GIÁO TRÌNH SỬA CHỮA VÀ BẢO DƯỠNG HỆ THỐNG ĐIỀU KHIỂN KHÍ NÉN

Bộ LAO ĐộNG - THƯƠNG BINH Và Xã HộI
TổNG CụC DạY NGHề
Chủ biên - biên soạn: diệp minh hạnh
Giáo trình
Sửa chữa và bảo dỡng
Hệ thống điều khiển khí nén
NGHề: SửA CHữA ô tô
trình độ: cao

Dự án giáo dục kỹ thuật và dạy nghề (VTEP)
Hà Nội - 2008
1
114-2008/CXB/29-12/LĐXH
Mã số:
0122
1229



2
Tuyên bố bản quyền :
Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình.
Cho nên các nguồn thông tin có thể đợc
phép dùng nguyên bản hoặc trích dùng cho
các mục đích về đào tạo và tham khảo. Mọi
mục đích khác có ý đồ lệch lạc hoặc sử
dụng với mục đích kinh doanh thiếu lành
mạnh sẽ bị nghiêm cấm.
Tổng cục Dạy nghề sẽ làm mọi cách để
bảo vệ bản quyền của mình.
Tổng cục Dạy nghề cám ơn và hoan

nghênh các thông tin giúp cho việc tu sửa
và hoàn thiện tốt hơn tài liệu này.
Địa chỉ liên hệ:
Tổng cục Dạy nghề
37B Nguyễn Bỉnh Khiêm Hà Nội
Lời nói đầu
Giáo trình môđun Sửa chữa và bảo dỡng hệ thống điều khiển bằng khí nén đợc
xây dựng và biên soạn trên cơ sở chơng trình khung đào tạo nghề Sửa chữa ôtô đã đợc
Giám đốc Dự án Giáo dục kỹ thuật và Dạy nghề quốc gia phê duyệt dựa vào năng lực
thực hiện của ngời kỹ thuật viên trình độ lành nghề.
Trên cơ sở phân tích nghề và phân tích công việc (theo phơng pháp DACUM) của
các cán bộ, kỹ thuật viên có nhiều kinh nghiệm, đang trực tiếp sản xuất cùng với các
chuyên gia đã tổ chức nhiều hoạt động hội thảo, lấy ý kiến.v.v, đồng thời căn cứ vào
tiêu chuẩn kiến thức, kỹ năng của nghề để biên soạn. Ban giáo trình môđun Sửa chữa
và bảo dỡng hệ thống điều khiển bằng khí nén do tập thể cán bộ, giảng viên, kỹ s của
Trờng Cao đẳng Công nghiệp Huế và các kỹ thuật viên giàu kinh nghiệm biên soạn.
Ngoài ra có sự đóng góp tích cực của các giảng viên Trờng Đại học Bách khoa Hà Nội
và cán bộ kỹ thuật thuộc Công ty Cơ khí Phú Xuân, Công ty Ô tô Thống Nhất, Công ty
sản xuất vật liệu xây dựng Long Thọ.
Ban biên soạn xin chân thành cảm ơn Trờng Đại học Bách khoa Hà Nội, Trung
tâm kiểm định ô tô Thừa Thiên Huế, Công ty ô tô Thống Nhất, Trờng Cao đẳng Công
nghệ Đà Nẵng và trờng Trung học Giao thông Vận tải Thừa Thiên Huế, Ban quản lý
dự án GDKT&DN và các chuyên gia của Dự án đã công tác, tạo điều kiện giúp đỡ
trong việc biên soạn giáo trình. Trong quá trình thực hiện, Ban biên soạn đã nhận đợc
nhiều ý kiến đóng góp thẳng thắn, khoa học và trách nhiệm của nhiều chuyên gia,
công nhân bậc cao trong lĩnh vực nghề Sửa chữa ô tô. Song do điều kiện về thời gian,
mặt khác đây là lần đầu tiên biên soạn giáo trình dựa trên năng lực thực hiện, nên
không tránh khỏi những thiếu sót nhất định. Rất mong nhận đợc những ý kiến đóng
góp để giáo trình môđun Sửa chữa và bảo dỡng hệ thống điều khiển bằng khí nén đợc
hoàn thiện hơn, đáp ứng đợc yêu cầu của thực tế sản xuất của các doanh nghiệp hiện

tại và trong tơng lai.
Giáo trình môđun Sửa chữa và bảo dỡng hệ thống điều khiển bằng khí nén đợc
biên soạn theo các nguyên tắc: Tính định hớng thị trờng lao động; Tính hệ thống và
khoa học; Tính ổn định và linh hoạt; Hớng tới liên thông, chuẩn đào tạo nghề khu vực
và thế giới; Tính hiện đại và sát thực với sản xuất.
Giáo trình môđun Sửa chữa và bảo dỡng hệ thống điều khiển bằng khí nén cấp
trình độ Cao đã đợc Hội đồng thẩm định Quốc gia nghiệm thu và nhất trí đa vào sử dụng
và đợc dùng làm giáo trình cho học viên trong các khóa đào tạo ngắn hạn hoặc cho công
nhân kỹ thuật, các nhà quản lý và ngời sử dụng nhân lực tham khảo.
Đây là tài liệu thử nghiệm sẽ đợc hoàn chỉnh để trở thành giáo trình chính thức
trong hệ thống dạy nghề.
Ngày 15 tháng 4 năm 2008
Hiệu trởng
Bùi Quang Chuyện
3
Giới thiệu về mô đun
Vị trí, ý nghĩa, vai trò mô đun:
Hệ thống điều khiển bằng khí nén trên ô tô là một bộ phận của khung gầm xe,
dùng để iu khin cơ cấu treo bằng khí nén, thuỷ - khí nén, cơ cấu mở cửa nắp động
cơ, mở cửa xe ô tô búyt và nâng hạ ghế ngồi đảm bảo êm dịu, nhanh chóng và thuận
tiện. Hệ thống điều khiển bằng khí nén bao gồm: bộ phận cung cấp khí nén, cơ cấu
treo treo bằng khí nén, cơ cấu nâng hạ ghế ngồi, cơ cấu mở nắp động cơ và mở cửa ô
tô búyt.
Sửa chữa và bảo dỡng hệ thống điều khiển bằng khí nén là một công việc có
tính thờng xuyên và quan trọng đối với nghề sửa chữa ô tô, nhằm nâng cao tuổi thọ
các cơ cấu của ô tô và đáp ứng cảm giác êm, an toàn, nhanh chóng của ngời lái xe và
hành khách đi trên xe. Do đó công việc sửa chữa hệ thống điều khiển bằng khí nén
không chỉ cần những kiến thức cơ học ứng dụng và kỹ năng sửa chữa cơ khí, mà nó
còn đòi hỏi tinh thần trách nhiệm cao và sự yêu nghề của ngời thợ sửa chữa ô tô.
Mục tiêu của mô đun:

Nhằm đào tạo cho học viên có đầy đủ kiến thức cấu tạo và nguyên tắc hoạt động của
các bộ phận của hệ thống điều khiển bằng khí nén trên ô tô. Đồng thời có đủ kỹ năng phân
định về cấu tao, tiến hành bảo dỡng và kiểm tra, sửa chữa các h hỏng của các bộ phận
điều khiển bằng khí nén với việc sử dụng đúng và hợp lý các trang thiết bị, dụng cụ đảm
bảo đúng quy trình, yêu cầu kỹ thuật, an toàn và năng suất cao.
Mục tiêu thực hiện của mô đun:
1. Trình bày đầy đủ các yêu cầu, nhiệm vụ của các bộ phận điều khiển bằng
khí nén trên ô tô.
2. Giải thích đợc sơ đồ cấu tạo và nguyên tắc hoạt động các bộ phận điều
khiển bằng khí nén.
3. Phân tích đúng những hiện tợng, nguyên nhân h hỏng chung và của các bộ
phận điều khiển bằng khí nén ô tô.
4. Trình bày phơng pháp bảo dỡng, kiểm tra và sửa chữa đợc những h hỏng
của các bộ phận điều khiển bằng khí nén.
5. Tháo lắp, kiểm tra và bảo dỡng, sửa chữa các bộ phận điều khiển bằng khí
nén đúng quy trình, quy phạm và đúng các tiêu chuẩn kỹ thuật trong sửa
chữa.
6. Sử dụng đúng, hợp lý các dụng cụ kiểm tra, bảo dỡng, sửa chữa đảm bảo
chính xác và an toàn.
4
Nội dung chính của mô đun:
1. Nhiệm vụ, yêu cầu và phân loại hệ thống điều khiển bằng khí nén trên ô tô.
2. Cấu tạo và nguyên tắc hoạt động của các cơ cấu điều khiển bằng khí nén bao
gồm:
- Cơ cấu treo bằng khí nén.
- Cơ cấu mở cửa ô tô.
- Cơ cấu đóng mở nắp động cơ .
- Cơ cấu nâng hạ ghế ngồi.
- Máy nén khí.
3. Hiện tợng, nguyên nhân h hỏng và phơng pháp bảo dỡng, kiểm tra, sửa chữa

các cơ cấu điều khiển bằng khí nén.
4. Tháo lắp, bảo dỡng, kiểm tra và sửa chữa các cơ cấu điều khiển bằng khí nén.
5
Sơ đồ quan hệ theo trình tự học nghề
HAR 01 01
Điện
kỹ thuật
HAR 01 19
SC-BD phần
cố định động cơ
HAR 01 18
Kỹ thuật về
động cơ đốt trong
H AR 01 08
Kỹ thuật
đIện tử
HAR 01 10
Vật liệu
cơ khí
HAR 01 11
Dung sai
và lắp ghép
HAR 01 12
Vẽ
kỹ thuật
HAR 01 13
An toàn
HAR 01 17
Nhập môn
nghề s/c ô tô

HAR 01 14
Thực hành
nghề bổ trợ
HAR 01 20
SC- BD phần
c/động động cơ
HAR 01 21
SC-BD Cơ cấu
phân phối khí
HAR 01 22
SC-BD Hệ thống
bôi trơn
HAR 01 23
SC-BD Hệ
thống làm mát
HAR 01 24
SC-BD Hệ thống
nhiên liệu xăng
HAR 01 25
SC-BD Hệ thống
nhiên liệu diêden
HAR 01 26
SC-BD Hệ thống
khởi động
HAR 01 27
SC-BD Hệ thống
đánh lửa
HAR 01 28
SC-BD Trang
thiết bị điện ô tô

HAR 01 29
SC-BD Hệ thống
truyền lực
HAR 01 30 SC-BD
Cầu chủ động
HAR 01 31
SC-BD Hệ thống
di chuyển
HAR 01 32
SC-BD Hệ
thống lái
HAR 01 33
SC-BD Hệ
thống phanh
HAR 01 35
SC Pan ô tô
HAR 01 34
K.tra tình trạng kỹ
thuật đ/cơ và ô tô
HAR 01 36
nâng cao
hiệu quả công việc
Bằng
công nhân
lành nghề
HAR 02 06
Xác suất
& thống kê
HAR 02 07
Kỹ thuật tự động điều

khiển bằng điện tử
HAR 02 08
Vẽ
Auto CAD
HAR 02 19
Tổ chức
quản lý và
sản xuất
Chứng chỉ
bậc cao
HAR 02 11
Chẩn đoán
động cơ
HAR 02 12
Chẩn đoán
HT truyền
động ô tô
đoán hệ
thống
truyền
động ô
tô
HAR 02 14
SC-BD bộ
tăng áp
HAR 02 15
SC-BD Hệ
thống phun
xăng điện tử
HAR 02 16

SC-BD BCA
điều khiển bằng
điện tử
HAR 02 17
SC-BD HT
đ/khiển bằng
khí nén
Bằng
công nhân

bậc cao
Chứng
chỉ
nghề
HAR 01 09
Cơ
kỹ thuật
HAR 02 13
Công nghệ phục hồi
chi tiết trong s/chữa
HAR 02 09
Công nghệ khí nén
và thủy lực
HAR 02 10
Nhiệt
kỹ thuật
HAR 02 18
SC-BD Biến
mô men
thủy lực

6
Các hình thức học tập chính trong mô đun
1. Học trên lớp:
Nhiệm vụ, yêu cầu của các cơ cấu điều khiển bằng khí nén trên ô tô.
Cấu tạo, nguyên tắc hoạt động của các cơ cấu điều khiển bằng khí nén.
2. Học tại phòng học chuyên môn hoá:
Hiện tợng, nguyên nhân h hỏng của các cơ cấu điều khiển bằng khí nén.
Quy trình bảo dỡng và tháo lắp các cơ cấu điều khiển bằng khí nén.
Phơng pháp kiểm tra, sửa chữa và bảo dỡng các bộ phận của các cơ cấu
điều khiển bằng khí nén.
3. Thực tập tại xởng trờng:
Thực hành tháo lắp, bảo dỡng, kiểm tra và sửa chữa các bộ phận các cơ cấu
điều khiển bằng khí nén trong các xởng sửa chữa ô tô.
4. Tham quan thực tế:
Bảo dỡng và sửa chữa các cơ cấu điều khiển bằng khí nén trong cơ sở sửa
chữa ô tô hiện đại.
5. Tự nghiên cứu và làm bài tập:
Các tài liệu tham khảo về các cơ cấu điều khiển bằng khí nén ô tô.
Vẽ sơ đồ cấu tạo, trình bày đợc nhiệm vụ, yêu cầu và nguyên tắc hoạt động
của các cơ cấu điều khiển bằng khí nén.
HAR 02 12
Chẩn đoán
HT truyền
động ô tô
đoán hệ
thống
truyền
động ô
tô
7

Bài Danh mục các bài học
Lý
thuyết
Thực
hành
Các
hoạt
động
khác
Bài 1 Hệ thống điều khiển bằng khí nén 5 24
Bài 2 Sửa chữa và bảo dỡng cơ cấu treo khí nén 5 26
Bài 3 Sửa chữa và bảo dỡng cơ cấu đóng mở nắp đ/ cơ 5 24
Bài 4 Sửa chữa và bảo dỡng cơ cấu đóng mở cửa ô tô 5 28
Bài 5 Sửa chữa và bảo dỡng cơ cấu nâng hạ ghế ngồi 5 28
Bài 6 Sửa chữa và bảo dỡng máy nén khí 5 28
Cộng 30 160
8
Yêu cầu về đánh giá hoàn thành mô đun
1. Kiến thức:
Trình bày đợc đầy đủ các nhiệm vụ, yêu cầu, cấu tạo và nguyên tắc hoạt
động các bộ phận của các cơ cấu điều khiển bằng khí nén trên ô tô.
Giải thích đúng những hiện tợng, nguyên nhân h hỏng và phơng pháp bảo d-
ỡng, kiểm tra, sửa chữa các bộ phận của các cơ cấu điều khiển bằng khí nén.
2. Kỹ năng:
Tháo lắp, kiểm tra và bảo dỡng, sửa chữa đợc các h hỏng chi tiết, bộ phận
của các cơ cấu điều khiển bằng khí nén đúng quy trình, quy phạm và đúng
các tiêu chuẩn kỹ thuật trong sửa chữa.
Sử dụng đúng, hợp lý các dụng cụ kiểm tra, bảo dỡng và sửa chữa đảm bảo
chính xác và an toàn.
Chuẩn bị, bố trí và sắp xếp nơi làm việc vệ sinh, an toàn và hợp lý.

3. Thái độ:
Chấp hành nghiêm túc các quy định về kỹ thuật, an toàn và tiết kiệm trong
bảo dỡng, sửa chữa các cơ cấu điều khiển bằng khí nén.
Có tinh thần trách nhiệm hoàn thành công việc đảm bảo chất lợng và đúng
thời gian.
Cẩn thận, chu đáo trong công việc luôn quan tâm đúng, đủ không để xảy ra
sai sót.
9
Bài 1
Hệ thống điều khiển bằng khí nén
Mã bài: HAR.02 17 01

Giới thiệu:
Hệ thống điều khiển bằng khí nén trên ô tô là một bộ phận của khung gầm xe,
dùng để cung cấp khí nén cho cơ cấu treo bằng khí nén và điều khiển các cơ cấu mở
cửa nắp động cơ, mở cửa ô tô búyt và nâng hạ ghế ngồi đảm bảo êm dịu, nhanh
chóng và thuận tiện. Hệ thống điều khiển bằng khí nén bao gồm: máy nén khí, bình
chứa, cơ cấu treo treo bằng khí nén, cơ cấu nâng hạ ghế ngồi, cơ cấu mở nắp động cơ
và mở cửa ô tô búyt.
Mục tiêu thực hiện:
1. Phát biểu đúng yêu cầu, nhiệm vụ của hệ thống điều khiển bằng khí nén.
2. Giải thích đợc cấu tạo và nguyên tắc hoạt động của hệ thống điều khiển bằng
khí nén.
3. Trình bày đúng các hiện tợng, nguyên nhân h hỏng của hệ thống điều khiển
bằng khí nén trên ô tô.
4. Giải thích đợc các phơng pháp kiểm tra bảo dỡng hệ thống điều khiển bằng
khí nén.
5. Tháo lắp, bảo dỡng hệ thống điều khiển bằng khí nén đúng yêu cầu kỹ thuật.
Nội dung chính:
1. Nhiệm vụ, yêu cầu hệ thống điều khiển bằng khí nén.

2. Cấu tạo và hoạt động của hệ thống điều khiển bằng khí nén.
3. Hiện tợng, nguyên nhân h hỏng của hệ thống điều khiển bằng khí nén.
4. Phơng pháp kiểm tra bảo dỡng hệ thống điều khiển bằng khí nén.
5. Tháo lắp, bảo dỡng hệ thống điều khiển bằng khí nén.
10
học taị phòng học chuyên môn hoá
I. Nhiệm vụ, yêu cầu của hệ thống điều khiển khí nén trên ô tô
1. Nhiệm vụ
Hệ thống điều khiển bằng khí nén trên ô tô dùng để cung cấp, phân phối khí nén
đến các cơ cấu điều khiển và đàn hồi bằng khí nén, đảm bảo nâng cao các tính năng
hiện đại của ô tô.
2. Yêu cầu
- Cung cấp khí nén đủ công suất và ổn định áp suất đạt 0,75 Mpa.
- Các cơ cấu hoạt động bằng khí nén nhanh chóng và đảm bảo êm dịu.
- Cấu tạo đơn giản, vận hành êm và có độ bền cao.
II. Cấu tạo và hoạt động của hệ thống cung cấp khí nén
1- Sơ đồ cấu tạo

Hệ thống điều khiển bằng khí nén bao gồm: máy
nén khí, cơ cấu treo bằng khí nén, cơ
cấu nâng hạ ghế ngồi, cơ cấu mở nắp
động cơ và mở cửa ô tô búyt
2. Nguyên tắc hoạt
động
Khi động cơ hoạt động, máy nén khí làm việc hút không khí ngoài trời vào xi lanh
và nén đến áp suất quy định sau đó nạp vào bình chứa khí nén.
Khi áp suất trong bình chứa khí nén đạt 0,8 MPa thì van điều chỉnh áp suất bắt
đầu hoạt động để ổn định áp suất đúng quy định.
Khí nén đợc phân phối đến các cơ cấu điều khiển bằng khí nén trên ô tô thông
qua các bộ điều khiển của từng hệ thống và cơ cấu nh:

Hình 1-1: Sơ đồ cấu tạo chung hệ thống điều khiển khí nén trên ô tô

Bộ đ/ chỉnh P
Bầu phanh bánh xe tr
ớc
Bình khí nén
Bộ đ/ khiển
Bàn đạp
Đồng hồ PMáy nén khí
Van phân phối
Bộ điều khiển
Bộ đ/ khiển
Xi lanh đóng
mở cửa xe
Cơ cấu nâng
hạ ghế ngồi
Cơ cấu treo
bằng khí nén
Bầu phanh bánh xe
sau
11
- Cơ cấu phanh bằng khí nén.
- Cơ cấu treo bằng khí nén.
- Cơ cấu đóng mở nắp động cơ và đóng mở của xe.
- Cơ cấu nâng hạ ghế ngồi bằng khí nén.
III. nội dung bảo dỡng hệ thống điều khiển bằng khí nén
1. Làm sạch bên ngoài các bộ phận của hệ thống.
2. Kiểm tra bên ngoài các đầu nối, các bộ phận của hệ thống và cơ cấu.
3. Điều chỉnh độ căng dây đai máy nén và bôi trơn các bộ phận.
4. Thay dầu máy nén khí và lõi lọc không khí theo định kỳ.

5. Kiểm tra áp suất máy nén khí và hệ thống sau khi vận hành động cơ.
iv. câu hỏi bài tập
1. Nêu nhiệm vụ và yêu cầu của hệ thống điều khiển bằng khí nén ?
2. Nêu nguyên tắc hoạt động của hệ thống điều khiển bằng khí nén trên ô tô ?
2. (bài tập) Vẽ sơ đồ cấu tạo của hệ thống.
12
THựC tập BảO DƯỡNG Hệ THốNG điều khiển
bằng khí nén

i. bố trí nơi làm việc, chuẩn bị dụng cụ
1. Mục đích:
- Rèn luyện kỹ năng tháo lắp hệ thống điều khiển bằng khí nén.
- Nhận dạng các bộ phận của hệ thống điều khiển bằng khí nén.
2. Yêu cầu:
- Tháo, lắp thành thạo, đúng quy trình và đúng yêu cầu kỹ thuật.
- Nhận dạng đợc các bộ phận hệ thống điều khiển bằng khí nén.
- Sử dụng dụng cụ hợp lý, chính xác.
- Đảm bảo an toàn trong quá trình tháo, lắp.
- Tổ chức nơi làm việc khoa học.
3. Chuẩn bị:
a) Dụng cụ:
- Thiết bị kiểm tra áp lực hệ thống điều khiển bằng khí nén.
- Dụng cụ tháo lắp hệ thống điều khiển bằng khí nén.
- Khay đựng dụng cụ, chi tiết.
- Giá nâng cầu xe, kích nâng và gỗ chèn kê lốp xe.
- Đồng hồ so, đồng hồ áp suất.
- Pan me, thớc cặp, căn lá.
b) Vật t:
- Giẻ sạch.
- Giấy nhám.

- Dung dịch rửa, dầu mỡ bôi trơn.
- Các van khí nén, lò xo và các joăng đệm.
- Tài liệu phát tay về các quy trình và tra cứu các yêu cầu kỹ thuật sửa chữa
hệ thống điều khiển bằng khí nén.

II. bảo dỡng các bộ phận của hệ thống
1. Làm sạch và kiểm tra bên ngoài các bộ phận
- Phun nớc rửa sạch bên ngoài các bộ phận và gầm xe.
- Dùng khí nén thổi sạch khô bên ngoài các bộ phận.
- Quan sát và kiểm tra các vết nứt, chảy rỉ bên ngoài các đầu nối của các bộ
phận và đờng ống của hệ thống.
2. Điều chỉnh độ căng dây đai máy nén và bôi trơn các bộ phận
13
- Kiểm tra và điều chỉnh độ căng dây đai của máy nén khí.
- Thay dầu bôi trơn và lõi lọc không khí của máy nén khí.
- Bơm mỡ bôi trơn các cơ cấu và bộ phận dẫn động.
3. Kiểm tra hệ thống sau khi vận hành động cơ
- Vận hành động cơ.
- Kiểm tra áp suất máy nén khí.
- Quan sát và kiểm tra các vết nứt, chảy rỉ bên ngoài các đầu nối của các bộ
phận và đờng ống của hệ thống.
14
Các bài tập mở rộng và nâng cao
I. Tên bài tập
Bảo dỡng hệ thống điều khiển bằng khí nén.
II. Yêu cầu
Vẽ đợc sơ đồ cấu tạo và nêu đợc quy trình bảo dỡng hệ thống điều khiển
bằng khí nén.
III. Thời gian
Sau 1 tuần nộp đủ các bài tập.

15
Bài 2
Sửa chữa và bảo dỡng hệ thống treo
bằng khí nén
Mã bài: HAR.02 17 02
Giới thiệu:
Hệ thống treo bằng khí nén là một bộ phận của hệ thống di chuyển của ô tô. Hệ
thống treo đợc lắp nối giữa cầu xe và khung vỏ xe, dùng để nối đàn hồi, giảm các tải
trọng động, dập tắt các dao động giữa cầu xe với khung vỏ xe và đảm bảo mối liên hệ
hình học chính xác giữa khung vỏ xe và các bánh xe.
- Hệ thống treo bằng khí nén bao gồm các bộ phận: các bình khí nén, lò xo xoắn
hình trụ, các đòn, khớp cầu và bộ phận cung cấp khí nén.
Điều kiện làm việc của hệ thống treo liên tục chịu lực lớn và nhiệt độ cao của các
bề mặt ma sát nên các chi tiết dễ bị h hỏng cần đợc tiến hành kiểm tra, điều chỉnh th-
ờng xuyên và bảo dỡng, sửa chữa kịp thời để đảm bảo các yêu cầu kỹ thuật về chức
năng truyền lực, nối êm dịu và nâng cao tuổi thọ của hệ thống treo ô tô.
Mục tiêu thực hiện:
1. Phát biểu đúng yêu cầu, nhiệm vụ và phân loại của hệ thống treo bằng khí
nén.
2. Giải thích đợc cấu tạo và nguyên tắc hoạt động của hệ thống treo bằng khí
nén.
3. Trình bày đúng các hiện tợng, nguyên nhân h hỏng của hệ thống treo.
4. Giải thích đợc các phơng pháp kiểm tra bảo dỡng, sửa chữa hệ thống treo.
5. Tháo lắp, bảo dỡng và sửa chữa đợc hệ thống treo bằng khí nén đúng yêu
cầu kỹ thuật.
16
Nội dung chính:
1. Nhiệm vụ, yêu cầu và phân loại hệ thống treo bằng khí nén.
2. Cấu tạo và hoạt động của hệ thống treo bằng khí nén.
3. Hiện tợng, nguyên nhân h hỏng của hệ thống treo.

4. Phơng pháp kiểm tra bảo dỡng, sửa chữa hệ thống treo bằng khí nén.
5. Tháo lắp, bảo dỡng và sửa chữa hệ thống treo bằng khí nén.
học taị phòng học chuyên môn hoá
I. Giới thiệu chung về hệ thống treo khí nén
17
Thanh æn ®Þnh
§ßn dÉn ®éng
Khung vá xe
Trôc b¸nh xeTrôc dÉn ®éng b¸nh xe
B×nh cÇu
18
− HÖ thèng treo b»ng khÝ nÐn bao gåm c¸c bé phËn: c¸c b×nh khÝ nÐn (b×nh
cÇu), lß xo xo¾n h×nh trô, c¸c ®ßn, khíp cÇu vµ bé phËn cung cÊp khÝ nÐn.
19
II. Nhiệm vụ, yêu cầu và phân loại cơ cấu treo bằng khí nén
1. Nhiệm vụ
Hệ thống treo khí nén dùng để nối đàn hồi và dẫn hớng giữa cầu xe với khung vỏ
xe khách và xe con hiện đại, có tác dụng giảm nhanh các tải trọng động và dập tắt
các dao động nhanh chóng và êm dịu từ mặt đờng không bằng phẳng lên khung vỏ
xe.
2. Yêu cầu
- Dập tắt nhanh các dao động từ bánh xe lên khung vỏ xe.
- Đảm bảo vận hành êm và ổn định chuyển động của ô tô ở tốc độ cao.
- Cấu tạo đơn giản dễ bảo dỡng và sửa chữa.
3. Phân loại
- Hệ thống treo bằng khí nén (dùng cho ô tô khách trung bình, vì cấu tạo lớn,
phức tạp và chịu áp lực trung bình)
- Hệ thống treo thuỷ khí (dùng ô tô con có tốc độ cao, vì có cấu tạo nhỏ gọn).
III. Cấu tạo và hoạt động của cơ cấu treo khí nén
1. Cấu tạo (hình 2-2 )

Hệ thống treo khí nén bao gồm: máy nén khí, bình chứa khí nén, bình phân phối,
các van điều chỉnh áp suất, bộ điều tiết, các đòn dẫn động và các bình xếp cao su
chứa khí nén.
- Bộ phận đàn hồi và giảm chấn là các bình xếp bằng vải cao su hai lớp, dùng
để chứa khí nén và bên ngoài có lắp vòng kim loại đàn hồi theo bình xếp khi chịu tải.
Bình xếp có các bu lông để lắp với cầu xe và khung xe.
- Bộ điều tiết khí nén, bao gồm xi lanh và pít tông chứa khí nén, dùng để điều
tiết khí nén đến bình phân phối, các bình xếp đàn hồi và xả khí nén ra ngoài.
- Cần dẫn động gắn với cầu xe và trục pít tông, dùng để điều khiển bộ điều tiết
hoạt động.
- Bộ phận cung cấp khí nén bao gồm: máy nén khí, bình chứa khí nén và các
van an toàn, van áp suất
20
2.
Nguyên tắc hoạt động
Khi động cơ
hoạt
động, máy nén
khí
làm việc hút
không khí ngoài trời vào xi lanh và nén đến áp suất
quy định sau đó nạp
vào bình chứa khí nén.
Khi áp suất trong bình chứa
khí nén đạt 0,75 MPa
thì van điều chỉnh áp
suất bắt đầu hoạt động để ổn định áp suất đúng quy định và nạp vào bộ điều tiết.
Khi ô tô vận hành, các lực truyền, các tải trọng động từ mặt đờng lên bánh xe,
cầu xe và giảm chấn, đàn hồi thông qua các bình xếp và các vòng đàn hồi để truyền
lên khung vỏ xe (hình 2 3).

- Khi tải trọng tăng, khoảng cách giữa cầu xe và khung xe giảm, thông qua cần
dẫn động làm cho pít tông đi xuống, mở thông đờng khí nén đến bình phân phối và
các bình xếp cao su để nâng khung xe lên vị trí ban đầu.
- Khi giảm tải trọng, khoảng cách giữa cầu xe và khung xe tăng, pít tông bộ điều
tiết đi lên phía trên, mở thông khí nén từ các bình xếp xả ra ngoài một phần.
Qúa trình đàn hồi của các bình xếp và nạp, xả khí nén qua bộ điều tiết làm giảm
chấn (giảm dao động) và dập tắt các va đập từ mặt đờng và bánh xe truyền lên khung
đảm bảo nhanh chóng và êm dịu.
Bu lông
Bánh xe
Vòng đàn hồi
Khung và thùng xe
Bầu lọc
Máy nén khí
Bình khí nén
Bình xếp
Cầu xe Bình phân phối
Bộ điều tiết
Cần dẫn
động
21

a) b) c)
Hình 2-3 Sơ đồ hoạt động đàn hồi của các bình xếp
a) Bình xếp cha chịu tải, b) Bình xếp chịu tải trung bình, c) Bình xếp chịu tải lớn;
Hình 2-3 Sơ đồ hoạt động đàn hồi của các bình xếp
IV. Cấu tạo và hoạt động của cơ cấu treo thuỷ khí
1. Cấu tạo (hình 2-4 )
Hệ thống treo thuỷ khí nén bao gồm: máy nén khí, bình chứa khí nén, bơm dầu,
bình chứa dầu, các van điều chỉnh áp suất, bộ điều tiết, các đòn dẫn động (hoặc các

bộ cảm biến và điều khiển bằng điện tử) và các bình cầu chứa thuỷ khí.
- Bộ phận đàn hồi và giảm chấn là các bình cầu, có màng ngăn bằng cao su, ngăn
trên chứa khí nén và ngăn dới chứa dầu giảm chấn có pít tông và xi lanh. Bình cầu đợc lắp
với khung xe ở phần trên và trục pít tông lắp với đòn ngang dới của dầm cầu.
- Bộ điều tiết chất lỏng, bao gồm xi lanh và pít tông chứa dầu, dùng để điều tiết chất
lỏng từ bơm dầu đến bình phân phối và xi lanh bình cầu hoặc hồi dầu về bình chứa.
- Các van khí nén và van cấp dầu, dùng để điều chỉnh lợng dầu và khí nén từ
bình cầu đến bình chứa khí nén và bình chứa dầu khi cơ cấu hoạt động.
- Bộ phận cung cấp dầu và khí nén bao gồm: máy nén khí, bình chứa khí nén,
bơm dầu, bình chứa dầu, bình phân phối và các van an toàn, van áp suất.
- Bộ điều khiển và các cảm biến bằng điện tử, dùng để nhận các tín hiệu về
chiều cao thân xe, tốc độ xe và tải trọng xe để xử lý điều hành các van điện từ nhằm
tăng giảm áp suất khí nén và áp suất dầu trong các bình cầu phụ hợp với điều kiện
mặt đờng.
Bình xếp cao suVòng đàn hồi
Bu lông Bình xếp cao su
22


a) b)
Hình 2-4: Cấu tạo hệ thống treo thuỷ khí
a) Cấu tạo bình cầu; b) Hệ thống treo thuỷ khí;

2. Nguyên tắc hoạt động
Khi động cơ hoạt động, máy nén khí và bơm dầu tạo áp suất đúng quy định và
nạp vào bình chứa và bộ điều tiết.
Khi ô tô vận hành, các lực truyền, các tải trọng động từ mặt đờng lên bánh xe,
cầu xe và giảm chấn, đàn hồi thông qua màng cao su và áp suất dầu tiết lu qua van
giảm chấn và bộ điều tiết chất lỏng (hình. 2 5).
- Khi tải trọng tăng hoặc giảm, khoảng cách giữa cầu xe và khung xe sẽ giảm

hoặc tăng theo, thông qua trục pít tông dẫn động nén hoặc trả dầu qua van giảm chấn
và bình phân phối để giảm chấn (giảm dao động) và dập tắt các va đập từ mặt đờng
lên bánh xe và khung đảm bảo ổn định nhanh chóng và êm dịu.
Màng cao su Bình cầu
Trục pit tông
Vỏ chắn bụi
Bình cầu
Xi lanh
Trục bánh xe
Thanh ổn định
đòn dẫn độngKhung xe
Van giảm chấn
Pit tông
Van cấp dầu
Van cấp khí nén
23
IV. Hiện tợng và nguyên nhân h hỏng của hệ thống treo khí nén
A. HƯ HỏNG hệ thống treo khí nén và thuỷ khí
1. Cơ cấu treo hoạt động có tiếng ồn
a) Hiện tợng
Khi ô tô hoạt động nghe tiếng ồn khác thờng ở cụm hệ thống treo, tốc độ càng
lớn tiếng ồn càng tăng.

IV. Hiện tợng và nguyên nhân h hỏng của hệ thống treo khí nén
A. HƯ HỏNG hệ thống treo khí nén và thuỷ khí
1. Cơ cấu treo hoạt động có tiếng ồn
a) Hiện tợng
Khi ô tô hoạt động nghe tiếng ồn khác thờng ở cụm hệ thống treo, tốc độ càng
lớn tiếng ồn càng tăng.
b) Nguyên nhân

- Các bình xếp hoặc bình cầu nứt thủng, giảm áp suất khí nén hoặc dầu thủy lực.
- Bộ điều tiết h hỏng.
- Thanh ổn định, các cần dãn động hoặc các vòng đàn hồi cong gãy, lỏng các
mối lắp nối
- Máy nén khí hoặc bơm dầu mòn, hỏng hoặc đứt chùng dây đai làm áp suất giảm.
Hình 2-5 Sơ đồ cấu tạo và hoạt động của hệ thống treo thuỷ khí
Bình chứa dầu
Bình phân phối
Bộ điều tiết
Bánh xe Bình cầu
Bơm dầu
Dầu về bình chứa
24
2. ô tô vận hành không ổn định
a) Hiện tợng
Khi ô tô vận hành, khung vỏ xe rung không ổn định, tốc độ càng lớn sự rung
không ổn định càng tăng.
b) Nguyên nhân
- Thanh ổn định cong, gãy.
- Các đòn liên kết cong hoặc nứt gãy.
- Máy nén hoặc bơm dầu h hỏng.
B. kiểm tra cơ cấu treo
1. Kiểm tra khi vận hành
Khi vận hành ô tô chú ý nghe tiếng ồn khác thờng ở cụm hệ thống treo, nếu có
tiếng ồn khác thờng và xe vận hành không ổn định cần phaỉ kiểm tra và sửa chữa kịp
thời.
2. Kiểm tra bên ngoài cơ cấu treo
- Kiểm tra sự gãy, lỏng của các thanh ổn định và các cần dẫn động.
- Dùng kính phóng đại để quan sát các vết nứt, hở bên ngoài máy nén khí,
bơm dầu, các bình xếp, bình cầu, các bộ điều tiết và các bộ cảm biến hoặc

điều khiển.
V. nội dung bảo dỡng hệ thống treo
1. Làm sạch bên ngoài các bộ phận.
2. Kiểm tra bên ngoài các bộ phận và chi tiết của hệ thống treo.
3. Thay dầu bôi trơn máy nén khí hoặc dầu thuỷ lực và điều chỉnh độ căng dây đai.
4. Tra mỡ và lắp các chi tiết và bộ phận.
5. Vận hành động cơ và kiểm tra bên ngoài các bộ phận khi xe chịu tải.

VI. Câu hỏi và bài tập
1. Các nguyên nhân h hỏng của cơ cấu treo thuỷ khí làm cho ô tô có nhiều tiếng
ồn ?
2. Nhiệm vụ và u nhợc điểm của cơ cấu treo khí nén?
3. (Bài tập) Trình bày cấu tạo cơ cấu treo khí nén và thuỷ khí dùng trên ô tô.

tHựC tập sửa chữa và bảo dỡng
hệ thống treo khí nén
I. tổ chức chuẩn bị nơi làm việc
1. Mục đích:
- Rèn luyện kỹ năng tháo lắp hệ thống điều khiển bằng khí nén.
25