Áp dụng phương pháp quản lý rủi ro vào hoạt động của ngành hải quan Việt Nam

-1-



B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH



NGUYN VN CHP



ÁP DNG
PHNG PHÁP QUN LÝ RI RO
VÀO HOT NG CA NGÀNH HI QUAN
VIT NAM



LUN VN THC S KINH T





TP. H CHÍ MINH NM 2009
-2-

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH



NGUYN VN CHP


ÁP DNG
PHNG PHÁP QUN LÝ RI RO
VÀO HOT NG CA NGÀNH HI QUAN
VIT NAM

LUN VN THC S KINH T

Chuyên ngành: Qun Tr Kinh Doanh
Mã ngành: 60.34.05

Ngi hng dn khoa hc
PGS.TS Nguyn Quang Thu



TP. H CHÍ MINH NM 2009
-3-



DANH MC T VIT TT

QLRR Qun lý ri ro
NK Nhp khu
TP Thành ph
TW Trung ng
XK Xut khu
XNC Xut nhp cnh
XNK Xut nhp khu
UNCTAD Hi ngh ca Liên Hip quc t v thng
mi và phát trin
WB Ngân hàng th gii
WCO T chc Hi quan th gii






-4-



DANH MC CÁC BNG BIU, HÌNH DÙNG TRONG LUN VN
Trang

Bng
Bng 2.1 Kim ngch xut nhp khu 2001-2005 30
Bng 2.2 Nhu cu nhân s đn v qun lý ri ro 47
Bng 2.3 Các phn mm hin đang s dng trong hot đng Hi quan 51
Hình
1. Hình 0. 1 Quy trình thc hin nghiên cu 3

2. Hình 1.1: Ma trn to thun li và kim soát 8
3. Hình 1.2: Quy trình qun lý ri ro trong hot đng Hi quan 13
4. Hình 2.1 S đ t chc Hi quan Vit Nam 27
5. Hình 2.2 Quy trình qun lý ri ro ca Hi quan Vit Nam 34












-5-



LI CAM OAN
Tôi cam đoan đây là đ tài nghiên cu mang tính đc lp ca cá nhân. Lun
vn đc hoàn thành sau quá trình hc tp, nghiên cu thc tin, kinh nghim bn
thân và di s hng dn ca PGS.TS Nguyn Quang Thu.
Lun vn này cha đc ai công b di bt k hình thc nào.

Tác gi


Nguyn Vn Chp

-6-



MC LC
Trang
Trang ph bìa
Li cam đoan
Danh mc ch vit tt
Danh mc bng biu, hình dùng trong lun vn
Phn m đu 1
CHNG 1. C S LÝ THUYT V QUN LÝ RI RO, QUN LÝ
RI RO TRONG HOT NG HI QUAN 5
1.1 KHÁI QUÁT V RI RO VÀ QUN TR RI RO 5
1.1.1 Ri ro 5

1.1.2 Qun tr ri ro 6
1.2 LÝ THUYT V RI RO, QUN LÝ RI RO TRONG HOT NG
HI QUAN 7
1.2.1 Bi cnh v s ra đi phng pháp qun lý ri ro trong hot đng
Hi quan: 7
1.2.2 Ri ro trong lnh vc Hi quan 10
1.2.3 Qun lý ri ro trong lnh vc Hi quan 10
1.2.4 Quy trình qun lý ri ro 12
1.2.5 Nhng điu kin cn thit h tr qun lý ri ro 20
Tóm tt chng 1 24
CHNG 2. PHÂN TÍCH THC TRNG V CÁC IU KIN CN
THIT  ÁP DNG PHNG PHÁP QUN LÝ RI RO VÀO
HOT NG CA NGÀNH HI QUAN VIT NAM 26
2.1 KHÁI QUÁT V LCH S HÌNH THÀNH; MÔ HÌNH T CHC;
NHIM V CA HI QUAN VIT NAM 26
2.1.1 Lch s hình thành 26
2.1.2 C cu t chc ca ngành Hi quan 27
-7-



2.1.3 Nhim v ca Hi quan Vit Nam 28
2.2 PHÂN TÍCH THC TRNG CÁC IU KIN CN THIT 
ÁP DNG PHNG PHÁP QUN LÝ RI RO VÀO HOT NG
CA NGÀNH HI QUAN VIT NAM 28
2.2.1 Phng pháp qun lý truyn thng ca Hi quan Vit Nam 28
2.2.2 S cn thit áp dng phng pháp qun lý ri ro vào hot đng ca
Hi quan Vit Nam 30
2.2.3 Quy trình qun lý ri ro ca Hi quan Vit Nam 33
2.2.4 Thc trng v các điu kin cn thit h tr qun lý ri ro 37

2.2.4.1 Báo cáo quá trìn thc hin nghiên cu 37
2.2.4.2 Thc trng v c s pháp lý cho vic áp dng phng pháp qun lý
ri ro 38
2.2.4.3 Thc trng v nhn thc ca cán b công chc Hi quan đi vi vic
áp dng qun lý ri ro 42
2.2.4.4 Thc trng v b máy t chc hot đng phc v cho công tác qun lý
ri ro hin nay 45
2.2.4.5 Thc trng v h thng thông tin h tr qun lý ri ro ca Hi quan
Vit Nam 48
2.2.4.6 Thc trng v vic xây dng các quy trình qun lý Hi quan 51
2.2.4.7 ánh giá chung v các điu kin áp dng phng pháp qun lý
ri ro ca Hi quan Vit Nam. 52
Tóm tt chng 2 53
CHNG 3. MT S GII PHÁP NHM ÁP DNG HIU QU
PHNG PHÁP QUN LÝ RI RO VÀO HOT NG CA
NGÀNH HI QUAN VIT NAM 55
3.1 BI CNH 55
3.1.1 Tình hình trong nc 55
-8-



3.1.2 Tình hình quc t 55
3.1.3 Nhng thay đi v ri ro 56
3.1.4 Mc tiêu, đnh hng phát trin qun lý ri ro ca ngành Hi quan 57
3.2 MT S GII PHÁP, KIN NGH NHM ÁP DNG HIU QU
PHNG PHÁP QUN LÝ RI RO TRONG NGÀNH HI QUAN
VIT NAM 58
3.2.1  xut mt s gii pháp đi vi ngành Hi quan 58
3.2.1.1 Hoàn thin quy trình qun lý ri ro 58

3.2.1.2 Nâng cao nhn thc, kin thc v qun lý ri ro, qua đó phát huy
ý thc trách nhim và ni lc toàn ngành 60
3.2.1.3 Xây dng phát trin h thng qun lý ri ro theo mô hình phù hp
vi các điu kin riêng có ca Hi quan Vit Nam 61
3.2.1.4 y mnh ng dng công ngh thông tin h tr hiu qu cho vic
áp dng qun lý ri ro 63
3.2.1.5 Xây dng các quy trình nghip v gn vi qun lý ri ro 64
3.2.2 Kin ngh hoàn thin v c s pháp lý đi vi các c quan có
thm quyn 65
PHN KT LUN 68










-9-



PHN M U
1. LÝ DO CHN  TÀI.
Toàn cu hoá là xu th tt yu ca nn kinh t quc t, vn đ này nh hng
đn tt c các quc gia trên th gii; to ra s gia tng mnh m các dòng lu
chuyn hàng hoá, dch v, công ngh, vn gia các quc gia. Áp lc đt ra cho mi
quc gia là làm th nào đ s lu chuyn trên din ra mt cách nhanh chóng, thun

li đng thi vn đm bo đc s kim soát vic tuân th pháp lut ca mi nc.
Mt trong nhng th tc liên quan đn s kim soát ca nhà nc đi vi các
dòng lu chuyn trên chính là th tc Hi quan. Trong n lc tìm kim mt phng
pháp qun lý phù hp, hiu qu thì Hi quan mt s nc trên th gii đã tip cn
vi phng pháp qun lý ri ro và đây đc xem là phng pháp qun lý Hi quan
hin đi, mc dù nó đã đc áp dng mt cách hiu qu  mt s ngành, lnh vc
khác. Tháng 06 nm 1999 t chc Hi quan th gii đã thông qua công c KYOTO
sa đi, trong đó đa ra khuyn ngh áp dng phng pháp qun lý ri ro trong kim
soát Hi quan.
Trc yêu cu hi nhp kinh t quc t hin nay, Hi quan Vit Nam đã tng
bc tip cn vi phng pháp qun lý ri ro. Có th nói, Hi quan Vit Nam có
thun li rt ln trong vic trin khai áp dng phng pháp qun lý này, thông qua
vic hc tp kinh nghim ca Hi quan các nc.
Tuy nhiên, Hi quan mi nc có nhng nét đc thù riêng, tu thuc vào
nhim v đc nhà nc giao phó vì th, Hi quan Vit Nam không th áp dng mt
cách máy móc mô hình qun lý ri ro ca Hi quan th gii mà đòi hi phi có s
nghiên cu, chn lc, xây dng chin lc đ áp dng phng pháp qun lý này đt
đc kt qu cao nht trong điu kin c th ca Vit Nam.
-10-



Thi gian qua, Hi quan Vit Nam đã tng bc nghiên cu, trin khai áp
dng phng pháp qun lý ri ro vào hot đng nghip v ca mình. Tuy nhiên,
vic áp dng phng pháp qun lý này ch mi  giai đon s khai, còn gp nhiu
vng mc.
 tài này s cn c vào lý thuyt v qun lý ri ro, phân tích thc trng vic
áp dng qun lý ri ro ca Hi quan Vit Nam, qua đó đa ra các điu kin cn thit;
các gii pháp đ Hi quan Vit Nam có th áp dng hiu qu mô hình qun lý ri ro
hin đi theo khuyn ngh ca t chc Hi quan th gii.

2. MC TIÊU CA  TÀI.
 tài nghiên cu nhm gii quyt các mc tiêu sau:
* Tìm hiu mô hình qun lý ri ro hin đi ca t chc Hi quan th gii
* Phân tích thc trng v các điu kin cn thit đ áp dng mô hình qun lý
ri ro hin đi ca t chc Hi quan th gii vào hot đng ca Hi quan Vit Nam.
* Kin ngh nhng gii pháp nhm áp dng hiu qu mô hình qun lý ri ro
vào hot đng ca Hi quan Vit Nam.
3. I TNG VÀ PHM VI NGHIÊN CU.
Áp dng phng pháp qun lý ri ro ca t chc Hi quan th gii vào hot
đng ca ngành Hi quan Vit Nam.




-11-



4. QUY TRÌNH VÀ PHNG PHÁP THC HIN.
4.1 Quy trình thc hin.
Quy trình thc hin lun vn đc trình bày nh sau:
Hình 0.1 Quy trình thc hin nghiên cu

4.2 Phng pháp thc hin.
Nghiên cu đnh tính, tng hp, phân tích, so sánh, đánh giá đ đt đc mc
tiêu nghiên cu.


M
c ti
êu lu
n vn

Phân tích thc trng và tìm hiu các điu kin cn
thit đ áp dng mô hình qun lý ri ro hin đi vào
hot đng ca ngành Hi quan Vit Nam.

Mô hình qu
n lý ri ro
ca t chc Hi quan
th gii
H
i quan Vit nam,

thc trng v các điu
kin áp dng mô hình
qun lý ri ro


 xut
:

Gii pháp đ áp dng hiu qu mô hình qun lý ri ro
vào ngành Hi quan Vit Nam
Phng pháp:

S dng các d
liu th cp ca
ngành Hi
quan, t các
ngun khác kt
hp phng vn
chuyên sâu
-12-



5. NI DUNG THC HIN.
Phn m đu
Chng 1 : C s lý thuyt v qun lý ri ro, qun lý ri ro trong hot đng
Hi quan.
Chng 2 : Phân tích thc trng v các điu kin cn thit đ áp dng
phng pháp qun lý ri ro vào hot đng ca ngành Hi quan Vit Nam.
Chng 3: Mt s gii pháp nhm áp dng hiu qu phng pháp qun lý
ri ro vào hot đng ca ngành Hi quan Vit Nam
Phn kt lun

-13-



CHNG 1

C S LÝ THUYT V QUN LÝ RI RO,
QUN LÝ RI RO TRONG HOT NG HI QUAN

1.1 KHÁI QUÁT V RI RO VÀ QUN TR RI RO.
1.1.1 Ri ro.
Hin ti có rt nhiu tác gi trên th gii và trong nc đa ra khái nim ri ro,
mc dù v câu ch đôi khi các khái nim này có s khác nhau do các tác gi đng
trên nhiu gc đ khi tip cn vn đ.
Tác gi Nguyn Quang Thu (2008), đnh ngha: “Ri ro là kh nng s xy ra
mt kt qu có li hay không có li t mt mi nguy him hin hu” hay “ri ro là
mt điu kin trong đó kh nng mt s bt li s xut hin so vi d đoán khi có
bin c xy ra” (10, trang 9).
Có nhiu tiêu thc đ phân loi ri ro:
- Ri ro có và không kèm theo tn tht v tài chính
- Ri ro đng và ri ro tnh
- Ri ro cn bn và ri ro riêng bit
- Ri ro thun túy và ri ro suy đoán.
Trên thc t, vic phân bit ri ro đng và ri ro tnh đc s dng nhiu hn,
đc bit là trong lnh vc kinh t.
Ri ro đng là nhng ri ro liên quan đn s luôn thay đi, đc bit là trong
nn kinh t. ó là nhng ri ro mà hu qu ca nó có th có li, nhng cng có th
s mang đn s tn tht.
-14-



Ri ro tnh là nhng ri ro mà hu qu ca nó ch liên quan đn s xut hin
tn tht hay không ch không có kh nng sinh li và không chu s nh hng ca
nhng thay đi trong nn kinh t. Nhng ri ro tnh thng liên quan đn các đi
tng: tài sn, con ngi, trách nhim dân s
Ri ro bao gm mt s thuc tính sau đây:

- Ri ro là nguy c tim n, không mang tính chc chn
- Ri ro đc cu thành bi hai yu t đó là tn sut xut hin ri ro và hu qu
ca nó
- Ri ro có tính cht đng, luôn thay đi theo các yu t tác đng liên quan
- Ri ro có th đo lng đc thông qua vic đánh giá v mc đ, tn sut và
hu qu ca ri ro
1.1.2 Qun tr ri ro.
i t khái nim ri ro trên, qun tr ri ro cng có nhiu khái nim khác nhau
tu theo vic áp dng qun tr ri ro vào lnh vc c th. Tuy nhiên, theo tác gi
Quách ng Hoà (2008) thì qun tr ri ro chung nht có th đc đnh ngha nh
sau: “Qun tr ri ro nói chung có th đc hiu là hành đng đ nhn din v kh
nng và mc đ xy ra ca ri ro, qua đó áp dng các bin pháp đ kim soát thích
hp đi vi ri ro đó.”
(4, trang 9)
Các bin pháp la chn đ x lý ri ro có hiu qu bao gm:
Ngn chn không cho ri ro xut hin; gim thiu kh nng và hu qu ca
ri ro có th xy ra; né tránh ri ro; chuyn giao ri ro; chp nhn ri ro.
Vic la chn bin pháp và hình thc nào là tu thuc vào điu kin môi
trng thc t và nng lc ca ngi la chn.
-15-



Thc t, qun tr ri ro hay qun lý ri ro đã đc áp dng rng rãi và có hiu
qu  nhiu lnh vc t nhân ln qun lý nhà nc.
1.2 LÝ THUYT V RI RO, QUN LÝ RI RO TRONG HOT
NG HI QUAN.
1.2.1 Bi cnh v s ra đi phng pháp qun lý ri ro trong hot đng Hi
quan.
David Widdowson (2005) trong cun Customs Modernization Handbook,

Chng 5, khái quát v bi cnh s ra đi phng pháp qun lý ri ro trong hot
đng Hi quan nh sau:
Quá trình hình thành và phát trin ca ngành Hi quan gn lin vi chc
nng, nhim v ca “ngi gác ca nn kinh t”, đ hoàn thành tt nhim v ca
mình, trc đây, ngành Hi quan luôn n lc kim tra, kim soát đi vi tt c các
dòng dch chuyn, hàng hoá, phng tin, qua li biên gii nhm đm bo thc thi
pháp lut và ngun thu cho quc gia. (1, trang 91).
Phng pháp qun lý theo cách truyn thng này đã tn ti trong rt nhiu nm
cho đn nhng nm ca thp k 80 – 90 th k XX, khi xu hng toàn cu hoá kinh
t ngày càng tr nên ph bin, theo đó các dòng chy thng mi ngày càng gia tng
đt bin, trong khi ngun nhân lc ca ngành Hi quan gia tng không đáng k do
phi đt di tm kim soát v nhân s ca b máy nhà nc. Vn đ này đã đt ra
cho Hi quan các nc đng trc nguy c thiu ngun nhân lc, quá ti v khi
lng công vic, mt kh nng kim soát do phi dàn tri v công vic, đc bit là
sc ép ca cng đng doanh nghip trong vic to thun li cho thng mi, trong
khi chính ph đòi hi phi kim soát cht ch. Dn đn hot đng ca Hi quan luôn
có s mâu thun gia hai mc tiêu c bn đó là: to điu kin thun li cho hot
đng thng mi, đng thi phi đm bo kim soát Hi quan theo mc tiêu qun lý
ca tng quc gia.
-16-



Hai mc tiêu trên không ch là áp lc ca ngành Hi quan đi vi chính ph
ca mình mà còn là gia chính ph nc này đi vi chính ph nc khác trong
vic thc hin các cam kt v t do thng mi.
S mâu thun này đc th hin thông qua ma trn sau:
Hình 1.1: Ma trn to thun li và kim soát

Ngun: David Widdowson (2005) Customs Modernization Handbook trang

92
Nhìn vào ma trn chúng ta thy:
Ô (1): Mc tiêu qun lý kim soát cao, to thun li thp, còn đc xem là
cách qun lý quan liêu: c quan Hi quan kim soát cht ch, đánh đng gia các
đi tng kim soát, đây là cách qun lý truyn thng ca Hi quan trc đây. Mc
tiêu qun lý này đc xem là mt cn tr rt ln trong vic to điu kin thun li
cho thng mi toàn cu.

Phng pháp
qun lý
quan liêu

Phng pháp
qun lý
cân bng

Phng pháp
qun lý
khng hong

Phng pháp
qun lý
không can
thi
p

Cao
ki
m soát

Cao

To thun li
(1) (4)
(3)
(2)
Thp
-17-



Ô (2): Mc tiêu qun lý kim soát thp, to thun li thp, còn gi là cách qun
lý khng hong: đây là cách qun lý kim soát  mc đ thp nhng cng không to
điu kin thun li cho hot đng thng mi. Cách qun lý này cng không mang
li hiu qu gì cho hot đng thng mi cng nh chính ph.
Ô (3): Mc tiêu qun lý kim soát thp, to thun li cao hay còn gi là cách
qun lý không can thip: cách qun lý này to điu kin thun li ti đa cho doanh
nghip nhng li kim soát  mc đ thp. Cách qun lý này cha đng nhiu ri ro
đi vi mt quc gia.
Ô (4): Mc tiêu qun lý kim soát cao và to điu kin thun li cao hay còn
gi là cách qun lý cân bng: cách qun lý này to đc s cân bng cho c nhim
v kim soát và to điu kin thun li cho thng mi, c hai khía cnh này đu
quan tâm  mc đ cao. Cách qun lý này ti đa hoá hiu qu qun lý ca c quan
Hi quan đng thi mang li li ích cao cho doanh nghip.
Rõ ràng đ đt đc mc tiêu qun lý nh ô (4) không phi d, bi vì đây là
mc tiêu cha đng hai yu t mâu thun nhau. Trong nhiu phng pháp qun lý
đc Hi quan các nc vn dng đ đt đc mc tiêu ti ô (4), thì phng pháp
qun lý ri ro đáp ng đc yêu cu, đc Hi quan nhiu nc trên th gii áp
dng có hiu qu. Tháng 06/1999 t chc Hi quan th gii đã thông qua công c
quc t v đn gin hoá và hài hoà th tc Hi quan gi tt là công c KYOTO sa

đi (hiu lc 03/02/2006) trong đó đã đa ra các khuyn ngh 6.3, 6.4, 6.5 v vic áp
dng phng pháp qun lý ri ro trong hot đng Hi quan. K t khi công c
KYOTO sa đi đc phê chun, Hi quan nhiu nc trc đây cha áp dng
phng pháp qun lý ri ro đã nghiên cu áp dng phng pháp qun lý này và đt
đc kt qu nh mong mun.

-18-



1.2.2 Ri ro trong lnh vc Hi quan.
T chc Hi quan th gii (WCO) đa ra đnh ngha v ri ro và qun lý ri ro
trong hot đng Hi quan nh sau: “ri ro trong lnh vc Hi quan là nguy c tìm
n vic không tuân th pháp lut Hi quan.” hay nói cách khác “ri ro trong lnh
vc Hi quan đc hiu là vic không chp hành hoc chp hành không đúng,
không đy đ pháp lut Hi quan.” (8, trang 8)
Nh vy, ri ro chính là nhng cn tr ca vic đt đn mc tiêu mà ngành Hi
quan đang hng đn.
 đáp ng yêu cu qun lý, ngoài vic xem xét ri ro trong tng bi cnh, c
quan Hi quan còn phi xem xét nó trong tng lnh vc và trong thi đim c th.
Do ri ro va mang tính cht đng va mang tính cht tnh nên ri ro cn đc
xác đnh chính xác theo thi đim.
Khi nghiên cu khái nim ri ro trong lnh vc Hi quan, cn phân bit 2 khái
nim đó là: ri ro và vi phm pháp lut Hi quan
- Ri ro là nguy c tim n vi phm pháp lut Hi quan
- Vi phm pháp lut Hi quan là nhng hành vi vi phm c th đã đc phát
hin và x lý.
1.2.3 Qun lý ri ro trong lnh vc Hi quan.
Qun lý ri ro trong lnh vc Hi quan là vic ng dng mt cách có h thng
các chính sách, th tc và thông l nhm cung cp cho c quan Hi quan nhng

thông tin cn thit v các dòng dch chuyn, các lô hàng hoá, ni có s hin din ca
ri ro đ t đó có bin pháp kim soát các ri ro đó. (8, trang 4)
Các nguyên tc khi áp dng phng pháp qun lý ri ro:
-19-



- C quan Hi quan phi áp dng qun lý ri ro trong hot đng kim soát
nhm đt đc các mc tiêu thu thu, chính sách thng mi, bo v cng đng;
qun lý đc s gia tng ca dòng chy thng mi quc t.
C quan Hi quan cn chuyn đi t kim soát tng giao dch sang kim soát
tài chính, h s chng t, cho phép doanh nghip t đánh giá tuân th. iu này s
to điu kin thun li cho Hi quan qun lý đc s tng trng ca thng mi
quc t, trong điu kin ngun lc có chiu hng tinh gin.
Qun lý ri ro luôn là nn tng cho các hot đng nghip v Hi quan. Nó đnh
hng cho quá trình xây dng các chính sách chng buôn lu, thc thi kim soát
biên gii đ kim tra tính hp pháp ca hàng hoá và hành khách đi li qua biên gii,
cng nh xây dng các quy đnh v kim tra h s, kim tra thc t hàng hoá các
hot đng này đc thit k trên c s các chng trình k hoch cht ch, đng b
mang tính h thng trong toàn b hot đng nghip v Hi quan.
Qun lý ri ro cn phi đm bo s cân bng gia chi phí b ra và li ích thu
li, c quan Hi quan cn xây dng nhng tiêu chí đ xác đnh nhng ri ro có th
chp nhn đc và nhng ri ro không th chp nhn đc đ qun lý có hiu qu.
C quan Hi quan cn thit lp c ch phân tích và rà soát ri ro mt cách có
h thng qua đó xác đnh ra các min ri ro xây dng mt chin lc phòng nga,
ngn chn ri ro, tp trung ngun lc, bin pháp kim soát nhng min ri ro cao.
Hiu qu ca vic qun lý ri ro đi vi hot đng ca Hi quan có th đc
nhn bit qua các yu t sau đây:
- t đc mc tiêu qun lý
- Ci thin đc quy trình qun lý

- Ci thin đc môi trng xã hi và môi trng kinh doanh
-20-



- S dng hiu qu các ngun lc hin có, tng hiu sut làm vic trong điu
kin ngun lc hn ch thông qua vic tp trung ngun lc vào các khu vc ri ro
cao
- Gia tng các hot đng thng mi, lu lng hàng hoá và thu hút đu t
thng mi quc t.
1.2.4 Quy trình qun lý ri ro.
i vi hot đng ca Hi quan luôn luôn tn ti yu t ri ro trong vic to
thun li cho vic lu thông hàng hoá và con ngi. Vic m rng kim soát nhm
bo đm phù hp vi Lut và các quy đnh mà c quan Hi quan chu trách nhim
cho vic tuân th, cn phi cân xng vi mc đ đánh giá ri ro.
Khái nim quy trình qun lý ri ro
WCO khái nim quy trình qun lý ri ro nh sau: “Quy trình qun lý ri ro là
vic áp dng phng pháp qun lý ri ro vào chu trình các bc, t thit lp bi
cnh, xác đnh, phân tích, đánh giá, x lý ri ro, theo dõi, đánh giá li và đo lng
tuân th, nhm giúp c quan Hi quan b trí, sp xp ngun lc hp lý đ tp trung
qun lý có hiu qu đi vi các lnh vc, đi tng ri ro.” (8, trang 10)
Ni dung quy trình
Công c KYOTO sa đi b sung nm 1999 phn ph lc tng quát hng
dn thc hin quy trình qun lý ri ro gm 06 bc. Mt s Hi quan các nc đã
trin khai áp dng qun lý ri ro, theo đó thì quy trình qun lý ri ro có th đc rút
gn còn 4 bc gm: xác đnh ri ro – phân tích ri ro – đánh giá, x lý ri ro – theo
dõi, kim tra và đo lng s tuân th. ánh giá, x lý ri ro đc gp li thành 1
bc và vic thit lp bi cnh đc xen k trong các bc ca quy trình qun lý ri
ro.

-21-




Quy trình qun lý ri ro đc th hin qua s đ ca hình 1.2:
Hình 1.2: Quy trình qun lý ri ro trong hot đng Hi quan

Ngun: WCO(6/2003), Risk management guide, WCO xut bn, trang 10
Ni dung các bc quy trình qun lý ri ro:
Bc 1: Thit lp bi cnh:
Bi cnh là trung tâm ca quy trình qun lý ri ro, là môi trng din ra các
hot đng Hi quan mà trong đó có rt nhiu yu t cn phi xem xét. Giai đon
thit lp bi cnh hiu theo ngha rng là công vic chun b cho trin khai xây dng
mt chng trình qun lý ri ro, theo ngha hp có th đc hiu là vic xem xét
Thit lp bi cnh




Giám sát và đánh
giá li






o lng s tuân
th

Xác đnh ri ro
Phân tích ri ro
ánh giá và u tiên hoá ri ro
X lý ri ro
-22-



đánh giá t thc trng cho đn các yu t tác đng liên quan đn ri ro cng nh
vic x lý các ri ro; bao gm mt s công vic ch yu sau đây:
* Xem xét đánh giá các yu t liên quan đn môi trng t chc và các yu
t tác đng đn quá trình thc hin quy trình qun lý ri ro:
- Xem xét đi tng và các yu t liên quan đn ri ro;
- Xác đnh mc tiêu, phm vi và lnh vc ri ro cn qun lý;
* Xây dng tiêu chí qun lý ri ro da trên các yu t ch yu sau đây:
- Các quy đnh ca pháp lut v Hi quan, các quy đnh, hng dn c quan
Hi quan và các c quan chc nng khác có liên quan;
- Kt qu phân tích, đánh giá ri ro, bao gm c vic phân tích t đng da
trên ng dng công ngh thông tin cng nh vic phân tích đánh giá da trên kin
thc, kinh nghim ca công chc Hi quan;
Trong quá trình xây dng tiêu chí qun lý ri ro, c quan Hi quan phi quan
tâm đn c hai loi tiêu chí nhm phc v cho vic đánh giá tuân th cng nh vic
đánh giá ri ro. Trong đó cn xác đnh rõ nhng tiêu chí u tiên v th tc Hi quan,
tiêu chí chp nhn và không chp nhn ri ro, có nh vy mi th hin đúng bn
cht qun lý ri ro.
- Xây dng tiêu chí la chn ngu nhiên
* Xác đnh cu trúc, mô hình thu thp thông tin, d liu phân tích đánh giá ri
ro thông qua các k thut qun lý ri ro.
* Làm rõ các cp đ thc hin trong quy trình qun lý ri ro:
- Qun lý ri ro chin lc: bao gm vic xác đnh các lnh vc ri ro cao cn

qun lý cng nh nhng lnh vc ri ro thp có th chp nhn. Qua đó xây dng các
k hoch mang tính đnh hng chin lc cho toàn b chng trình qun lý ri ro.
-23-



- Qun lý ri ro chin thut: xem xét, b trí ngun lc và các bin pháp cn
thit cho vic x lý các ri ro đã đc xác đnh và đánh giá. Qun lý ri ro chin
thut đc hiu là hot đng mang tính trin khai thc hin trên c s s dng
ngun lc sn có mt cách hiu qu.
- Qun lý ri ro tác nghip: xây dng các phng án x lý đi vi nhng tình
hung ri ro tc thi trong khi thc thi nhim v ca công chc tha hành.
Bc 2: Xác đnh các ri ro
Xác đnh ri ro là giai đon bt đu ca quá trình nhn bit và x lý ri ro thc
cht là quá trình thu thp, phân tích d liu đ làm rõ điu gì xy ra, ti sao xy ra và
xy ra nh th nào? nhim v ch yu ca bc này bao gm vic t chc thu thp
thông tin, d liu t tt c các ngun hin có, phân tích xác đnh các nguy c không
tuân th pháp lut Hi quan đ làm c s cho bc tip theo ca quy trình.
Giai đon xác đnh ri ro giúp c quan Hi quan đa ra danh sách các ri ro
tim n. Kt qu ca giai đon xác đnh ri ro to ra mt bc tranh v ri ro, phn
ánh các lnh vc, nhóm h loi đi tng…có th xy ra ri ro và danh mc ri ro
theo tng lnh vc. iu này có th to thun li cho các la chn trong các bc
tip theo. Tuy nhiên, cn chú ý đn vic mô t ri ro đ tránh tình hung mt ri ro
b lp li nhiu ln trong danh sách do đc phân loi hoc gii thích khác nhau.
Bc tranh v ri ro đc v ra không ch mt ln trong mt giai đon nht đnh nh
mt nm mt ln mà là mt quá trình nng đng và liên tc, ni tip s vn đng
ca môi trng xung quanh. Tc đ thích nghi vi nhng thay đi trong xác đnh ri
ro s góp phn to nên tính linh hot và hiu qu ca hot đng nghip v Hi quan.
Bc 3: Phân tích ri ro
Phân tích ri ro là vic s dng kin thc, kinh nghim, k nng và k thut

công ngh thông tin đ xem xét mt cách có h thng các thông tin hin có nhm
xác đnh tn sut và hu qu ca hành vi vi phm pháp lut hi quan có th xy ra.
-24-



Tn sut ri ro là kh nng, xác sut có th xy ra ri ro. Hu qu ri ro là nhng tn
tht, nh hng khi ri ro xy ra. S kt hp gia tn sut và hu qu cho phép xác
đnh đc cp đ ri ro. S kt hp này thng đc thc hin bng phng pháp
ma trn hoc biu đ. Quá trình phân tích ri ro đc thc hin theo trình t sau:
- Xác đnh các h thng qun lý, k thut và các th tc hin hành trong vic
kim soát ri ro. Nhng bin pháp nào có sn đ gii quyt đc các ri ro; bin
pháp nào có th làm gim tn sut hoc hu qu ca ri ro trong trng hp ri ro
xy ra thc s; đánh giá nhng đim mnh, đim yu ca chúng; kh nng đáp ng
yêu cu kim soát ri ro.
- Phân tích, xác đnh tn sut và hu qu ca ri ro: hu qu và xác sut ca ri
ro cn phi đc đánh giá trong bi cnh ca h thng kim soát hin hành, có th
đc xác đnh bng cách thng kê và tính toán. i vi nhng ni không có sn
nhng d liu lch s thì có th tin hành c lng ch quan phn ánh mc đ tin
tng ca mt cá nhân hay mt nhóm rng mt s kin c th nào đó hoc mt hu
qu nào đó s xy ra.  tránh nhng thiên lch mang tính ch quan cn s dng
nhng ngun thông tin và k thut tt nht có đc khi phân tích hu qu và xác
sut.
Trong thc t, có nhiu công c phân tích ri ro vi k thut phc tp cao hn
đ đt đc đ chính xác cao hn. Tuy nhiên, vic s dng công c phân tích đc
thc hin tùy thuc vào điu kin và kh nng áp dng ca mi cp, đn v và trình
đ ca công chc tha hành.
Bc 4 ánh giá ri ro
ánh giá ri ro là vic xem xét mt cách có h thng các ri ro đã đc xác
đnh. ánh giá bng vic so sánh, đi chiu vi tiêu chí qun lý ri ro và nhng ri

ro đã x lý trc đó đ xác đnh mc đ và yêu cu cn thit cho vic x lý đi vi
ri ro đó.
-25-



Nhng công vic ch yu đc thc hin trong giai đon đánh giá ri ro bao
gm vic so sánh mc đ ri ro có đc trong quá trình phân tích vi tiêu chí ri ro
và nhng ri ro đã đc x lý trc đó. Vic so sánh này phi đc xem xét trên
cùng mt c s. Trong thc t, rt khó khn cho vic đánh giá ri ro mt cách chính
xác; phn ln là da vào kin thc, kinh nghim chuyên môn. Do đó có ý kin cho
rng “đánh giá ri ro là mt ngh thut hn là khoa hc”. Tuy vy, cn thit phi
xây dng khung cho vic đánh giá. Vic đánh giá ri ro cn c gng thc hin trên
c s các bng chng đc lp không mang tính cht thành kin, xem xét đn quan
đim ca tt c các bên b nh hng bi ri ro, và tránh nhm ln gia đánh giá
mc tiêu vi đánh giá tính có th chp nhn ca ri ro.
Kt qu đánh giá ri ro s đc báo cáo đ xut áp dng và đc cp nht b
sung trong h s qun lý ri ro theo biu mu quy đnh thng nht; bao gm: kt qu
phân loi các ri ro đã đc xác đnh thành các mc đ cao, thp, trung bình và
danh sách ri ro chp nhn, ri ro không chp nhn, xp loi u tiên x lý đi vi
ri ro không chp nhn.
Bc 5: X lý ri ro
X lý ri ro là vic c quan Hi quan áp dng bin pháp đ phòng nga, ngn
chn hoc làm gim thiu kh nng và hu qu ca ri ro. X lý ri ro bao gm vic
la chn bin pháp, chun b k hoch và thc hin x lý ri ro.
Cách tip cn ca phng pháp qun lý ri ro cho phép c quan Hi quan xem
xét la chn mt trong các hình thc di đây đ quyt đnh áp dng bin pháp x
lý ri ro:
- Phòng nga, ngn chn ri ro: đây là bin pháp ph bin và hiu qu nht
trong qun lý ri ro. Cn c vào kt qu đánh giá ri ro, điu kin v ngun lc, chi

phí cho vic x lý ri ro, c quan Hi quan la chn các trng hp u tiên x lý
bng bin pháp phòng nga và ngn chn ri ro.