Đánh giá tác động của gia nhập WTO đến kết quả kinh doanh xuất khẩu của doanh nghiệp Việt Nam

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH
♦♦♦





TRN THANH LONG







“ÁNH GIÁ TÁC NG CA GIA NHP WTO
N KT QU KINH DOANH XUT KHU CA
DOANH NGHIP VIT NAM”



LUN ÁN TIN S KINH T







THÀNH PH H CHÍ MINH – NM 2010

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH
♦♦♦





TRN THANH LONG







“ÁNH GIÁ TÁC NG CA GIA NHP WTO
N KT QU KINH DOANH XUT KHU CA
DOANH NGHIP VIT NAM”



CHUYÊN NGÀNH THNG MI
MÃ S: 62.34.10.01


LUN ÁN TIN S KINH T
Hng dn khoa hc:
GS.TS Võ Thanh Thu

THÀNH PH H CHÍ MINH – NM 2010
DANH MC BNG BIU
Trang
Bng 1.1 : Mt s ch tiêu khách quan dùng đo lng kt qu xut khu ca
doanh nghip 19
Bng 1.2: Các ch tiêu ch quan đo lng kt qu kinh doanh xut khu các
doanh nghip 20
Bng 1.3: Các bin tng hp t công trình nghiên cu ca Madsen 23
Bng 1.4: Các vòng đàm phán thng mi GATT 33
Bng 1.5: Các kt qu đt đc qua các vòng đàm phán trong khuôn kh
GATT 34
Bng 2.1: u t trc tip nc ngoài vào Vit Nam giai đon 1995 - 2008 58
Bng 2.2: Xut nhp khu Vit Nam giai đon 1995 - 2009 59
Bng 2.3: Qui mô xut khu Vit Nam giai đon 1995 – 2006 64
Bng 2.4 : Tng trng kim ngch xut khu giai đon 1995 – 2006 65
Bng 2.5 : Th trng xut khu Vit Nam giai đon 1995 - 2006 66
Bng 2.6: C cu mt hàng xut khu Vit Nam giai đan 1991 – 2006 66
Bng 2.7: Xut khu Vit Nam sau khi gia nhp WTO 67
Bng 2.8: C cu th trng xut khu Vit Nam 68
Bng 2.9: im trung bình ca các bin đo nh hng ca WTO đn th
trng trong nc liên quan đn xut khu 70
Bng 2.10: im trung bình ca các bin kho sát đc đim ca doanh nghip 72
Bng 2.11: Kho sát nh hng ca gia nhp WTO đn hot đng xut khu
ca doanh nghip 75
Bng 2.12: im trung bình các bin liên quan ngành hàng 78
Bng 2.13: kt qu kho sát nh hng ca gia nhp WTO đn môi trng

nc ngoài 80
Bng 2.14: Kt qu kho sát vai trò ca Chính ph đi vi xut khu 82
Bng 2.15: Kt qu xut khu ca doanh nghip di nh hng ca WTO 84
Bng 2.16: Thang đo kt qu kinh doanh xut khu ca doanh nghip 89
Bng 2.17: Thang đo đc đim doanh nghip xut khu 90
Bng 2.18: Thang đo đc đim ngành hàng xut khu 91
Bng 2.19: Thang đo hot đng xut khu ca doanh nghip 92
Bng 2.20: Thang đo môi trng kinh doanh trong nc 92
Bng 2.21: Thang đo môi trng kinh doanh nc ngoài 93
Bng 2.22: Thang đo vai trò chính ph 94
Bng 2.23: H s Cronbach Alpha ca các nhân t nghiên cu ca mô hình 97
Bng 2.24: Kt qu phân tích nhân t EFA tng hp 98
Bng 2.25: Ma trn h s tng quan 100
Bng 2.26: Kim đnh gi thuyt mi liên h các nhân t 102
Bng 2.27: Kt qu mô hình hi qui tuyn tính 103

DANH MC  TH
Trang
 th 2.1: S lut ban hành và sa đi gia đon 1995 - 2006 55
 th 2.2: Ch s tng trng GDP Vit Nam giai đon 1995 - 2009 56
 thi 2.3: T l tht nghip Vit Nam các nm 60
 th 2.4: nh hng ca WTO đi vi môi trng kinh doanh trong nc 69
 th 2.5: nh hng ca gia nhp WTO đn các yu t ca môi trng kinh
doanh trong nc 70
 th 2.6: nh hng ca gia nhp WTO đn các yu t doanh nghip xut
khu 72
 th 2.7: nh hng ca gia nhp WTO đn doanh nghip xut khu 73
 th 2.8: nh hng ca gia nhp WTO đn hot đng xut khu ca doanh
nghip 74
 th 2.9: nh hng ca gia nhp WTO đn hot đng xut khu ca các
doanh nghip 75
 th 2.10: nh hng ca gia nhp WTO đn ngành hàng xut khu 77
 th 2.11: nh hng ca gia nhp WTO đn ngành hàng xut khu 78
 th 2.12: nh hng ca gia nhp WTO đn môi trng hot đng ca
doanh nghip  nc ngoài 79
 th 2.13: nh hng ca gia nhp WTO đn môi trng nc ngoài 80
 th 2.14: nh hng ca gia nhp WTO đn vai trò ca Chính ph trong
h tr các doanh nghip xut khu 81
 th 2.15: nh hng ca gia nhp WTO đn vai trò h tr xut khu doanh
nghip ca Chính ph 82
 th 2.16: nh hng ca gia nhp WTO đn kt qu kinh doanh xut khu
ca doanh nghip 83

 th 2.17: nh hng ca gia nhp WTO đn kt qu kinh doanh xut khu
ca các doanh nghip 84





DANH MC S 

Trang
S đ 1.1: Mô hình Madsen 22
S đ: 1.2: Mô hình Aaby và Slater 24
S đ 1.3: Mô hình Gemunden 25
S đ 1.4: Mô hình Zou và Stan 26
S đ 1.5: Mô hình Leonidou, Katsikeas và Samiee 28
S đ 1.6: Mô hình Mô hình Liane Voerman 29
S đ 2.1: Mô hình đ xut nghiên cu tác đng ca gia nhp WTO đn
kt qu kinh doanh xut khu ca các doanh nghip 85


DANH MC CÁC CH VIT TT

APEC : Asia - Pacific Economic Co-operation
(T chc hp tác kinh t Châu Á - Thái Bình Dng)
ASEAN : Association of South East Asian Nations
(Cng đng các quc gia ông Nam Á)
DSU : Dispute Settlement Unit (C quan gii quyt tranh chp)
EU : European Union (Liên minh Châu u)
FDI : Foreign Direct Investment (u t trc tip nc ngoài)
FIE : Foreign Investment Enterprises

(Doanh nghip có vn đu t nc ngoài)
GATT : General Agreements on Tariffs and Trade
(Hip đnh chung v thu quan và thng mi)
GDP : Gross domectis product (Tng sn phm quc ni)
IMF : International Monetary Fund (Qu tin t quc t)
ITO : International Trade organization (T chc thng mi quc tê)
MFN : Most Favoured Nation (i x ti hu quc)
NT : National Treatment (i x quc gia)
ODA : Official Development Assistance (Vin tr phát trin chính thc)
R & D : Research and Development (nghiên cu và phát trin)
SPS : Sanitary and Phytosanitary Measures
(Bin pháp v sinh dch t và kim dch đng thc vt )
TBT : Technical Barriers to Trade
(Các rào cn k thut đi vi thng mi)
WB : World Bank (Ngân hàng th gii)
WTO : World Trade Organization (T chc thng mi th gii)
XK : Xut khu

MC LC
Trang bìa ph
Li cam đoan
Mc lc
Danh mc các t vit tt

Danh mc các bng
Danh mc các đ th
Danh mc các s đ
Trang
Li m đu 1
Chng 1: C S LÝ THUYT  ÁNH GIÁ TÁC NG CA

GIA NHP WTO N KT QU KINH DOANH XUT KHU CA
DOANH NGHIP VIT NAM
9
1.1
Khái nim và vai trò ca xut khu
9
1.1.1
Khái nim xut khu 9
1.1.2
Phân loi xut khu 9
1.1.3
Vai trò ca xut khu đi vi các quc gia và doanh nghip 13
1.2
Kt qu kinh doanh xut khu ca doanh nghip và các nhân t nh
hng
18
1.2.1
Kt qu kinh doanh xut khu doanh nghip 18
1.2.2
Nghiên cu các lý thuyt v kt qu kinh doanh xut khu ca doanh
nghip 21
1.2.3
Các nhân t nh hng đn kt qu kinh doanh xut khu ca các
doanh nghip 30
1.3
Tác đng ca gia nhp WTO đn kt qu kinh doanh xut khu
doanh nghip các quc gia thành viên WTO
32
1.3.1 Tng quan v T chc thng mi th gii 32
1.3.2

Tác đng ca WTO đn kt qu kinh doanh xut khu doanh nghip
các quc gia thành viên 37
1.4
Kinh nghim các nc v h tr các doanh nghip ci thin kt qu
kinh doanh xut khu trong tin trình gia nhp WTO
39
1.4.1
Kinh nghim ca Trung Quc 39
1.4.2
Kinh nghim ca ài Loan 42
1.4.3
Kinh nghim ca Thái Lan 45
1.4.4
Kinh nghim rút ra cho Vit Nam 48
Kt lun chng 1
50

Chng 2 : ÁNH GIÁ TÁC NG CA GIA NHP WTO N
XUT KHU VIT NAM
52
2.1
Vit Nam trong tin trình đàm phán và gia nhp WTO
52
2.1.1
Tin trình đàm phán gia nhp WTO ca Vit Nam 52
2.1.2
Vit Nam trong tin trình đàm phán và gia nhp WTO 55
2.1.3 Ni dung c bn ca các cam kt gia nhp WTO ca Vit Nam liên
quan đn xut khu 61
2.2

Xut khu Vit Nam giai đon đàm phán và gia nhp WTO
64
2.2.1
Xut khu Vit Nam giai đon 1995 – 2006 64
2.2.2
Xut khu Vit Nam giai đon 2007 – 2009 67
2.3
nh hng ca gia nhp WTO đn hot đng xut khu ca
doanh nghip Vit Nam
68
2.3.1
nh hng ca gia nhp WTO đn môi trng kinh doanh trong
nc có liên quan đn xut khu 69
2.3.2
nh hng ca gia nhp WTO đn đc đim ca doanh nghip xut
khu

71
2.3.3 nh hng ca gia nhp WTO đn hot đng xut khu ca doanh
nghip
74
2.3.4 nh hng ca gia nhp WTO đn môi trng ngành hàng xut
khu
76
2.3.5
nh hng ca gia nhp WTO đn môi trng nc ngoài 79
2.3.6
nh hng ca gia nhp WTO đn vai trò ca Chính ph trong h
tr các doanh nghip xut khu 81
2.3.7

nh hng ca gia nhp WTO đn kt qu kinh doanh xut khu ca
các doanh nghip 83
2.4
ánh giá tác đng ca gia nhp WTO đn kt qu kinh doanh
xut khu ca các doanh nghip Vit Nam
85
2.4.1
Mô hình đánh giá tác đng ca gia nhp WTO đn kt qu kinh doanh xut
khu ca doanh nghip Vit Nam và các gi thuyt
85
2.4.2 Mu nghiên cu 88
2.4.3
Xây dng thang đo 89
2.4.4
Kim đnh thang đo tác đng ca gia nhp WTO đn kt qu kinh
doanh xut khu ca doanh nghip Vit Nam 94
2.4.5
Phân tích mô hình hi qui tuyn tính tác đng ca gia nhp WTO đn
kt qu kinh doanh xut khu ca doanh nghip Vit Nam 100
Kt lun chng 2
109

Chng 3: GII PHÁP CI THIN KT QU KINH DOANH XUT
KHU CA DOANH NGHIP VIT NAM GIAI ON GIA NHP
WTO
111
3.1
C s đ xut gii pháp
111
3.1.1

Nng lc doanh nghip Vit Nam và thc tin đu t cho xut khu
 cp doanh nghip
111
3.1.2 Môi trng kinh doanh Vit Nam
111
3.1.3 Môi trng kinh doanh nc ngoài và kinh nghim ca các quc gia
112
3.2
Mc tiêu và quan đim đ xut gii pháp
112
3.2.1
Mc tiêu ca các gii pháp 113
3.2.2
Quan đim đ xut gii pháp 113
3.3
H thng các gii pháp ci thin kt qu kinh doanh xut khu
ca doanh nghip Vit Nam giai đon gia nhp WTO
115
3.3.1
Các gii pháp  cp Nhà nc
115
3.3.1.1 Ci thin môi trng kinh doanh trong nc 116
3.3.1.2 Tng cng vai trò ca chính ph trong h tr doanh nghip xut
khu và tháo g khó khn cho doanh nghip khi kinh doanh  nc ngoài
124
3.3.1.3 Ci thin môi trng ngành hàng xut khu 130
3.3.2 Gii pháp cp doanh nghip
133
3.3.2.1 Nâng cao nng lc ca doanh nghip 133
3.3.2.2 T chc tt hot đng xut khu 138

3.3.3 Gii pháp đi vi hip hi ngành hàng xut khu
143
3.3.3.1 Gii pháp chung cho hip hi ngành xut khu 144
3.3.3.2 Gii pháp h tr doanh nghip xut khu 147
3.3.3.3 Gii pháp tng cng vai trò ca hip hi trong đi phó vi rào cn
thng mi quc t
149
Kt lun chng 3
151
Kt lun
152
Danh mc các công trình ca tác gi có liên quan đ tài lun án 154
DANH MC TÀI LIU THAM KHO
PH LC






CNG HÒA XÃ HI CH NGHA VIT NAM
c lp – T do – Hnh phúc
000


LI CAM OAN


Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cu ca riêng tôi. Các s liu, kt qu
nêu trong lun án là trung thc và cha tng đc công b trong bt k công trình

nào khác.

Tác gi



TRN THANH LONG

1
LI M U

1. Lý do nghiên cu
T chc thng mi th gii (WTO) vi 153 thành viên (nm 2009), chim trên
95% khi lng thng mi th gii (WTO, thng kê thng mi 2008)[100], vai trò
ca WTO ngày càng tr nên quan trng, thu hút s quan tâm ca nhiu quc gia. Vì
vy, các quc gia xem gia nhp WTO là vic cn thit và có ý ngha quan trng trong
chin lc phát trin kinh t và hi nhp kinh t quc t.
Vit Nam np đn xin gia nhp WTO vào nm 1995, cui nm 2006, Vit Nam đã
hoàn tt quá trình đàm phán gia nhp WTO và tr thành thành viên chính thc ca
WTO vào ngày 07/01/2007, m ra nhng điu kin thun li cho phát trin kinh t Vit
Nam.
T khi Vit Nam tin hành công cuc ci cách kinh t, m ca hi nhp kinh t
quc t, doanh nghip Vit Nam đã không ngng ln mnh và góp phn đa xut khu
tr thành hoaït ñoäng quan trng, qua đó gii quyt các vn đ khó khn ca đt nc,
đc bit là to vn nhp khu phc v cho sn xut và nâng cao đi sng nhân dân, góp
phn chuyn dch c cu kinh t [68],….
Vit Nam gia nhp WTO s m ra nhiu c hi cho doanh nghip m rng và phát
trin hot đng xut khu: điu kin tip cn th trng xut khu thun li, thu xut
nhp khu dn h thp theo l trình to điu kin cho các doanh nghip xut khu đy
mnh hot đng ca doanh nghip, mt s đu vào sn xut tr nên r hn, thu hút đu

t nc ngoài ln, đc bit là chuyn đng ca th ch pháp lut nhà nc,… đây s là
nhng c hi đ doanh nghip đy mnh xut khu cng nh ci thin kt qu kinh
doanh xut khu ca doanh nghip [79].

2
Tuy nhiên, bên cnh các nhân t thun li, c hi, doanh nghip Vit Nam s phi
đi mt vi nhng nguy c, thách thc, yu kém,… mà nn kinh t và doanh nghip
bc l trong quá trình gia nhp WTO: phn ng chm ca Nhà nc, doanh nghip
thiu s nhy bén trong nm bt các tín hiu th trng, cht lng sn phm xut khu
thp, nng lc cnh tranh ca tng doanh nghip cha cao, ….đây là vn đ mà Nhà
nc và doanh nghip cn quan tâm nu doanh nghip Vit Nam mun đt kt qu cao
trong hot đng xut khu. Thc tin chng minh, qua 3 nm gia nhp WTO, xut
khu Vit Nam nói chung và xut khu ca doanh nghip nói riêng không có nhng
thay đi ln v tc đ, c cu, qui mô, đng thái [79],… điu đó khng đnh s yu
kém ca c quan Nhà nc trong điu hành ch đo, s thiu nng đng ca doanh
nghip trong tn dng c hi kinh doanh quc t, th hin s yu kém ca nn kinh t
trong tham gia vào thng mi toàn cu.
Xut phát t nhng nhn đnh trên, tác gi cho rng điu cn thit là nhn thc
nhng nhân t tác đng đn kt qu kinh doanh xut khu ca doanh nghip, đng thi
làm rõ nhng tác đng thun li và không thun li ca tng nhân t trong sut tin
trình Vit Nam gia nhp WTO trên c s đó xác đnh nhng nút tht cn tháo g đ
doanh nghip Vit Nam tn dng c hi, vt qua yu kém, thách thc đt kt qu xut
khu tt hn. Vì vy, tác gi thc hin lun án vi đ tài: “ánh giá tác đng ca gia
nhp WTO đn kt qu kinh doanh xut khu ca doanh nghip Vit Nam”.
2. Mc tiêu nghiên cu
- Th nht, xây dng mô hình nghiên cu th hin mi quan h ca các nhân t
đn kt qu kinh doanh xut khu ca các doanh nghip Vit Nam trong tin trình Vit
Nam gia nhp WTO.
- Th hai, đánh giá tác đng ca gia nhp WTO đn kt qu kinh doanh xut khu
ca doanh nghip Vit Nam.

3
- Th ba, trên c s đánh giá tác đng ca gia nhp WTO đn kt qu kinh doanh
xut khu doanh nghip Vit Nam, đ tài nghiên cu và đ xut h thng gii pháp
đng b, toàn din đ ci thin kt qu kinh doanh xut khu ca doanh nghip Vit
Nam giai đon gia nhp WTO.
3. i tng và phm vi nghiên cu
Tác đng ca gia nhp WTO đn xut khu Vit Nam là mt thut ng mà ni hàm
tng đi rng. Tuy nhiên, đ tài ch tp trung nghiên cu tác đng ca gia nhp WTO
đn kt qu kinh doanh xut khu ca các doanh nghip Vit Nam. C th phm vi ca
đ tài lun án là:
- i tng nghiên cu: Các doanh nghip Vit Nam tham gia vào hot đng
xut khu. C th là xem xét nhn thc ca doanh nghip xut khu Vit Nam v tác
đng ca gia nhp WTO đn kt qu kinh doanh xut khu và hot đng xut khu ca
doanh nghip.
- Không gian nghiên cu:  tài tp trung nghiên cu, kho sát các doanh
nghip xut khu có tr s kinh doanh ti thành ph H Chí Minh, khu vc có s lng
doanh nghip chim t trng trên 38% kim ngch xut khu Vit Nam (nm 2008).
- Thi gian nghiên cu: S liu th cp thu thp v tình hình xut khu Vit
Nam và các ngành hàng xut khu quan trng giai đon 1995 – 2009.
4. Phng pháp nghiên cu và ngun thông tin
Phng pháp lun: lun án kt hp cht ch gia t duy bin chng vi quan đim
lch s đ phân tích mt cách toàn din tình hình xut khu ca Vit Nam t khi np
đn gia nhp đn giai đon sau gia nhp WTO (mc thi gian 2009), đng thi tin
hành nghiên cu kinh nghim đy mnh xut khu ca các nc trong quá trình gia
nhp WTO.  tài lun án cng nghiên cu tng quan lý thuyt ca các tác gi trong
và ngoài nc đ xây dng mô hình đánh giá tác đng ca WTO đn kt qu kinh

4
doanh xut khu ca các doanh nghip Vit Nam làm c s xây dng và đ xut các

gii pháp ci thin kt qu kinh doanh xut khu ca các doanh nghip giai đon gia
nhp WTO.
Phng pháp nghiên cu:  tài nghiên cu ca lun án ch yu s dng các
phng pháp nghiên cu c th sau:
- Phng pháp đnh tính: tác gi trao đi trc tip và thm dò các chuyên gia
nghiên cu và doanh nghip v thang đo và các mc hi. Trên c s đó hình thành
thang đo ca đ tài v bng câu hi kho sát dùng trong phân tích đnh lng.
- Phng pháp đnh lng: Trên c s thang đo và bng câu hi thit k t kt
qu nghiên cu đnh tính, tác gi tin hành nghiên cu đnh lng thông qua 02 đt
kho sát các yu t tác đng đn kt qu kinh doanh xut khu ca doanh nghip trong
tin trình Vit Nam gia nhp WTO, làm c s đ xut các gii pháp ci thin kt qu
này trong quá trình nghiên cu.
- Phng pháp phân tích, so sánh, tng hp: da trên d liu và thông tin thu
đc t nhiu ngun khác nhau, tác gi đã s dng phng pháp phân tích, thng kê
kinh t đ h thng hóa các vn đ liên quan, thc hin phng pháp so sánh đi chiu
d liu và tng hp nhm rút ra nhng nhn xét và kt lun v kt qu kinh doanh xut
khu ca các doanh nghip trong quá trình Vit Nam gia nhp WTO.
- Tng th và mu nghiên cu: Tng th nghiên cu là các doanh nghip có tham
gia vào hot đng xut khu (khong 36.000 doanh nghip, nm 2006, Tng Cc Hi
Quan Vit Nam). Trong kho sát đt 1 nhm làm rõ nh hng ca WTO đn hot
đng xut khu ca doanh nghip tác gi tin hành vi mu là 200 doanh nghip.
Trong đt kho sát th 2 phc v cho kim đnh thang đo và mô hình nghiên cu, vi
s bin ca đ tài lun án là 44 bin (ph lc 2A và 2B). Vì vy, đ đm bo đ tin cy
mu khong trên 220 doanh nghip. Tác gi ly mu thun tin, ngu nhiên, thu hi
247 phiu, sau khi loi 8 phiu không hp l, s mu kho sát phân tích là 239 doanh

5
nghip, đt chun v đ đi din ca mu so vi tng th nghiên cu và yêu cu ca đ
tài. Các doanh nghip ch yu đóng trên đa bàn thành ph H Chí Minh.
Ngun thông tin nghiên cu

- Thông tin th cp: Ngun s liu đc thu thp t các ngun công b chính
thc nh: Tng Cc Thng Kê, Vn phòng Th Tng Chính Ph, Ngân hàng Phát
trin Châu Á - ADB, T chc thng mi th gii, Tng cc Hi Quan Vit Nam, các
tp chí ngành….
- Thông t s cp: Thu thp t kho sát doanh nghip xut khu Vit Nam (đi
din là doanh nghip xut khu thành ph H Chí Minh) thông qua 2 đt kho sát đc
tác gi tin hành, đt 1 vào tháng 4 nm 2009 và đt 2 vào tháng 2 nm 2010.
5. Tính mi ca đ tài
5.1 Tng quan tình hình nghiên cu
Gia nhp WTO là s kin quan trng đi vi Vit Nam, nên nghiên cu v WTO đã
thu hút s quan tâm ca nhiu nhà khoa hc trong và ngoài nc. Tuy nhiên, do WTO
là mt ni dung rng, nên nhiu tác gi có nhiu cách tip cn khác nhau, quan đim
khác nhau. Lun án có k tha và phát trin nhiu ni dung là thành qu chung ca các
nhà khoa hc. Có th nêu mt s công trình chính sau:
Nguyn Bá Ngc thc hin đ tài: WTO, thun li và thách thc cho các doanh
nghip Vit Nam (2005) [52].  tài tp trung phân tích nhng thi c và thách thc
đi vi doanh nghip Vit Nam khi Vit Nam gia nhp WTO.  công trình này, lun
án k tha ni dung v đánh giá thi c và thách thc đi vi doanh nghip trong xem
xét tác đng ngành hàng xut khu ch yu ca Vit Nam  chng 2 ca công trình.
TS. Hà Vn Hi thc hin đ tài: Hi nhp WTO, nhng tác đng đn bu chính,
vin thông và công ngh thông tin Vit Nam (2006) [19]. ây là đ tài có phm vi
ch là ngành bu chính, vin thông, công ngh thông tin, v phng din thc tin cho

6
chúng ta cái nhìn  khía cnh khác ca tác đng do WTO mang li nn cho kinh t Vit
Nam.  tài lun án k tha trong phn đ xut gii pháp ca lun án.
PGS. TS. Nguyn Hu Khi, Ths. V Th Hin đ tài: Các ngành dch v Vit
Nam, nng lc cnh tranh và hi nhp kinh t quc t [28].  tài này tp trung
phân tích toàn cnh nhng vn đ c bn, nn tng ca các ngành dch v thng mi
Vit Nam. Lun án vn dng, k tha công trình này trong đ xut các gii pháp 

chng 3.
GS.TS Bùi Xuân Lu thc hin đ tài: Bo h hp lý nông nghip Vit Nam
trong quá trình hi nhp kinh t quc t (2004) [42]. Tác gi đánh giá thc trng
nông nghip Vit Nam trong hi nhp kinh t quc t và đ xut các gii pháp. Lun án
đã k tha, vn dng đ tài này trong phân tích đánh giá xut khu ca các ngành nông
sn Vit Nam trong gia nhp WTO.
TS. inh Th M Loan thc hin đ tài: Ch đng ng phó vi các v kin chng
bán phá giá trong thng mi quc t (2006) [36]. Lun án k tha  ni dung nâng
cao vai trò ca hip hi ngành hàng h tr doanh nghip đy mnh xut khu.
TS.  Quc Sâm thc hin đ tài: Trung quc gia nhp WTO và kinh nghim
vi Vit Nam (2005) [56]. Tp trung đánh giá Trung quc sau nhiu nm gia nhp
WTO, t đó rút ra các bài hc kinh nghim có th vn dng cho Vit Nam, tác gi k
tha cho phn nghiên cu kinh nghim các nc  chng 1 ca lun án.
Tác đng ca gia nhp WTO đn Vit Nam [46], Phm công M (2008). Tác gi
s dng mô hình Mirage (loi mô hình cân bng tng th) đ đánh giá tác đng ca
WTO đn kinh t xã hi trong đó có xut khu ca Vit Nam.
y ban kinh t quc t, y ban thng mi quc gia Thy đin : “Tác đng ca
hip đnh WTO đi vi các nc đang phát trin” (2005) [81]. c tác gi k tha
trong ni dung đánh giá tác đng WTO đn xut khu ca các nc  chng 1.

7
Phm th Lan Hng “Tác đng gia nhp WTO” (2004)[23]. Da trên mô hình
GTAP (lp mô hình cân bng tng th) đ đánh giá tác đng ca WTO đn Vit Nam,
t đó rút ra kt lun nh hng ca WTO đn kinh t xã hi Vit Nam trong đó có xut
khu.
Voerman L. (2003), “The export performance of european SMEs”, nghiên cu các
nhân t nh hng đn kt qu kinh doanh xut khu ca các doanh nghip va và nh
Châu Âu [140].
5.2 im mi ca đ tài nghiên cu
Lun án đc thc hin so vi các đ tài đã công b có mt s đim mi sau:

 tài đã làm rõ thc trng ca xut khu Vit Nam trong khong thi gian t khi
Vit Nam np đn gia nhp WTO cho đn khi Vit Nam đã gia nhp 3 nm.
 tài tp trung nghiên cu kinh nghim ca các quc gia thành viên WTO v gii
pháp h tr doanh nghip ci thin kt qu kinh doanh xut khu, t đó rút ra các bài
hc giá tr vn dng cho Vit Nam.
 tài đã xây dng đc mô hình đnh lng đ đánh giá tác đng ca gia nhp
WTO đn kt qu kinh doanh xut khu ca doanh nghip trong điu kin gia nhp
WTO.
 tài đã đ xut h thng các gii pháp toàn din và đng b t cp Nhà nc đn
doanh nghip và các hip hi ngành hàng đ ci thin kt qu kinh doanh xut khu
ca các doanh nghip Vit Nam giai đon gia nhp WTO.
6. B cc ca lun án
Ngoài phn m đu, kt lun, ph lc, tài liu tham kho, lun án chia 3 phn :
Chng 1: C S LÝ THUYT  ÁNH GIÁ TÁC NG CA GIA NHP
WTO N KT QU KINH DOANH XUT KHU CA DOANH NGHIP: tp

8
trung làm rõ khái nim v xut khu và kt qu kinh doanh xut khu ca doanh
nghip. Ni dung quan trng ca chng 1 là nghiên cu các nhân t nh hng đn
kt qu kinh doanh xut khu ca các doanh nghip trên c s nghiên cu tng hp các
công trình trong và ngoài nc. Cui cùng, là nghiên cu kinh nghim các quc gia
trong h tr doanh nghip ci thin kt qu kinh doanh xut khu trong tin trình đàm
phán và gia nhp WTO: Trung quc, ài Loan, Thái Lan.
Chng 2: ÁNH GIÁ TÁC NG CA GIA NHP WTO N KT QU
KINH DOANH XUT KHU DOANH NGHIP VIT NAM: chng 2 tp trung
nghiên cu các ni dung sau: xem xét xut khu ca Vit Nam t nm 1995 đn nm
2009, đánh giá tác đng ca gia nhp WTO đn hot đng xut khu ca doanh nghip
theo nhn thc ca doanh nghip, cui cùng xây dng mô hình nghiên cu, thang đo,
kim đnh thang đo, kim đnh mô hình và xây dng hàm hi qui đ xác đnh mi quan
h gia các nhân t đn kt qu kinh doanh xut khu ca doanh nghip trong bi cnh

Vit Nam gia nhp WTO.
Chng 3: GII PHÁP CI THIN KT QU KINH DOANH XUT KHU
DOANH NGHIP VIT NAM GIAI ON GIA NHP WTO. Chng 3 tp trung
các ni dung: xác đnh c s, quan đim và mc tiêu đ xut gii pháp ci thin kt qu
kinh doanh xut khu ca doanh nghip Vit Nam giai đon gia nhp WTO. T các
cn c trên đ tài tp trung đ xut các gii pháp c th, toàn din, đng b xét trên 3
cp đ: gii pháp cho nhà nc, gii pháp cp doanh nghip và hip hi ngành hàng
trong h tr cho các doanh nghip kinh doanh và xut khu thi k gia nhp WTO.
Các gii pháp tp trung ci thin các yu t bên trong và bên ngoài ca doanh nghip
qua đó ci thin kt qu kinh doanh xut khu ca doanh nghip Vit Nam.




9
CHNG 1
C S LÝ THUYT
 ÁNH GIÁ TÁC NG CA GIA NHP WTO N KT QU
KINH DOANH XUT KHU CA DOANH NGHIP

1.1 Khái nim và vai trò ca xut khu
1.1.1 Khái nim xut khu
Xut khu nói riêng hay thng mi quc t nói chung đã ra đi cùng vi s xut
hin ca nhà nc. Theo các nhà kho c hc và các nhà nghiên cu v thng mi
quc t, xut khu xut hin khong 3.500 nm trc công nguyên [8]. T thi c đi,
thng nhân đã mang sn vt ca nc mình sang các nc, khu vc khác trao đi.
Theo Vin khoa hc xã hi Vit Nam: “Xut khu là bán hàng hóa, dch v  nc
ngoài”[95], trong khi đó T đin bách khoa toàn th m đnh ngha: “Xut khu là
mang hàng hóa ra nc ngoài đ bán”. Theo Lut thng mi Vit Nam, nm 2005:
“Xut khu hàng hóa là vic hàng hoá đc đa ra khi lãnh th Vit Nam hoc đa

vào khu vc đc bit nm trên lãnh th Vit Nam đc coi là khu vc hi quan riêng
theo quy đnh ca pháp lut”[38]
Trên c s các khái nim v xut khu, tác gi cho rng: Xut khu là hot đng
kinh t vì mc tiêu li nhun, trong đó vic t chc sn xut  mt nc nhng tiêu
dùng ti nc khác. Quá trình lu chuyn hàng hóa t nc ngi bán đn nc ngi
mua chu nh hng chi phi bi hành đng ca chính quyn các quc gia trên giác đ
to thun li hoc cn tr. Xut khu trên bình din quc gia là quan h kinh t gia
các quc gia. Vai trò ca nhà nc tác đng đn xut khu theo dòng thi gian tng lên
rõ rt, đc bit là thi k ra đi ca GATT và WTO.
1.1.2 Phân loi xut khu

10
1.1.2.1 Phân loi xut khu theo hình thái tn ti ca hàng hóa
Xut khu hàng hóa hu hình: xut khu hàng hóa tn ti di dng vt cht c th,
đây là hình thc xut khu c xa nht đng thi cng chim t trng ln t trc cho
đn nay. Hin nay, điu kin kinh t xã hi có nhng thay đi nht đnh, hình thc này
có xu hng tng chm. Lun án ch đ cp và nghiên cu hot đng xut khu hàng
hóa hu hình.
Xut khu hàng hóa vô hình: xut khu các loi hàng hóa không tn ti di hình
thái vt cht c th: các loi dch v, chuyn giao công ngh quc t,…, xut khu dch
v trong thng mi quc t đang nhanh chóng tng c v qui mô và phng thc. Vì
vy, vòng đàm phán Uruguay đã có hip đnh riêng đ điu chnh hot đng thng
mi dch v.
1.1.2.2 Phân loi xut khu da vào quan h gia ngi bán và ngi mua
Xut khu trc tip: trong đó ngi bán và ngi mua nc ngoài trc tip đàm
phán đ thng nht v vic mua bán.
Xut khu qua trung gian: ngi bán và ngi mua mua bán vi nhau qua ngi
trung gian có th là môi gii hoc đi lý. Thng mi quc t ngày nay tính chuyên
môn hóa cao, vì vy, mua bán qua trung gian gi vai trò rt quan trng.
1.1.2.3 Phân loi xut khu theo qun lý ca nhà nc

Xut khu t doanh: ngi bán t b vn, mua nguyên vt liu, máy móc, thit b
tin hành sn xut hàng hóa và bán cho ngi mua  nc ngoài.
Gia công xut khu: bên xut khu nhn nguyên liu, thit b t bên đt gia công,
tin hành sn xut và giao cho bên mua, thc cht đây là xut khu sc lao đng.
Xut khu ti ch: đi din ca bên xut khu  nc nhp khu s giao hàng cho
bên nhp khu và hàng hóa s không di chuyn ra khi biên gii ca các quc gia mua
bán.

11
Chuyn khu: là vic mua hàng t mt nc, vùng lãnh th đ bán sang mt nc,
vùng lãnh th khác mà không làm th tc nhp khu vào và không làm th tc xut
khu ra khi quc gia này.
Tm nhp, tái xut hàng hóa: là vic hàng hoá đc đa t nc ngoài hoc t các
khu vc đc bit nm trên lãnh th quc gia đc coi là khu vc hi quan riêng, có làm
th tc nhp khu vào và làm th tc xut khu chính hàng hoá đó ra khi mt quc
gia.
Xut khu biên mu (xut khu qua biên gii): các nc có biên gii đng b gn
nhau, giao dch c dân các bên biên gii gi là xut khu biên mu.
1.1.2.4 Phân loi xut khu theo phng tin s dng:
Xut khu thông thng: ch hot đng xut khu nh con ngi vn hiu trc đây.
Xut khu qua mng internet (ebay, amzon.com….): gn đây vi s phát trin ca
internet, ngày càng xut hin hình thc bán hàng nhng các hot đng h tr cho buôn
bán da ch yu vào các tính nng u vit ca internet, u đim to ln ca hình thc
bán hàng này vt tri so vi các hình thc buôn bán truyn thng, đc bit là giao
dch gia doanh nghip và ngi tiêu dùng.
1.1.2.5 Phân loi xut khu da vào ngành hàng xut khu
Xut khu trong ngành (thng mi ni b ngành): xut khu gia các nc ch yu
trao đi trong ngành, phc v cho nhu cu và thc tin thng mi quc t hin nay là
chuyên môn hóa sn xut mang tính toàn cu. T đó hình thành chui giá tr mang tính
toàn cu, trong đó mi quc gia ch tham gia mt hoc vài công đon trong chui giá

tr.
Xut khu ngoài ngành (thng mi liên ngành): vic mua bán gia các bên không
ph thuc vào ngành và phân công gia các nc.

12
Vi thc tin thng mi hin nay, đc bit là nhng nm 90 ca th k XX tr li
đây, xu hng chuyên môn hóa  các nc, các ngành rt sâu, điu đó làm tng mnh
thng mi ni b ngành song song vi tng trng ca thng mi liên ngành.
1.1.2.6 Phân loi xut khu cn c vào mc đ ch bin ca hàng hóa
Xut khu hàng s ch: xut khu hàng cha qua ch bin sâu, điu này hàm ngha
là hàm lng công ngh trong hàng hóa cha cao, phn ln các nc đang phát trin
xut khu hàng hóa s ch vi t trng cao.
Xut khu hàng tinh ch: xut khu các mt hàng  mc đ ch bin cao mà u th
đang thuc v các nc phát trin.
1.1.2.7 Phân loi xut khu theo nhóm ngành hàng
Xut khu nông sn: là xut khu các sn phm ca ngành nông nghip ch yu là
sn phm ca các nc nghèo, đang phát trin.
Xut khu khoáng sn: xut khu tài nguyên thiên nhiên, vì vy, hình thc này b
gii hn bi các điu kin ngun lc ca quc gia.
Xut khu hàng công nghip: đây là loi hàng hóa mà tc đ tng trng nhanh và
n đnh nht trong 3 lnh vc theo thng kê ca WTO.
1.1.3 Vai trò ca xut khu đi vi các quc gia và doanh nghip
1.1.3.1 Vai trò ca xut khu đi vi các quc gia
Xut khu có vai trò quan trng đi vi c các nc giàu và nghèo, xut khu là
nhân t quan trng đi vi s phát trin ca các quc gia [50]. iu này th hin  ch,
xut khu có vai trò to ln trong gii quyt các vn đ kinh t xã hi ca các quc gia.
Th nht, xut khu góp phn thúc đy tng trng kinh t quc gia: Vai trò
ca xut khu đi vi tng trng kinh t th hin thông qua hàm tng cu, theo đó
xut khu đi vi tng cu bao gm tác đng trc tip và gián tip ca xut khu đi

13
vi GDP vì xut khu là mt phn ca GDP; thông qua hiu ng s nhân cng nh mi
liên h xuôi và ngc. Xut khu còn liên quan đn tình hình thâm ht hoc thng d
ca cán cân thng mi.
Tng cu ca nn kinh t có th xác đnh nh sau:
Y = GDP = C + I + G + (X – M)
Vi Y là GDP, C là tiêu dùng t nhân, I là đu t, G là chi tiêu Chính ph, X là
xut khu và M là nhp khu.
T phng trình tng cu cho thy xut khu không nhng có tác đng trc tip
đn GDP mà còn tác đng dng đi vi tng trng GDP. Gia tng xut khu s gia
tng tng cu ca nn kinh t do đó làm tng trng kinh t. Ngoài ra, xut khu m
rng có ngha là dung lng ca th trng ln hn, nhiu hàng hóa đc sn xut ra,
tng tính cnh tranh ca nn kinh t. Thu nhp và vic làm đc to ra t khu vc xut
khu to ra tín hiu cho vic m rng sn xut ni đa. Tng trng xut khu còn làm
gia tng kh nng sn xut t đó m rng đng gii hn sn xut và do vy s gia
tng phúc li. Nhng phân tích trên cho thy tác đng trc tip ca xut khu đi vi
tng trng kinh t nh là mt b phn ca tng trng.
Th hai, xut khu to ngun vn ch yu cho nhp khu: Gia xut khu và
nhp khu có s quan h hu c vi nhau. Trong đó xut khu là tin đ đ to ngun
thu ngoi t phc v cho nhp khu. Trong điu kin nn kinh t  các nc còn lc
hu, công nghip hóa đt nc theo nhng bc đi thích hp là con đng tt yu đ
khc phc tình trng nghèo và chm phát trin.  công nghip hóa đt nc trong mt
thi gian ngn, đòi hi phi có s vn rt ln đ nhp khu máy móc thit b, công
ngh tiên tin. Ngun vn đ nhp khu có th đc hình thành và huy đng t nhiu
ngun nh: đu t nc ngoài, vay n, vin tr, thu t hat đng du lch, dch v thu
ngai t, xut khu sc lao đng,…Các ngun vn nh đu t nc ngoài, vay n và
vin tr,… tuy quan trng, nhng cng phi tr bng cách này hay cách khác  thi k