Enron - arthur Andersen và bài học kinh nghiệm cho kiểm toán Việt Nam trong vấn đề kiểm soát chất lượng hoạt động kiểm toán độc lập Luận văn thạc sĩ

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH





NGUYN TN THU VÂN




ENRON – ARTHUR ANDERSEN VÀ BÀI HC
KINH NGHIM CHO KIM TOÁN VIT NAM
TRONG VN  KIM SOÁT CHT LNG
HOT NG KIM TOÁN C LP



Chuyên ngành: K toán – Kim toán
Mã s: 60.34.30




LUN VN THC S KINH T




Ngi hng dn khoa hc: TS. V Hu c

TP. H Chí Minh – Nm 2009




LI CAM OAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cu đc lp ca riêng tôi
vi s c vn ca ngi hng dn khoa hc. Nhng thông tin ni dung
nêu trong đ tài đu da trên nghiên cu thc t. Tt c các ngun tài
liu tham kho đã đc công b đy đ. Ni dung lun vn là trung
thc.
Tác gi lun vn
NGUYN TN THU VÂN

LI CM N

u tiên, tôi xin trân trng gi li cám n chân thành và sâu sc
nht đn Tin s V Hu c, ngi đã tn tình hng dn tôi trong sut
quá trình thc hin lun vn.
Tôi trân trng gi li cám n Quí Thy Cô khoa K toán Kim
toán và toàn th ging viên trng đi hc Kinh t TP.HCM và các
trng đi hc khác, đã hng dn và góp ý chân tình cho tôi trong
nhng nm hc tp và nghiên cu  bc cao hc.
Tôi gi li cám n chân thành đn các công ty kim toán, các
khách hàng kim toán và bn bè thân hu đã giúp đ tôi nghiên cu và
hoàn thành lun vn này.
Cui cùng, tôi cám n gia đình đã to điu kin đ tôi yên tâm hc
tp và nghiên cu trong nhng nm qua.
Xin chân thành cám n.

Nguyn Tn Thu Vân







DANH MC CH VIT TT
AICPA : American Institute of Certified Public Accountants
Hip hi k toán công chng Hoa k
ASCPA : American Society of Certified Public Accountants
Hip hi các kim toán viên Hoa K

GAAP : Generally Accepted Accounting Principles
Nguyên lý k toán chung
GAAS : Generally Accepted Auditing Standards
Chun mc kim toán chung đc tha nhn
APB : Acounting Principle Board.
Ban nguyên lý k tóan.
FASB : Financial Accounting Standar Board
y ban chun mc k toán tài chính Hoa K
ISB : Independece Satandards Board
y ban chun mc đc lp
PCAOB : Public Company Accounting Oversight Board
y ban Giám sát hot đng kim toán các công ty niêm yt
QCIC : Quality Control Inquiry Committee
y ban điu tra cht lng
SAS : Statement of auditing standards
Chun mc kim toán
SEC : Securities and Exchange Commission
y ban Chng khoán Hoa k
SO : Sarbanes - Oxley Act of 2002
Lut Sarbanes - Oxley 2002
SPE : Special purpose entity
n v vì mc đích đc bit
VACPA : Vietnam Association of Certified Public Accountants
Hi kim toán viên hành ngh Vit Nam

MC LC
BA

M U 1
CHNG I : S KIN ENRON - ARTHUR ANDERSEN VÀ CÁC BÀI HC
RÚT RA CHO VIC KIM SOÁT CHT LNG HOT NG KIM
TOÁN 3
1. TÓM TT S KIN ENRON - ARTHUR ANDERSEN (AA) 3
1.1. QUÁ TRÌNH PHÁT TRIN VÀ SP  CA ENRON 3
1.2. QUÁ TRÌNH PHÁT TRIN CA NGH NGHIP KIM TOÁN VÀ
ARTHUR ANDERSEN T 1913 N 30/08/2002 4
1.2.1. Quá trình phát trin ca ngh nghip kim toán  Hoa
K 4
1.2.2. Quá trình hình thành và phát trin ca Arthur Andersen 8
1.3. NHNG SAI PHM V K TOÁN CA ENRON 10
1.4. VAI TRÒ VÀ NHNG SAI TRÁI CA ARTHUR ANDERSEN 11
1.4.1. Vai trò ca AA trong v Enron 11
1.4.2. Nhng sai trái ca AA trong v Enron: 12
2. NGUYÊN NHÂN VÀ HU QU CA S KIN ENRON-ARTHUR
ANDERSEN 14
2.1. NGUYÊN NHÂN CA S KIN ENRON-ARTHUR ANDERSEN 14
2.1.1. ng c li nhun và nhng xung đt li ích: 14
2.1.2. H thng kim soát hot đng kim toán ti Hoa k lng lo và không
hu hiu. 15
2.1.3. AA thiu tính
đc lp 17
2.2. NH HNG CA S KIN ENRON-ARTHUR ANDERSEN 18

2.2.1. nh hng đn h thng cung cp tài chính cho th trng. 18
2.2.2. nh hng đn xã hi, lao đng và vic làm 18
2.2.3. nh hng đn h thng qun lý kinh t - xã hi 19
2.2.4. nh hng đn nim tin ca tt c các thành phn trong xã hi t chính
ph, đn nhà đu t, đn ngi lao đng 19


3. BÀI HC RÚT RA CHO VIC KIM SOÁT CHT LNG HOT NG
KIM TOÁN 20
3.1. BÀI HC V NHN THC CA NGI HÀNH NGH KIM TOÁN
VÀ CA CÔNG CHÚNG V V TRÍ VÀ VAI TRÒ CA KIM TOÁN
VIÊN 20
3.2. BÀI HC V DANH TING VÀ T KIM SOÁT CA HÃNG KIM
TOÁN 21
3.3. BÀI HC T H THNG KIM SOÁT 23
3.4. BÀI HC V VAI TRÒ CA NHÀ NC TRONG QUN LÝ KINH T;
S PHI HP VÀ PHÂN QUYN TRONG H THNG KI
M SOÁT 23
3.5. CÁC HOT NG IU CHNH MNH M CA NHÀ NC VÀ HI
NGH NGHIP 24
3.6. MÔI TRNG LÀNH MNH CHO HOT NG KIM TOÁN CHT
LNG 26
KT LUN CHNG I 27

CHNG 2 : THC TRNG V KIM SOÁT CHT LNG HOT NG
KIM TOÁN TI VIT NAM 28
1. QUÁ TRÌNH PHÁT TRIN HOT NG KIM TOÁN C LP VÀ CHT
LNG KIM TOÁN C LP VIT NAM 28

1.1. S PHÁT TRIN CA HOT NG KIM TOÁN C LP VIT

NAM 28
1.1.1. Môi trng ca hat đng kim tóan đc lp Vit Nam 28
1.1.2. S phát trin ca hat đng ki
m tóan đc lp Vit Nam 31
1.2. ÁNH GIÁ V CHT LNG KIM TOÁN C LP VIT NAM 33
1.2.1. Khái nim v cht lng hot đng kim toán đc lp 33
1.2.2. ánh giá cht lng hot đng kim toán đc lp Vit Nam 33
2. THC TRNG V H THNG KIM SOÁT CHT LNG HOT NG
KIM TOÁN C LP VIT NAM 35
2.1. MT S KHÁI NIM V
KIM SOÁT CHT LNG HOT NG
KIM TOÁN C LP 35
2.2. S PHÁT TRIN CA HOT NG KIM SOÁT CHT LNG
HOT NG KIM TÓAN TI VIT NAM (HKTL) 36


2.3. H THNG T CHC KIM SÓAT CHT LNG KIM TÓAN C
LP (KSCLKTL) HIN HÀNH 37
2.3.1. Mc tiêu hot đng ca các công ty kim toán và t duy ca ngi hành
ngh; Tính cht sai phm và các nguy c sai lm ca kim toán Vit
Nam 38
2.3.2. Thc trng kim soát cht lng và đánh giá tính hu hiu ca h thng
KSCLKTL 42
2.3.2.1. Thc trng kim soát cht lng ca h
thng KSCLKTL 42
2.3.2.2. ánh giá tính hu hiu ca h thng KSCLKTL 46
KT LUN CHNG 2 49

CHNG 3: ÁP DNG CÁC BÀI HC RÚT RA T S KIN ENRON -
ARTHUR ANDERSEN CHO KIM SOÁT CHT LNG HOT NG KIM

TOÁN C LP TI VIT NAM 50
1. C S LÝ LUN VÀ THC TIN 51
1.1. CÁC RI RO E DA XUT PHÁT T VN  KIM SOÁT CHT
LNG 51
1.2. KIM SOÁT CHT LNG DI GÓC  KINH T HC 52
1.2.1. Quan h cung cu 52
1.2.2. Lý thuyt đi din 57
2. NHNG BÀI HC KINH NGHI
M CHO KIM SOÁT CHT LNG HOT
NG KIM TOÁN C LP (KSCLHKTL) TI VIT NAM 60
2.1. I VI NGI HÀNH NGH VÀ T CHC NGH NGHIP 60
2.1.1. Nhìn nhn li giá tr ngh nghip đ xác đnh mc tiêu hành ngh đúng
đn 60
2.1.2. Nhìn nhn nhng xung đt trong ngh nghip là nhng xung đt tim
tàng có nguy c làm tn hi tính đc lp và danh ting ngh nghip 60
2.1.3. Tính
đc lp là chìa khóa đ bo v danh ting ca kim toán viên 61
2.1.4. Phng pháp đ ngn nga ri ro ngh nghip là tuân th nghiêm túc
các chun mc và qui đnh 62
2.1.5. Hot đng t kim soát ca hãng kim toán và Hi ngh nghip 62
2.2. I VI H THNG KIM SOÁT CHT LNG KIM TOÁN 63
2.2.1. Nhìn nhn các l hng trong h thng kim soát và tích cc hoàn thin
h thng kim soát 63


2.2.2. H thng kim soát phi bao gm hai chc nng hng dn và giám sát
64
2.2.3. Cn mt h thng kim soát cht ch, đy đ và đc lp đ phát hin sai lch
kp thi và ngn chn tht bi 64
3. MT S GII PHÁP  XUT CHO VN  KSCLHKTL VN 65

3.1. CÁC YÊU CU TRONG VIC THIT LP CÁC GII PHÁP NHM
TNG CNG KSCLHKTL 65
3.2. MT S GII PHÁP  XUT 66
3.2.1. T phía Nhà nc 66
3.2.2. T phía Hi Kim toán viên hành ngh Vit Nam (VACPA) 67
3.2.3. T phía y ban Chng khoán Nhà nc (SSC) 69
3.2.4. T phía các doanh nghip kim toán 69
3.2.5. Gii pháp v đào to và nghiên cu 71
KT LUN CH
NG III 73
KT LUN 74
TÀI LIU THAM KHO 75
PH LC 80 - 116

1
M U
1. S cn thit khách quan ca đ tài
Kim toán đc lp ra đi và phát trin vì nhu cu ca công chúng cn ngi
xác nhn tính trung thc và hp lý ca thông tin tài chính trong nn kinh t th
trng.  là ngi xác nhn đáng tin cy, kim toán viên đc lp phi đm bo
tính đc lp, tính chính trc, khách quan và nng lc chuyên môn. Nhng phm
cht này, gi chung là cht lng kim toán, to nên danh ting và là chìa khóa tn
ti ca ngh nghip.
Thc t phát trin ca ngh kim toán th gii và Vit Nam, cùng nhiu nghiên cu
cho thy cht lng kim toán có nhiu nguy c không n đnh và suy gim. Ngi
hành ngh và nhà qun lý đang lúng túng trc nhiu xung đt, khin cho nhiu gii
pháp kim soát cht lng kim toán gp phi nhng khó khn mà dù tht ch
t hay
buông lng đu khó đt đc mc tiêu mong mun.
Trc tình hình đó, tác gi nghiên cu quá trình phát trin và sai lm ca kim toán

Hoa K, c th là sai lm ca công ty kim toán Arthur Andersen ti tp đoàn nng
lng Enron, đ rút ra bài hc cho kim toán Vit Nam v vn đ kim soát cht
lng hot đng kim toán đc lp.
K t qu nghiên cu cho thy rng các gii pháp kim soát c
n quan tâm hai vn đ
c bn; đó là mc tiêu hành ngh ca các cá nhân và t chc kim toán và quan
đim kim soát ca h thng kim soát. ó là nhng bài hc kinh nghim t sai lm
ca kim toán Hoa K mà chúng ta cn chun b đ phòng tránh.
Kim toán Vit Nam cn xây dng các th h kim toán viên vi ý thc trách nhim
vì công chúng, trong mt môi trng lành mnh và kim soát hu hiu đ làm ch
da tin cy cho công chúng v thông tin tài chính minh bch.
2. Mc tiêu nghiên cu
Nghiên cu sai lm ca kim toán đc lp Hoa K và h thng kim soát
cht lng đ rút ra nhng bài hc kinh nghim cho vn đ kim soát cht lng

2
hot đng kim toán đc lp ti Vit Nam. ây là tiêu đim mà các gii pháp kim
soát cn quan tâm đ vic kim soát cht lng đt đc tính hu hiu.
3. i tng và phm vi nghiên cu
Lun vn ch nghiên cu v vn đ kim soát cht lng hot đng kim
toán đc lp, không nghiên cu v kim toán Nhà nc và kim toán hot
đng.
Trong nghiên cu s kin Enron-Arthur Andersen, lun vn ch nghiên cu nhng
sai lm  góc đ kim toán đc lp, không nghiên cu v kim soát ni b và qun
tr công ty.
4. Phng pháp nghiên cu
Lun vn s dng phng pháp phân tích và tng hp, phng pháp so sánh
và đi chiu; kt hp nghiên cu tình hung và nghiên cu các lý thuyt kinh t đ
gii quyt vn đ mà mc tiêu nghiên cu đt ra.
5. Kt cu lun vn

M đu
Chng 1: S kin Enron-Arthur Andersen và các bài hc rút ra cho
vic kim soát cht lng hot đng kim toán đc lp.
Chng 2: Thc trng v h thng kim soát cht lng hot đng
kim toán đc lp Vit Nam
Chng 3: Áp dng các bài hc rút ra t s
kin Enron-Arthur
Andersen cho kim soát cht lng hot đng kim toán đc lp ti
Vit Nam.
Kt lun
Tài liu tham kho
Ph lc


3
CHNG I
S KIN ENRON-ARTHUR ANDERSEN VÀ CÁC BÀI HC
RÚT RA CHO VIC KIM SOÁT CHT LNG HOT
NG KIM TOÁN C LP
S  phát trin ca kim toán Hoa k cùng vi tht bi ln nht trong lch s kim
toán, sai lm ca Arthur Andersen ti tp đoàn nng lng Enron, là mt bài hc v
kim soát cht lng hot đng kim toán. Nghiên cu s kin này trong bi cnh
ngành kim toán Hoa K đang trong thi k phát trin cùng vi nhng ri ro mà s
phát trin y đem li là đ phn nào giúp cho ngi hành ngh kim toán Vit Nam
cng nh các c quan qun lý Vit Nam nhn thc rõ hn nhng nguy c sai lm
mà ngh nghip kim toán có th mc phi. Trên c s đó, chúng ta có th va điu
chnh kp thi nhng sai lm trong hot đng kim toán va giúp sc cho hot đng
kim toán phát trin và tht s là ch da đáng tin cy cho h thng thông tin tài
chính.
1.1.TÓM TT S KIN ENRON-ARTHUR ANDERSEN (AA)

1.1.1.QUÁ TRÌNH PHÁT TRIN VÀ SP  CA ENRON
Enron là mt công ty chuyên cung cp khí gas, đc thành lp do sáp nhp
công ty HNG vào công ty InterNorth nm 1985, đt tr s chính  Houston, Texas,
Hoa K. T nm 1985 đn 1993, Enron đt li nhun cao trong ngành phân phi
khí gas nh s thay đi chính sách qun lý ca chính ph Hoa K đi vi ngành
hàng này. T đó, Enron bt đu kinh doanh các lnh vc khác nh giao dch phái
sinh v nng lng, nc, đin, than, giy, vin thông, kim loi…  M, Châu Âu
và nhiu nc khác. Chin lc này đòi hi đu t rt ln vào tài sn. Th nhng,
nhng d án này li không hiu qu vi các khon l c tính khong 10 t đô la.
Thêm vào đó, chi phí hot đng ca Enron t nhng nm 1996 cng tng lên đáng
k: s lng nhân viên tng t 7.500 ngi nm 1996 lên đn 20.000 ngi nm

4
2001, mc lng tng rt cao (trong nm 2000, 200 nhà điu hành vi mc lng 1
triu đô la M/nm, trong đó, có 26 ngi lng trên 10 triu đô la/nm).
Tóm li, nhng nm cui thp k 1990, chin lc đu t không hiu qu và s
qun lý yu kém đã đa Enron lâm vào nhng khó khn tài chính. Enron đã vay hn
30 t đô la mà không làm nh hng đn ch s xp loi tín dng vì đã không báo
cáo đy đ n phi tr và giu l. S khuch trng các chin lc kinh doanh vi
nhng ý tng đy nng đng ca Enron cng vi thành tích trong ngành nng
lng trc đây, đã hp dn các nhà đu t và giá c phiu Enron đt đn đnh cao
là 90 đô la/c phn. Tháng 1/2000, tp chí Fotune đã xp Enron  hng th 18 trong
100 công ty tt nht ca M. Theo báo cáo ca Enron nm 2000, doanh thu toàn cu
đt 100 t đô la, tng gp 3 ln so vi nm 1998; li nhun tng 40% trong 3 nm.
B t ng, ngày 8/11/2001, Ban giám đc Enron công b sa li báo cáo tài chính 4
nm 1997- 2000. Enron tha nhn đã thi phng li nhun, giu n trong nhng
tha thun liên kt phc tp. Tháng 12/2001, Enron chính thc np đn xin phá sn.
n thi đim này, giá c phn Enron ri xung ch còn cha đy 1 đô la.
1.1.2.QUÁ TRÌNH PHÁT TRIN CA NGH NGHIP KIM TOÁN VÀ
ARTHUR ANDERSEN T 1913 N 30/08/2002

Cùng vi s phá sn ca Enron là s sp đ ca mt hãng kim toán ln, danh ting
và lâu đi Arthur Andersen (AA). Các nghiên cu cho thy s c này không phi là
mt trng hp cá bit mà là mt điu không th tránh khi ca ngh nghip kim
toán sau mt thi gian dài phát trin lch hng đã đc cnh báo, tranh cãi nhng
không có gii pháp ngn nga s tht bi.
1.1.2.1 Quá trình phát trin ca ngh nghip kim toán  Hoa K

T  khi ra đi đn khi phát sinh v Enron-AA, quá trình phát trin ngh nghip kim
toán Hoa K có th chia làm 3 giai đon :


5
GIAI AN 1
: t khi ra đi đn trc nhng nm 1940 - Giai đan xây dng ngh
nghip.
Ngh kim tóan  Hoa K đã ra đi trong nhng nm cui th k 19. Trong giai
đon này, các công ty kim toán đu tiên đc thành lp và các t chc ngh nghip
ca kim toán viên đã ra đi, trong đó có t chc tin thân ca Hi K toán viên
công chng Hoa K (AICPA) là ASCPA.
Trc 1930, hot đng ki
m toán là t nguyn vi hn 90% công ty niêm yt t
nguyn kim toán. Sau khi th trng chng khóan sp đ nm 1929, ASCPA đc
mi t vn các chính sách v báo cáo tài chính. ASCPA đã đa ra 6 nguyên lý
chung v k tóan. Nh đó, danh ting ASCPA bt đu ni lên và ngh kim toán bt
đu đc coi trng. Giai đon1933-1934 Lut Chng khóan và Lut y ban chng
khoán ra đi, bt buc các công ty niêm yt phi kim tóan.
T  nm 1937 đn nm 1939, ASCPA thành lp Hi đng chuyên trách v xây dng
qui trình k tóan, chun mc k toán và thông cáo v qui trình kim tóan. Nhng
nguyên lý k tóan, qui trình kim tóan đu tiên ra đi.
GIAI AN 2:

thi k t nhng nm 1940 đn na đu nhng nm 1960: Giai
đon ngh nghip phát trin  đnh cao danh ting và có nhiu nh hng.
Trong giai đon này, các t chc ngh nghip kim toán đã đa ra các chun mc
k toán (GAAP) và các chun mc kim tóan (GAAS) đu tiên. Nm 1950, tt c
các bang và vùng lãnh th  M ban hành lut v k toán viên công chng. Môn
hc v k tóan, kim tóan đc đa vào các trng đi hc. Nm 1959, AICPA
thành lp y ban Nguyên lý K tóan (APB) nhm thc hin các nghiên cu c bn
và nghiên cu ng dng, phát hành các công b chính thc v GAAP.
Thp k nhng nm 1960 đc đánh du bng cuc đi thai rõ ràng v các nguyên
lý k tóan vi s tham gia tích cc ca các hãng kim tóan và các vin nghiên cu
hc thut v k tóan. Trong thi gian này, vai trò và uy tín ca kim toán viên, ca
ngh kim tóan đt  đnh cao, bi tính ngh nghip và cht lng cao ca nó.

6
GIAI AN 3
: T na sau nhng nm 1960 đn 2001: giai đon khng hong
trong ngh nghip vi nhng tai ting và kin tng.
ây là giai đon d lun xã hi bt đu lo lng đn các vn đ liên quan đn kim
toán viên và các nguyên lý k tóan do APB phát hành. Nhng vn đ đe da uy tín
ngh nghip bt đu phát sinh và ngày càng gia tng, xut phát t môi trng kinh
doanh, hot đng kim toán và phn ng cha đy đ ca các bên.
V  môi trng kinh doanh, các công ty phát trin m rng đu t ra nc ngoài, các
hot đng hp nht, mua bán sáp nhp phát trin mnh, gia tng áp lc cho các
giám đc điu hành và k toán công ty v doanh thu, li nhun. Các áp lc ca
khách hàng dn lên các kim toán viên. Trong khi đó, y ban Chng c quyn
Liên bang, B T pháp và Hip hi Thng mi Hoa K li cho phép cnh tranh t
do trong ngành kim toán, làm cho AICPA phi xóa b các điu cm v môi gii,
hoa hng, lôi kéo khách hàng. AICPA và y ban Giao dch Chng khoán Hoa K
(SEC) s dng khái nim “phm vi dch v” đ va cho phép, va hn ch KTV
thc hin mt s dch v t vn cho khách hàng kim toán.

Trong hot đng kim toán, mc tiêu ca các hãng kim toán trong thi k này là
li nhun và li ích ca ban gíam đc khách hàng thay cho nhng giá tr ngh
nghip truyn thng là đc lp, khách quan, chính trc và li ích ca c đông. T
duy t vn thay cho t duy kim toán; Hình nh công ty kim toán là các công ty
kinh doanh t vn đa dch v, kim toán viên là nhng nhà t vn tinh thông ch
không phi là nhng nhà xác nhn đáng tin cy.
Bên cnh đó, cnh tranh mãnh lit gia các hãng kim toán khin giá phí kim toán
h thp. Các hãng kim toán dùng hot đng kim toán đ bc vào hot đng t
vn có phí cao. Vic theo đui li nhun thay th nhng n lc hoàn thin nhng
gía tr ngh nghip. S bãi b nhng điu cm v lôi kéo khách hàng cùng vi vic
cho phép cung cp dch v t vn đã thay đi tính cht mi quan h gia kim toán
viên vi khách hàng. Có nhn đnh cho rng: kim toán không còn là mt ngh
nghip na, mà là mt công ngh, k c s cnh tranh, qung cáo giá r và lôi kéo

7
khách hàng (Stephen A. Zeff, 2003)

. Trong tng công ty kim toán, xung đt ni
b phát sinh gia các ch phn hùn kim toán và các ch phn hùn t vn, vì thu
nhp t hot đng t vn cao hn hot đng kim toán. iu đó tng thêm áp lc
lên các ch phn hùn kim toán và các kim toán viên (KTV) vì mc tiêu tìm và gi
khách hàng. Các yêu cu bn lnh ngh nghip b đy xung hàng th yu, khin
các KTV không th đc lp vi khách hàng. Kt qu ca quá trình trên là các v
scandal tài chính n ra liên tc, làm phát sinh nghi ng v s xác nhn ca KTV
vn đc xem là đáng tin cy. Nhiu công ty kim toán b d lun phê phán, b kin
tng, bi thng, chng hn nh sai lm ca KPMG ti Xerox Corp, Rite Aid Corp;
Ernst & Young ti AOL Time Warner Inc, Cendant Corp; PWC ti IBM Corp,
Lucent Technologies Inc; Deloitte Touche Tohmatsu (DTT) ti Boeing Corp
…(Sundi Zhao, 2006). Kt qu điu tra ca SEC vi PWC t 1996 - 1998 cho thy
có 8.000 ln vi phm tính đc lp kim toán viên do các kim toán viên đu t vào

khách hàng kim toán, trong đó 86.5% là vi phm ca ch phn hùn (Sean
M.O’Conor, 2002).
Trong bi cnh đó, thái đ và phn ng ca các c quan qun lý và ngi hành
ngh không đc đúng mc. Các thm phán cho rng KTV phi duy trì tính đc lp
vi khách hàng và hoàn toàn trung thc vi công chúng, nhng không có điu
khon lut nào ch tài các sai phm ca kim toán viên. SEC rt quan ngi v tính
đc lp ca KTV, nhng không có bin pháp x lý phù hp. Hi ngh nghip cnh
báo v s suy gim các gía tr ngh nghip nhng không có nhng đng thái rõ rt
đ điu chnh và kim soát cht lng kim toán. Trc nhng tranh cãi và tai
ting, đng thái duy nht ca các hãng kim toán là tách công ty làm hai b phn,
dch v t vn và dch v kim toán (Sean M.O’Conor, 2002).



Nhn đnh ca Stephen A. Zeff, giáo s trng i hc Rice, U.S. trong“How the
U.S. Accounting Profession got where it is today”(2003) , Accounting Horizons,
US, Volume 17, No.3.


8
Tóm li, ngh kim toán hình thành t cui th k 19, trên nn tng là nhng giá tr
ngh nghip đc lp, chính trc, khách quan và nng lc chuyên môn. n nhng
nm 1960, ngh kim toán đã đt đc v trí là ch da tin cy ca công chúng.
Cùng vi s phát trin kinh t toàn cu, tác đng ca tng trng và cnh tranh,
ngh kim toán tht s phát trin v qui mô và t chc, nhng đng thi xa dn các
giá tr ngh nghip, làm suy gim cht lng kim toán. Nhng tai ting và tranh
cãi phát sinh. Nhng nhà nghiên cu và thc hành, SEC, Hip hi ngh nghip và
các hãng kim toán đu nhn thy nhng nguy c trong hn 30 nm trc khi AA
sp đ. Kt qu là ngh nghip kim tóan Hoa K phi đi đn ch mà nó không th
tránh khi: suy thoái các giá tr ngh nghip và suy gim nim tin trong công chúng.

1.1.2.2. Quá trình hình thành và phát trin ca Arthur Andersen

Lch s ca Arthur Andersen
Ti thi đim sp đ, Arthur Andersen LLP là mt trong 5 hãng kim toán ln
nht th gii (Big 5), có lch s phát trin lâu đi nht nc M. Arthur E.
Andersen là ngi sáng lp Công ty t nm 1913, cng là ngi sáng lp ngành
kim toán M. T 1913-1983, Arthur E. Andersen và nhng ngi k nhim đã
điu hành công ty vi trit lý đo đc và danh d ngh nghip. Li ích c
a c đông
và cht lng dch v đc đt lên hàng đu. Trong thi k này, AA ni ting vi
nhng chun mc vàng và đi ng kim toán viên đy nng lc và chính trc.
T nm 1984 đn khi sp đ, cng nh các hãng kim toán khác, AA đã thay
đi t duy và mc tiêu hot đng. Ngày 01/05/2002, trong chng trình Fronline
trên đài PBS, Joe Berardino, giám đc AA toàn cu đã xác đnh công vic ca kim
toán viên là giúp khách hàng giành đc mc tiêu kinh doanh (Barbara Ley Toffler,
2003). AA tr thành mt công ty cung cp đa dch v, đc bit là các dch v t vn
đc thc hin cho các khách hàng kim toán. Hot đng t vn dn dn chim u
th c v doanh thu và t sut li nhun. Kim toán viên đc đng viên bng các
chính sách lng thng gn lin vi doanh thu và quan h khách hàng hn là nng
lc kim toán. Xung đt li ích gia kim toán viên làm công tác kim toán và kim

9
toán viên làm dch v t vn vì th cng ngày càng sâu sc thêm. Mc tiêu hot
đng thay đi cùng vi xung đt li ích đã làm suy yu tính đc lp ca kim toán
viên.
Lch s các v tai ting ca AA trc và sau v Enron.
Trong tình hình đó, t nhng nm 1970, AA đã có liên quan trong nhiu v
scandal tài chính và đn nhng nm 1990 là giai đon bùng n; Nhng v đin hình
nh:
- Chicken Boston (1993): AA ký hp đng kim toán vi mc phí $50.000

đ đng thi đt đc tha thun cung cp dch v t vn $3 triu. Trong
v này AA giúp khách hàng đ ngoài s sách khon l v chi phí nhng
quyn, làm tng li nhun và nâng cao ch s thanh khon; Nh đó, Boston
Chicken thành công khi đa c phiu ra th trng ln đu. Sau đó không
lâu, công ty này phá sn và AA phi chu pht $10 triu.
- Sunbeam Corp: Tháng 5/2001, AA phi tr tin bi thng $110 triu vì đã
đ Sunbeam Corp thi phng doanh thu và li nhun trong báo cáo tài
chính nm 1997 và 1998.
- Waste Management: Tháng 6/2001, Andersen phi tr $107 triu bi
thng, trong đó có 7 triu np cho y ban Chng khoán.
- AA còn dính líu vi nhiu v khác, chng hn nh Global Crossing, Quest
Communication, Peregrine & WorldCom (David N. Casuto, 2006)
Nh vy v Enron không phi là ln đu sai phm ca AA; đc bit hn, đây
là mt v án hình s cha có ti
n l đi vi các hãng kim toán thi by gi.
Tóm li, AA đã ra đi và phát trin trong gn 70 nm vi danh ting là mt
công ty vì ngh nghip hn vì li nhun, nhng sau đó đã thay đi mc tiêu hot
đng và đó là mm mng ca s sp đ. S kin Enron – AA sp đ và nhng mc
thi gian quan trng đc trình bày trong Ph lc s 1

10
1.1.3.NHNG SAI PHM V K TOÁN CA ENRON
 hiu đc bn cht ca s kin Enron-AA và phân tích các vn đ liên
quan, cn tìm hiu sâu hn v nhng sai phm v k toán ca Enron mà trong đó
AA có mt tác đng quan trng.
Nhng nm cui 1990 cho đn ngày sp đ, nhng tht bi trong chin lc
kinh doanh và s yu kém trong qun tr đã đy Enron vào tình trng khó khn v
tài chính. Lúc này, Ban Giám đc Enron cn tin đ đáp ng nhu cu vn đang b
thâm ht và cn nhng s liu v doanh thu và li nhun phù hp vi qui mô đu t
ca Công ty. Ban Giám đc Enron thy rng nu báo cáo trung thc tình hình tài

chính thì h s n và l rt cao, kéo theo phn ng ca c đông và các ngân hàng,
làm nh hng ln đn ngun vn và hot đng huy
đng vn và không có li cho
Ban giám đc Enron. Ban Giám đc Enron đã quyt đnh s dng nhng phng
cách gian ln v k toán đ huy đng tin mà không làm tng h s n, nh đó giá
th trng ca c phiu Enron tip tc tng. Nhng phng cách này rt nhiu kiu,
có th xem xét ba kiu tiêu biu sau đây:
- S dng hp đng tr trc: Enron vay các ngân hàng nhng không ghi nhn
đúng bn cht các khon n phi tr, mà ghi nhn là “giao dch kinh doanh
nng lng tng lai”. Trong đó, khon tin vay ghi là doanh thu bán hàng,
lãi vay ghi là chi phí ri ro v giá. Enron vay khong 8.6 t, nhng không
công b là n vay trên các báo cáo tài chính.
- Lm dng phng pháp giá tr hp lý: Enron li dng s cho phép áp dng
phng pháp giá tr hp lý đ đánh giá cao hn giá tr thc các tài sn không
có giá th trng hoc khó xác đnh; hoc đ c tính lãi các d án đu t và
ghi nhn lãi ngay mc dù d án cha hot đng; hoc ghi nhn doanh thu và
li nhun ngay khi ký kt các hp đng tng lai dài hn.
- To ra các đn v vì mc đích đc bit (SPE): Ban giám đc Enron lp ra
nhiu doanh nghip. Mi doanh nghip ch thc hin mt mc đích nht
đnh. Các doanh nghip này là “công c” thc hin các giao dch phc tp

11
nhm che đy tình hình tài chính thc và to ra các khon lãi o cho Enron,
đng thi là c s đ thc hin các hành vi bin th tài sn. iu quan trng
là các báo cáo tài chính ca các SPE không đc hp nht vào báo cáo tài
chính ca Enron.
Bng ba cách tiêu biu (cha phi là tt c), Enron đã vi phm nghiêm trng
GAAP  nhiu khía cnh và công b thông tin tài chính không trung thc và hp lý
trong nhiu nm nh nhn đnh ca George J.Benston và Al L.Hartgrave (2002).
Chi tit các giao dch này đc trình bày trong ph lc s 2.

1.1.4.VAI TRÒ VÀ NHNG SAI TRÁI CA ARTHUR ANDERSEN TRONG
V ENRON
1.1.4.1.Vai trò ca AA trong v Enron

AA là hãng kim toán duy nht đã phc v Enron t khi Enron thành lp
(1985) cho đn khi Enron phá sn (2001). AA cung cp cho Enron dch v kim
toán đc lp và các dch v phi kim toán, bao gm kim toán ni b, t vn k
toán, t vn kinh doanh, t vn thu, t vn nhân lc, dch v tin hc
Nhng nhà qun lý cp cao ca Enron tng là ch phn hùn, kim toán viên cao cp
ca AA; ngc l
i nhiu ch phn hùn, kim toán viên ca AA tng là nhà qun lý
ca Enron.
Nhng nm 1990, AA đt vn phòng trong tr s chính ca Enron ti Houston,
US. AA thuê đi kim toán viên ni b 40 ngi ca Enron, và b sung thêm thành
mt lc lng 150 ngi, đ thc hin dch v kim toán và các dch v t vn cho
riêng Enron. Nhân viên AA thng trc tham gia vào hu ht nhng giao dch hàng
ngày ca Enron. B phn kim soát chun mc ngh nghip ca AA t Chicago
cng đc điu v đây đ h tr ti ch.
Do nhng mi quan h mt thit trên, AA đã tham gia thit k cu trúc các
SPE và các giao dch khng, ghi s và lp báo cáo tài chính, kim toán ni b và
công b thông tin, k c các thông tin sai s tht, thi phng doanh thu, li nhun,

12
du n và l đ la di nhà đu t và nhng ngi s dng thông tin tài chính ca
Enron. C th là:
- AA đã cùng ban giám đc Enron thit k các qui trình k toán phc tp
và phn ánh các nghip v không đúng bn cht ca giao dch.
- Da vào các khe h ca lut đnh, AA t vn cho Enron các phng
cách tránh né, không tuân th các chun mc k toán và các qui đnh.
- AA là hu thun đ ban giám đc khách hàng mnh dn vi phm.

Theo báo cáo điu tra ca William Powers(2002), AA đã tha nhn vai trò
thit k các SPE vi mc phí t vn đc hng là $5,7 triu t 1997 đn 2001.
Di góc đ KTV, AA đã đa ra ý kin kim toán không phù hp khi xác nhn tính
trung thc và hp lý ca các báo cáo tài chính ca Enron trong nhiu nm. AA cng
không báo cáo nhng phát hin gian ln và sai trái ca Enron vi y ban kim toán,
H
i đng qun tr và y ban chng khoán Hoa K theo chun mc và qui đnh.
Tóm li, AA đóng mt vai trò rt quan trng trong s gian ln và la di ca
Enron. Nu AA làm đúng vai trò ngi xác nhn chính trc và khách quan thì v
Enron có th đã không tr nên nghiêm trng.
1.1.4.2. Nhng sai trái ca AA trong v Enron

Phn di đây phân tích sâu các sai phm ca AA di góc đ chun mc
chuyên môn và chun mc đo đc:
V chuyên môn, Arthur Andersen đã có nhng sai phm sau:
- Không đa ra đánh giá v kh nng hot đng liên tc ca Enron khi
mà Enron đang đng trc khó khn v tài chính và kh nng phá sn.
- Không thc hin đy đ qui trình kim toán đ xác đnh mi quan h
vi các bên liên quan và yêu c
u Enron công b.
- Không đánh giá đúng mc ri ro và gian ln khi tham gia kim toán
cho khách hàng không chính trc nh Enron.

13
- Không yêu cu Enron công b li ngay khi phát hin các s kin xy ra
sau khi kt thúc niên đ.
- Không lp h s kim toán đy đ v quá trình áp dng phng pháp
giá tr hp lý, v kh nng hot đng liên tc…và hy chng t, tài liu
liên quan đn Enron khi v vic đang trong tình hình cng thng và b
điu tra .

- Không đa ra ý kin kim toán phù hp khi đánh giá tính trung thc và
hp lý ca các báo cáo tài chính.
- Không thông báo các gian ln tài chính và bin th ca Ban Giám đc
khách hàng cho y ban kim toán, hi đng qun tr ca Enron và y
ban chng khoán Hoa K…
- Không công b thông tin v các quan h ca đi ng kim toán viên
AA và Ban giám đc Enron, các khon phí kim toán, phí dch v t
vn ca các hp đng kim toán, hp đng t vn hàng nm và tng ln
ca AA v
i Enron, cng nh thu nhp ca các ch phn hùn kim toán
và các kim toán viên.
V đo đc, AA đã b xem là vi phm chun mc:
- AA đã vi phm tính đc lp ca kim toán viên c hình thc và bn
cht. AA va là nhà xác nhn, va là nhà t vn các dch v phi kim
toán cho Enron. AA đã cng tác vi khách hàng thc hin các gian ln
k toán và tài chính thay vì phát hin và công b chúng.
- V
i t cách ca mt hãng kim toán hot đng vì s tin cy ca công
chúng, AA đã da vào nhng l hng trong chun mc và qui đnh đ
t vn cho ban giám đc Enron lách lut, hoc ch tuân th v mt hình
thc và  mc đ thp nht.

14
- AA đã lm dng s tín nhim ca công chúng và các nhà qun lý, lm
dng nhng vn đ cha rõ ràng còn đang tranh cãi trong t chc ngh
nghip.
- Lm dng lut cnh tranh ca Hip hi công nghip M cng nh s
cho phép cung cp dch v t vn cho chính khách hàng kim toán, AA
đã t vn cho Ban giám đc Enron thc hin các gian ln báo cáo tài
chính mà không quan tâm đn s tn hi tính đc lp kim toán viên

cng nh xâm hi li ích ca c đông.
- Lm dng nhng quan h chính tr ca AA và Enron vi các quan chc
chính ph, nhng s h ca b lut hình s đi vi ngh kim toán,
nhng nhân nhng trong x lý vi phm ca SEC… mà không sa
cha nhng sai lm đã vi phm.
- Sai lm mang tính hình s là AA đ
ã tiêu hy tài liu ca cuc kim toán
Enron khi c hai đang trong tình trng b điu tra.
1.2.NGUYÊN NHÂN VÀ HU QU CA S KIN ENRON-ARTHUR
ANDERSEN
1.2.1. NGUYÊN NHÂN CA S KIN ENRON-ARTHUR ANDERSEN
T mt hãng kim toán danh ting vì chính trc và đáng tin cy, AA đã tr
nên liên quan vi các gian ln k toán và b xem là thiu trách nhim trong vai trò
ngi xác nhn. iu này xut phát t các nguyên nhân sau:
1.2.1.1.ng c li nhun và nhng xung đt li ích:

Hot đng kim toán vn d đã hàm cha nhng xung đt li ích ni ti do
kim toán viên va là ngi cung cp dch v va là ngi đi din, đc y nhim
ca các c đông giám sát hot đng ca ban giám đc công ty. Nh nhng tiêu chí
đo đc mà các xung đt này đc kim soát. AA đã phát trin nh danh ting
chính trc và mc tiêu bo v nhà đu t. Th nhng, mc tiêu ca AA t nhng
nm cui 1980 là nhm vào tng trng và li nhun. T đó, AA xa ri mc tiêu

15
ngh nghip, đánh mt trách nhim ca ngi kim toán nh kt lun ca nhiu nhà
nghiên cu, các báo cáo điu tra và kt lun ca tòa án Liên bang sau khi xét x v
AA (William C. Powers, 2002).
Mc tiêu li nhun dn đn nhng chính sách phù hp vi mc tiêu kinh
doanh nhng tn hi mc tiêu ngh nghip. ó là chính sách tr lng cho kim
toán viên theo kh nng tip th và gi khách hàng, quan tâm phát trin hot đng

t vn hn là đào to kim toán viên và kim soát cht lng, cung cp dch v t
vn cho khách hàng kim toán, chp nhn nhng khách hàng không chính trc,
xung đt li ích. Nhn đnh ca Barbara Ley Toffler: “ Vì áp lc gi khách hàng và
gia tng phí t vn, khách hàng đã tr nên quá quan trng, đn ni h phi bt chp
tt c. Kt qu là cuc tranh giành doanh s đánh gc nhng xét đoán ngh nghip
tt nht.” (Barbara Ley Toffler, 2003)


Phù hp vi mc tiêu ca lãnh đo AA, v Enron cho thy AA đã không
kháng c nhng áp lc kinh t. Và nhng xung đt tim n có c hi phát trin khi
mà chính ph đã không quan tâm kim soát.
1.2.1.2.H thng kim soát hot đng kim toán ti Hoa k lng lo và không
hu hiu.
Mc du, h thng kim soát đi vi ngh kim toán ti Hoa K đc xác lp
đy đ trên c ba cp đ, nhng ch yu ch là hình thc t kim soát. AICPA va
là ngi làm lut, va là ngi giám sát các kim toán viên và các hãng kim toán.
Ngun tài tr chính ca nn kinh t Hoa K là ngun vn t nhân. Hot đng kim
toán Hoa K đã phát trin vi tính t qun trc c s phát trin ca lut pháp Hoa
K. Ngh nghip kim toán phát trin vì danh ting chính trc, khách quan và đc
lp và tng đt đc s trng vng ca xã hi vì là ch da đáng tin cy ca công



Nhn đnh ca Barbara Ley Toffler, giáo s trng đi hc Boston, Harvard và
Colombia, trong “Final accounting: Ambition, greed and the fall of AA”(2003),
Nhà xut bn C.Moore Value .


16
chúng và chính ph. Do đó, chính ph và công chúng đã đ Hip hi t giám sát

hot đng kim toán.
AA đã kim toán Enron liên tc 15 niên đ tài chính mà không buc phi thay
đi công ty kim toán. Trong thi gian dài, AA cha b kim tra bi ban kim tra
chéo hay y ban Kim soát cht lng ca AICPA, ISB hoc t chc khác. Nhiu
kho sát cho bit không ch có AA, các hãng kim toán trong Big Five đu có sai
lm: Deloite & Touche ti Ahold, E&Y ti Equitable Life, PWC ti BCCI and
Bearings, KPMG ti AIM Funds… Nhng đn khi n ra v Enron, vn đ mi tht
s đc quan tâm đúng mc.
Tht bi ca AA và nhiu công ty kim toán khác cho thy c ch t kim soát
ca t chc ngh nghip là không hu hiu. AICPA cng chm chp trong vai trò
ngi hng dn ngh nghip và x lý nhng xung đt. Mt khác, vì là t chc hi
đoàn ca nhng ngi trong ngh, nên nhng chun m
c thng b chi phi bi
nhng hãng kim toán ln và nghiêng v phía bo v kim toán viên hn. Chính vì
c ch t làm lut, t giám sát và t bo v, AICPA không th là ngi gii quyt
hay xây dng c ch kim soát và điu chnh hot đng kim toán mt cách khách
quan và công bng khi phát sinh xung đt li ích vi các thành phn khác trong xã
hi.
Cho đn thi đim đó, chính ph Hoa K cha có b lut điu chnh hành vi
ca kim toán viên và công ty kim toán; cha có ti danh hình s đi vi kim
toán viên. T chc duy nht có liên quan đn các công ty niêm yt vi báo cáo tài
chính đã kim toán là SEC thì nhân nhng vì thanh th ca các hãng kim toán;
lut chng khoán thì li thi. SEC li ch quan không kim tra Enron cng nh hu
ht các công ty niêm yt ln trong Fortune 500 (George J.Benston và Al
L.Hartgraves, 2002)
Tóm li, h thng kim soát đi vi các hot đng gian ln k toán và cht
lng kim toán gn nh vô hiu. Tình hình này kéo dài khá lâu và đã to điu kin
cho AA và các hãng kim toán c hi vi phm các chun mc.

17

1.2.1.3.AA thiu tính đc lp

Mc tiêu phát trin li nhun trong điu kin thiu kim soát đã đa AA tht
s phát trin v qui mô, đng thi dn AA đn ch sp đ hoàn toàn, bi vì AA đã
bt chp s tn hi đn tính đc lp cho dù đy là yu t chìa khóa ca ngh kim
toán. Trong trng hp Enron, AA đã không th đc lp (xét v hình thc) và đã
không đc lp (xét v bn cht v vic đã xy ra).
- Mc phí quá cao: Vi mô hình kim toán trên c s đánh giá ri ro, AA đã
cân nhc gia chi phí là tin pht và s tn hi danh ting vi li ích là các
khon doanh thu t hot đng kim toán và t vn tng thêm khi mà kim
toán viên tha hip vi Ban Giám đc khách hàng. Trong tình hình thu nhp
thì quá cao (khong 1 triu đô la /1 tun), mà hàng rào kim soát thì lng lo,
ngha là chi phí quá thp so vi li ích, AA d dàng “đi danh ting ly li
nhun” (Barbara Ley Toffler, 2003).
- Nguy c t bào cha: AA không th khách quan khi t xác nhn kt qu và
quá trình ca chính mình khi AA va là nhà t vn k toán va là ngi xác
nhn báo cáo tài chính ca Enron.
- Nguy c t s quen thuc: Enron là khách hàng quen thuc sut 15 nm ca
AA. Mt khác, gia Enron và AA có s trao đi nhân lc thng xuyên cùng
vi s thân thi
t t quan h hàng ngày khi 150 nhân viên AA thng trc ti
tr s chính ca Enron. Theo lý thuyt hành vi, s quen thuc gây ra nhng
nh hng ln nhau và do đó, nhng xét đoán (vn d mang tính ch quan)
d b s quen thuc thao túng.
Nh vy, AA đã không đc lp trong quá trình thc hin kim toán và khi
quyt đnh đa ra ý kin kim toán. Thc t là toàn b ý kin kim toán do AA đa
ra trong 15 niên đ tài chính ca Enron là ý kin chp nhn toàn phn, khi mà hu
ht chúng đu cha đng nhng sai lch trng yu, gian ln và la di.
Tóm li, đng c li nhun ca công ty kim toán trong môi trng kim soát
lng lo và s st gim các giá tr đo đc ngh nghip trong mt thi gian dài đã