PHỐI HỢP GIỮA GIA ĐÌNH VÀ NHÀ TRƯỜNG TRONG VIỆC GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC HỌC SINH Ở LỨA TUỔI THCS

PHỐI HỢP GIỮA GIA ĐÌNH VÀ NHÀ TRƯỜNG TRONG VIỆC
GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC HỌC SINH Ở LỨA TUỔI THCS
I. ĐẶT VẤN ĐỀ.
Một thực tế mà dẫu không muốn chúng ta cũng phải công nhận: Trong
những năm gần đây tình hình về đạo đức của các em học sinh (đặc biệt là học
sinh ở cấp THCS) còn nhiều vấn đề cần được giải quyết. (Nếu như chúng ta
không muốn nói là: Có sự xuống cấp về mặt đạo đức ở lứa tuổi học trò).
Đối với chúng ta - Những người làm công tác giáo dục, những người
được Đảng và Nhà nước tin tưởng giao cho trọng trách “Trồng người” thì thực
tế đó quả là một điều nhức nhối. Không nhức nhối sao được khi hàng ngày,
hàng giờ, chúng ta phải chứng kiến những cảnh tượng thiếu văn hoá xẩy ra
không những ngoài xã hội mà ngay cả trong nhà trường. Tình trạng học sinh
lười học, bỏ học, lêu lổng, sống tự do buông thả dẫn đến vi phạm pháp luật ở
lứa tuổi vị thành niên đang là mối quan tâm của các bậc làm cha, làm mẹ, của
các thầy giáo, cô giáo và của toàn xã hội.
Nguyên nhân nào dẫn đến tình trạng học sinh cá biệt về mặt đạo đức có
chiều hướng gia tăng. Làm thế nào để môi trường giáo dục thực sự là môi
trường trong sạch lành mạnh? Đó là những vấn đề bức xúc đặt ra trước mắt
chúng ta, nó vừa mang tính thời sự vừa mang tính lâu dài.
Như chúng ta đã biết: Sự sa sút về mặt đạo đức của học sinh (đặc biệt là
học sinh lứa tuổi THCS) có thể quy tụ làm 3 nguyên nhân chính:
1, Vai trò, trách nhiệm của các bậc làm cha, làm mẹ trong việc giáo dục
con cái.
2, Vai trò của nhà trường được thể hiện ở chỗ: Thông qua dạy chữ để
dạy người.
3, Vai trò của các tổ chức đoàn thể ngoài trường cũng ảnh hưởng không
nhỏ đến đạo đức học sinh (gia đình - nhà trường - xã hội).
- 1 -
Môi trường giáo dục
Gia đình Xã hội Nh trà ường
Trong 3 nguyên nhân này thì nguyên nhân nào là cơ bản ?

Có nhiều ý kiến cho rằng việc giáo dục đạo đức cho học sinh thì trách
nhiệm chính thuộc về nhà trường và xã hội. Nói như vậy kể ra không sai, song
chưa đủ và có lẽ là chưa đúng. Vì như vậy vô hình chung trách nhiệm của
những người làm cha, làm mẹ đối với những đứa con của mình hoàn toàn phó
mặc cho nhà trường và xã hội hay sao ? Tương lai của con cái - niềm hi vọng
của cha mẹ hoàn toàn phụ thuộc vào nhà trường và xã hội hay sao ?
Trong phạm vi đề tài này, tôi muốn đưa ra một thực trạng về bức tranh
các gia đình hiện nay, khẳng định vai trò hết sức to lớn của gia đình trong việc
giáo dục đạo đức học sinh. Đồng thời nêu lên một số biện pháp về sự phối hợp
giữa gia đình và nhà trường trong việc giáo dục đạo đức ở lứa tuổi THCS của
đơn vị mình bước đầu áp dụng đã thu được kết quả tốt.
II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ.
1, Bức tranh về các gia đình hiện nay.
Một thực tế phổ biến hiện nay là: Sự cách biệt giữa thế hệ cha mẹ và con
cái dường như ngày càng rộng ra. Tuy phải chung sống trong một mái nhà
song các thành viên trong gia đình có những xu hướng, sở thích và lối sống rất
khác nhau. Giữa ông bà cha mẹ và con cháu trong gia đình không có sự hoà
thuận cần thiết - không tìm được tiếng nói chung. thiếu thông cảm cho nhau
dẫn đến khó chấp nhận nhau. Nhiều gia đình cha mẹ bị con cái coi như “đồ
cổ” (“ông bô”, “bà già”) thậm chí bị con cái coi rẻ rúng, tất cả những giá trị
mà ông bà cha mẹ để lại đều không có nghĩa lý gì.
Cơ chế thị trường đã làm đảo lộn các giá trị và quan niệm về lối sống đạo
đức, tình cảm ông bà, cha mẹ, con cái có thể được đưa ra để cân đo đong
đếm ! Hầu hết trẻ em trong lứa tuổi học sinh THCS đều sinh ra sau chiến
tranh, hưởng một cuộc sống vật chất khá đầy đủ, một đời sống văn hoá hết sức
phong phú, khác và khác xa với cuộc sống của bố mẹ chúng nó trước đây:
Đầu tắt mặt tối, một nắng hai sương, tần tảo lăn lộn vì cuộc sống thường nhật,
vì sự tồn tại của cá nhân và gia đình. Trong khi lớp trẻ đang háo hức chạy theo
những giá trị mới mẻ (cả tốt lẫn xấu) thì hầu hết các bậc cha mẹ không chuyển
động kịp, họ vẫn bảo thủ mối quan hệ phong kiến giữa cha mẹ và con cái mà

họ đã được nhập tâm từ ngàn đời. Sự “khập khiễng” này dẫn đến khoảng cách
giữa con cái và cha mẹ ngày càng cách xa, khó gần gũi nhau. Nhiều gia đình
- 2 -
suốt cả ngày cha mẹ con cái không hề thốt ra một lời, tình trạng như vậy thử
hỏi bằng cách nào để cha mẹ giáo dục được con mình.
Với nền kinh tế thị trường phát triển có nhiều mặt tốt làm cho con người
sống năng động hơn, thực tế hơn và tất nhiên nó cũng mang lại một cuộc sống
vật chất đầy đủ hơn. Chúng ta đã được tiếp cận với thế giới văn minh nhiều
hơn, chất lượng cuộc sống về mọi mặt được nâng lên rõ rêt, nhưng mặt trái
của nền kinh tế thị trường đã len lỏi vào các ngõ ngách của cuộc sống hàng
ngày. Đặc biệt, mặt tiêu cực của cơ chế thị trường tác động mạnh mẽ vào quan
hệ gia đình và nền giáo dục mà đối tượng bị tác động không nhỏ chính là học
sinh (nhất là lứa tuổi THCS).
Chính vì lẽ đó mà không ít em học sinh cảm thấy bế tắc, bất lực trong
cuộc sống, dẫn đến bất cần đời, bất cần tất cả, thoát khỏi sự kiểm soát của gia
đình sống buông thả, thậm chí vi phạm pháp luật. Trường hợp anh Nguyễn
Văn Thọ ở xóm 7 - thị trấn là một ví dụ điển hình. Ở khía cạnh nào đó, kể cho
cùng gia đình anh là một trong số gia đình có hoàn cảnh đáng thương: Vợ anh
ốm đau lâu dài (bệnh nan y), những ngày còn lại trên giường bệnh chị đâu có
biết đứa con trai đầu lòng của mình thường xuyên bỏ học, trốn đi khỏi nhà
không chịu sự kiểm soát của cha mẹ và gia nhập hội “tàu chợ”. Trước lúc
nhắm mắt xuôi tay trở về cõi vĩnh hằng - Trường - niềm hy vọng của vợ
chồng anh chị đã bị chính quyền địa phương đưa vào trường giáo dưỡng. Về
phần mình: Có lẽ anh Thọ đã sám hối, song e rằng quá muộn màng. Và chính
anh - anh phải nhận trách nhiệm của mình, trách nhiệm của người làm cha -
trụ cột gia đình. Không những không có biện pháp, không quan tâm đến việc
giáo dục con cái; mà bản thân anh thiếu gương mẫu cho các con (vợ ốm đau
bệnh tật nằm bất động trên giường mà chồng đã có ý “thăm ván” từ lâu).
Tại địa bàn thị trấn, nhiều bậc cha mẹ mãi chạy theo đồng tiền, không
còn xứng đáng làm gương cho con em mình, bản thân họ cũng bị đồng tiền

làm méo mó, lệch lạc, còn đâu uy tín để giáo dục con cái trong nhà. Và cũng
vì cha mẹ như vậy mà nhiều em học sinh ở lứa tuổi THCS trong ví lúc nào
cũng xúng xính tiền mà gia đình đâu có biết. Có tiền (không biết tiền lấy đâu
ra) các cu cậu tìm đến các quầy hàng, quán bi-a, thậm chí cả quán karaoke (ô
tay) nữa. Vì mãi làm tiền, để có nhiều tiền mà cha mẹ đã quên đi nhiệm vụ
giáo dục con cái, khi biết được con mình đã hư hỏng thì e là quá muộn. Khổ
đau thay đồng tiền mà họ kiếm được dẫu bằng sự vất vả hay sự dễ dàng đều bị
con cái coi thường và trở nên vô nghĩa. Nhiều em học sinh ở tuổi THCS mà đã
có tình trạng không muốn về nhà - nơi luôn xảy ra sự bất hoà, nơi luôn xảy ra
- 3 -
sự cãi vã nhau, chẳng còn đâu sự yêu thương, êm ấm của mái ấm tình thương
thực thụ. Chính vì vậy mà con cái càng trở nên lạc lõng và mất niềm tin vào
gia đình, bố mẹ.
Những trường hợp này nếu không được ngăn chặn kịp thời thì nó dễ trở
thành những “tấm gương” tai hại và có thể biến thành trào lưu, trở thành một
nạn dịch rất dễ lây lan trong giới trẻ.
Bên cạnh, tình trạng li hôn của các ông bố, bà mẹ cũng là nguyên nhân
dẫn đến trẻ em đến với vòng tội lỗi (Qua điều tra tại địa bàn thị trấn có 3 gia
đình bố mẹ bỏ nhau có con đang đi học THCS thì cả 3 học sinh này đều ở
trong dạng có vấn đề về vi phạm đạo đức, trong đó có 1 em là nữ). Điều này
chẳng có gì khó hiểu cả: Sự chia tay của bố mẹ đã làm đảo lộn trật tự của gia
đình làm tổn thương đến tinh thần non nớt của những đứa trẻ. Chúng ta thử
nghĩ: những em gái thiếu mẹ điều gì sẽ dẫn đến khi kiến thức cuộc sống còn
chập chững, khi xung quanh bao nhiêu tệ nạn tiêu cực đang xẩy ra. Những em
trai thiếu bố ở lứa tuổi 14, 15 sẽ làm gì khi “cái gì cũng muốn biết” ?
Tóm lại: Những tác động tiêu cực của xã hội đã kéo dài khoảng cách
giữa bố mẹ và con cái, những bê bối trong nền nếp sinh hoạt gia đình cùng với
những thay đổi khó hiểu của thế hệ trẻ ngày nay càng làm cho các bậc làm
cha, làm mẹ càng trở nên lúng túng trong việc giáo dục con em mình. Trong
khi những biện pháp giáo dục cũ theo kiểu giáo huấn, áp đặt một chiều không

còn hiệu lực. Các bậc cha mẹ chưa tìm cho mình một phương pháp giáo dục
mới. Nếu như chỉ đơn thuần giáo huấn áp đặt dội từ trên xuống dưới dễ bị bọn
trẻ bỏ ngoài tai, chúng sống theo kiểu riêng của chúng đã làm cho nhiều bậc
cha mẹ phải lo lắng điên đầu. Đó là chưa kể đến nhiều bậc làm cha, làm mẹ do
không đủ kiến thức, không đủ biện pháp dạy dỗ con cái mà “chấp tay nhờ
trời” dẫn đến bỏ mặc cho số phận. Thực tế, đã có những gia đình quá khắt khe
đối với con mình “nhất cử nhất động” của chúng đều muốn được kiểm soát.
Điều này e khó thực hiện khi lứa tuổi vị thành niên là lứa tuổi: Muốn vươn lên
làm người lớn, muốn tự khẳng định mình và họ cũng không biết rằng do quá
khắt khe, cứng rắn, thậm chí dùng bạo lực đã làm cho các em bị dồn nén, tổn
thương, mất tự chủ mà nhanh chóng muốn thoát khỏi “gọng kìm” của bố mẹ
đi tìm tự do ở bên ngoài.
2, Những biện pháp chủ yếu nhằm tăng cường sự phối hợp giữa gia
đình và nhà trường trong việc giáo dục đạo đức học sinh ở lứa tuổi
THCS.
- 4 -
Về nhận thức và quan điểm, trước hết chúng ta thấy rằng:
- Giáo dục đạo đức cho học sinh là một yêu cầu hết sức quan trọng (đặc
biệt trong điều kiện hiện nay), nếu không đặt đúng vị trí công tác giáo dục đạo
đức cho giới trẻ thì e rằng đó là một thảm hoạ cho tương lai. Như Bác Hồ
muôn vàn kính yêu đã từng dạy: “Muốn xây dựng CNXH trước hết phải có
những con người XHCN”.
- Mối quan hệ giữa đạo đức và văn hoá (đức và tài):
Một hiện tượng như trở thành phổ biến trong cuộc sống là: Đại bộ phận
những em học sinh học lực vào loại khá, giỏi thì thông thường đều là những
em học sinh ngoan ngoãn, biết vâng lời cha mẹ, thầy cô, và cũng biết vâng lời
người lớn, các em lại càng có ý thức tốt trong học tập, cố gắng hết mình để đạt
được kết quả cao nhất. Ngược lại những em học sinh có học lực ở dưới mức
trung bình (đặc biệt là những em học lực vào loại yếu kém)thì thông thường
không ngoan, không biết vâng lời người lớn, thậm chí nghịch ngộ, vô lễ, có

khi còn vi phạm pháp luật. Như vậy việc giáo dục đạo đức và cung cấp kiến
thức về văn hoá cho học sinh có mối quan hệ hữu cơ, khăng khít gắn bó, tạo
điều kiện cho nhau cùng phát triển. Việc giáo dục đạo đức cho học sinh không
những đơn thuần nâng cao nhận thức về đạo đức cho các em mà trên cơ sở đó
làm cho môi trường sống của chúng ta ngày càng lành mạnh hơn, xã hội ngày
càng văn minh hơn. Cũng trên cơ sở đó các em có khả năng tiếp thu các tri
thức khoa học một cách dễ dàng hơn, tâm hồn các em thoải mái, nhẹ nhàng
hơn.
Thực tế những năm đứng trên bục giảng, chúng tôi đã đề ra một số biện
pháp chủ yếu nhằm tăng cường sự phối hợp giữa gia đình và nhà trường trong
việc giáo dục đạo đức học sinh ở lứa tuổi THCS đó là:
2.1. Nâng cao trách nhiệm của gia đình trong việc giáo dục đạo đức học
sinh ở lứa tuổi THCS trong nhà trường.
Từ góc độ cá nhân mà nhiều người đã xem gia đình là tiểu xã hội. Trong
các cá thể sinh ra và lớn lên cho đến khi tách ra thành một tiểu xã hội riêng
cho mình. Đơn vị nhỏ nhất của xã hội này chứa đựng đầy đủ các mối quan hệ
của xã hội vi mô. Song có điều các quan hệ ấy bị chi phối bởi một yếu tố đặc
thù đó là quan hệ hôn nhân và huyết thống. Cho nên con người từ khi lọt lòng
đến khi trưởng thành luôn có tất cả các mối quan hệ xã hội nhưng đã bị khúc
xạ bởi quan hệ gia đình thông qua hoạt động thực tiễn hàng ngày của cha mẹ
dưới rất nhiều dạng khác nhau. Vai trò của gia đình - tế bào của xã hội là vai
- 5 -
trò quan trọng và cấp thiết trong việc cứu vãn lớp trẻ. Có một gia đình hạnh
phúc với mọi thành viên đều quan tâm vun đắp, có một gia đình với sự răn
dạy đúng mức với những tấm gương tốt học được từ cha mẹ có thể xoá lấp đi
những khoảng trống dễ bị cái xấu xâm nhập vào tâm hồn lớp trẻ. Gia đình là
nền tảng văn hoá vững chắc. Gia đình đóng vai trò quan trọng trong việc hình
thành nhân cách con người. Sự giáo dục riêng của từng gia đình tạo cho con
em mình những chuẩn mực về nhận thức và hành vi trong cuộc sống. Nếu nền
nếp gia đình bị coi thường, bị sa sút thiếu sự chăm lo là nguyên nhân dẫn đến

những hậu quả đau lòng. Sự quan tâm của gia đình, nhân cách tốt của bố mẹ
trong mắt lớp trẻ là vô cùng quan trọng. Chỉ cần cha mẹ sống lành mạnh,
lương thiện, mẫu mực, nhân hậu, yêu thương, có trách nhiệm duy trì và bảo vệ
những truyền thống tốt đẹp của gia đình, chấp nhận những cái mới lành mạnh
của thời đại chắc chắn sẽ tạo được niềm tin cho con cái. Đó chính là biện pháp
tốt nhất trong giáo dục. Một gia đình ấm êm hạnh phúc, chắc chắn là liều
thuốc có sức đề kháng mạnh nhất với những ảnh hưởng xấu ngoài xã hội, cứu
được các em sớm thoát khỏi vòng tội lỗi.
Thực tế hiện nay, ở địa phương trường đóng như phần đầu đã trình bày
do nhận thức không đúng hoặc lúng túng trong biện pháp giáo dục mà không
biết gia đình đã phó mặc, khoán trắng việc giáo dục con cái cho nhà trường và
xã hội. Có ai hiểu hơn bố mẹ đối với những đứa con thân yêu của mình, bố mẹ
nào mà không thương con cái, chỉ tội chưa hiểu hoặc hiểu chưa thấu đáo nên
đành “trăm sự nhờ thầy cô” mà thôi.Trước tình hình đó, một trong những biện
pháp nhằm nâng cao nhận thức về trách nhiệm của gia đình đối với con cái mà
chúng tôi đã tiến hành có hiệu quả tốt là tổ chức các cuộc họp phụ huynh
trong năm.
* Họp phụ huynh lần thứ nhất vào đầu năm học (cuộc họp lần này chủ
yếu do Hiệu trưởng chủ trì và chịu trách nhiệm về nội dung). Vì trường lớn
(20 lớp gần 900 học sinh) nên chúng tôi tổ chức thành 2 buổi (theo các khối
lớp). Ngoài việc thông qua với toàn thể các bậc cha mẹ học sinh về những đặc
điểm cơ bản của trường trong năm học, những chỉ tiêu lớn và các biện pháp để
thực hiện, thì điều không thể thiếu là nhà trường đặt vấn đề rất cao về vai trò,
trách nhiệm của gia đình trong việc giáo dục con cái (đặc biệt về mặt đạo đức)
thông qua nội quy đối với học sinh của nhà trường và gia đình. Đồng thời
thống nhất một số quan điểm để thực hiện sự phối hợp giữa nhà trường và gia
đình. Phần thời gian còn lại trong cuộc họp phụ huynh đầu năm do đ/c GVCN
- 6 -