Thánh đường Hồi Giáo ở Ấn Độ

PHẦN MỞ ĐẦU
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Cũng như Ai Cập và Lưỡng Hà, Ấn Độ có một nền văn hoá lâu đời và
phát triển rực rỡ vào bậc nhất của thế giới. Ấn Độ là xứ sở của những khám phá
vĩ đại, là nơi cuốn hút những nhà khảo cổ học khắp thế giới.
Ấn Độ là mảnh đất màu mỡ để nuôi dưỡng những tôn giáo du nhập vào
nơi đây. Trong đó, Đạo Hồi đươc nhắc tới trước tiên bởi vì Đạo Hồi không chỉ
du nhập vào Ấn Độ mà nó còn dần trở thành quốc giáo của mảnh đất này.
Vì vậy ở Ấn Độ, những công trình kiến trúc Hồi Giáo xuất hiện với vẻ
đẹp lộng lẫy, nguy nga, tráng lệ và trường tồn với dòng chảy của thời gian cũng
như trong niềm tự hào của những tín đồ Đạo Hồi. Đặc biệt, bên ngoài vẻ đẹp
hoành tráng của kiến trúc, thánh đường Hồi Giáo còn ẩn chứa nhiều nét đẹp văn
hoá của người Hồi Giáo, đó cũng là những giá trị tinh thần cao quý nhất.
II. LỊCH SỬ VẤN ĐỀ:
Những tài liệu nghiên cứu về Thánh đường Hồi Giáo trên thế giới là rất
hiếm và khó tìm. Thường thì chỉ viết những đặc điểm chung để nói về một vấn
đề lớn hơn hay nói chung về nghệ thuật.
Trên thế giới vào năm 1993, nhà nghiên cứu người Mỹ, A.L.Basham đã
tổng hợp những nghiên cứu của ông và cho ra đời cuốn “The wonder that was
India”.
Ở Việt Nam, Nguyễn Tuấn Đắc đã có tác phẩm nói đến những Thánh
đường Hồi Giáo đó là tác phẩm: “Nghệ thuật ở Ấn Độ”.
Trong “bài giảng về văn hóa Ấn Độ” của Tiến sĩ: Đỗ Thu Hà cũng đã đặc
biệt nhấn mạnh về những Thánh đường Hồi Giáo.
Ở phạm vi nhỏ của bài báo cáo này, người viết chỉ muốn khai thác đề tài
từ cái nhìn nhỏ hơn của một sinh viên nghiên cứu về Ấn Độ.
III. MỤC ĐÍCH VÀ Ý NGHĨA CỦA ĐỀ TÀI
"Hợp tác giản đơn cũng có thể sinh ra những kết quả vĩ đại. Điều này có
thể lấy những công trình kiến trúc của Châu Á, người Ai Cập, người Axtơrakhan
3
cổ đại để chứng minh." Câu nói ấy của Các Mác đã khẳng định vị trí cũng như

tầm quan trọng của những công trình kiến trúc cổ và tài năng của con người cổ
đại khi xây dựng những công trình kiến trúc vĩ đại.
Những công trình kiến trúc cổ luôn có những ý nghĩa riêng và phản ánh
một thời đại, giai đoạn hay một triều đại lịch sử nào đó. Đồng thời chính những
công trình kiến trúc này là dấu ấn sâu đậm nhất về những thành tựu to lớn của
con người trong thế giới Cổ Đại hay Cận Đại.
Tìm hiểu về Thánh đường Hồi Giáo sẽ giúp chúng ta hiểu biết nhiều hơn
về nền văn minh Ấn Độ cổ đại, sự xuất hiện và phát triền của Hồi Giáo ở Ấn
Độ. Đồng thời qua kiến trúc và điêu khắc của Thánh đường Hồi Giáo chúng ta
cũng thấy được tài năng nghệ thuật của người dân Ấn Độ cổ đại.
IV. PHẠM VI VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
1. Phạm vi nghiên cứu
Trong đề tài này người viết muốn dựa trên những tài liệu về Thánh đường
Hồi Giáo ở Ấn Độ, những bài giảng về văn hoá- nghệ thuật Ấn Độ và những bài
báo của Tiến sĩ : Đỗ Thu Hà- giảng viên Đại học Quốc Gia Hà Nội. Đồng thời
dựa trên những đặc điểm lịch sử của Ấn Độ và của Đạo Hồi để thảo luận vài nét
về Thánh đường Hồi Giáo và giá trị to lớn của nó trong xã hội Cổ đại cũng như
trong xã hội Hiện đại.
2. Phương pháp nghiên cứu
Để nghiên cứu đề tài này người viết dựa vào một số phương pháp chủ yếu
sau:
1. Nghệ thuật kiến trúc của thánh đường Hồi Giáo trong nghệ thuật
kiến trúc Ấn Độ nói chung.
2. Đặc điểm kiến trúc Hồi Giáo từ những công trình kiến trúc hồi giáo
nổi tiếng ở Ấn Độ.
3. Kết hợp thống kê với tổng hợp để làm rõ vấn đề trong đề tài.
4. Sử dụng phương pháp so sánh đối chiếu qua cách cảm nhận riêng
của người viết để làm nổi bật hơn nữa vẻ đẹp kiến trúc thánh đường Hồi Giáo và
ý nghĩa của nó.
4

5. Gắn liền kiến trúc Thánh đường Hồi Giáo với đặc điểm của Đạo
Hồi để phân tích làm rõ đề tài.
PHẦN NỘI DUNG
I. GIỚI THIỆU CHUNG
1. Sơ lược về văn hóa Ấn Độ
Văn hoá Ấn Độ là một nền văn hoá lâu đời, vô cùng phong phú và đầy
tính chất sáng tạo. Đối với sự phát triển văn hoá của nhiều dân tộc Phương
Đông, văn hoá Ấn Độ gây ảnh hưởng lớn, đặc biệt là văn hoá ấn Độ với văn hoá
các nước Đông Nam Á, mối quan hệ hết sức mật thiết.
Những phản ánh từ nền văn minh này bắt đầu từ kinh Vê Đa, từ thiên
nhiên kỷ thứ II trước Công nguyên (có thể trước nữa) và không hề có một sự
gián đoạn naò đáng kể cho đến nay.
Đạo Hồi ở Ấn Độ cũng mang nét đặc biệt của tiểu lục địa này nên thường
được các nhà học giả Phương Tây gọi là “Đạo Hồi - Ấn Độ”.
Ấn Độ cổ đại là một mảnh đất màu mỡ cho tôn giáo và triết học phát
triển, tôn giáo và triết học gắn bó với nhau chặt chẽ làm nên tư duy độc đáo của
người Ấn Độ. Nói tới tư tưởng và văn hoá Ấn Độ, chúng ta nghĩ tới ngay những
công trình kiến trúc tuyệt vời, chúng ta nghĩ tới kinh Vê đa, kinh Upanisads, đặc
biệt là kinh Phật – những tác phẩm lớn lao trong lâu đài văn hoá của nhân loại.
Văn hoá, triết học và nghệ thuật của Ấn Độ đã phát triển rực rỡ và có những
cống hiến to lớn cho loài người.
Ấn Độ là đất nước có nhiều chủng tộc, nhiều ngôn ngữ khác nhau ( có tới
một nghìn sáu trăm năm mươi hai ngôn ngữ). Một đất nước có nhiều chủng tộc
như vậy ắt không thể tránh khỏi những mâu thuẫn về quyền lợi đất đai và chiến
lợi phẩm, sau những cuộc xung đột vũ trang với nhau, nhiều tiểu vương quốc đã
ra đời.
Kể từ thế kỷ thứ tư hoặc thứ năm trước Công nguyên, nền văn hoá Ấn Độ
bao gồm những tiêu chuẩn của cuộc sống con người được đa số mọi người trong
cư dân Ấn Độ chấp nhận hoặc ủng hộ.
5

2. Hồi giáo và quá trình du nhập vào Ấn Độ
2.1.Thời kỳ phân liệt và sự xâm nhập của những người theo Hồi Giáo
Sau khi Harsa chết, Ấn Độ bước vào một giai đoạn hỗn loạn.
Bhascaravarman- vốn là vua sứ Assam đã mở rộng quyền lực ra phía Tây, chiếm
một phần vùng Magadha. Trong vòng hai thế kỷ tiếp theo, hàng loạt các vương
triều như Pala, Phật Giáo đã lan toả đến Tây Tạng. Ấn Độ đã suy yếu khiến cho
nhà nước láng giềng càng thèm muốn, nhòm ngó. Năm 1001, quân Ấn Độ đã bại
trận trước Mácmút đã tấn công Ấn Độ tổng cộng 17 lần, chiếm dần các thành
phố của Ấn Độ. Vua Ấn Độ phải triều cống vị vua Hồi Giáo Mácmút nhưng vẫn
cố giữ nền độc lập của mình trong suốt 1 thế kỷ rưỡi. Sau đó, Ấn Độ bị chia nhỏ
thành các tiểu vương quốc do sự cát cứ của các thủ lĩnh địa phương.
Như vậy, đến cuối thời kỳ đôc lập của Ấn Độ, theo truyền thống Ấn Độ
giáo, toàn bộ Bắc Ấn đã bị chia cắt thành các vương triều cát cứ.
2.2.Vưong triều Hồi Giáo Delhi
Từ thời điểm thế kỷ XII cho đến thế kỷ thứ XVIII, bắc Ấn Độ chịu sự
xâm lược của những kẻ theo Hồi Giáo, nền văn minh cổ Ấn Độ đã hoàn toàn
chấm dứt.
Từ sau khi Cututđin lập ra vương triều Hồi Giáo Delhi năm 1206, Hồi
Giáo bắt đầu có ảnh hưởng lớn đến đời sống chính trị và văn hoá của Ấn Độ.
Trong hơn 300 năm tồn tại từ 1206 đến 1526. Vương triều Hồi Giáo Delhi chấm
dứt sự tồn tại sau khi bị quân Thành Cát Tư Hãn xâm lược.
Tồn tại trong khoảng thời gian không nhiều và bị sụp đổ theo dòng chảy
của lịch sử và nanh vuốt của những đạo quân xâm lược, thế nhưng vương triều
Hồi Giáo Delhi cũng để lại nhiều thành tựu rực rỡ về kiến trúc của Hồi Giáo vẫn
tồn tại đến ngày nay.
II. KIẾN TRÚC VÀ ĐIÊU KHẮC Ở ẤN ĐỘ
1. Kiến trúc và điêu khắc cổ điển Ấn Độ
Kiến trúc và điêu khắc cổ điển Ấn Độ thực sự là một thành tựu lớn trong
kho tàng vốn đã quá nhiều những thành tựu của nghệ thuật Ấn Độ.
6

Kiến trúc cổ điển Ấn Độ mang đầy sức sáng tạo và sống động, đây chính
là một biểu tượng hùng hồn của các mô hình xã hội trong lịch sử Ấn Độ. Bên
cạnh những cột đá chống đỡ cho những công trình, toàn bộ kiến trúc đem lại cho
chúng ta một bức hoạ in dấu đậm nét của thời đại đã qua.
Kiến trúc và điêu khắc Ấn Độ thường có chủ đề miêu tả các vấn đề tôn
giáo, huyền thoại văn học, vô cùng đa dạng và có nhiều thành tựu rực rỡ. Mối
quan hệ hiếm có trên đời này giữa con người, nghệ thuật và văn học đã tạo nên
những công trình đặc sắc mang âm điệu nhịp điệu đầy cảm hứng.
Nghệ thuật Ấn Độ Giáo và Đạo Phật cùng chia sẻ một loại biểu tượng
chung. Cả hai phong cách nghệ thuật dều biểu lộ niềm vui, vẻ đẹp và sự thanh
thản.
Ý tưởng trung tâm khá rõ ràng của nghệ thuật cổ điển Ấn Độ là cái đẹp, là
sự kế thừa của của tâm linh chứ không phải là vấn đề của cuộc sống hiện thực.
Sukraniti, một trong những chuyên luận nổi tiếng của Ấn Độ cổ đại đã đặt vấn
đề một cách cực kỳ rõ ràng rằng: “Trong khi tạo ra những hình ảnh của những
vị thần, các nghệ sĩ đã phụ thuộc hoàn toàn vào cái nhìn mang tính chất tâm linh
bên trong của minh mà không phụ thuộc vào chất liệu mà các giác quan của họ
có thể cảm thấy được”.
Cả chủ nghĩa tự nhiên lẫn chủ nghĩa hiện thực đều không phụ thuộc vào
chủ nghĩa biểu tượng cổ điển trong giá trị khi mô tả các vấn đề bằng tranh tượng
của nó. Cùng với sự đam mê mang tính chất tâm linh, người ta cũng cảm thấy
cảm xúc của tình yêu đối với cái đẹp và thiên nhiên.
Vào thời Gupta đã mở ra một chương mới các tác phẩm văn hoá. Dường
như có một sự kết tinh trong các tác phẩm văn chương, các mô hình đước tạo ra
để thờ phụng thần thánh.
Trong nghệ thuật của Ấn Độ, nằm dưới lý tưởng mang tính chất tôn giáo
là học thuyết về ba con đường dẫn đến sự giải thoát: Làm việc hay karma-
marga, chung thuỷ hay bhakti- marga và tri thức hay Jnana- marga.
Sự thú vị trong hoạt động xây dựng được biểu lộ qua các chủ đề điêu khắc
nữa, các bức chân dung của người hiến tế thật quá đa dạng. Cuộc sống thường

7
nhật tại các làng xã, cuộc sống xa hoa của những người quý tộc, sự giàu có của
các thương nhân cũng như ông hoàng bà chúa đều được miêu tả tỉ mỉ trong các
tác phẩm này.
Cả Bharhut và Snachi đều hiện diện trong một giai đoạn của sự tiến hoá
tôn giáo của đất nước Ấn Độ.
Những giai đoạn sau, chúng ta thấy được sự nhấn mạnh dần dần được
nâng lên từ “thông tục” lên “văn chương” qua những chủ đề như chuyện Jataka-
chuyện về cuộc đời Đức Phật.
Có mối quan hệ tốt đẹp giữa nghệ thuật kiến trúc, điêu khắc của Ấn Độ
với văn học. Sringara là chủ đề thống trị hàng đầu trong văn học và mô típ
míthuna khắc hoạ những đôi lứa yêu nhau say đắm, trình diễn Sringara dưới
dạng các tác phẩm điêu khắc.Mối quan hệ tương tác giữa điêu khắc và biểu diễn
nghệ thuật được phản ánh rất rõ ràng trong điêu khắc và kiến trúc vùng Chola.
Thiên nhiên và tình cảm con người đóng một vai trò vô cùng quan trọng
trong việc sáng tạo nghệ thuật . Những thay đổi theo mùa trong phong cảnh của
đất nước Ấn Độ đã làm rung động lòng người qua các vần thơ của Kalidasa
thường được kèm theo giai điệu huyền bí theo sự thay đổi của các mùa trong
năm.
Tóm lại, kiến trúc và điêu khắc Ấn Độ trong thời kỳ cổ điển đã tạo nên
câu chuyện của chính nó về con người, huyền thoại, tín ngưỡng, nguồn cảm
hứng và cả kiểu loại môi trường mà nó tìm kiếm để tạo nên bản sắc của chính
nó. Nhưng vẫn có một nhân tố chung rất mạnh mẽ thống trị nghệ thuật kiến trúc
và điêu khắc của Ấn Độ ở khắp mọi nơi: Sringara – cảm xúc về tình yêu.
2. Kiến trúc Hồi Giáo
Ấn Độ là mảnh đất phì nhiêu cho tôn giáo phát triển, Hồi Giáo đã du nhập
và bén rễ ở đất nước này. Nhiều công trình kiến trúc Hồi Giáo đã được xây dựng
và trở thành những tác phẩm nổi tiếng của con người Ấn Độ cổ đại. Trong đó
nổi bật lên là những công trình kiến trúc có tên gọi như : Taj Mahal, Jai-Pur,
Quytab Minah…

8