Phương hướng hạn chế tiêu cực từ sở hữu tư nhân trong nền kinh tế nước ta hiện nay

BQ GIAO DVC DA.O T~O

TRU********"'*

DE TAt NGHIEN cuu CAP CCI s(J
PHUONG HUONG H~N eHE TIEU eve
Tif
nuu Tu' NHAN TRONG NEN KINH TE
Nu'OC TA HIEN NAY
•

sa

-

,...,

MA SO:CS.2004.05
Chti Nhi~m ct@ tai : TS Nguy@n Thanh Vin
Thanh vi~n
: TS Nguy@n Van Chi~n

~

,

TP HO CHI MINH 06/2005
r·A·-··

..

~ L) CIAO Dt)C VA 8_~0 TAO
ThlJONG DH KINH TE TP.HCM

.

,.~r:I-:[l.J VIEN
.
.


Ml)CLVC
Trang

CHUONG 1 -L Y LUAN v:E sd Huu
1.1-SC1 htru.
1.1.1-Sd huu va chie'm huu.
1.1.2-Sd huu vira la quan h~ kinh te' vita la quan
h~ phap Iy
1.1.3-Do'i tu'<;fng ciia sd hii'u
1.1.4- Che' d<) sC1 huu
1.1.5-Cac lo~i hlnh sd huu
1.2-Vai tro ciia sd huu
1.2.1-Quan h~ sd hii'u la cd sd ciia quan h~ san xua't
1.2.2-Quan h~ sd huu quy dinh ban cha't che' d<) kinh
te'-xa h<)i
1.2.3-Sd huu ye'u t6 ti~n d~ md dttong cho h,tc ltt<;fng
san xua't pha t tri~n
1.3-SC1 huu ttl' nhan va vai tro ciia n6 trong lich sti'
1.3.1-Sd hii'u tttnhan

1.3.2-Vai tro ciia sd hii'u tu'nhan

?

A

6
6
6
1
10
13
16
19
19

20
22
25
25
28

~

CHUONG II- SO HUU Tu' NHAN TRONG NEN
KINH TE Nu'OC TA HieN NAY
2.1-D~c di~m ciia sC1 huu ttl' nhan trong n~n kinh te' nu'oc
ta hi~n nay
2.1.1-Tinh ta't ye'u ciia sd huu ttl' nhan trong n~n kinh
te' djnh httong XHCN

2.1.2-D~c di~m ciia sd hii'u ttl' nhan trong n~n kinh te'
nu'oc ta hi~n nay
2.2-M~t tfch cl,l'c ciia sd hii'u ttl' nhan
2.2.1-Sd huu tu' nhan cd sC1 ciia kinh t~ ttl' nhan

36
36
36
41
47
47


2.2.2-Kich thich hoan thi~n sC1 ht:ru nha m.tCJc
2.2.3-Sd hii'u tu' nhan cd sC1 ctia xa h<)i h6a sC1 hii'u
theo djnh hu'CJng XHCN
2.3-M~ttieu clfc ctia sC1 ht:ru tu' nhan
2.3.1-Sd ht:ru ca th~ ti~u chti cd sC1 ctia san xua't
nho trl tr~ bao thti
2.3.2-Sd ht:ru tu' nhan cd sd ctia tham nhfing
2.3.3-SC1 ht:ru tu' nhan ngu6n g6c ctia giai ca'p va
da'u tranh giai ca'p

CHUdNG III- PHUdNG HUONG H~N CHE TIEU
Cl)'C TtJ Sd HUU TU NHAN
3 .1-Cting c6 sC1 hii'u nha nu'CJc
3 .1.1-M 1.,1 c dich y nghia cti ng c6 sd hii'u nha nu'CJ c
3 .1.2-Phttdng hu'CJng cting c6 sC1 hii'u nha nu'CJc
3.2-Xa h<)i h6a sC1 hii'u ca th~ ti~u chti
3.2.1-Ml,lc dich y nghia

3.2.2-Chuy~n sC1 hii'u ca th~ sang sC1 hii'u cong ty
c6 phftn
3.3-Ch6ng tham nhfing
3.3.1-Ch6ng tham nhiing tit cting c6 sd hii'u nha
nu'CJc
3.3.2-Phu'dng huCJng ch6ng tham nhfing

'

A

?

TAl LIJ;!U THAM KHAO

48
51
54
54
58·
62

66
66
66
68
70
70
72
79

79
80

94


DANH MVC CHU VIET TAT

cuff VIET TAT.
Chu Nghla Xa H"i
Xa H()iChii Nghia
TttBan Chii Nghia
Chii N ghia Ttt Ban
L\l'C ltt<;fng san xudt
Quan h~ san xua't
Kinh te" xa h()i
Phttdng thU'c san xua't
Kinh te"_ttt nhan
Ttt ban ttt nhan
SC1 hii'u tu' nhan

CNXH
XHCN
TBCN
CNTB
LLSX
QHSX
KTXH
PTSX
KTTN

TBTN
SHTN


~

?

~

PHANMODAU
l ~Sll c4n thie't ciia d~ tai nghien cuu.
-

.

Quan h~ sd hfi'u Ia cd sd ctia quan h~ san xufft, sC1 hull qllye't djnh mvc
dich, tinh chfft cua san Xllfft xa hQi, qlly dinh ke't cffll giai cffp 'va dffu tranh
giai c!p vi v~y sd hull qllye't dinh che' d¢ kinh te'- xa h9i.
Che' d¢ sd hfi'll dinh huang XHCN (1 mtoc ta hi~n nay la che' d¢ sC1
hull da d~ng h6a, cac hinh thuc sC1 hull, dan xen t~o cd sd cho s1.f t6n t~i
khach qllan ctia cd cffll kinh te' nhi~ll thanh phffn, dinh huang XHCN .Trong
che' d¢ sC1 hii'll da d~ng h6a, sC1 hii'll tu' nhan, cd sd ctia cac hinh thuc kinh te'
ttt nhan dang ngay cahg mC1 r¢ng, phcit triSn, dong g6p vai tro khong nho
vao giai ph6ng ll!c luqng san xlla't thuc d~y tang truC1ng va phat triSn kinh te'
.,....xa h¢i. Nghien cull vi tri ,vai tro ctia sC1 huu tu' nhan trong che' d¢ sC1 hull
dinh huang XHCN, v~ch ra nhii'ng m~t tich c1.fc cftn v~n dl;1ng khai thac, m~t
tiell eve cffn h~n che'' khdc ph\}C la vi~c lam ca'p thie't. Trong d6 nhung va'n
d~ nhtt n~n tham nhfing ngay cang Ian r9ng, S\1' tri tr~, bao thu ctia nen san

xlla't nho ,s\1' phan h6a giffll ngheo,bfft blnh dAng trong thll nh~p rna cd sC1
. kinh te' cua n6 la sd hull tu' nhan dang d~t ra cffp bach hdn bao gio he't.
Nhung vffn n~n nay gay ra khong chi thi~t h~i v~ kinh te', lam ch~m nhip
d¢ tang truC1ng va phat triSn, rna con 1a va'n d~ cua chinh tri -xa h9i ,va'n d~
thanh b~i ctia phat triSn theo dinh huang XHCN C1 nu'oc ta. ·
Nghien cull sC1 hull tu' nhan, h~n che' m~t tiell c1.fc,phat hlly m~t tich
cl.fc la vi~c lam cffp thie't con (1

y nghia cua n6 d6i voi vi~c cling c6 va hoan


thic$n sC1 hii'u nha mtdc,hlnh thuc sC1 hii'u quy djnh _ban cha't cua che' d¢ sC1
hii'u djnh hudng XHCN.

2-Mvc dich va

nhi~m V\1

nghi@n cuu.

- V~ch ra nhii'ng mijt tieuc\(c til' sC1 hii'u tu'nhftn, anh huC1ng de'n phat tri~n
kinh te' -xa h¢i.
- E>~ ni phu'dng hu'dng d~ h~n che' tieu c\(c,tren cd sCi khoa hqc va th\(c
ti~n lam ro hu'ong di va dich de'n cua tung phu'dng hudng.

3-Do'i trt(lng va ph~m vi nghi@n cuu.
E>o'i tu'<1ng nghien cuu la· che' d() sC1 hii'u,trong d6 chu ye'u la cac hlnh
thll'c sd hii'u tu' nhan, sC1 hii'u nha nu'oc, hai hlnh thll'c sd hii'u cd ban h<1p
thanh che' d¢ sC1 hii'u da d~ng hi~n nay (1 nu'oc ta. E>~ tai nghien cau sC1 huu
voi vai tro cd sC1 cua n~n san xua't xa h()i, sC1 hii'u nhu' the' nao? t6n t~i khach

quan do trlnh d() cua l\(c lu'<1ng san xua't quy djnh, tuy nhien con ngu'oi c6
th€ chu d()ng nh~n thuc phat huy mijt tich C\l'C ,h~n che' mijt tieu C\(C cua
tung hlnh thuc sd hii'u,thuc dffy qua trlnh phat trien kinh te'-xa h¢i.

4-Tinh hinh nghi@n cuu d@ tai.
Cac nha kinh di~n cua chu nghia Mac-Le-nin khiing djnh: sC1 hii'u la
vft'n d~ Cd ban CUa ffiQi CUQC each m~ng xa h{)i ,s(1 hfi'u quye't djnh che' dQ
kinh te'- xa h()i .C6 nhi~u cong trlnh nghien cll'u v~ sC1 hfi'u,tir nhfi'ng cong
trlnh nghien cU'u phvc V\1 cho so~n thao B() Lu~t dan Sf!, cua Nu'oc C()ng
H6a X~CN Vi~t Nam; Lu~t da't dai ;Lu~t ban quy~n; dr! thao Lu~t phong
cho'ng tham nhung ..... E>e'n nhii'ng cong trlnh nghien cU'u lien quan de'n

sC1 hii'u, cua gidi khoa hQc nhu; "S(1 hii'u trong n~n kinh te' nhi~u thanh
2


ph~n (J Vi~t Nam hi~n nay" ciia Nguy~n E>lnh K.hang; "S(J htlu ttl nh~n va

kinh te' ttl nh~n trong nen kinh te' thj tntong.djnh htldng XHCN". Ciia GSTS Nguy~n thanh Tuyen; PGS-TS Nguy~n Qu6c Te'; TS Lttdng Minh
Cir;" Quan ly nha nude d6i vdi cac thanh ph~n kinh te' "ciia Lu~t stl Vo
Van Vi ; " Cac thanh ph~n kinh te' (J Vi~t Nam" ciia TS Tr~n Hoang Kim v
v ... C6 th€ n6i la ra't nhieu, tuy nhien chtla c6 cong trlnh nao, di s~u
nghien cuu sCJ htlu ttl nhan, nhung

m~t

tich clf.c va tieu cl!c ciia s(J htru ttl

nhan, dtta ra phtldng htldng ,phat buy m~t tich clf.c h~n che' m~t tieu clf.c.
Cac cong trlnh nghien CUu da cong b6 chi nghien CUu chii ye'u cac thanh

ph~n kinh te',vdi ca m~t tich clf.c va tieu clf.c, nhttng l~i khong di s~u vao

ban cha't va ngudn g6c ciia n6 tll' sCJ huu.
Be tai di tir ban cha't ciia s(J huu d€ v~ch ra m~t tieu clf.c va
phtldng httdng h~n che' tieu cl!c, ct.ia sCJ huu ttl nhan trong n€n kinh te' djnh
httdng XHCN (J nude ta h~~n nay.

5-Phudng phap nghien cuu.
E>€ tai ghien cuu sCJ htlu theo quan di€m ct.ia Chii nghia Mac -Lenin,
la'y phep duy v~t bi~n chung, lam n€n tang phttdng phap lu~n nghien cU'u.
~

~

~

Xem xet sCJ huu tlt nhan ca m~t tich clf.c va tieu clf.c trong m6i quan h~ tac
d9ng vira c6 tinh ph6 bie'n vira d~c thu ct.ia che' d9 sCJ hfi'u djnh htldng
XHCN, v~n d9ng bie'n d6i trong hoan canh CNXH thoai trao, moi trttong
. qu6c te' d~y bie'n d9ng ct.ia toan c~u h6a . V~n dl}ng cac phltdng phap th6ng
ke, ph~n tich t6ng h<;fp, ke't h<;fp lo gich vdi }ich sfr,n1t ra nhung ke't lu~n lam
ro

m\}C

dich nghien c11u CUa d€ tai .

3

6- Dong gop v@ khoa hQC va thllc ti@n ciia d@ tai.
FJ~ tai neu ra nhti'ng lu~n di~m m~i c6 y nghia·Iy lu~n va thvc tien:
~ Cung cCS

so hiru nha nu~c Ia vi«$c lam ca'p bach, du<;1c tie'n hanh tren cd sC1

thl!c hi«$n sC1 hfi'u nha nu~c v~ m~t kinh te', coi day la phudng hu~ng cd ban,
· da.t du<;1c d6ng thC1i hai mQc dich, vira thvc hi«$n sC1 hti'u nha nu~c, d~ khing
d!nh ban cha't cua che' d() sd hti'u, cung

c6 che' d() sd hti'u da

d~ng h6a trong

thdi ky quad(), vira qua d6 rna phat huy m~t tich eve h~n che'm~t tieu ctfc cua
sC1 hti'u tu' nhan.
- SC1 hti'u tl.t ban tu nhan(sC1 hti'u. cua chu doanh nghi«$p tll' nhan) la hlnh thuc

Sd hti'u

Cd

ban, d~ Xa h()i h6a Sd hti'u tu' nhan, ca th~ theo phl.tdng hu'~ng hlnh

thanh sd huu c6 phffn,thang qua phat tri~n cac cang ty c6 phffn nang nghi«$p,
tren cd sC1 "b6n nha ke't h<;fp ". Nha doanh nghi«$p bo v6n; Nha nang g6p ru()ng
da't ; Nha khoa hQc dffu tu' cha't xam; Nha nu'~c hfi tr<;f tai chinh va phap ly ..
.Trong d6 Nha doanh nghi~p-nguCJi khC1i xu'dng va quye't djnh thanh b~i, la
hudng di mdi du'a nang dan len san xua't ldn.
- Ch6ng tham nhiing dS -lanh m~nh h6a ch€ d() sC1 hii'u, thvc hi«$n tren cd sd

cai each che' d() phan ph6i , ch€ d() ti~n ludng dS cha'm dttt ngh!ch ly, ti~n
ludng khang du sCSng nhung, c6 chttc c6 quy~n thl vdn giffu len tir d6ng lu'dng
a'y va ch~y chttc, ch~y quy~n, ch~y bhng ca'p ,tham 6 lang phi;, gian l~n ... trd
thanh blnh thuC1ng, ph6 bie'n. Cai each che' d() phan ph6i dS can b(), dang
vien thoa man nhu cffu chinh dang, bhng chinh thu nh~p h<;fp phap cua mlnh
dung vdi kha nang dap ttng cua n~n kinh
cd sd hi«$n th\tc.

4

t€ Ia huetng ch6ng tham nhung c6


7·K.·It c~u ciia ct~ tai.
•.
·-_,,··-·. " · ' · ,

..

..

.

.

.

.

.

Ngoai ph~n mC1 diu, ke't lu~n,tai li~u tham khao, nc)i dung chinh ciia
d~ tai bao g6m 3 .chttdng :
.
"

.-.

Cbttcing I :· Ly lu~n v~ sd huu .
Chttdfig U : Sd hil'U ttt nhan trong kinh te' m.tdc ta hi~n nay.
Chttdng III: Phttdng httdng h~n che' m~ t tieu crfc tir sd hil'U ttt nhan.

5


CHUONGI

L

vLU!N v:E sCJ Bf1u ·

1.1- sa hilu.
1.1.1- Sit huu va chie'm hii'u
" SC1 hi.i'u la quan h~ giua ngu'oi va ngu'oi trong vi~c chie'm huu ttt li~u
san xua't Va CUa cai V~t chft't du'~C t~O ra nho tu' li~u san xufft ft'y"[36, tr
381].

Kh~H ni~m

nay phan anh cd ban ph~m tru sC1 huu Tuy nhien ph~m tru

sC1 hii'u da d~ng va phuc t~ p hdn nhi~u. SC1 huu la hlnh thai xa h()i cU. a chie'm
huu. con . , chie'm huu la sl! chinh phvc thie~ nhien - chie'm do~t tir thien
nhien nhtrng cua cai v~t cha't c~n thie't cho Sl! tdn t~i cua mlnh. Chie'm hi.i'u
Ia ho~t d()ng tl! nhien, ta't ye'u vinh vi~n cua con ngttoi, con ngttoi khai pha,

chinh phvc thien nhien voi kha nang va trinh d() ngay cang cao hdn. Chie'm
huu phan anh quan h~ giua con ngu'oi va thien nhien, chie'm huu la ph~m
tru kinh te' khach quan ta't ye'u vinh vi~n.
SC1 huu la Sl! bi€u hi~n v~ m~t xa h()i cua chie'm huu,n6 cfing la ph~m
tru kinh te' khach quan gi6ng nhu' chie'm hi.i'u, tuy nhien la quan h~ xa h()i,
n()i dung cua sC1 huu thay ddi tuy thu()c nhung di~u ki~I1 kinh te' xa h()i sinh
ra n6. M5i thoi d~i, m6i xa h()i, con ngttoi c6 phttdng thuc va trlnh d() chie'm
huu khac nhau, trlnh d() chie'm huu cua cai v~t cha't la di~u ki~n

cd ban

quye't djnh sC1 huu nhu' the' nao. Vl v~y' cd sCJ kinh te' cua sC1 huu nhm trong
slf chie'm hii'u the' gioi tl! nhien, sC1 hii'u la ph~m tru kinh te' giin voi san xua't
xa h()i voi nhung thoi d~i, ljch sti' kinh te' nha't djnh.

6


Tgm lai: S<} hil'u Ia quan he$ xa h()i giua nguC1i v(ji nguC1i,trong chinh
phl).C thien nhien, s<} hfi'u do trlnh dQ chinh phl).C thien nhien - trlnh dQ san
xua't qui djnh.
Sl;t phan bic$t chie'm hii'u va s<1 hii'u cho ta y nghia thl).'c tien, trong t6

chtlc va quan ly n~n kinh te' hang h6a theo djnh huong XHCN : Ia ph~m trU

kinh te' khach quan, chie'm hii'u cda ciii v~t cha't thu()c ll).'c 111<;1ng san xua't,
ll).'c lu<;Jng san xua't luan v~n d()ng bie'n d6i keo theo S\f bie'n d6i cda s<} hii'u
Ia hlnh thai xa h()i cda n6. S<} hii'u Ia m~t xa h()i ctia san xua't, Ia quan he$
san xua't xa h()i do ll).'c lu<;Jng san xua't qui djnh khach quan ,v~ tlnh cha't va
trlnh d(). Vl v~y mqi va'n d~ lien quan de'n quan he$ sa hil'u phai du<;Jc xem
xet va xit ly tren cd s<} quy lu~t quan he$ san xua't phai phu h<;Jp v(jitlnh cha't
. va trinh dQ ctia l\fc 111<;1ng san xua't.

1.1.2 - Sd hun vua Ia quan h~ kinh te' vua Ia quan h~ phap ly
sa hii'u Ia quan he$ kinh te' dien ra trong san xua't, sa hii'u t6n t~i thang
qua quan he$ t6 chuc, quan ly san xua't va phan ph6i san ph~m xa h()i, chju
S\f chi ph6i ctia ll).'c llJ<;fng san xu{t. Sa hfi'u bi~U hic$n Ia he$ th6ng quan he$

, phtlc t~p, tlnh cha't phtlc t~p ctia quan he$ sa hii'u th~ hic$n a ch6, Ia ph~m tru
kinh te' khach quan nhu'ng sa hii'u nhu' the' nao l~i mang tlnh ljch sit. S<} hil'u
v~n d()ng, bie'n dGi vll'a Ia di~u kic$n, vll'a Ia ke't qua ctia san xua't xa h()i

,vita phl). thu()c vll'a d()c l~p voi san xua't xa h()i.
La di~u kic$n ctia san xua't xa h()i s<} hii'u, phan anh S\1' th6ng nha't bic$n
chung giii'a m~t kinh te' va m~t phap ly ctia n6. Quan he$ s<} hii'u v~ ~~t kinh

7


te'·la slf. thlf.c hi~n l<;fi ich kinh te' ciia chii sd hii'u, n6 t6n t~i va th8 hi~n
thong qua quan h~

t6 chU'c, quan ly va phan phO'i ciia cai xa h<)i. Tuy nhien,

chii sd hii'u chi c6 th8 thlf.c hi~n duqc lqi ich kinh te' ciia mlnh trong qua trlnh

tai san xu!t xa hQi m<)t each ro rang, cong khai, khi quan h~ sd hii'u v~ m~t
phap ly dltqc xac l~p. Quan

h~

phap ly ciia sd hii'u xac dinh trong san xua't

xa h<)i: Ai c6 quy~n chie'm hii'u,(ca nhan hay xa h<)i chie'm gill' tu li~u san
xu!t? ) chi phO'i, sii' dl;lng? Ai hudng lqi? ... San xua't ciia con ngu(Ji la san
xua't xa h<)i, vl v~y khong c6 nhung quan h~ xa h<)i nha't dinh mang tinh
phap ly san xua't xa h<)i kh6 c6 the tie'n hanh duqc. X~ h<)i cang phat tri~n,
phan cong lao d{)ng ngay cang cao, quan h~ san xua't cang phli'c t~p thl quan
h~ phap ly ciia sd huu cang phai hoan thi~n d8 quan h~ kinh te' ciia sd hii'u

phat huy tac dl;lng. Tuy nhien khi m~t kinh te' ciia sd huu khong du<;fc thlf.c
hi~n thl m~t phap ly ciia sd huu trd thanh vo nghia (ciia cong, t~p th8 trd

thanh vo ·chii). Slf. thO'ng nha't bi~n chli'ng giua m~t kinh te'·va m~t phap ly
ciia sd huu the hi~n d slf. thanh cong ciia chie'm huu- slf. phat tri6n san xua't
xa h<)i. Nhu v~y giua m~t kinh te' va m~t phap ly doi hoi quan h~ thO'ng
nha't, m~t nay lam di~u ki~n cho m~t kia.... Trong thlf.c ti8n hai m~t ciia quan
h~ sd huu c6 th€ khong thO'ng nha't ho~c tach rCJi, nhttng v~ ban cha't sf!

tho'ng nha't luon la doi hoi khach quan, ciia n~n san xua't xa h<)i. Slf. tho'ng
nha't giua m~t kinh te' va m~t phap ly ciia sd huu khong di8n ra trong sf! v~n
d<)ng don gian m<)t chi~u rna thong qua nhung xung d<)t, nhung va ch~m
nha't djnh d nhung g6c dQ khac nhau, bi€u hi~n d nhung thang tr~m ciia san
xua't xa h{)i di8n ra khong khong ngll'ng. Nguyen ilhan ciia va'n d~ nay la d

8

chd, quan h~ kinh te" v~n d()ng bie"n ddi khong ngll'ng, con quan h~ phap ly
thtt<1ng dn djnh hdn, do d6 ·m~t- phap ly c6 th~ I6i th<1i hay vtt<;ft qua yeu cdu
ciia m~t kinh te", se ciin trolam cho kinh te" bj klm ham, kh6 phat tri~n. ho~t
it nha't cling k:hong th~ v~n h~nh m9t each cong khai va hi~u quit
La ke"t qua ciia san xua't xa hQi, Sl! bie"n ddi ciia

so huu ph\} thUQC Sl!

bie"n ddi ciia san xua't xa h9i v~ ca tinh cha't, quy mo va trlnh dQ. Trong d6
trlnh d() ciia ll!c ltt<;fng san xua't quye"t djnh khach quan do'i voi quan h~

so

huu. Khi ll!C ht<;fng san XUfft thay ddi, SOffi hay ffiUQn quan h~ san xua't cling
se bie"n dc5i cho phu h<;fp voi n6.
T6m lai: La quan h~ giua ngttcfi va ngtt<1i trong qua trlnh san xua't sa
hiru th~ hi~n a n(}i dung phap ly Va Sl! thl!C hi~n kinh te" thong qua qua trlnh
tai san xua't xa h9i. M~t kinh te" va m~t phap ly ciia sa hiru trong Sl! tac
d9ng qua l~i. t~o thanh h~ tho'ng quail h~ sa hii'u vira Ia di~u ki~n vll'a Ia ke"t
qua ciia san xua't. sa huu Ia ph~m tru kinh te" thUQC quan h~ san xua't, sa
huu Ia quan h~ h~t nhan ciia quan h~ san xua't, n6 quye"t djnh n9i dung, tinh
cha't ciia quan h~ tc5 chuc quan ly, quan h~ phan pho'i ciia ciii, quye"t djnh
lo~i hlnh quan h~ san xua't.

Yng~a th\l'c ti~n :

* sa hil'u Ia

-.

di~u ki~n ciia san xua't, d~ phat tri~n san xua't phai giai

quye"t to't mo'i quan h~ giua m~t kinh te" va m~t phap ly ciia sa hiru . E>i~u
nay doi hoi phai th11<1ng xuyen di~u chinh m~t phap ly cho phu h<;fp voi m~t
kinh te" d~ sa hiru phat huy tac dvng.

9


* Quan h~ s(1 hii'u t6n t~i trong cac khau ciia tai san xua't xa hQi trong
t6 chtl'c quan ly san xua't va phan pho'i ciia ciii xa hQi. St! xung dQt gifi'a hai
mijt ciia s(1 hii'u th~ hi~n (1 nhi8u khau, nhi8u mijt, (1 nhi8u ca'p dQ khac
nhau. Di8u nay doi hoi phai nh~n thuc dung mau thu~n (1 tll'ng khau, tU'ng
mijt de di~u chinh mQt each hi~u qua, phai Ia'y k~t qua ciia kinh doanh, Ia'y
Slf phat tri~n cua san xu(t xa hQi theo nhfi'ng m\}C tieu djnh hu'(jng nh(t djnh
lam thu'oc do srf di8u chinh cac quan h~ phap ly v8 s?1 huu.

* M~t phap ly c6 th€ thuc d~y hay klm ham mijt kinh te', vl v~y khi
thie't l~p m~t phap ly d€ t~o l~p, xay dt!ng quan h~ s(1 hfi'u cho xa hQi m(ji
phai th~n trQng, tU'ng bttoc d€ tranh phan tac d\}ng, lam meo m6 quan h~ s?1
hii'u.

1.1.3- Do'i tti(lng ctia sd hilu
1.1.3.1-Do'i ht(lng ctia sd hilu
Ttt li~u san xua't Ia ·cai quan trQng nha't quye't djnh vi~c t~o ra ciia cai
v~t cha't, cho slf t6n t~i va phat tri€n ciia xa hQi, do d6 do'i tttqng ciia s?1

hfi'u Ia ttt li~u san xua't . San xua't xa hQi khong ngll'ng v~n dQng bie'n d6i,

cac ye'u to' quye't djnh san xua't xa hQi cilng thttC1ng xuyen thay ddi; vl v~y
do'i tttqng ciia s(1 hfi'u, cac ttt li~u san xua't cilng thay ddi.
Trong xa hQi nguyen thiiy, con ngu'C1i chu'a tr?1 thanh ca th€ dQc l~p,
con ~~ thUQC VaO thien nhien, phai dung sU'c m~nh t~p th€ d€ tfin t~i, dQ'i
tu'qng s?1 hfi'u Ia ta't ca di8u ki~n ciia san xua't, ngoai con ngu'C1i.

10


Trong xa h()i no le: l\}'c lu'qng san xua't hang dffu la nguoi lao d()ng do'i
tu'qng sC1 hii'u la con ngttoi - ngu'oi no

1~.

Trong xa h()i phong kie'n, srf tie'n be) ctia san xua't da xac l~p dja vj ctia
nguoi lao d()ng, nguoi no 1~ duqc giai ph6ng khoi vai tro v~ t sCI hii'u, do'i
tu'qng sC1 hii'u la da't dai.
Trong xa h9i ttt ban, d~c trU'ng ctia do'i tttqng sC1 hii'u la sCI hii'u gia trj,
cac do'i _!u'<;fng sCI htru da duqc ti8n t~ h6a. Ti8n t~ h6a cac do'i tu'<;1i1g SCf hii'u
la srf tie'n b9 ctia ljch stl, de'n giai do~n d()c quy8n sCI hii'u ttt ban tai chinh c6
vai tro bao quat kho'ng che' toan xa h9i tu' ban, tuy nhien d~ th\}'c hi~n kinh
te' vftn cffn thie't phai chuy~n h6a ti8n t~ thanh cac di8u ki~n v~ t cha't ctia
san xua't, thanh tl.i' li~u san xua't.
Ngay nay khoa hQc,cong

ngh~ hi~n d~i

tac d()ng

m~nh

me lam thay

d6i vai tro cac ye'u to' ctia san xua't xa h()i. Tri tu~ ctia con ngu'oi d6ng vai
tro ngay cang lon va dang trCI thanh nhan to' quan trQng hang dffu ctia san
xua't xa h()i lam xua't hi~n do'i tu'qng sCI huu moi, sCI hii'u tri tu~.
Tri tu~ la s\}' hi~u bie't n6i chung la tri thuc ctia con ngu'oi d~t duqc
trong chinh phl}C va chie'm linh thien nhien. Tri tu~ la do'i tu'qng ctia SCf hii'u, '
khong phai mQi srf hi~u bie't n6i chung, rna chi la nhung thong tin d~c bi~t
quan trQng cho qua trlnh san xua't ra ctia cai v~t cha't. Nhung tli6ng tin dttqc
rna h6a thanh do't tuqng sCI huu cong nghi~p da dang ky Cl cac cd quan bao
h(), quo'c gia va quo'c te' duoi d~ng phat minh, sang che', giai phap cong
ngh~, hlnh d~ng, mau rna san ph~m.... Nhii'ng thong tin nay c6 chti sCI hii'u,

11


chii qmln ly kinh doanh, dti~c nha nude bao h() v~ mij.t phap ly va c6 he$
th6ng l~i ich d~ tht/C hic$n cac quy~n cho quan he$ sCI hii'u nay.
Dij.c 'di~m ctia sCI hftu tri tuc$: gi6ng.vdi sCI hilu v~t ch~t c6 chu sCI hilu,
chu quan ly kinh doanh, nha nude bao h() v~ mij.t phap ly, c6 he$ th6ng I~i
ich d~ th\fc hic$n quy~n sCI him.

SCI him tri tuc$ ngay cang trCilen quan trQng. nhttng khong thay the' cac
d6i tti~ng sCI hilu khac, bdi tri thuc ne'u khong c6 tti lic$u san xu~t se khong
th~ chuy~n h6a thanh cua cai cai v~t cha't dti~c. Trong th\fc te' tri thll'c bie'n

thanh hang h6a va ngtiCJi ta coi b~t ell' tri thll'c nao, mua ban dti~c d~u Ia d6i
tti~ng

cua sCI him.

1.1.3.2- M6i quan h~ giila cac d6i tl.icjng sll hilu
Cac d6i tu~ng sCI hilu c6 m6i quan he$ tac d()ng qua h;ti, lam di~u kic$n
ti~n d~ cho nhau trong S\1' v~n d<)ng cua tai san xu~t xa h()i. Trong S\1' v~n

d()ng nay cac d6i tu~ng v~n d()ng bie'n ddi khong tach rCJi nhau. SCI huu

tu

lic$u san xua't chi dtt~c th\l'c hic$n khi n6 ke't h~p voi sCI hii'u sll'c lao d()ng va
nglt~c l~i,

sCI hii'u tri tuc$ chi

dti~c

th\l'c hic$n thong qua sCI hii'u

tu lic$u

san

xu~t va sll'c lao d()ng, thong qua qua trlnh v~n d<)ng ctia san xu~t xa h()i.

Trong cac d6i tu~ng cua sCI hilu, sCI hii'u t11lic$u san xu~t Ia di~u kic$n
tien quye't d~ lam chii nhfi'ng d6i tti~ng sCI hii'u khac nhu sCI hii'u sue lao
d()ng ca v~ co bAp va tri tuc$, sCI huu cua cai v~t ch~t, nhung ke't qua cua
?

,.(

san xuat. ..

12


Sd hii'u tu li~u san xua't va trf tu~ Ia

d~c tntng ban cha't ctia n~n kinh te'

hi~n d~i Ia c~H chfnh ye'u t~o nen S\1' phat tri~n, tuy nhien khong lo~i trir rna

van C~n thie't.S\1' b6 sung h6 trQ ctia cac do'i tltqng sd hfi'u khac.

1.1.4 - Cht dO siJ hfi'u
1.1.4.1- Khai ni~m chl d() siJ hii'u
Che' dQ sd hii'u Ia h~ tho'ng quan h~ phap lu~t ctia m()t xa h()i xac djnh
lo~i hlnh sd hii'u ph6 bie'n, tho'ng trj trong xa hQi, n6 phan anh va quy djnh

ban cha't kinh te'-xa h()i ctia rnQt xa h()i nha't djnh. [ lO,tr 325]
C~n htu

y ding che' dQ sd hfi'u dtt<;fc xac djnh bdng h~ tho'ng phap lu~t

ctia m()t xa h()i, nhung cai ·din ban quy djnh che' dQ sCJ hil'u l~i Ia nhii'ng
quan h~ kinh te' do 1\l'C ltt<;fng san XUfft quy djnh , h<;fp thanh he$ tho'ng quan
he$ phap lu~t nhu cac b() lu~t. (BQ lu~t dan S\1'; Lu~t dfft dai; Lu~t ban
.quy€n...) Cac van ban duoi lu~t (Phap lc$nh; Nghj djnh...)
H~ tho'ng quan he$ phap lu~t c6 vai tro xac l~p va di~u chinh cac quan

he$ v€ sd ·huu theo nhii'ng qui djnh qu6c gia. He$ di~u chinh nay mang tfnh
cttong bll'c, du<;fc bao dam bdng bQ may quy€n ll!c t6 chll'c ch~t che.
H~ tho'ng quan he$ phap lu~t va b() may hanh phap mang tfnh giai ca'p

sau s3:c. Giai ca'p tho'ng trj xa h()i, sii' dvng phap lu~t d€ cting co' bao v~ dja
vj sC1 hii'u ctia mlnh trttoc cac giai ca'p khac. Trong ljch sti' chi c6 giai ca'p vo
san lanh d~o xa h()i bdng chfnh quy€n vo san va d()i tien phong ctia n6 Ia
Dang c()ng san, sC1 hil'u th€ hi~n trong phap lu~t moi d~i di~n cho quy~n l<;fi
cua toan th€ nhan dan lao d()ng.

13


1.1.4.2 .. NOi dung cua che' d() sd hilu
Nc?i dung cd ban ciia che" de? so huu la he$ tho'ng cac quy~n, chii th€ so
huu va quy~n.ciia chii th€ sl1 huu.
V~ cac quy~n: Bao trum la quy~n so him , quy~n so him h;li bao g6m

ba quy~n:
- Quy~n chi~m huu ( khac v6i chi~m huu o: 1.1 )
- Quy~n slY dvng
- Quy~n djnh do~ t
E>i~u 173 Be? lu~t dan slf nude Cong Hoa Xa H9i Chii Nghia Vic$t Nam ban

hanh ngay 9/1111995 ghi: "Quy~n so huu bao g6m quy~n chi~m huu, quy~n
sti' dvng va quy~n djnh do~t tai san ciia chii so huu theo quy djnh ciia phap
lu~t''.[3,

tr 86]

* N()i dung ciia quy~n so huu:
- Quy~n chi~m huu: Quy6n chi~m huu la quy6n ciia chii so huu tl!
mlnh quan ly, nAm giu tai san thu<)c so him ciia mlnh. Nguoi khong phai
chu so hii'il ciing c6 quy~n chi~in giu tai san trong truong h<;Jp du<;~c chii so
huu chuy€n giao, iiy quy6n thay m~t h<;Jp phap ho~c do phap lu~t qui djnh.[

3, tr 92]
- Quy~n siY dvng: Quy6n slY dvng la quy~n ciia chii sC1 huu, khai thac
cong dvng, hu'C1ng boa l<;Ji, l<;Ji tltc tl! tai san. Ngu'oi khong phai chu sC1 huu

14


ding c6 quy~n· sll' dvng tai san trong cac tntCJng hchuyen giao quy~n sll' dvng, ho~c do phap lu~t qui djnh.[ 3, tr 96]
- Quy~n djnh do~t: Quy~n djnh do~t Ia quy~n ciia chii s(1 hiru trong·
vi~c chuy~n giao quy~n sC1 huu ciia mlnh cho ngttCJi khac nhtt:· ban, cho

thue, the' cha'p... ho~c tir bo tai san d6.[ 3, tr 97 ]

* M6i quan
Quy~n

h~ giil'a cac quy~n

sC1 hil'u bao gdm ba quy~n, ba quy~n c6 m6i quan h~ vdi nhau

trong Sl/ h<;fp thanh quy~n sCf hiru. M(>t m~t khac m6i quy~n l~i phan anh
m(>t quan h~ trt!c tie'p vdi quy~n sC1 hil'u. Trong nhil'ng quan h~ nay dang chu

y Ia quy~n sii' dvng, quy~n sit dvng vira th6ng nha't vira phan cl!c vdi quy~n

sC1 hil'u. Trong
quy~n

n~n san xua't nho voi cac che' d(> ttt hii'u quy~n

sit dvng Ia th6ng nha't, tuy nhien trong quan

sC1 hii'u voi

h~ dja to quy~n

sC1 huu

tach rCJi quy~n sit dvng. Trong kinh te' TBCN st! phan cl!c ngay cang gia
tang va trC1 thanh phd bie'n voi nhi~u hlnh thll'c da d~ng: Lien doanh, khoan,
cho thue, hun v6n, cong ty c6 phan.... Di~u nay mC1 ra xu the' moi, m(>t chii
the dau ttt nhi~u doanh nghit$p, nhi~u linh Vl/C. M(>t doanh nghi~p, m(>t dja
phu'dng gqi v6n tir nhi~u ngu'CJi, nhi~u ndi lqlac nhau, t~o thanh s~ lien ke't
lqi fch, m(>t doi hoi khach quan ciia ca chii th~ quan ly kinh doanh va chii
the sC1 hil'u, c6 th~ coi day la-budc phat tri~n ciia phan cong lao d(>ng vdi
trlnh d(> xa h(>i h6a ngay nay da d~t tdi ph~m vi qu6c te'.
N ghien cll'u chia tach quy~n sC1 hil'u ya quy~n sll' dvng c6 y nghia tich
Cl/C v~ ly lu~n va thl/C ti8n trong dGi mdi va pha t tri~n kinh te' (1 nude ta:

15


- T~o co sd ly lu~n cho phat tri€n kinh te' thi tntong dinh httong XHCN.

.

.

- Mo ra nhi~u giai phap moi cho vi~c xii' ly sd hii'u nha nude trong d6i
moi kinh te' nha nude v~ mQi m~t.

* v~ chu th€ sd hii'u:
Chu th~ so hii'u la cac ca nhan, cac phap nhan, cac chu th€ khac (cac
t6 chuc ch1nh tri, xa h<)i. ..) c6 du ha quy~n la quy~n chie'm hii'u, quy~n sii'
dl;lng va quy~n dinh do~t.
v~ quy~n cua chu sd hii'u di~u 175 BQ lu~t dan S\1' quy dinh nhu' sau:

11 Quy~n sd hii'u cua ca nhan, phap nhan va cac chu th€ khac du'qc
phap

lu~t

cong nh~n va hfw

v~.

2/ Khong ai c6 th€ hi h~n che', hi tude do~t trai phap lu~t quy~n sd

hii'u do'i voi tai san cua mlnh. Chu sd hii'u c6 quy~n tlf hao vt$, ngan ngira
ha"t ky ngu'oi nao c6 hanh vi xam ph~m quy~n sd huu cua mlnh, truy tlm,
doi l~i tai san hi ngttoi khac chie'm hii'u, sii' dl;lng, dinh do~t khong c6 can
cu phap

lu~t.

3/ Trong nhii'ng tru'ong hqp th~t cfin thie't vlly do quo'c phong an ninh
.
.
~

'

va lqi kh quo'c gia. Nha nude tru'ng mua ho~c tru'ng dl;lng c6 h6i thu'ong tai
san cho ca nhan, phap nhan ho~c cac chu th€ khac theo quy dinh cua phap
lu~t.[3,

tr 87]

1.1.5 - Cac IQai hinh sll huu
1.1.5.1-IQai hinh sll huu va hinh thuc sll huu

16


Lo~i hlnh sd huu Ut ki~u sd huu d~c tntng, quy djnh ban cha't ciia sd

hii'u , g~n voi m<)t phttdng thll.c san xua't . Trong lich sti' c6 2 lqai hlnh sd hfi'u
d~c

tru'ng la sd huu cong c<)ng va sd huu tu' nhan .
Hinh thuc sd huu la slf bi~u hi<$n ciia lqai hinh sd huu trong cac·

phttdng thuc san xua't . M6i lqai hlnh sd hfi'u dttqc bi~u hi<$n d nhi€u hlnh
thuc khac nhau , m6i hlnh thuc sd huu l~i d~c trttng cho m<)t phu'dng thuc

san xua't , phan anh lqai hlnh sd huu va ban cha't ciia QHSX. C6 nhii'ng
phu'dng thuc san xua't c6 cung l<;>ai hlnh sd huu nhu'ng hlnh thuc sd hfi'u l~i
bi~u hi<$n khac nhau, phan anh nhung trlnh d<) khac nhau do LLSX quy djnh

. Trong ljch su c6 nhii'ng hlnh thuc sd huu quy djnh phttdng thuc san xua't
nhu' :
- Sd huu cong hii'u cong xa nguyen thiiy.
- Sd huu tu' hii'u no

1~.

- Sd hii'u tu' huu ru<)ng da't phong kie'n.
- Sd huu tu' huu TBCN.
- Sd huu cong hii'u XHCN.
Ngoai ra con sd huu tu' huu nho ciia ngttoi lao d<)ng la hlnh thuc sd
hii'u khong d~c tru'ng .cho m<)t phu'dng thll'c san xua't nao, hlnh thll'c sd hfi'u
nay t6n t~i trong nhi€u phttdng thuc san xua't voi nhii'ng trlnh d<) va bi~u
hi~n khong gio'ng nhau.

M6i hlnh thuc sd huu g~n voi m<)t che' d<) chfnh tri xa h<)i nha't dinh nhttng
khong xua't hi<$n va ma't di cung voi phu'dng thll'c san xua't va che' d<) chfnh

BO GIAO Dl)C VA ElAO Tf..O
TRllONG ElH KINH TE TP.HCM

TI-:HJ- VI:EN

-~-~·b_f.f~1?~-

17

t~i d6 rna t6n tc,ti ca tru'(jc va sau d6 .voi vi tri vai tro khac nhau khong qui
dinh ban cha't. Vl v~y trong rn6i.phlidng thll'c san xua't deu bao g6rn nhieu
hlnh thll'c. sd huu cua ca. hai loc,ti hlnh sd hfi'u tieu bi€u, sd huu qui dinh ban
cha't phu'dng thuc san xua't va sd hfi'u khong qui dinh ban cha't. Day la rn<)t
ta't ye'u khach quan do slf v~n d<)ng phat tri€n tlj nhien cua lich sii' kinh te'
qui dinh, hlnh thanh ht$ tho'ng sd hfi'u da dc,tng phan anh slj v~n d<)ng thay
the' nhau cua cac quan ht$ sd huu trong qua trlnh phat tri€n.

1.1.5.2- Cac hinh thuc thtfc hi~n kinh te' ctia sd hun
Hlnh thll'c thljc hit$n kinh te' cua sd hfi'u la slj th€ hit$n va thljc hit$n cua
hlnh thuc sd hfi'u trong hit$n thljc doi so'ng kinh te'.
Tuy theo nhfi'ng dieu kit$n xa h<)i va trlnh d<) kinh te' khac nhau rna
hlnh thanh nen nhfi'ng hlnh thll'c sd hfi'u va di theo n6 la nhung hlnh thll'c
thljc hit$n lqi fch kinh te' khac nhau ch~ng hc,tn nhu' sd hfi'u tu' hfi'u TBCN
duqc bi€u hit$n du'oi cac hlnh thll'c thljc hit$n kinh te' nhu' : Sd hfi'u tu' nhan
cua tung nha ttl' ban trong cc,tnh tranh tlj do TBCN, sd hfi'u ttl' nhan trong lien
minh d<)c quyen, trong tu' ban tai chinh, sd huu ttl' nhan trong cong ty c6
phffn, sd huu ttl' ban chu nghia trong cac lien doanh (Kinh te' Tu ban nha
nlioc). DO'i voi sd hii'u tu' hii'u nho cua ngu'oi lao d<)ng c6 cac hlnh thll'c: sd
huu ca th€ tlj ca'p tlj tuc, sd hfi'u ca th€ san xua't hang h6a nho, sd hfi'u ca
th€ trong g6p vo'n cd phffn.... DO'i voi sd hfi'u cong hfi'u XHCN c6 cac hlnh
thll'c bi€u hit$n nhu' sd huu nha nu'oc, sd hfi'u t~p th€, sC1 hii'u nha nu'oc trong
hqp tac lien doanh, sd hfi'u nha nuoc trong cong ty c6 phffn, sd hfi'u nha nuoc
trong thue, khoan doanh nghit$p nha nu'oc ...
18


Y nghia:

Phan bi~t cac hlnh t~uc sC1 hfi'u vdi tu' each la cai quy d!nh

ban cha't kinh te' xa h9i, quy djnh phu'dng thuc san xua't, va hlnh thuc sd hii'u
khong quy djnh ban cha't kinh te' xa h9, cung t6n t~i khach quan trong m9t
phu'dng thuc san xua't cho ta y nghia ly lu~n va thl}'c ti~n sau sac. La ph~m
tru kinh te' khach quan thu9c QHSX, stf t6n t~i khach quan nhi€u hlnh thuc
sd hfi'u la cd sd d8 nh~n thuc va phan djnh cac thanh phfrn kinh te' trong
thai ky qua d9 len CNXH.
Thira nh~n tinh da d~ng ciia hinh thuc sC1 hii'u cho phep v~n d~ng nhi€u
hinh thuc thl}'c hi~n kinh te' d6i vdi sC1 hii'u nha nude d8 nang cao hi~u qua
va vai tro chii d~o ciia kinh te' nha nude, Ut bu'dc tie'n quan trQng v€ nh~n
thuc thtfc ti~n va phat tri~n tu' duy du'ong lO'i kinh te' ciia Dang va Nha m.tdc
ta.

1.2 - Vai tro ciia sd hfi'u
1.2.1- Quan h~ sd hfi'u Ia cd sd ciia QHSX
Quan h~ sd hii'u giii' vai tro quye't djnh QHSX. Trong ba mclit ciia quan h~
san xua't, quan h~ sd hii'u quye't djnh quan h~ t6 chuc quan ly va phan ph6i
san ph~m, n6 th8 hi~n:
- Quan h~ sC1 hii'u quye't djnh phu'dn_g phap, hinh thuc, cha't h.tqng hi~u qua
ciia vi~c t6 chuc va quan ly san xua't. Quan h~ sd hfi'u quye't d!nh tihh cha't
va hlnh thuc ciia quan h~ phan phO'i san ph~m, quy djnh quy mo va phttdng
thuc thtfc hi~n lqi fch kinh te' trong qua trlnh tai san xua't xa h9i.

19


- Quan h~ sd hii'u quye't dinh ban cha't cua quan h~ san xua't. Quan h~ sd
hii'u la quan h~ cd sd cua QHSX vl v~y t1nh cha't cua quan h~ sC1 hii'u quy

dinh t1nh cha't cua ca · h~ tho'ng QHSX. Quan h~ sd hii'u thay d6i dfin de'n
QHSX cua xa h<)i thay d6i lam thay d6i ban cha't kinh te' va toan bQ ca'u true
kinh te' xa hQi.
SC1 hii'u la cd sd cua QHSX vl v~y trong phat tri€n kinh te' thi tn.tC1ng
dinh hu'ong XHCN nha't tll.ie't phai xay dung che' dQ cong hii'u v€ tu' li~u san
xua't d€ tung bu'oc thie't l~p va cling co' QHSX Xa H<)i Chu Nghia. Vi~c xay
d\}'ng che' dQ cong hii'u XHCN v€ tu' li~u san xua't Ia cftn thie't nhu'ng phai
din cu vao s\}' phat tri€n LLSX, khong th~ do't chay giai do~n, thu tieu
nhii'ng quan h~ sd hii'u rna ban than n6 con vai tro phat tri~n 1\}'c lu'qng san
K

xuat.

1.2.2 - Quan h~ sd hii'u quye't djnh ban cha't che' d() kinh
te' xa h()i.

* Quan h~ san xua't la tieu chi hang dftu d~ phan bi~t cac hlnh
thai KTXH . m6i hlnh thai KTXH du'qc dclic tru'ng bC1i m<)t QHSX rieng t~o
thanh m<)t che' dQ kinh te' xa h<)i do che' d<) sd hii'u quy dinh , m6i che'
dQ sd hii'u nay

l~i

do m<)t

lo~i

hlnh sd hii'u quy dinh. Vl

v~y

sd hii'u ch1nh Ia

cai quye't dinh ban cha't che' d9 kinh te' xa h<)i, ching h~n sC1 hii'u t\1' nhan
TBCN ve tu' li~u san xua't quy dinh ban cha't kinh te' xa h<)i la b6c l<)t lao
dQng lam thue, tren Cd Sd kinh te' la tach rCfi ngu'Cfi lao d{)ng khoi tu' li~U san
xua't va ke't hqp hQ l~i b~ng

ky lu~t cua lao d<)ng lam thue. Tnii l~i che' dQ
20


c<)ng hi.lu XHCN v€ tu' li~u san xua't la cd sC1 ciia xa h<)i cong bAng, van
minh. Mfii che' d<) kinh te' xa h<)i tdn t~i nhi€u lo~i hinh s(1 hi.lu, nhu'ng chi c6
.
.
m<)t lo~i hlnh sC1 hi.lu cd ban quy dinh ban cha't kinh te' xa h<)i. M<)t s6 xa h<)i
c6 cung lo~i hlnh tu' hfi'u v€ tu' li~u·san xua't, nhu' xa h<)i no 1~, phong kie'n,
tu' ban c6 nhii'ng d~c tru'ng chung v€ tu' hi.lu nhu'ng khac nhau v€ d6i tu'qng sC1
hi.lu, thich ung vdi nhii'ng trlnh dQ khac nhau CUa 11/C lu'Qng san XUfft vdi tinh
cha't d~t di~m rieng khong gi6ng nhau, quy dinh nhii'ng ban cha't xa h<)i
khac nhau.

* Quan

h~

sC1 hii'u quye't dinh ban cha't kinh te' xa h<)i, quy dinh

ffi\IC dkh .cua n€n san XUfft Xa hQi bi~U hi~n r5 (1 che' dQ kinh te' d6 ph\IC V\1

cho ai? cho giai ca'p nao? N6 phan anh qua quan h~ lqi kh kinh te' giii'a cac·
giai ca'p cac t~ng ldp trong qua trlnh tai san xua't xa h<)i. Trong cac che' d<)
kinh te' xa h<)i khac nhau, giai ca'p th6ng tri xa h<)i la giai ca'p ni{m quy€n sC1
hii'u tu' li~u san xua't, th6ng tri v€ kinh te' xa h<)i va chinh tri. Cac giai ca'p
khac ch!u sl! 1~ thu<)c v€ kinh te', bi th6ng tri v€ xa h<)i, chinh tri. Sl;t khac
nhau v€ dia vi kinh te', xa h<)i, chinh tri giii'a cac giai ca'p t~o thanh ban chlt
khac nhau ciia cac xa h<)i trong lich sii', d€u do sC1 hii'u (1 nhii'ng trlnh d<) nha't
dinh ciia san xua't xa h<)i quy dinh.

* Che' d<) sC1 hii'u quy dinh cd ca'u giai ca'p va da'u tranh.giai ca'p trong.
xa h<)i.
Che' d<) sC1 hii'u quy dinh phu'dng thuc ke't hqp sttc lao d<)ng vdi
cac ye'u
trong

t6 v~t cha't ciia san xua't,

quy dinh dia vi khac nhau ciia con ngu'oi

t5 chuc quan ly -san xua't va

phan ph6i san ph~~- Vl v~y che' d<) sd
21