vn đu t

Doanh thu Chi phí
Vn luân
chuyn thun
N ngn hn
không chu lãi
Tài sn ngn
hn
Giá thành
Doanh thu
Tài sn c
đnh
ROE
Vn c phn

Tn
g

t
ài sn
:
÷
x
÷
-
+
-
+
S đ 1.1: S đ phân tích Dupont

1.2.1.1 T l hoàn vn đu t ( Return on Investment-ROI)
ROI đc phát trin bi công ty DuPont Power trong nhng nm đu 1900
đ qun lý doanh nghip mt cách thng nht (Johnson&Kaplan, 1987).
ROI là t s gia thu nhp thun trên vn đu t đã b ra. Ngoài ra ROI còn
đc phân tích là t l li nhun trên doanh thu vi vòng quay ca doanh thu trên
vn đã s dng (m
ô hình Du-Pont). Mô hình Du-Pont là mô hình đo lng thành
qu tài chính truyn thng da trên các khái nim v thu nhp k toán. Nhiu ý kin


10
cho rng mô hình t l hoàn vn đu t (ROI) là mt ch tiêu đo lng thành qu
hot đng hoàn ho. Tt c các hot đng trong mt t chc đu đc biu hin qua
mô hình Du-pont này. Vi vic phân tích nhn mnh nhiu vào s ph thuc ca ch

s tài chính da trên bn khía cnh liên quan đn tài chính doanh nghip: Li
nhun, kh nng thanh toán, cu trúc vn, hot đng.
Công thc ROI
Li nhun Li nhun Doa
nh thu
ROI =
Vn đu t
=
Doanh thu
X
Vn đu t
ROI = =
T sut li nhun
trên doanh thu
XS ln vòng quay vn
Xác đnh li nhun và vn đu t
- Li nhun: Li nhun s dng trong c cu xác đnh ch tiêu ROI là li
nhun thun trc thu Lý do s dng ch tiêu này là đ phù hp vi doanh thu và
vn đu t đã to ra nó, và đ làm c s xác đnh s ln quay vòng vn.
- Vn đu t: Có hai quan đim tip cn vn đu t di góc
đ doanh
nghip. Mt là: vn đu t xác đinh giai đon trc khi tái đu t theo cách này vn
đu t bao gm vn ch s hu và n dài. Hai là: vn đu t đc xác đnh ti mi
thi đim sau giai đon đu t ban đu đc gi là giai đon “sau khi có hot đng
tái đu t” trong trng hp này vn đu t bao gm n ngn hn, n dài hn và
vn ch s hu
Mt s u đim và hn ch ca ch tiêu ROI

u đim c bn ca vic s dng ch tiêu ROI là có xét đn vn đu t. ROI
đc s dng đ đánh giá thành qu đu t ca các trung tâm đu t và các doanh

nghip có quy mô vn khác nhau đ xem ni nào đt hiu qu cao nht, làm c s
đánh giá thành qu hot đng. Ngoài ra, ROI còn đc s dng đ tìm ra các nhân
t tác đng đn hiu qu hot đng nhm đa ra gii pháp đ kt qu hot đng tt
hn. ó là các bin pháp ci thin doanh thu,
kim soát chi phí hay tính li c cu
vn đu t.


11
Mc dù thc đo hoàn vn đu t ROI có nhiu u đim và đc các nhà
qun tr s dng rng rãi trong vic đánh giá thành qu hot đng, nhng nó vn
còn tn ti mt s hn ch nh sau:
- ROI có khuynh hng chú trng đn mc tiêu ngn hn hn là dài hn, do
vy, nu nhà qun tr ch quan tâm đn ROI có th b qua nhiu c hi đu t mà
kt qu ca
chúng th hin trong dài hn.
- S dng ROI đ đánh giá các b phn và khen thng s làm cho các nhà
qun lý b phn ch quan tâm đn li ích ca b phn, ca cá nhân mà không hng
mc tiêu ca b phn vào mc tiêu chung ca toàn doanh nghip.
- ROI có th không hoàn toàn chu s điu hành ca nhà qun tr cp c s,
vì ch có trung tâm đu t cp ca
o có quyn điu tit ROI.
- ROI là s tng đi nên không lng hoá đc mc đ tng thêm tuyt đi
là bao nhiêu.
- ROI không phù hp vi mô hình vn đng ca dòng tin khi s dng trong
phân tích vn đu t.
1.2.1.2. Li nhun còn li (Residual Income – RI)
Li nhun còn li là khon thu nhp ca b phn hay toàn doanh nghip sau
khi tr đi chi phí s dng vn đã đu t vào b phn đó. C
h tiêu này nhn mnh

đn kh nng to thu nhp vt trên chi phí vn đã đu t vào mt b phn hay toàn
doanh nghip
Công thc tính ca RI
Li nhun còn li
(RI)
=
Li nhun
trc thu
-(Vn đu t xT sut sinh li đòi hi)
Ch tiêu RI là s tuyt đi, nó cho bit thu nhp đt đc bao nhiêu sau khi
tr đi các khon chi phí s dng vn đã đu t đ có đc thu nhp trên.
u đim, hn ch ca ch tiêu RI: u đim ca RI đo lng bng s tuyt
đi nên thng đc dùng đ b sung hn ch ca ch tiêu ROI trong vic đánh giá
thành qu ca trung tâm đu t. Nhng vì là s tuyt đi nê
n ch tiêu này không th
đc s dng đ đánh giá thành qu ca các trung tâm có quy mô khác nhau.


12
Ví d minh ho 1
:
Gi s Công ty X có c hi đu t mi vi vn đu t là 500.000.000 đ và hy
vng mà s đem li mc li nhun 90.000.000 đ. Nhà qun lý có chp nhn c hi
đu t này không? Nu c hi đu t này đc chp nhn thì li ích tng th ca
Công ty s th nào, nu lãi sut s dng vn bình quân ca Công ty là 15%?
Bng 1.1 - ánh giá kt qu thc hin theo ROI và RI
n v tính: 1000đ
Hin ti D án mi Tng cng
Li nhun 400.000 90.000 490.000
Vn đu t 2.000.0000 500.000 2.500.000

ánh giá kt qu thc hin theo ROI
20% 18% 19,6%
ánh giá kt qu thc hin theo RI 100.000 15.000 115.000
Trong trng hp này nhà qun lý đi din vi vic xem có chp nhn hay t
chi mt d án mi có kt qu d kin: Li nhun d kin là 90.000 nghìn đng,
vn đu t 500.000 nghìn đng, ROI d án mi là 18% < 20% là t l hoàn vn đu
t mà nhà qun lý b phn này đang thc hin đc. Nu chp nhn đu t d án
này, nhà qun lý ch đt đc kt qu là ROI ca b phn là 19,
6% < 20% khi cha
thc hin d án. Nh vy, kh nng t chi d án thng đc nhà qun lý la chn
khi s dng ch tiêu này đ đánh giá thành qu hot đng.
Ngc li, nu da vào ch tiêu RI đ đánh giá thì ngi qun lý b phn s
chp nhn d án mi này, bi vì điu nhà qun l
ý b phn quan tâm là li nhun
còn li có tng hay không. Hay nói cách khác, bt k mt d án nào có th cung cp
mt t l hoàn vn ln hn t sut sinh li đòi hi (15%) đu có th đc chp
nhn.
Nh vy, chp nhn d án mi s làm tng li nhun còn li và qua đó phn
ánh chính xác hn thành qu ca ngi qun lý. Mc
dù ROI ca b phn có th
gim khi chp nhn d án đu t mi, tuy nhiên vic thc hiên d án mi s làm
tng li nhun ca toàn doanh nghip.


13
Tuy nhiên, li nhun còn li (RI) cng có mt s hn ch, nó không th s
dng đ so sánh hiu qu hot đng ca các b phn có quy mô khác nhau do có
khuynh hng nghiêng v các trung tâm đu t có nhiu ngun lc hn.
Ví d minh ho 2
: Bng 1.2 ánh giá các b phn

B phn C B phn D
Li nhun 3.600.000 8.100.000
Vn đu t 20.000.000 45.000.000
T sut sinh li đòi hi 15% 15%
Chi phí s dng vn 3.000.000 6.750.000
Li nhun còn li 600.000 1.350.000
Thu nhp ca b phn D ln hn b phn C, đn gin là do vn đu t  b phn D ln
hn b phn C
Tóm li, không phi ROI, cng không phi li nhun còn li (RI) cung cp
thông tin phù hp nht đ đánh giá thành qu hot đng. Nu s dng ROI đ đánh
giá thành qu hot đng có th làm cn tr vic hng đn mc tiêu chung. Còn s
dng mt mình ch tiêu li nhun còn li (RI) không th so sánh hiu qu gia các
trung tâm đu t có quy mô khác nhau.
1.2.2 Phng pháp xác đnh EVA
EVA = NOPAT – (TC x WACC)
Vi: - NOPAT: Li nhun trc lãi vay và sau thu
- TC: Total capital – Vn đu t
- WACC: Lãi sut s dng vn bình quân
Nh chúng ta đã trình bày  trên, c s cho vic xác đnh giá tr kinh t tng
thêm là s liu k toán. Nh vy khi tính EVA chúng ta có th s dng s liu trên
Báo cáo tài chính

1.2.2.1 Tính EVA da trên s liu k toán
Có bn bc đ tính EVA:
Bc 1: Tính li nhun hot đng trc lãi vay và sau thu (Net
Operating Profit after tax - NOPAT)


14
Li nhun trc lãi vay và sau thu (Net Operating Profit after tax - NOPAT)

ca mt doanh nghip đc ly t Báo cáo xác đnh kt qu kinh doanh.
NOPAT = Li nhun sau thu + lãi vay x ( 1- thu sut thu TNDN)
Bc 2: Tính vn đu t (Total Invested capital – TC)
Chúng ta tính vn đu t da vào s liu Bng cân đi k toán trong k, đn
gin đó chính là tng tài sn ca doanh nghip.
Bc 3: Xác đnh lãi sut s dng vn bình quân (Weighted Average Cost
of Capital – WACC)
Lãi sut s dng vn bình quân (
WACC) đc xác đnh theo t l phn trm
(%), chính là t l hoàn vn đu t ti thiu cn phi đt đc khi s dng ngun ti
tr.  tính WACC, chúng ta cn tính lãi sut s dng n và lãi sut s dng vn
ch s hu .
Lãi sut s
dng vn
bình quân
WACC
=
Lãi sut s
dng n vay
sau thu
X
T trng
n trong
tng vn
đu t
+
Lãi sut s
dng vn
ch
x

T trng
vn ch
trong tng
vn đu t
hay
*
ddeepp
WACC r xW r xW r xW=++

Vi :
r
d
* : Lãi sut s dng n vay sau thu
W
d
: T trng n vay trong cu trúc vn
r
e
: Lãi sut s dng vn c phn thng
W
e
: T trng vn c phn thng trong cu trúc vn
r
p
: Lãi sut s dng vn c phn u đãi
W
p
: T trng vn c phn u đãi trong cu trúc vn
Lãi sut s dng n vay

Mt trong nhng u th s dng n vay so vi các ngun tài tr bên ngoài
khác là tin lãi vay phi tr đc tr ra trc khi tính thu thu nhp doanh nghip


15
(lá chn thu). Do lãi vay đc khu tr trc khi tính thu thu nhp doanh nghip
nên lãi sut s dng n vay cn đc tính sau thu
- Lãi sut s dng n vay trc thu (r
d
)
- Lãi sut s dng n vay sau thu (r
d
*)
*
dd
rr(1T)
=
−

T: là thu sut thu thu nhp doanh nghip
Nh vy, thu sut thu thu nhp doanh nghip làm gim đáng k lãi sut s
dng n vay, và lãi sut s dng n vay t l thun vi thu sut thu thu nhp.
Nhng khi doanh nghip b thua l thì lãi sut s dng n vay trc và sau thu
bng nhau, vì khi đó doanh nghip không th gim chi phí này ra khi “li nhun”.
Lãi sut s dng
vn ch

- Lãi sut s dng vn c phn u đãi (r
p
)

Lãi sut s dng vn c phn u đãi (r
p
) đc xác đnh theo mc chi tr hàng
nm cho các c đông u đãi.
C tc c phn u đãi
r
p
=
Pp x (1- %chi phí phát hành c phn u đãi)
Vi: Pp là giá bán c phiu u đãi
- Lãi sut s dng vn c phn thng (r
e
)
Có nhiu cách đ tính lãi sut s dng vn c phn thng. Trên thc t mô
hình CAPM thng đc áp dng
(
)
ef mf
rr rr
=
+β −

Trong đó: r
f
: T sut sinh li phi ri ro
r
m
: T sut sinh li k vng ca th trng

β : H s ri ro

Lãi sut s dng vn c phn thng là t sut sinh li đòi hi mà nhà đu t
s có đc đ bù đp ri ro có kh nng xy ra. T sut sinh li đòi hi ca các nhà
đu t ph thuc vào mc đ ri ro ca c phiu doanh nghip so vi th trng. H
s Beta (
β
) là h s đo lng ri ro ca th trng. H s Beta (
β
) cao thì ri ro cao


16
hn vì vy t sut sinh li đòi hi cao hn và ngc li. Nh vy, t sut sinh li
đòi hi là cái mà nhà đu t mun nhn đc còn trên góc đ doanh nghip nó
chính là lãi sut s dng vn (doanh nghip s dng vn ca nhà đu t và k vng
s thu đc li nhun cao hn đ tr cho nhà đu t và tái đu t). Mt s Beta
(
β
)> 1 ch ra rng c phiu đó có đ nhy hn, ri ro hn th trng.
- Cu trúc vn doanh nghip: Cu trúc vn doanh nghip nh hng ti lãi
sut s dng vn bình quân (WACC) ca doanh nghip. Có hai quan đim tip cn
khi xác đnh giá tr tng ngun vn:
+ Quan đim doanh nghip là mt thc th kinh t đang hot đng thì c ch
n và c đông hin ti thng ch quan tâm
ti giá tr s sách tng ngun vn và t
trng tng ngun vn theo nguyên tc bo toàn vn.
+ Quan đim c đông và các nhà đu t tng lai thì giá tr doanh nghip cn
đc xác đnh theo giá th trng: Các khon n và c phiu cn cn c vào giá th
trng ti tng thi đim x
ác đnh. Quan đim này phù hp hn trong vic tính t
trng vn.

Nh vy WACC tính theo t trng vn theo giá tr s sách k toán công ty s
đm bo nguyên tc phù hp và nht quán khi so sánh. Tuy nhiên, WACC tính theo
giá tr s sách b qua chi phí c hi ca vic s dng li nhun tái đu t ca nhà
đu t hin ti cng nh nhng khon đu t mi trong tng lai.
Bc 4: Xác đn
h giá tr kinh t tng thêm (Economic value added – EVA)
EVA = NOPAT – (TC x WACC)
 bc 4 này chúng ta tính đc EVA ca doanh nghip ch đn gin da
vào các s liu trên Báo cáo tài chính do k toán cung cp. Cách tính này đn gin,
d tính toán và phù hp vi mi loi hình doanh nghip. u đim ca EVA theo
cách tính này đã khc phc đc mt s hn ch ca các ch tiêu đánh giá thành qu
hot đng truyn thng nh: li nhun, ROI, ROE, RI… v.v. Tuy nhiên nhng hn
ch vn có khi s dng các ch tiêu này đ đo lng thu nhp thc cho doanh
nghip cng nh c đông chí
nh là nhng hn ch ca s liu k toán.


17
1.2.2.2 Tính EVA sau khi đã điu chính các s liu k toán
EVA ph thuc vào 3 nhân t chính i)- Li nhun; ii)- Vn đu t; iii)- lãi
sut s dng vn, điu chnh mt trong 3 nhân t này hoc đng thi chúng ta cng
thu đc EVA khác nhau.
 xác đnh đc EVA liu có to ra giá tr tng thêm thc s cho các c
đông hay không đòi hi cn thc hin mt s điu chnh s khác bit ca s liu k
toán vi các quan đim tài chính. Có hai s khác bit c bn
1) Qua
n đim khác bit trong ghi nhn và xác đnh “vn đu t” cn phi
điu chnh đ xác đnh đc thu nhp thc s t mi đng vn b ra cho
các nhà đu t
2) Quan đim khác bit trong cách ghi nhn c s dn tích vi c s tin

mt và cn phi điu chnh sang c s tin mt đ thy đc thu nhp; chi

phí thc t phát sinh.
Vic điu chnh cng phi đm bo nguyên tc phù hp gia bng cân đi k
toán và báo cáo kt qu kinh doanh: Tài sn gim hoc n tng thì chi phí tng, li
nhun gim hoc ngc li.
Các bc điu chnh bt đu t vic xác đnh li vn đu t trên bng cân đi
k toán: Nhng khon mc
nào không hoc ít to ra thu nhp cn phi loi b khi
vn đu t; thêm vào nhng khon mc nào cha đc phn ánh đúng trên bng
cân đi k toán nh là vn đu t. Tip đn cn phi điu chnh li li nhun tr
ên
báo cáo kt qu kinh doanh bng cách loi b nhng khon chi phí đc ghi nhn
vào trong k mà thc cht đó là nhng khon đu t và cui cùng cn phi điu
chnh gim nhng khon chi phí đc phân b trong k mà thc t cha phát sinh.
a/. Mt s khon mc không đc coi là vn đu t phi tr ra gm
Trên Bng cân đi k toán có nhiu khon mc không phi là vn đu t ca
doa
nh nghip. Nh vy, chúng ta ly tng tài sn tr đi nhng khon mc không
phi là vn đu t bên ct ngun vn trên Bng cân đi k toán gm:
- Các khon n không phát sinh lãi: Các khon khách hàng ng trc, phi
tr ngi bán, thu phi np, n lng, n khác…. Lý do không tính các khon mc


18
này trong vic xác đnh vn đu t chính là các khon n không phát sinh lãi là
nhng khon n có thi hn ngn, thi gian chi tr thng không c đnh, doanh
nghip thng phi d phòng mt s tin nht đnh đ chi tr cho các ngha v n
này. Vì vy, có rt ít mi liên h gia các khon mc này vi vic to ra thu nhp.
- Các qu ca doanh nghip: Theo ch đ k toán hin hà

nh ca Vit Nam
li nhun trong k ca doanh nghip phi đc trích lp các qu theo quy đnh: Qu
đu t phát trin; qu d phòng tài chính; qu tr cp vic làm, qu khen thng
phúc li. S li nhun còn li mi đc chi tr c tc hoc gi li s dng tái đu
t. Vì vy, s d khon mc các qu d tr này là s tin cha đc s dng đ tái
đu t, cha to ra thu nhp cho doa
nh nghip. Do đó, khi xác đnh vn đu t thì
các qu d tr này cng phi đc loi tr.
Cng có quan đim khác gii thích vic phi loi tr các khon n không
phát sinh lãi và các qu d tr xut phát t quan đim vn luân chuyn. Tng tài
sn có t
h b thi phng nu các khon n chim dng tng lên, các khon n ni b
tng lên. Nhà qun lý có th bóp méo s liu khi s dng k thut tính toán vn đu
t theo cách ghi nhn k toán đ điu chnh thành qu hot đng ca mình nh đã
tng làm vi các ch tiêu ROI, ROA, ROS…
b/. Mt s khon mc chi phí cn đc vn ho
á ngc li vào vn đu t
đng thi phi điu chnh tng li nhun trên báo cáo kt qu kinh doanh
- iu chnh các khon mc ngoài bng cân đi k toán: Các khon n
tng đng tài sn cn đc vn hoá thay vì ghi nhn tt c vào chi phí trong k,
mc tiêu ca chúng ta là bit đc nhng khon đu t hay nhng khon n mà nó
không th hin trên Bng cân đi k toán hin hành (tin thuê hot đng, chi phí
nghiên cu phát trin).
+ Chi
phí nghiên cu phát trin: Theo Chun mc 04 “Tài sn c đnh vô
hình” thì toàn b chi phí nghiên cu không đc ghi nhn là TSC vô hình mà
đc ghi nhn là chi phí sn xut kinh doanh trong k. Vì vy, chúng ta cn phi
vn hoá nhng chi phí này và coi nó nh nhng khon đu t. Khi đó NOPAT phi
điu chnh gim khon chi phí nghiên cu đã ghi nhn.

19
+ Chi phí thuê hot đng: Theo Chun mc s 06 “Thuê tài sn” thì nhng
tài sn thuê hot đng đc theo dõi ngoài bng cân đi k toán ti đn v đi thuê và
khon thanh toán tin thuê hot đng s đc ghi nhn là chi phí sn xut, kinh
doanh cho sut thi hn thuê tài sn. Trc khi thc hin điu chnh phn tin lãi
trong tin thuê hot đng, chúng ta cn phi thng nht rng li nhun ki
nh t xem
thuê hot đng và thuê vn là nh nhau. Theo quan đim kinh t chúng ta coi tài sn
thuê hot đng nh mt tài sn mà nó đc đu t đi kèm vi ngha v n. Nói cách
khác, cn phi coi thuê hot đng nh thuê tài chính và phn ánh tài sn đi thuê trên
bng cân đi k toán ging nh mt khon đu t. Khi đó, NOPAT phi điu chnh
gim phn tin lãi thuê hot đng ra khi chi phí thuê hot đng đã ghi nhn trong
k.
Tin thuê hot đng doanh nghip phi tr trong tng lai đc chit khu v
hin ti chính là vn đu t cn thit m
à doanh nghip phi chi ra đ có tài sn hot
đng. Chi phí thuê hot đng hàng nm đi vi đn v cho thuê gm hai phn:phn
bù đp khu hao và phn li nhun thu đ
c hàng nm đc xác đnh bng t l
sinh li đòi hi nhân vi giá tr đu t. Vì vy, đi vi đn v đi thuê cn phi phn
ánh giá tr đu t tài sn cho thuê trên bng cân đi k toán và phn li nhun ca
bên cho thuê cn đc coi là tin lãi thuê vn.
- iu chnh trong bng cân đi k toán: Các tài sn st gim hay các khon
n tng lên do thc hin vic ghi nhn trc ca k toá
n trong khi thc t cha xy
ra nh hng đn vn đu t và li nhun:
+ Các khon d phòng: Theo ch đ k toán Vit Nam hin hành thì lp d
phòng là c tính k toán xác đnh mc gim giá ca các khon mc có th xy ra
cho niên đ k toán tip theo và đc phn ánh trong k hin ti. Nu khon trích

lp d phòng mà thc t cha xy ra s nh hng ti c Bng cân đi k toán
và
báo cáo kt qu kinh doanh. Vì khi thc hin trích lp d phòng, các tài khon tài
sn b ghi gim theo làm gim vn đu t. Mt khác, giá tr trích lp thng đc
phn ánh vào chi phí trong k và làm gim li nhun trong k k toán đó. Vì vy,
trong k k toán qun tr cn t
hit phi đánh giá xem liu rng mc trích lp d


20
phòng có phù hp hay không và nó có xy ra hay không t đó có các điu chnh sao
cho phù hp vi mc tiêu qun tr ca mình.
+ Các khon trích trc: là vic phn ánh trc trong k k toán khon chi
phí nào đó theo c tính. Vì vy cn thit phi điu chnh tng vn đu t và tng
li nhun đúng bng s d các khon chi phí trích trc trên bng cân đi k toán.
+ Thu thu nhp doanh nghip:
Khi tính NOPAT, chúng ta ly li nhun
trc lãi vay và thu đã điu chnh tr thu thu nhp doanh nghip. Tuy nhiên,
chúng ta ch tr s thu mà doanh nghip thc s tr bng tin mt vì quan đim
kinh t da trên c s dòng tin thc thu, thc chi. S tin thu mà doanh nghip tr
thì khác vi s tin mà h ghi nhn là chi phí thu. im
chính khi ch tính thu mà
doanh nghip thc s tr bng tin mt là đ bit đc li nhun thc t đc to ra t
các khon đu t bng tin thc s.
Nh vy, EVA khác RI bi s liu k toán đ tính EVA s thc hin nhng điu
chnh nh trên. Ngoài ra, ch tiêu li nhun đ tính EVA là li nhun hot đng trc
lãi va
y sau thu, còn RI s dng li nhun trc thu. Bên cnh đó, đ tính chi phí s
dng vn thì EVA s dng lãi sut s dng vn trung bình, còn RI s dng t sut sinh
li đói hi ca nhà đu t.

21
Bng 1.3 - Bng phân tích nh hng ca các khon mc
Báo cáo
KQKD
Bng
CKT
iu chnh
STT Ch tiêu nh hng
Quan đim khác
bit gia k toán và
tài chính
Doanh
thu
Chi
phí
Tài
sn
ngun
vn
Li
nhun
Vn
đu
t
1 Các qu d tr
Không đc coi là
vn đu t cn phi
tr ra khi bng cân

đi k toán khi tính
vn đu t
+ + -
2
Các khon n không
phát sinh lãi
Không đc coi là
vn đu t cnphi
tr ra khi bng cân
đi k toán khi tính
vn đu t
+ + -
3 Các khon trích trc
Cha đc coi là s
chi ra ca vn đu t
+ + +
4
Chi phí nghiên cu
phát trin
Là vn đu t phi
đc vn hoá
ghi nhn trên bng
cân đi k toán
+ - + +
5 Chi phí thuê hot đng
Tài sn ngoài bng
là vn đu t ghi
nhn trên bng cân
đi k toán
+ + +

6 Các khon d phòng
Cha đc coi là s
chi ra ca vn đu t
+ - + +
7
Chi phí thu
thu nhp hoãn li
Cha đc coi là s
chi ra bng tin cn
phi tr ra khi báo
cáo kt qu kinh
doanh
+ + + +

Vn đu t (TC) = Tng tài sn trên bng cân đi k toán – S d n không phát
sinh lãi – Các qu d tr + Vn hoá (chi phí nghiên cu, phát trin; tinthuê hot
đng) + s d d phòng

NOPAT = Li nhun sau thu + lãi vay x ( 1- thu sut)+ d phòng + chi phí
trích trc + chi phí R& D + tin lãi thuê hot đng x ( 1- thu sut ) + thu thu
nhp hoãn li trong k


22
Ví d minh ho 3

Bng 1.4 - Báo cáo kt qu kinh doanh nm 2005 ca công ty X
VT: 1.000.000 đng
STT Ch tiêu S tin
1 Doanh thu bán hàng và cung cp dch v 30.752

3 Doanh thu thun v bán hàng và cung cp dch v 30.752
4 Gía vn hàng bán 20.203
Li nhun gp v bán hàng và cung cp dch v 10.549
Doanh thu hot đng tài chính 384
Trong đó: Tin lãi NH
Thu nhp đc chia t vic góp vn
12
372
Chi phí tài chính 629
Trong đó: Chi phí lãi vay 629
Chi phí bán hàng 2.453
Chi phí qun lý doanh nghip 4.051
Li nhun thun t hot đng kinh doanh 3.800
Tng li nhun k toán trc thu 3800
Chi phí thu thu nhp doanh nghip hin hành 884
Chi phí thu thu nhp doanh nghip hoãn li 180
Li nhun sau thu thu nhp doanh nghip 2736
Lãi c bn trên c phiu ( 100.000 CP) 0,02736



23
Bng 1.5 - Bng cân đi k toán nm 2005 ca công ty X
VT: 1.000.000 đng
A- Tài sn ngn hn X A-N phi tr 27.821
I- Tin và các khon tng đng X I- N ngn hn
15.476
1. Tin mt
2. Tin gi ngân hàng
X

X
1. Vay ngn hn
3.001
II- Các khon đu t tài chính ngn
hn
X 2. Phi tr ngi bán
11.132
…… X 3. Chi phí phi tr
1.343
III- Các khon phi thu ngn hn
1. Phi thu khách hàng
2. D phòng phi thu khó đòi
X
X
(300)

IV- Hàng tn kho X
V- Tài sn ngn hn khác X II- N dài hn
12.346
1. Vay dài hn 9.396
2. Thu thu nhp hoãn li
phi tr
2.950
B- Tài sn dài hn X B- Ngun vn ch s hu 26.080
I- Các khon phi thu dài hn
X

II- Tài sn c đnh
X

III- Bt đng sn đu t
X

IV- Các khon đu t tài chính dài
hn
X

Tng tài sn 53.902 Tng ngun vn
53.902
- Cui nm 2005 Công ty X lp d phòng n phi thu khó đòi 300 triu đng.
- Công ty X thuê hot đng mt tài sn có thi gian thuê 6 nm, s tin thuê
công ty cn thanh toán trong trong mi nm nh sau: