Khủng hoảng tài chính và những tác động đến các doanh nghiệp tại Việt Nam

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH
H CHÍ MINH



LÊ HNG ÀO
 TÀI
KHNG HONG TÀI CHÍNH
VÀ NHNG TÁC NG N CÁC DOANH
NGHIP TI VIT NAM

LUN VN THC S KINH T










TP. H Chí Minh - Nm 2009



B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH

H CHÍ MINH



LÊ HNG ÀO
 TÀI
KHNG HONG TÀI CHÍNH
VÀ NHNG TÁC NG N CÁC DOANH
NGHIP TI VIT NAM

Chuyên ngành: Kinh t tài chính – Ngân hàng
Mã s: 60.31.12

LUN VN THC S KINH T


NGI HNG DN KHOA HC:
PGS.TS TRN HOÀNG NGÂN




TP. H Chí Minh - Nm 2009



LI CM N


Lun vn này là kt qu ca quá trình hc tp, rèn luyn và nghiên cu

nghiêm túc ca tác gi cùng vi s dy bo, hng dn tn tình ca Quý
thy cô trng i hc kinh t thành ph H Chí Minh. Quý thy cô đã
truyn đt nhng kin thc quý giá, hu ích cho tác gi trong sut quá trình
hc tp và thc hin lun vn này.
Tôi xin gi li cm n chân thành đn Quý thy cô Khoa đào to sau
đi hc trng i hc kinh t thành ph H Chí Minh đã luôn tn tình
giúp đ tác gi trong sut thi gian qua và đc bit tôi xin gi li cm n
chân thành nht đn PGS.TS Trn Hoàng Ngân ngi đã tn tình hng
dn tác gi hoàn thành lun vn này.
Tôi xin kính chúc Quý thy cô luôn di dào sc khe, hnh phúc và đt
đc nhng thành qu tt đp nht trong s nghip.

Xin chân thành cm n!




LI CAM OAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cu đc lp ca tác gi có s
h tr ca ngi hng dn khoa hc là PGS.TS Trn Hoàng Ngân. Nhng
s liu nêu trong lun vn đc chính tác gi thu thp t nhiu ngun khác
nhau và đc trích dn t các tài liu, tp chí, website ghi trong phn tài
liu tham kho. Nhng ni dung nghiên cu và kt qu nghiên cu trong
lun vn là trung thc, đc rút ra t thc tin ca quá trình nghiên cu.
Nu phát hin có bt k s gian ln nào tác gi xin hoàn toàn chu trách
nhim trc Hi đng chm lun vn v kt qu lun vn ca mình.

Tp.HCM, ngày … tháng … nm 2009
Tác gi

Lê Hng ào




MC LC
Trang
PHN M U 1
Chng I: TNG QUAN V KHNG HONG TÀI CHÍNH
1.1 Khng hong tài chính theo mt s trng phái kinh t 4
1.2 Các dng ca khng hong tài chính 7
1.3 Tác đng ca khng hong tài chính 8
1.4 Cuc khng hong tài chính hin nay 9
1.4.1 Các giai đon trc khng hong tài chính ca M 9
1.4.2 Nguyên nhân ca cuc khng hong tài chính hin nay 14
KT LUN CHNG 1 16
Chng II: TÁC NG CA KHNG HONG TÀI CHÍNH TH
GII N CÁC DOANH NGHIP VIT NAM HIN NAY
2.1 Vit Nam trong giai đon trc khng hong tài chính hin nay 17
2.2 Tác đng ca khng hong tài chính đn mt s lnh vc kinh
doanh ti Vit Nam 23
2.2.1 Lnh vc ngân hàng 24
2.2.2 Th trng chng khoán 27
2.2.3 Th trng ngoi hi 29
2.2.4 Th trng Bt đng sn 31
2.2.5 Tình hình xut khu 35

2.2.6 Tht nghip 38
2.3 Nhng khó khn ca doanh nghip ti Vit Nam trong giai đon
khng hong tài chính hin nay 38
2.3.1 V huy đng vn 39
2.3.1.1 Huy đng vn qua ngân hàng 39
2.3.1.2 Huy đng vn thông qua th trng chng khoán 41



2.3.1.3 Chuyn đng vn trên th trng bt đng sn 42
2.3.2 V sn xut kinh doanh 44
2.3.3 V tiêu th sn phm 45
2.3.3.1 Tiêu th trong nc 45
2.3.3.2 Xut khu 46
2.4 Nhng n lc ca Nhà nc nhm đi phó vi khng hong tài
chính 47
2.4.1 Gói kích cu ca Chính ph 48
2.4.2 Thc hin chính sách gim thu, hoãn thu 50
2.4.3 Nhng tác đng tích cc và mt trái ca nhng chính sách 52
KT LUN CHNG 2 57
Chng III: MT S GII PHÁP NHM HN CH TÁC NG
CA KHNG HONG TÀI CHÍNH N CÁC DOANH NGHIP
TI VIT NAM
3.1 Nhng kin ngh vi các c quan ban ngành 58
3.2 Mt s gii pháp nhm hn ch tác đng ca khng hong kinh t
đn các doanh nghip ti Vit Nam 62
3.2.1 Quán trit nhn thc v tác đng ca khng hong tài chính
đn doanh nghip 63
3.2.2 ng bin nhanh vi nhng khó khn giai đon khng hong 64
3.2.3 Xây dng kh nng tài chính hp lý, vng mnh nhm đi

phó vi khng hong tài chính 65
3.2.4 Thay đi chin lc kinh doanh, t chc li quy mô hot đng
cho phù hp vi thi khng hong 66
3.2.4.1 Phát trin th trng ni đa là la chn thích hp 66
3.2.4.2 Thc hin chính sách tit kim nhm gim chi phí 67
3.2.4.3 Thay đi chin lc kinh doanh cho phù hp 68



3.2.5 Xây dng h thng qun tr ri ro ti doanh nghip và nâng
cao trình đ qun lý 69
3.3 Khng hong tài chính – tin t là c hi cho mt s doanh nghip
phát trin và chim th phn 70
KT LUN 72



DANH MC CÁC KÝ HIU, CH VIT TT
MBS: Các loi chng t đc bo đm bng các khon vay th chp
(mortgage-backed securities)
FED: Cc d tr liên bang M
CPI: Ch s giá bán l
ICOR: H s s dng vn (Incremental Capital - Output Rate)
LC: Th tín dng (letter of credit)
WTO: T chc thng mi th gii
GDP: Tng sn phm quc ni
USD: ô la M
VND: ng Vit Nam

DANH MC CÁC BIU 
Trang
Biu đ 2.1: Bin đng lãi sut cho vay ngn hn nm 2008 26
Biu đ 2.2: Bin đng lãi sut cho vay ngn hn nm 2009 27
Biu đ 2.3: Bin đng VN-INDEX nm 2007 28
Biu đ 2.4: Bin đng VN-INDEX nm 2008 28
Biu đ 2.5: Bin đng VN-INDEX nm 2009 29
Biu đ 2.6: T giá hi đoái 31
Biu đ 2.7: Xut khu nm 2008 36
Biu đ 2.8: Xut khu các mt hàng ch yu nm 2008 36
Biu đ 2.9: Xut khu nm 2009 37
Biu đ 2.10: Xut khu các mt hàng ch yu nm 2009 37



1

PHN M U
Nguyên nhân dn đn khng hong kinh t là gì? Làm th nào đ đi
phó vi khng hong? Làm sao đ gim thiu thit hi do tác đng ca
khng hong? Là nhng câu hi đc quan tâm hàng đu ti Vit Nam
hin nay, t nhà nghiên cu kinh t, ngi làm chính sách, doanh nghip,
đn các cá nhân tham gia vào nn kinh t. Mi bn tâm này xut phát t
nhng bt n bên ngoài và bên trong Vit Nam.  bên ngoài, nn kinh t
th gii tri qua mt lot các khng hong k tip nhau nh khng hong
cho vay đa c di chun ca M, s dao đng vi biên đ cc ln trong
mt thi gian ngn ca giá nguyên liu c bn mà đc bit là du thô và

lng thc, s sp đ ca các công ty tài chính hàng đu  ph Wall, s
sp đ h thng ngân hàng  Iceland, và cui cùng là s suy thoái ca toàn
b các nn kinh t trên th gii.  trong nc, vào na đu nm 2008, hu
ht các ch s v mô ca nn kinh t ca Vit Nam đu  tình trng báo
đng, trong đó đc bit phi k đn ch s giá bán l (CPI)  thi đim cao
nht tng lên đn hn 28% so vi cùng k nm trc và thâm ht cán cân
thng mi  mc k lc ti 17,5 t USD. Thêm vào đó, th trng chng
khoán b suy gim rt mnh, th trng bt đng sn ri vào tình trng
đóng bng,… Mc dù, t gia nm tr đi các ch s v mô bt đu đi vào n
đnh vi CPI và thâm ht cán cân thng mi hàng tháng gim dn, nhng
bt đu t quí IV/2008, tng trng kinh t bt đu suy gim, hin tng sa
thi nhân công, doanh nghip thua l, sn xut đình tr, tiêu th gim sút và
nguy c phá sn gia tng.
Trong thi gian va qua, đã có nhiu nghiên cu, phân tích ca các
chuyên gia kinh t trong và ngoài nc v nguyên nhân dn đn các bt n
kinh t v mô trong nc, các nguyên nhân dn đn khng hong kinh t
toàn cu và tác đng ca nó đn Vit Nam, đánh giá các tác đng ca các
chính sách chính ph ti nn kinh t. Tuy nhiên, các nghiên cu này hoc


2

thng thiên v mô t hoc thng da trên các phng pháp nghiên cu
v mô tng hp Keynesian - tân c đin. u đim ca các cách tip cn này
là chúng thng giúp cho ta có cái nhìn nhanh chóng v tng th nn kinh
t. Nhng chúng li có nhc đim c bn là thiu nn tng vi mô, tc
hành vi ca các ch th thc s tham gia vào các hot đng ca nn kinh t.
Chính vì th, các nghiên cu này thng đa ra các gii pháp chính sách có
tác đng trc tip và ngn hn, trong khi b qua các tác đng th cp và dài
hn. in hình nh các nghiên cu ca Chng trình Ging dy Kinh t

Fulbright s 1, 2, 3 và 4 (2008, 2009); Ngân hàng th gii (2008); và các
nghiên cu ca các t chc tài chính nh HSBC, SSI, và BVSC.
T thc t đó, tác gi mnh dn nghiên cu và thc hin lun vn Thc
s kinh t vi đ tài “KHNG HONG TÀI CHÍNH VÀ NHNG TÁC
NG N CÁC DOANH NGHIP TI VIT NAM”.
Mc tiêu: Nghiên cu thc trng, tác đng ca khng hong tài chính
th gii đn các doanh nghip ti Vit Nam; phân tích nhng tác đng ca
nó và nhng khó khn mà doanh nghip gp phi; đ t đó đa ra mt s
gii pháp nhm hn ch tác đng đn các doanh nghip, góp phn to s
phát trin bn vng, mnh m cho doanh nghip và nn kinh t.
Phm vi nghiên cu: Cuc khng hong tài chính hin nay.
Phng pháp nghiên cu: Phng pháp thng kê (trên c s s liu
thc t đc tác gi thng kê li theo mt trình t nht đnh và có th so
sánh, đánh giá đc), tng hp (t nhng d liu chi tit và phân tán đc
tác gi tng hp li đ có cái nhìn tng th, nhn xét khái quát), phân tích
(t ngun d liu thng kê, tng hp và nhng ngun d liu đc công b
khác, tác gi tin hành phân tích đ t đó rút ra nhng nhn xét, kt lun và
đng thi đ xut nhng kin ngh phù hp).
Lun vn đc thc hin gm 73 trang chính, vi b cc gm phn m
đu và 3 chng:


3

Chng 1: Tng quan v khng hong tài chính.
Chng 2: Tác đng ca khng hong tài chính th gii đn các doanh
nghip Vit Nam hin nay.
Chng 3: Mt s gii pháp nhm hn ch tác đng ca khng hong
tài chính đn các doanh nghip ti Vit Nam.

4

CHNG I: TNG QUAN V KHNG HONG TÀI CHÍNH
1.1 Khng hong tài chính theo mt s trng phái kinh t
Khng hong tài chính đc hiu là s sp đ ca th trng tài chính,
khin cho nó không th thc hin đc hai chc nng c bn nht: n đnh
giá tr đng tin hoc các tài sn tài chính nh mt phng tin giao dch,
ct tr tài sn; Trung gian chuyn vn tit kim vào nhng d án đu t có
hiu qu nht. H qu là nn kinh t b đy ra khi qu đo tng trng
tim nng, gây nên s st gim mnh v sn lng, vic làm, đi kèm vi
gim phát, hoc gây nguy c bùng n lm phát.
Có th chia ra ba quan đim chính v khng hong tài chính: Nhóm th
nht là nhng ngi theo ch thuyt tin t (Monetarists View), dn đu là
Friedman và Schwartz (1963). H cho rng, khng hong tài chính là
do s hong lon ca h thng ngân hàng, gây nên s co hp cung tin
t, dn đn s suy thoái trong tng cu tiêu dùng và đu t. H b qua
nhng nguyên nhân thc, nh s st gim hiu qu ca nn kinh t, s suy
sp ca nhiu doanh nghip. Vì vy, theo h s can thip ca chính ph là
không cn thit, và thm chí có hi, vì nhng doanh nghip đáng ra phi đ
cho b phá sn, li có th đc cu vt, gây nên s gia tng quá mc v
cung tin t và gây nên lm phát.
i lp vi nhóm theo ch thuyt tin t là Keynesian View, dn đu là
Kindleberger (1978) và Misky (1972). H có quan nim rng hn v khng
hong tài chính và tin t, mà nó bao gm s st gim ca hu ht giá tr c
phiu, s v n ca nhiu công ty tài chính và phi tài chính, nn gim phát,
đi kèm vi s ri lon ca th trng ngoi hi. Nhng yu t này gây s
st gim mnh v tng cu đu t và tiêu dùng, nên cn phi có s can
thip ca nhà nc. iu đáng nói là h không đa ra mt đc trng rõ

ràng v ngun gc ca khng hong, đ làm tin đ cho mt chính sách
kích thích có hiu qu. Vì vy, s can thip ca chính ph rt d dn đn


5

lm phát và trì tr, nh nhng ngi theo ch thuyt tin t đã lu ý.
Nhóm th ba nhn mnh ti bn cht ri ro ca hot đng tài chính, dn
đu là Stiglitz và Weiss (1981). Theo h hot đng ca h thng tài chính,
đc bit là ngân hàng, chu ri ro cao, do ngân hàng đu t hay t chc cho
vay thng không nm rõ thông tin v kh nng sinh li và mc đ ri ro
ca d án đu t bng cá nhân hay t chc đi vay; tc là nhng ngi ch
d án. S khác bit này v thông tin, hay s thiu minh bch v thông tin
các d án, khin cho h thng tài chính có th có vn đ, bi vì rng: Ngân
hàng có th mun ép lãi sut thc, cng các phí dch v cho vay tng lên đ
bù cho ri ro mt vn có th xy ra. Nhng điu này li khin cho ch có
nhng d án có đ ri ro cao nht mi hy vng có đ kh nng sinh lãi đ
cao đ tr n, nu may mn thành công. Ngc li, nu đó là d án ca
nhng doanh nghip va và nh, vi đ ri ro ít (nhng cng chính vì vy
mà mc sinh lãi thp hn), thì s khó có th đi vay đc vn. Vì vy, khi
lãi sut cho vay tng lên thì:
- S có mt t l ln hn nhng ch ca các d án vi đ ri ro cao hn
(nh đu c vào bt đng sn, chng khoán thi bong bóng) đi sn lùng
vn vay. Trong khi đó, nhng doanh nhip va và nh, vi nhng
nhà đu t cn trng, s b loi ra khi danh sách các ng viên. Ngi
ta gi đây là s chn lm phi điu nguy hi (adverse selection), theo
Akerlof (1974).
- Vi nhng ch d án ln đã vay đc vn, thì h có xu hng làm
thay đi bn cht d án hay mc đích s dng vn vay, khin cho d án
mang tính đu c cao hn (hoc có v quan trng hn, đ nhà nc không

th đ cho b tht bi). Do vy, h có th giàu lên nhanh chóng, nu vic
đu c thành công; và đ mc cho ngân hàng chu tích t nhng khon n
xu; hay xã hi phi gánh vác tn tht qua gánh nng cu tr ngân sách;
nu d án b tht bi. Ngi ta gi đây là him ha do s vô trách


6

nhim.
Chính vì nhng lý do trên đây, nhng ngi theo trng phái kinh t
hc th ch (institutional economics) cho rng, hot đng ca ngân hàng
nói riêng, và h thng tài chính nói chung, phi đc giám sát ht sc cn
trng, nhm hng các giao dch ti s an toàn (Aoki, 1991; Mc Kinnon,
1991). Ví d, vi nhng d án có đ ri ro rt cao (nhng cng có th
là nhng c hi đu t có tim nng nht v hiu qu, ch không phi đu
c), thì cn phi có nhng qu đu t đc bit nhm thm đnh, giám sát,
rót vn ban đu, và lp c ch chia s ri ro. Chng hn nh các qu đu t
mo him (vetunture capital funds). Theo Stiglitz-Weiss, do ri ro chn
lm và him ha ca s vô trách nhim (adverse selection and moral
hazard), h thng các ngân hàng kinh doanh bng cho vay ly lãi, phi b
hn ch, không đc phép tham gia vào các lnh vc đu t có đ ri ro
quá cao này.
Ngoài s phân loi chc nng các ngân hàng thng mi, ngân hàng
đu t, và các qu đu t theo mc đ ri ro ca tng lnh vc đu t, thì
còn cn phi có nhiu t chc trung gian khác, làm chc nng giám sát và
cnh báo ri ro. Chng hn nh các t chc xp hng (rating companies),
mà chúng thng xuyên theo dõi s thay đi trng thái tài chính ca các
công ty tài chính và phi tài chính. S xp hng này nh hng trc tip đn
kh nng ca các công ty trong vic gây qu t th trng vn hay th
trng chng khoán.

Nhìn chung, cho dù thuc trng phái kinh t nào, thì vn có mt s
nht trí rng, h thng tài chính cn phi đc giám sát cht ch, do tính
phc tp và ri ro ca hot đng này. Và vic thiu s qun lý, giám sát
luôn dn đn bong bóng đu c. Tuy nhiên, ch khi mt cân đi v mô tr
nên rt nghiêm trng, thì bong bóng đu c mi có th dn đn khng
hong tài chính và kinh t trên quy mô ln.


7

Nhng nhà đot gii thng Nobel kinh t đã phát biu quan đim này
bao gm: Paul Krugman, Edmund S. Phelps, Reinhard Selten, và Josep
Stiglitz. H nhn mnh rng, khng hong là có th tránh né đc, nu có
mt h thng giám sát tài chính và cnh báo ri ro tt. Vì vy, h cho rng,
không phi c t nhiên, là phi có s can thip ca chính ph qua các gói
kích thích, nu nh không hiu rõ khim khuyt gì trong th ch tài chính
đã đy đn khng hong.
1.2 Các dng ca khng hong tài chính:
Khng hong do chính sách v mô kéo theo: Do thâm ht ngân sách, đ
bù đp vào khon thâm ht này Chính ph phát hành tin. Trong khi đó,
Chính ph vn mun duy trì chính sách t giá c đnh, vì vy Chính ph
phi s dng d tr ngoi hi đ bo v đng ni t làm cho lng ngoi
hi gim kéo theo gim kh nng thanh toán ca quc gia gây ra khng
hong.
Khng hong do hong lon tài chính: Khi các ch n cho vay ngn
hn rút li các khon cho vay đi vi ngi vay không có kh nng chi tr,
tâm lý by đàn kéo theo làm khng hong càng trm trng hn.
Khng hong do tâm lý  li: Các t chc tài chính đc bo lãnh ngm
(h cho rng Nhà nc không th đ h phá sn, vì nh th s nh hng
rt ln đn tâm lý ca ngi gi tin hoc ngi cho các t chc tài chính

vay) do đó h đu t các d án có tính ri ro cao.
Bong bóng b: ây là h qu ca khng hong do tâm lý đ li, vi tâm
lý  li và đu t ri ro cao vô hình chung làm tng giá tr tài sn (tng o)
to cho nhà đu t k vng vào mc li nhun ca s tng giá tài sn
nhng thc t không din ra nh vy, đn mt lúc nào đó, nn kinh t
không chu ni áp lc ca tng giá tài sn kéo theo s đ v ca nn kinh
t.


8

Rút vn  t và tht bi trong phi hp: Các nhà đu t rút vn đng
lot do mt nim tin vào các t chc tài chính, điu này nh hng đn hot
đng ca các t chc tài chính đang hot đng có hiu qu hoc các t chc
đang gp mt s trc trc nhng vn tn ti đc.
Khng hong tài chính thng kéo theo khng khong tin t và khng
hong ngân hàng, và khi khng hong tin t và khng hong ngân hàng đi
kèm vi nhau, các nhà kinh t gi nó là “khng hong kép”.
1.3. Tác đng ca khng hong tài chính
Khng hong kinh t không nhng gây ra nhng tác đng xu đn nn
kinh t  mi nc mà còn nh hng đn các nc khác  trong khu vc
và th gii. Nó kìm hãm s tng trng và phát trin ca nn kinh t trong
mt thi gian dài, mà thm chí mt s nn kinh t còn tng trng âm.
Khng hong tài chính có th dn đn phá sn hàng lot công ty, ngân
hàng, công ty tài chính, t giá hi đi mt kim soát, lm phát tng cao, t
l tht nghip gia tng, sn xut và tiêu th sn phm gp nhiu khó
khn,…
Tác đng ca khng hong tài chính đn mi lnh vc ca nn kinh t
mt quc gia và h ly ca nó là gây cho các doanh nghip rt nhiu bt
n, khó khn thôngg qua mt s th trng tài chính đin hình nh: Th

trng chng khoán bin đng theo xu hng chung ca th gii, nhà đu
t mt nim tin vào mt kt qu hot đng tt ca doanh nghip làm cho
giá c phiu trên th trng liên tc gim đã cn tr vic huy đng vn ca
doanh nghip; T giá hi đoái liên tc bin đng, đng tin quá yu hoc
quá mnh s có nhng tác đng tích cc và tiêu cc đn nn kinh t và
doanh nghip, t giá hi đoái tng khuyn khích xut khu, hn ch nhp
khu, làm cán cân thng mi nghiêng v thng d, góp phn làm gim n
nc ngoài ca quc gia. Mt khác, s tng t giá hi đoái li nh hng
xu đn vic thu hút vn tài chính và vn ngn hn nc ngoài. T giá


9

càng tng nhanh bao nhiêu thì vn nc ngoài s vào càng ít by nhiêu. Vì
vy, t giá bin đng ln gây khó khn cho doanh nghip trong đnh hng
phát trin, k hoch sn xut và tiêu th sn phm; Th trng bt đng
sn, hàng hóa khác cng liên tc bin đng v giá, đu ra b hn ch đã gây
nên không ít khó khn cho doanh nghip v lp k hoch sn xut kinh
doanh và tiêu th.
1.4 Cuc khng hong tài chính hin nay
1.4.1 Các giai đon trc khng hong tài chính ca M
Chúng ta hãy chia thi gian cn khng hong ra làm hai giai đon:
Giai đon 1: di thi ca cu tng thng Bill Clinton (1992 - 2000).
ây đc coi là thi k hoàng kim ca M, vi tin b công ngh và hiu
qu kinh t cao, thng d ngân sách, và t l n nc ngoài thp. Nhng
ngay vào cui thi k này đã xut hin hai s kin đáng chú ý:
- V bong bóng chng khoán: iu này làm nh hng đn s giàu có
ca tng lp trung lu ca M, tc là làm gim kh nng th chp cho các
khon vay đ đu t ca h vào nhà ca, bt đng sn, và các hot đng
kinh doanh khác.

- T do hóa tài chính: C th là di áp lc ca các nhóm đc quyn tài
chính, vào nm 1999, Bill Clinton đã ký đo lut mi (Gramm-leach-
Bliey), khai t đo lut Glass- Steagal (1933). iu này cho phép các ngân
hàng thng mi tham gia vào các hot đng đu t rt ri ro (ch yu là
trong lnh vc bt đng sn), làm khi đu bong bóng nhà đt ngay t nm
2000.
Giai đon 2: Thi k ca cu tng thng George Bush (2001 - 2008),
vi đim ni bt là mt cân đi v mô ngày càng trm trng:
- M chu gánh nng ca hai cuc chin tranh ti Iraq và Afganistan,
sau s kin 11 tháng 9. iu này trc tip làm tng thâm ht ngân sách.
- Thâm ht cán cân thng mi và n nc ngoài ca M (nht là vi


10
Trung Quc) đã tng trong sut 3 thp k, nhng nhanh nht là đn cui
nm 2008. N ròng đu t nc ngoài ca M vào 2008 là 3,47 ngàn t
dollars, tng 1,33 ngàn t, hay 62% so vi cui nm 2007. ó là mc tng
cao nht k t nm 1976.
Nu xét tng s n ca M so vi GDP, thì bc tranh cho thy mt s
bp bênh v tài chính rõ hn nhiu. Trong thp k 80, di thi Regan,
tng s n ca M so vi % ca GDP b đy t 150% lên đn xp x 240%.
Con s này tng lên rt ít trong sut 2 nhim k ca Clinton, ti gn 250%.
Nhng nó li b đy lên di thi ca Bush, đt ti 350% vào nm 2008,
vt xa đnh cao trong lch s là 300%, khi xy ra cuc đi khng hong
1929-1930.
Nh đã nói, khi mt cân đi v mô tr nên nghiêm trng, thì bong bóng
đu c d dàng làm khng hong n ra. Hãy nhìn li nhng din bin chính
đa đn khng hong:
Sau cuc v bong bóng chng khoán vào nm 2000, Fed h thp lãi
sut c bn nhm mc tiêu kép: Kích thích đu t và tiêu dùng trong nc;

Làm gim giá tr ca đng dollar so vi các đng ngoi t mnh khác,
nhm kích thích xut khu, cho phép gim thâm ht ngoi thng và kim
ch n nc ngoài. V dài hn, s kích thích đu t, đy mnh tin b
công ngh và tng nng sut lao đng s làm tng kh nng cnh tranh
quc t và sc mnh ca đng dollar M. iu đó dn đn k vng v mt
s thnh vng dài hn ca đt nc và ngi dân M.
Hiu ng ph ca vic gim lãi sut c bn ca Fed là gim lãi sut vay,
và do đó, làm tng tng s cho vay đu t vào bt đng sn. iu này đc
thúc đy bi nim tin ca ngi dân vào s giàu có ngày càng tng ca
M; vào dân s tip tc tng; và gii hn ca đt đai; nên giá bt đng sn
s ch có tng. Nói khác đi, bong bóng bt đng sn bt đu hình thành.
Bong bóng nhà đt đã kích thích các ngân hàng thng mi tham


11
gia vào các hot đng đu c ri ro cao (ch yu trên lnh vc bt đng
sn). iu này trc đây là b cm, do ri ro trong đu c bt đng sn
đc coi là vt quá kh nng đm bo an toàn ca các ngân hàng thng
mi. Tuy nhiên, bây gi h li đc phép làm, nh đo lut mi, Gramm-
leach-Bliey.
Tuy nhiên, đ đi phó vi ri ro cao, các ngân hàng thng mi, nh
Freddie Mac và Fannie Mae, đã chng khoán hóa nhng khon cho vay
đu t bt đng sn.
iu này trên thc t có ngha là: nhng cá nhân hay t chc cho vay
đu t bt đng sn bán các khon cho vay ca h cho các ngân hàng
thng mi (nh Freddie, Fannie). Các ngân hàng này bó các khon vay n
đó li, ng vi tng mc ri ro, ri li phân nh ra đ làm tng tính thanh
khon, ri bán ra nh mt th chng khoán cho công chúng, thông qua các
ngân hàng đu t.
Khi công chúng hay nhng nhà đu t ph thông mua các khon cho

vay n đc chng khoán hóa này, h thng mua luôn bo him, chng
li ri ro là khon vay n đc chng khoán hóa đó có th là n không tr
đc.
Vì vy, quá trình này cho phép nhng cá nhân, t chc cho vay đu t
vào bt đng sn trút đc gánh nng ri ro sang cho t chc khác gánh
chu, và thu v khon tin bán ra nhng tài sn cho vay đc chng khoán
hóa đó. H giàu lên nhanh chóng, nên đc các công ty xp hng đánh giá
cao. Do vy, các nhà đu t ph thông trên th trng vn càng hng phn,
và giá bt đng sn càng b bc lên cao.
Cho ti ht nhim k đu tiên ca cu tng thng Bush (2004), bong
bóng bt đng sn không làm my ai lo ngi, do nn kinh t, v c bn là
vn vng vàng: tc đ tng nng sut và tin lng thc t vn tip tc
đc gi  mc cao; cân đi v mô vn nm trong tm kim soát.


12
Vi mt s lng rt ln các d án đu t vào bt đng sn, các t chc
bo him, nh AIG, v trung bình mà nói, có th xác đnh đc chính xác
mt t l % khá nh, rng đu c có th b tht bi. Tc là, h xác đnh
đc sut sinh li ca mi đng vn cho vay, cng nh phí bo him cho
ri ro b n xu. Nh đó, h có th đnh giá chính xác các khon cho vay
n đc chng khoán hoá theo mc ri ro ca nó. Vì vy, các t chc này
hot đng rt có lãi nh bong bóng nhà đt, trong điu kin cân bng v mô
đc duy trì.
Sau quí 1/2005, thâm ht ngân sách, thâm ht ngoi thng, và n nc
ngoài ca M th hin ra ngày càng trm trng. Fed thay đi chính sách
ca mình và đy lãi sut c bn lên 0,25% mi ln điu chnh. Mc đích là
nhm thu hp đu c; hn ch bong bóng nhà đt; và lái vn đu t vào các
lnh vc công ngh cao, có hiu qu dài hn cao hn.
Nu vn đu t đc chuyn mnh vào lnh vc công ngh cao, cho

phép tng nng sut và sc cnh tranh ca nn kinh t M và gánh nng hai
cuc chin tranh không tng vt, thì cân đi v mô s đc ci thin. Trên
thc t, bong bóng nhà đt không h gim và n nc ngoài ngày càng
tng. Mt trong các lý do là các ngân hàng kim lãi nhanh hn nh bong
bóng nhà đt; và không quan tâm đáng k ti đu t vào công ngh cao, đòi
hi thi gian đu t lâu đ sinh lãi. Thêm vào đó, chin tranh ngày càng tr
nên tn kém. H qu là mt cân đi v mô tr nên nghiêm trng, buc Fed
phi mnh tay hn.
Fed liên tip đy lãi sut c bn lên 0,25% mi ln điu chnh cho ti
ht nm 2006, và duy trì nó  mc cao ti cui 2008. H qu là, lãi sut
cho vay đ đu c vào bt đng sn tng lên gp bi và không ngng b
đy lên. S đông tng lp trung lu, đang vay n đ đu t vào nhà đt, lúc
này không còn chu đng ni gánh nng lãi sut. Bong bóng nhà đt v.
Vào cui 2008, hàng lot ngi vay n buc phi tr li nhà ca, bt


13
đng sn mua bng tin vay không có th chp cho ngân hàng đ tr n.
Giá bt đng sn st gim nhanh chóng. Tài sn cho vay đc chng khoán
hoá b bán ra ào t, khin cho giá ca chúng st gim mnh trên th trng
chng khoán. iu mà các ngân hàng, nh Freddie và Fannie, và t chc
bo him, nh AIG, không k vng xy ra, thì nay đã tr thành thc t:
cùng mt lúc, hàng lot con n b v n, vi quy mô ln, khin cho vn
ca các ngân hàng b bc hi nhanh chóng.
S hong lon t th trng nhà đt, lan sang th trng chng khoán,
ri lan sang h thng ngân hàng. Khng hong tài chính bt đu din ra.
Các s kin chính nh sau:
- Ngày 01 tháng 7, 2008, Bank of America mua li Countrywide
Financials (mt trong nhng t chc bán mortgage backed securities ln
nht).

- Ngày 08 tháng 9, 2008, Freddie Mac and Fannie Mae b quc hu hoá
(vi tng tài sn hn 5 ngàn t dollars).
- Ngày 15 tháng 9, 2008, Lehman đ đn phá sn (ln nht trong lch s
nc M: Tài sn 600 t dollars).
- Ngày 16 tháng 9, 2008, Fed buc phi cu AIG vi 85 t dollars cu
tr (Tài sn ca nó hn 1 ngàn t dollars).
Do các t chc này mt kh nng thanh toán. S v n ca mt lot t
chc trong lnh vc tài chính, đa c làm mt s lng ln nhân viên làm
vic thuc lnh vc này b sa thi. S st gim mnh giá đa c, chng
khoán, làm tài sn ca gii trung lu, tr ct ca sc tiêu th ca nn kinh
t M, b gim mnh, dn đn s co tht v tng cu tiêu dùng hàng hóa
cao cp và lâu bn nh xe hi, cng nh các dch v gii trí. iu này tip
đn làm các công ty xe hi ln nh GM và mt s ln các nhà thu ph ca
chúng b phá sn. Nhiu trung tâm gii trí ln nh Las vegas b vng teo.
Vic rt nhiu các công ty tài chính và phi tài chính b phá sn làm tng s


14
lng đi quân tht nghip, kéo theo s co hp tng cu v tiêu dùng và
đu t, din ra theo đng xoáy c đi xung. M là trung tâm tài chính, th
trng tiêu th, và là con n ln nht th gii, khng hong tài chính và
kinh t ca M đã lan nhanh ra các nn kinh t khác, dn đn khng hong
kinh t toàn cu.
1.4.2 Nguyên nhân ca cuc khng hong tài chính hin nay
T nm 2000 cho đn nay các nhà kinh t đã đa ra cnh báo v nguy
c xut hin mt cuc suy thoái kinh t ln bt ngun t các chính sách
kinh t tài chính ca chính ph M. Nhng nguyên nhân ch yu có th
đc tóm lt nh sau:
Th nht, chính sách ni lng tin t nm 2001 đn 2004:  cu nn
kinh t thoát khi suy thoái kinh t do bong bóng cng nh khng b 11-9-

2001, FED đã h lãi sut c bn t 6,5% nm 2001 xung mc 1% nm
2003. Sau 1 nm duy trì mc lãi sut 1%, FED tng dn và tr li mc
5,25% vào tháng 6 nm 2006. iu này đã dn cung tin c s tng  mc
5% đn 10% trong sut giai đon 2001-2004 (Murphy, 2008).
Tng t nh giai đon 1920, vic duy trì mc lãi sut thp không dn
đn tng CPI. Tuy nhiên, nó li là nguyên nhân chính dn đn đu t sai
lch trong c cu sn xut. Các nhà đu t cng bt đu đ tin bc vào các
th trng tài sn cng nh chng khoán và bt đng sn, khin cho các th
trng này tng trng nóng. Ngi tiêu dùng cng tng vay tín dng đ
mua nhà, ô tô và các vt dng xa x khác. Nn kinh t b đnh hng đu t
sai lch, to ra cu trúc ngày càng méo mó. Biu hin d thy nht ca tình
trng này là tin vay đ mua bt đng sn ti M đã tng gn 3 ln trong
giai đon 2000-2007 (Thornton, 2008).
Th hai, s hình thành các đnh ch tài chính do nhà nc bo tr: H
thng tài chính ca M bao gm hai đnh ch tín dng - th chp bt đng
sn khng l đc nhà nc bo tr là Fannie Mae (Federal National


15
Mortgage Association) và Freddie Mac (The Federal Home Loan Mortgage
Corporation). Hai t chc này có nhim v mua li các khon th chp t
các t chc tài chính khác cng nh trc tip tham gia vào hot đng cho
vay th chp đ duy trì dòng tín dng lãi sut thp, cho phép nhng gia
đình có thu nhp thp có th mua nhà.  thc hin nhim v này, Freddie
và Fannie đc phép nhn tín dng trc tip t Cc ngân kh M, đc
min thu thu nhp, và nm ngoài s giám sát ca y ban chng khoán
M. Nh nhng u đãi này, Fannie Mae và Freddie Mac đã m rng hot
đng cho vay di chun, to ra bong bóng bt đng sn. Hn na, vi
vic hai t chc này đc phép chng khoán hóa các khon cho vay th
chp đó đ bán ra ngoài cho các t chc tài chính khác, ri ro bong bóng

bt đng sn đã lan ta sang toàn b h thng tài chính ca M (Shostak,
2008).
Th ba, chính sách đng nhân dân t yu ca Trung Quc: Bng chính
sách duy trì đng nhân dân t yu (chính sách tin t ni lng và t giá c
đnh) (Shostak, 2006), Trung Quc đã thành công trong vic khuyn khích
xut khu cng nh hn ch nhp khu. Kt qu là qu d tr ngoi t ca
Trung Quc lên ti hn 2 nghìn t USD.  bo v qu d tr này, Trung
Quc đã đu t ngc tr li M bng cách mua trái phiu ca chính ph
M. ây cng là mt nguyên nhân gián tip khin cho mc các lãi sut
ca M thp trong giai đon 2000-2005.
Trên đây là ba nguyên nhân chính dn đn s tng trng nóng ca nn
kinh t M, s mt cân đi thng mi toàn cu, và đnh đim ca quá
trình này là bong bóng bt đng sn bt đu v vào cui nm 2007. Nhng
du hiu cho mt đt suy thoái đ hiu chnh các sai lm trong quá kh đã
hin din. Tuy nhiên, mt lot các chính sách can thip sai lm sau đó đã
khin cho mt cuc suy thoái bình thng trong chu k kinh doanh tr
thành cuc khng hong kinh t sâu rng.


16

KT LUN CHNG 1
Chng 1, tác gi đã trình bày nhng c s lý lun v khng hong tài
chính bao gm: Khng hong tài chính theo mt s trng phái kinh t,
nhng tác đng ca khng hong lên nn kinh t và doanh nghip, và
nguyên nhân gây nên khng hong kinh t hin nay. T đó, giúp cho ta có
cái nhìn toàn cnh đ có th d báo trc khi khng hong xy ra và có gii
pháp ng phó kp thi.
Trong chng 2, tác gi s đi sâu vào nghiên cu nhng nguyên nhân
gây nên cuc khng hong tài chính giai đon hin nay và phân tích nhng

tác đng ca nó đn các doanh nghip ti Vit Nam.