Giới thiệu về truyền thuyết Thánh Gióng và lễ hội làng Gióng

A. ĐẶT VẤN ĐỀ
“Tôi yêu chuyện cổ nước tôi
Vừa nhân hậu lại tuyệt vời sâu xa
Thương người rồi mới thương ta
Yêu nhau dù mấy cách xa cũng tìm”
Bản thân sinh ra tại một vùng quê nghèo của đất nước Việt Nam. Tôi lớn
lên được đắm mình trong thế giới truyện cổ tích, truyền thuyết và những lễ hội
của quê hương với một tuổi thơ đầy mộng mơ, vô tư hồn nhiên và trong sáng.
Những buổi chưa hè nắng oi đi chăn trâu, cắt cỏ, chân đất bắt chuôn chuồn.
Được lớn lên với lời du và những câu chuyện cổ của bà, của mẹ. Lúc nấu cơm,
quét nhà hay trước khi đi ngủ bà kể cho tôi “ truyện con cóc, nàng tiên, những
cô công chúa, hoàng tử, Lý Thông độc ác, cô Tấm thảo hiền, Sơn Tinh, Thủy
Tinh, An Dương Vương, truyền thuyết anh hùng Thánh Gióng dánh giặc cứu
nước….”. những chuyện cổ ấy luôn khắc sâu trong tôi, trải qua biết bao năm
tháng vẫn hông hề phai nhạt. Giờ tôi đã là một sinh viên Đại Học năm thứ hai
nhưng khi nhắc đến tôi lại bồi hồi xúc động, được trở về với hồi ức trẻ thơ. Qua
những câu truyện cổ ấy đã dạy tôi biết nắm lấy tay của người khác khi họ gặp
khó khăn, dành sự cảm thông với những người gặp bất hạnh, biết bao dung cho
lỗi lầm của người khác. Những câu truyện cổ âm thầm nhưng bền bỉ đã nuôi
nấng nẫng biết bao tâm hồn trẻ thơ biết căm ghét cái sấu, biết yêu thương con
người. Hơn nữa còm giúp ta biết yêu con người yêu, yêu quê hương đất nước.
Văn học dân gian Việt Nam có rất nhiều thể loại phong phú và đa dạng. Truyền
thuyết là một thể loại đặc sắc không thể thiếu trong văn học dân gian Việt Nam.
Truyền thuyết là những câu truyện kể về những nhân vật lịch sử, anh hùng được
nhào nặn thông qua trí tưởng tượng của nhân dân nhằm mục đích thể hiện mong
muốn, ước mơ của nhân dân những nhân vật này có sức mạnh phi thường để đại
diện cho sức mạnh, ý trí của cả dân tộc như: truyền thuyết Thánh Gióng
Truyền thuyết có mỗi quan hệ chặt chẽ với lễ hội, thể hiện sinh hoạt văn
hóa phong phú và đa dạng của nhân dân. Lễ hội lấy nội dung, cốt lõ từ truyền
thuyết, lấy nhân vật anh hùng trong lịch sử có công đánh giặc cứu nước để thờ
1

phụng, tưởng nhớ. Còn truyền thuyết nhờ có những lễ hội để giữ gìn và phát
triển trong lòng đời sống sinh hoạt văn hóa cộng đồng của nhân dân. Tôi được
trực tiếp tham gia nhiều lễ hội truyền thống của dân tộc, được cảm nhận được
không khí tưng bừng của những lễ hội. Trong đó lễ hội để lại trong tôi ấn tượng
sâu sắc nhất là hội Gióng gắn liền với truyền thuyết Thánh Gióng tại Đền Phù
Đổng, xã Phù Đổng, huyện Gia Lâm, Hà Nội. Để thấy về mỗi quan hệ chặt chẽ
giữa truyền thuyết và lễ hội thì truyền thuyết Thánh Gióng và lễ hội Gióng là
một đại diện tiêu biểu nhất mang những đặc điểm, phong phú về nội dung hoàn
chỉnh về hình thức là một lễ hội “ có một không hai ” trong lịch sử từ thời kỳ
đầu dựng nước của dân tộc.
B.GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ.
1. Giới thiệu về truyền thuyết Thánh Gióng và lễ hội làng Gióng.
1.1. Tóm tắt truyền thuyết Thánh Gióng.
Chuyện kể rằng: vào thời Vua Hùng Vương thứ 6, ở làng Gióng có hai vợ
chồng ông lão chăm làm ăn và có tiếng là phúc đức. Hai ông bà ao ước có một
đứa con. Một hôm bà ra đồng trông thấy một vết chân to quá, liền đặt bàn chân
mình lên ướm thử để xem thua kém bao nhiêu. Không ngờ về nhà bà thụ thai và
mười hai tháng sau sinh một thằng bé mặt mũi rất khôi ngô. Hai vợ chồng mừng
lắm. Nhưng lạ thay! Ðứa trẻ cho đến khi lên ba vẫn không biết nói, biết cười,
cũng chẳng biết đi, cứ đặt đâu thì nằm đấy. Bấy giờ có giặc Ân đến xâm phạm
bờ cõi nước ta. Thế giặc mạnh, nhà vua lo sợ. Bèn truyền cho sứ giả đi khắp nơi
tìm người tài giỏi cứu nước. Ðứa bé nghe tin, bỗng dưng cất tiếng nói: "Mẹ ra
mời sứ giả vào đây". Sứ giả vào, đứa bé bảo: "Ông về tâu vua sắm cho ta một
con ngựa sắt, một cái roi sắt và một tấm áo giáp sắt, ta sẽ phá tan lũ giặc này".
Sứ giả vừa kinh ngạc, vừa mừng rỡ, vội vàng về tâu vua. Nhà vua truyền cho thợ
ngày đêm làm gấp những vật dụng theo lời chú bé dặn.
Càng lạ hơn nữa, sau hôm gặp sứ giả, chú bé lớn nhanh như thổi. Cơm ăn
mấy cũng không no, áo vừa mặc xong đã căng đứt chỉ. Hai vợ chồng làm ra bao
nhiêu cũng không đủ nuôi con, thành thử phải chạy nhờ bà con, hàng xóm. Bà
2

con đều vui lòng gom góp gạo thóc nuôi chú bé, vì ai cũng mong chú giết giặc,
cứu nước.
Giặc đã đến chân núi Trâu. Thế nước rất nguy, người người hoảng hốt. Vừa
lúc đó, sứ giả đem ngựa sắt, roi sắt, áo giáp sắt đến. Chú bé vùng dậy, vươn vai
một cái bỗng biến thành một tráng sĩ mình cao hơn trượng, oai phong lẫm liệt.
Tráng sĩ bước lên vỗ vào mông ngựa. Ngựa hí dài mấy tiếng vang dội. Tráng sĩ
mặc áo giáp, cầm roi nhảy lên mình ngựa. Ngựa phun lửa, tráng sĩ thúc ngựa phi
thẳng đến nơi có giặc, đón đầu chúng đánh giết hết lớp này đến lớp khác, giặc
chết như rạ. Bỗng roi sắt gẫy. Tráng sĩ bèn nhổ những cụm tre cạnh đường quật
vào giặc. Giặc tan vỡ. Ðám tàn quân giẫm đạp nhau chạy trốn, tráng sĩ đuổi đến
chân núi Sóc Sơn. Ðến đấy, một người một ngựa, tráng sĩ lên đỉnh núi cởi giáp
sắt bỏ lại, rồi cả người lẫn ngựa từ từ bay lên trời. Để tưởng nhớ công ơn, nhà
vua phong Thánh Gióng là Phù Đổng Thiên Vương và lập đền thờ ngay ở quê
nhà. Hiện nay vẫn còn đền thờ ở làng Phù Ðổng, tục gọi là làng Gióng. Theo
truyền thống thì năm nào cũng vậy cữ đến tháng tư làng lại tổ chức mở hội rất to
và linh đình. Người ta kể rằng những bụi tre đằng ngà ở huyện Gia Bình vì ngựa
phun lửa bị cháy mới ngả mầu vàng óng như thế, còn những vết chân ngựa nay
thành những hồ ao liên tiếp. Người ta còn nói khi ngựa thét lửa, lửa đã thiêu
cháy một làng, cho nên làng đó về sau gọi là làng Cháy.
1.2. Thời gian, địa điểm diễn ra hội Gióng :
Lễ hội Gióng được diễn ra tại đền Gióng tại xã Phù Đổng, huyện Gia Lâm ,
thành phố Hà Nội. Hội bắt đầu từ ngày mồng 6/4 đến 12/4 (âm lịch). Trong
những ngày 6-8/4 dân làng tổ chức lễ rước cờ tới đền Mẫu, rước cơm chay lên
đền Thượng. Ngày chính hội (9/4) có lễ rước kiệu võng từ đền Mẫu lên đền
Thượng và tổ chức hội trận (diễn lại trận phá giặc Ân). Ngày mồng 10 làm lễ
duyệt quân tạ ơn Gióng. Ngày 11 lễ rửa khí giới. Ngày 12 lễ rước cờ báo tin
thắng trận với trời đất. Cuối cùng là lễ khao quân, đến đêm có hát chèo mừng
thắng trận. Lễ hội được cử hành trong một không gian rộng lớn dài khoảng 3km
3
gồm đền Thượng, đền Mẫu (thờ mẹ Gióng) và chùa Kiến Sơ. Thời gian diễn ra

lễ hội cũng là những đặc điểm làm cho hội Gióng phong phú, đa dạng nhiều sắc
mầu. Hội Gióng là một lễ hội truyền thống hằng năm được tổ chức ở nhiều nơi
để tưởng niệm và ca ngợi chiến công của người anh hùng trong truyền thuyết
Thánh Gióng. Các hội Gióng tiêu biểu ở Hà Nội như hội Gióng Phù Đổng được
tổ chức ở đền Phù Đổng, xã Phù Đổng, huyện Gia Lâm; hội Gióng Sóc Sơn xã
Phù Linh, huyện Sóc Sơn...
Cổng đề Gióng ( xã Phù Đổng, Gia Lâm, Hà Nội )
Lễ hội để tưởng nhớ công lao của người anh hùng Thánh Gióng không chỉ
làng Phù Đổng tổ chức hội Gióng mà nhiều địa phương khác thuộc Hà Nội cũng
tổ chức lễ hội suy tôn, tưởng nhớ công ơn của Thánh Gióng như: Chi Nam (Gia
Lâm), Xuân Đỉnh (Từ Liêm),Vệ Linh (Sóc Sơn). Làng Vệ Linh ở phía Bắc thủ
đô Hà Nội, tương truyền là nơi Gióng đã cùng ngựa về trời, có đền thờ Gióng và
được Nhà nước quân chủ tặng danh hiệu. Trong khu vực Đền Hùng (Phú Thọ)
có Đền Thượng, tức "Cửu trùng tiền điện" được dành để thờ Thánh Gióng.
Trong các lễ hội đó thì lễ hội diễn ra tại quê hương của Thánh Gióng là tâm
điểm, được coi là “ lễ hội có một không hai ”.
4
Hội Gióng Phù Đổng chính thống được tổ chức hằng năm vào hai ngày
mùng 8-9/4 (Âm lịch) tại xã Phù Đổng, huyện Gia Lâm, Hà Nội, nơi sinh ra
người anh hùng huyền thoại Phù Đổng Thiên Vương. Lễ hội làng Gióng được
cử hành trên không gian rộng lớn dài khoảng 3 km gồm đền Thượng, đền Mẫu
(thờ mẹ Gióng) và chùa Kiến Sơ, làng Phù Đổng (Gia Lâm, Hà Nội). Theo
truyền thuyết, sau khi đánh tan giặc Ân, Thánh Gióng bay về trời. Nơi ông hóa
chính là núi Sóc thuộc huyện Sóc Sơn, Hà Nội, nên hằng năm cứ ngày mồng 6
tháng giêng âm lịch, dân làng ở đây mở hội linh đình tại Khu di tích thờ Thánh
Gióng - Phù Đổng Thiên Vương.
Truyền thuyết “Thánh Gióng” là tác phẩm lớn đầu tiên về đề tài giữ nước
chống kẻ thù xâm lược, mở đầu cho dòng văn học yêu nước chống ngoại xâm.
Yếu tố thần thoại, truyền thuyết dân gian, lịch sử đã được nhào nặn lại theo quan
niệm và lý tưởng thẩm mỹ của nhân dân. Cái cốt lõi của lịch sử ở truyện Thánh

Gióng đã được lý tưởng hóa với tâm tình thiết tha của nhân dân gửi gắm vào đó
thông qua lễ hội để ghi tạc công ơn của người có công với đất nước. Qua sự tích
người anh hùng làng Phù Đổng, truyền thuyết Thánh Gióng đã phản ánh khá
toàn diện và khái quát, sinh động và cụ thể cuộc chiến đấu hào hùng chống giặc
Ân xâm lược trong thời kỳ Văn Lang. Đây là những trang sử chống xâm lược
đầu tiên của dân tộc ta được ghi vào truyền thuyết không chỉ mang ý nghĩa biểu
dương, ca ngợi mà còn tổng kết, lý giải nguyên nhân của chiến tranh và thắng
lợi. thông qua lễ hội Gióng càng làm cho nhân vật cũng như chiến công của vị
anh hùng Thánh Gióng lưu truyền rộng dãi ở dân gian. Lễ hội Gióng diễn ra trên
một khu vực rộng lớn xung quanh những vết tích còn lại của Thánh Gióng tại
quê hương. Cố Viên, tức vườn cũ nay ở giữa đồng thôn Đổng Viên, tương
truyền là vườn cà của mẹ Gióng, tại đây bà đã dẫm phải vết chân ông Đổng,
tảng đá có dấu chân thần cũng ở vườn này. Miếu Ban, thuộc thôn Phù Dực, tên
cũ là rừng Trại Nòn, là nơi Ngài được sinh ra, hiện tại sau toà miếu còn có một
ao nhỏ, giữa ao có gò nổi, trên gò có một bể con bằng đá tượng trưng cho bồn
tắm và một chiếc liềm bằng đá là dụng cụ cắt rốn người anh hùng. Đền Mẫu nơi
thờ mẹ Gióng, xây ở ngoài đê. Chùa Kiến Sơ nằm sát đền Thượng thờ cả Tam
giáo (Phật Thích Ca – Lão tử – Khổng tử) là nơi thửa nhỏ vua Lý Công Uẩn tu
hành. Và đặc là đền Thượng thờ Phù Đổng Thiên Vương là một phức hợp kiến
trúc, ngôi đền nằm sát chân đê bờ bắc sông Đuống được xây dựng từ đời Lý,
5
trong đền còn có nhiều câu đối, hoành phi và những đồ thờ tự có giá trị từ đời
Lê để lại. Từ mồng 1 tháng 3 đến mồng 5 tháng 4 âm lịch là thời gian chuẩn bị
lễ hội. Hội bắt đầu từ ngày mồng 6, trong những ngày này dân làng tổ chức lễ
rước cờ tới đền Mẫu, rước cơm chay (cơm cà) lên đền Thượng. Mồng 8 có lễ
rước nước từ đền Hạ về đền Thượng tượng trưng cho việc tôi luyện vũ khí trưóc
khi đánh giặc. Hội Gióng là lễ hội dân gian tưởng nhớ đến vị anh hùng Thánh
Gióng thời Hùng Vương thứ 6, sẽ được tổ chức từ ngày 14 đến 16-5 (ngày 7 đến
9-4 âm lịch) tại xã Phù Đổng, huyện Gia Lâm, Hà Nội, với quy mô lớn, hoành
tráng và sôi động. Lễ hội thu hút một lượng rất lơn người dân tham gia các màn

lễ hội như đánh cờ, đánh trống, chiêng, dâng hương, rước kiệu. Cùng với những
màn lễ hội truyền thống, trên không gian trải dài theo triền đê sông Đuống còn
có các hội hát tuồng, hát quan họ, hội thi "thôn nữ giỏi giang-duyên dáng", thi
đấu cầu lông, vật tự do và chọi gà. Hội Gióng, được tổ chức hàng năm tại làng
Gióng, một làng Việt cổ nay thuộc địa phận của bốn làng Phù Đổng, Phù Dực,
Đổng Viên, Đổng Xuyên của xã Phù Đổng, với những màn diễn xướng độc đáo
thể hiện tinh thần đoàn kết toàn dân, ý chí quật cường của dân tộc, tôn vinh vị
anh hùng dân tộc Thánh Gióng. Hàng năm lễ hội thu hút hàng vạn khách thập
phương tham dự, sinh hoạt văn hóa tinh thần của người dân phong phú đa dạng
với rất nhiếu truyền thống , văn hóa, lễ hội mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc.
2. Diễn trình lễ hội Gióng :
2.1. Quy mô của lễ hội
Hội Gióng là một trong những lễ hội lớn của cả nước, miêu tả lại toàn bộ
cuộc chiến đấu chống giặc ngoại xâm của cha ông ta (từ lúc chuẩn bị vũ khí, lực
lượng, lương thảo cho đến khi kết thúc trận đánh, tướng giặc bị bắt và được tha).
Hội Gióng được nhân dân địa phương lưu truyền từ đời này qua đời khác mà
không làm mất đi nét độc đáo. Lễ hội Gióng gắn liền với truyền thuyết Thánh
Gióng đánh tan giặc Ân xâm lược để cứu nước. Ðây là một lễ hội quy mô lớn,
hình thức tổ chức rất chặt chẽ, đa dạng về nội dung và phong phú về hình thức
thể hiện. Hình tượng người anh hùng làng Gióng là sự kết tinh và phát triển từ
người anh hùng bộ lạc, thị tộc thành người anh hùng của cả dân tộc. Hình tượng
và những chiến công đó đã được ghi lại trong truyền thuyết, trong đình đền, hơn
6