Phối hợp giữa gia đình và nhà trường ...

phối hợp giữa gia đình và nhà trờng trong việc
giáo dục đạo đức học sinh ở lứa tuổi thcs
i. đặt vấn đề.
Một thực tế mà dẫu không muốn chúng ta cũng phải công nhận: Trong
những năm gần đây tình hình về đạo đức của các em học sinh (đặc biệt là học
sinh ở cấp THCS) còn nhiều vấn đề cần đợc giải quyết. (Nếu nh chúng ta không
muốn nói là: Có sự xuống cấp về mặt đạo đức ở lứa tuổi học trò).
Đối với chúng ta - Những ngời làm công tác giáo dục, những ngời đợc
Đảng và Nhà nớc tin tởng giao cho trọng trách Trồng ngời thì thực tế đó quả
là một điều nhức nhối. Không nhức nhối sao đợc khi hàng ngày, hàng giờ,
chúng ta phải chứng kiến những cảnh tợng thiếu văn hoá xẩy ra không những
ngoài xã hội mà ngay cả trong nhà trờng. Tình trạng học sinh lời học, bỏ học,
lêu lổng, sống tự do buông thả dẫn đến vi phạm pháp luật ở lứa tuổi vị thành
niên đang là mối quan tâm của các bậc làm cha, làm mẹ, của các thầy giáo, cô
giáo và của toàn xã hội.
Nguyên nhân nào dẫn đến tình trạng học sinh cá biệt về mặt đạo đức có
chiều hớng gia tăng. Làm thế nào để môi trờng giáo dục thực sự là môi trờng
trong sạch lành mạnh? Đó là những vấn đề bức xúc đặt ra trớc mắt chúng ta, nó
vừa mang tính thời sự vừa mang tính lâu dài.
Nh chúng ta đã biết: Sự sa sút về mặt đạo đức của học sinh (đặc biệt là học
sinh lứa tuổi THCS) có thể quy tụ làm 3 nguyên nhân chính:
1, Vai trò, trách nhiệm của các bậc làm cha, làm mẹ trong việc giáo dục
con cái.
2, Vai trò của nhà trờng đợc thể hiện ở chỗ: Thông qua dạy chữ để dạy ng-
ời.
3, Vai trò của các tổ chức đoàn thể ngoài trờng cũng ảnh hởng không nhỏ
đến đạo đức học sinh (gia đình - nhà trờng - xã hội).
Trong 3 nguyên nhân này thì nguyên nhân nào là cơ bản ?
- 1 -
Môi trờng giáo dục
Gia đình Xã hội Nhà trờng

Có nhiều ý kiến cho rằng việc giáo dục đạo đức cho học sinh thì trách
nhiệm chính thuộc về nhà trờng và xã hội. Nói nh vậy kể ra không sai, song cha
đủ và có lẽ là cha đúng. Vì nh vậy vô hình chung trách nhiệm của những ngời
làm cha, làm mẹ đối với những đứa con của mình hoàn toàn phó mặc cho nhà tr-
ờng và xã hội hay sao ? Tơng lai của con cái - niềm hi vọng của cha mẹ hoàn
toàn phụ thuộc vào nhà trờng và xã hội hay sao ?
Trong phạm vi đề tài này, tôi muốn đa ra một thực trạng về bức tranh các
gia đình hiện nay, khẳng định vai trò hết sức to lớn của gia đình trong việc giáo
dục đạo đức học sinh. Đồng thời nêu lên một số biện pháp về sự phối hợp giữa
gia đình và nhà trờng trong việc giáo dục đạo đức ở lứa tuổi THCS của đơn vị
mình bớc đầu áp dụng đã thu đợc kết quả tốt.
II. giải quyết vấn đề.
1, Bức tranh về các gia đình hiện nay.
Một thực tế phổ biến hiện nay là: Sự cách biệt giữa thế hệ cha mẹ và con
cái dờng nh ngày càng rộng ra. Tuy phải chung sống trong một mái nhà song
các thành viên trong gia đình có những xu hớng, sở thích và lối sống rất khác
nhau. Giữa ông bà cha mẹ và con cháu trong gia đình không có sự hoà thuận cần
thiết - không tìm đợc tiếng nói chung. thiếu thông cảm cho nhau dẫn đến khó
chấp nhận nhau. Nhiều gia đình cha mẹ bị con cái coi nh đồ cổ (ông bô, bà
già) thậm chí bị con cái coi rẻ rúng, tất cả những giá trị mà ông bà cha mẹ để
lại đều không có nghĩa lý gì.
Cơ chế thị trờng đã làm đảo lộn các giá trị và quan niệm về lối sống đạo
đức, tình cảm ông bà, cha mẹ, con cái có thể đợc đa ra để cân đo đong đếm !
Hầu hết trẻ em trong lứa tuổi học sinh THCS đều sinh ra sau chiến tranh, hởng
một cuộc sống vật chất khá đầy đủ, một đời sống văn hoá hết sức phong phú,
khác và khác xa với cuộc sống của bố mẹ chúng nó trớc đây: Đầu tắt mặt tối,
một nắng hai sơng, tần tảo lăn lộn vì cuộc sống thờng nhật, vì sự tồn tại của cá
nhân và gia đình. Trong khi lớp trẻ đang háo hức chạy theo những giá trị mới
mẻ (cả tốt lẫn xấu) thì hầu hết các bậc cha mẹ không chuyển động kịp, họ vẫn
bảo thủ mối quan hệ phong kiến giữa cha mẹ và con cái mà họ đã đợc nhập tâm

từ ngàn đời. Sự khập khiễng này dẫn đến khoảng cách giữa con cái và cha mẹ
ngày càng cách xa, khó gần gũi nhau. Nhiều gia đình suốt cả ngày cha mẹ con
cái không hề thốt ra một lời, tình trạng nh vậy thử hỏi bằng cách nào để cha mẹ
giáo dục đợc con mình.
Với nền kinh tế thị trờng phát triển có nhiều mặt tốt làm cho con ngời sống
năng động hơn, thực tế hơn và tất nhiên nó cũng mang lại một cuộc sống vật
chất đầy đủ hơn. Chúng ta đã đợc tiếp cận với thế giới văn minh nhiều hơn, chất
- 2 -
lợng cuộc sống về mọi mặt đợc nâng lên rõ rêt, nhng mặt trái của nền kinh tế thị
trờng đã len lỏi vào các ngõ ngách của cuộc sống hàng ngày. Đặc biệt, mặt tiêu
cực của cơ chế thị trờng tác động mạnh mẽ vào quan hệ gia đình và nền giáo
dục mà đối tợng bị tác động không nhỏ chính là học sinh (nhất là lứa tuổi
THCS).
Chính vì lẽ đó mà không ít em học sinh cảm thấy bế tắc, bất lực trong cuộc
sống, dẫn đến bất cần đời, bất cần tất cả, thoát khỏi sự kiểm soát của gia đình
sống buông thả, thậm chí vi phạm pháp luật. Trờng hợp anh Nguyễn Văn Thọ ở
xóm 7 - thị trấn là một ví dụ điển hình. ở khía cạnh nào đó, kể cho cùng gia
đình anh là một trong số gia đình có hoàn cảnh đáng thơng: Vợ anh ốm đau lâu
dài (bệnh nan y), những ngày còn lại trên giờng bệnh chị đâu có biết đứa con
trai đầu lòng của mình thờng xuyên bỏ học, trốn đi khỏi nhà không chịu sự kiểm
soát của cha mẹ và gia nhập hội tàu chợ. Trớc lúc nhắm mắt xuôi tay trở về
cõi vĩnh hằng - Trờng - niềm hy vọng của vợ chồng anh chị đã bị chính quyền
địa phơng đa vào trờng giáo dỡng. Về phần mình: Có lẽ anh Thọ đã sám hối,
song e rằng quá muộn màng. Và chính anh - anh phải nhận trách nhiệm của
mình, trách nhiệm của ngời làm cha - trụ cột gia đình. Không những không có
biện pháp, không quan tâm đến việc giáo dục con cái; mà bản thân anh thiếu g-
ơng mẫu cho các con (vợ ốm đau bệnh tật nằm bất động trên giờng mà chồng đã
có ý thăm ván từ lâu).
Tại địa bàn thị trấn, nhiều bậc cha mẹ mãi chạy theo đồng tiền, không còn
xứng đáng làm gơng cho con em mình, bản thân họ cũng bị đồng tiền làm méo

mó, lệch lạc, còn đâu uy tín để giáo dục con cái trong nhà. Và cũng vì cha mẹ
nh vậy mà nhiều em học sinh ở lứa tuổi THCS trong ví lúc nào cũng xúng xính
tiền mà gia đình đâu có biết. Có tiền (không biết tiền lấy đâu ra) các cu cậu tìm
đến các quầy hàng, quán bi-a, thậm chí cả quán karaoke (ô tay) nữa. Vì mãi làm
tiền, để có nhiều tiền mà cha mẹ đã quên đi nhiệm vụ giáo dục con cái, khi biết
đợc con mình đã h hỏng thì e là quá muộn. Khổ đau thay đồng tiền mà họ kiếm
đợc dẫu bằng sự vất vả hay sự dễ dàng đều bị con cái coi thờng và trở nên vô
nghĩa. Nhiều em học sinh ở tuổi THCS mà đã có tình trạng không muốn về nhà -
nơi luôn xảy ra sự bất hoà, nơi luôn xảy ra sự cãi vã nhau, chẳng còn đâu sự yêu
thơng, êm ấm của mái ấm tình thơng thực thụ. Chính vì vậy mà con cái càng trở
nên lạc lõng và mất niềm tin vào gia đình, bố mẹ.
Những trờng hợp này nếu không đợc ngăn chặn kịp thời thì nó dễ trở thành
những tấm gơng tai hại và có thể biến thành trào lu, trở thành một nạn dịch rất
dễ lây lan trong giới trẻ.
- 3 -
Bên cạnh, tình trạng li hôn của các ông bố, bà mẹ cũng là nguyên nhân dẫn
đến trẻ em đến với vòng tội lỗi (Qua điều tra tại địa bàn thị trấn có 3 gia đình bố
mẹ bỏ nhau có con đang đi học THCS thì cả 3 học sinh này đều ở trong dạng có
vấn đề về vi phạm đạo đức, trong đó có 1 em là nữ). Điều này chẳng có gì khó
hiểu cả: Sự chia tay của bố mẹ đã làm đảo lộn trật tự của gia đình làm tổn thơng
đến tinh thần non nớt của những đứa trẻ. Chúng ta thử nghĩ: những em gái thiếu
mẹ điều gì sẽ dẫn đến khi kiến thức cuộc sống còn chập chững, khi xung quanh
bao nhiêu tệ nạn tiêu cực đang xẩy ra. Những em trai thiếu bố ở lứa tuổi 14, 15
sẽ làm gì khi cái gì cũng muốn biết ?
Tóm lại: Những tác động tiêu cực của xã hội đã kéo dài khoảng cách giữa
bố mẹ và con cái, những bê bối trong nền nếp sinh hoạt gia đình cùng với những
thay đổi khó hiểu của thế hệ trẻ ngày nay càng làm cho các bậc làm cha, làm mẹ
càng trở nên lúng túng trong việc giáo dục con em mình. Trong khi những biện
pháp giáo dục cũ theo kiểu giáo huấn, áp đặt một chiều không còn hiệu lực. Các
bậc cha mẹ cha tìm cho mình một phơng pháp giáo dục mới. Nếu nh chỉ đơn

thuần giáo huấn áp đặt dội từ trên xuống dới dễ bị bọn trẻ bỏ ngoài tai, chúng
sống theo kiểu riêng của chúng đã làm cho nhiều bậc cha mẹ phải lo lắng điên
đầu. Đó là cha kể đến nhiều bậc làm cha, làm mẹ do không đủ kiến thức, không
đủ biện pháp dạy dỗ con cái mà chấp tay nhờ trời dẫn đến bỏ mặc cho số
phận. Thực tế, đã có những gia đình quá khắt khe đối với con mình nhất cử
nhất động của chúng đều muốn đợc kiểm soát. Điều này e khó thực hiện khi
lứa tuổi vị thành niên là lứa tuổi: Muốn vơn lên làm ngời lớn, muốn tự khẳng
định mình và họ cũng không biết rằng do quá khắt khe, cứng rắn, thậm chí dùng
bạo lực đã làm cho các em bị dồn nén, tổn thơng, mất tự chủ mà nhanh chóng
muốn thoát khỏi gọng kìm của bố mẹ đi tìm tự do ở bên ngoài.
2, Những biện pháp chủ yếu nhằm tăng c ờng sự phối hợp giữa gia đình
và nhà tr ờng trong việc giáo dục đạo đức học sinh ở lứa tuổi THCS.
Về nhận thức và quan điểm, trớc hết chúng ta thấy rằng:
- Giáo dục đạo đức cho học sinh là một yêu cầu hết sức quan trọng (đặc
biệt trong điều kiện hiện nay), nếu không đặt đúng vị trí công tác giáo dục đạo
đức cho giới trẻ thì e rằng đó là một thảm hoạ cho tơng lai. Nh Bác Hồ muôn
vàn kính yêu đã từng dạy: Muốn xây dựng CNXH trớc hết phải có những con
ngời XHCN.
- Mối quan hệ giữa đạo đức và văn hoá (đức và tài):
Một hiện tợng nh trở thành phổ biến trong cuộc sống là: Đại bộ phận
những em học sinh học lực vào loại khá, giỏi thì thông thờng đều là những em
- 4 -
học sinh ngoan ngoãn, biết vâng lời cha mẹ, thầy cô, và cũng biết vâng lời ngời
lớn, các em lại càng có ý thức tốt trong học tập, cố gắng hết mình để đạt đợc kết
quả cao nhất. Ngợc lại những em học sinh có học lực ở dới mức trung bình (đặc
biệt là những em học lực vào loại yếu kém)thì thông thờng không ngoan, không
biết vâng lời ngời lớn, thậm chí nghịch ngộ, vô lễ, có khi còn vi phạm pháp luật.
Nh vậy việc giáo dục đạo đức và cung cấp kiến thức về văn hoá cho học sinh có
mối quan hệ hữu cơ, khăng khít gắn bó, tạo điều kiện cho nhau cùng phát triển.
Việc giáo dục đạo đức cho học sinh không những đơn thuần nâng cao nhận thức

về đạo đức cho các em mà trên cơ sở đó làm cho môi trờng sống của chúng ta
ngày càng lành mạnh hơn, xã hội ngày càng văn minh hơn. Cũng trên cơ sở đó
các em có khả năng tiếp thu các tri thức khoa học một cách dễ dàng hơn, tâm
hồn các em thoải mái, nhẹ nhàng hơn.
Thực tế những năm đứng trên bục giảng, chúng tôi đã đề ra một số biện
pháp chủ yếu nhằm tăng cờng sự phối hợp giữa gia đình và nhà trờng trong việc
giáo dục đạo đức học sinh ở lứa tuổi THCS đó là:
2.1. Nâng cao trách nhiệm của gia đình trong việc giáo dục đạo đức học
sinh ở lứa tuổi THCS trong nhà trờng.
Từ góc độ cá nhân mà nhiều ngời đã xem gia đình là tiểu xã hội. Trong các
cá thể sinh ra và lớn lên cho đến khi tách ra thành một tiểu xã hội riêng cho
mình. Đơn vị nhỏ nhất của xã hội này chứa đựng đầy đủ các mối quan hệ của xã
hội vi mô. Song có điều các quan hệ ấy bị chi phối bởi một yếu tố đặc thù đó là
quan hệ hôn nhân và huyết thống. Cho nên con ngời từ khi lọt lòng đến khi tr-
ởng thành luôn có tất cả các mối quan hệ xã hội nhng đã bị khúc xạ bởi quan hệ
gia đình thông qua hoạt động thực tiễn hàng ngày của cha mẹ dới rất nhiều dạng
khác nhau. Vai trò của gia đình - tế bào của xã hội là vai trò quan trọng và cấp
thiết trong việc cứu vãn lớp trẻ. Có một gia đình hạnh phúc với mọi thành viên
đều quan tâm vun đắp, có một gia đình với sự răn dạy đúng mức với những tấm
gơng tốt học đợc từ cha mẹ có thể xoá lấp đi những khoảng trống dễ bị cái xấu
xâm nhập vào tâm hồn lớp trẻ. Gia đình là nền tảng văn hoá vững chắc. Gia đình
đóng vai trò quan trọng trong việc hình
thành nhân cách con ngời. Sự giáo dục riêng của từng gia đình tạo cho con em
mình những chuẩn mực về nhận thức và hành vi trong cuộc sống. Nếu nền
nếp gia đình bị coi thờng, bị sa sút thiếu sự chăm lo là nguyên nhân dẫn đến
những hậu quả đau lòng. Sự quan tâm của gia đình, nhân cách tốt của bố mẹ
trong mắt lớp trẻ là vô cùng quan trọng. Chỉ cần cha mẹ sống lành mạnh, lơng
thiện, mẫu mực, nhân hậu, yêu thơng, có trách nhiệm duy trì và bảo vệ những
truyền thống tốt đẹp của gia đình, chấp nhận những cái mới lành mạnh của thời
- 5 -

đại chắc chắn sẽ tạo đợc niềm tin cho con cái. Đó chính là biện pháp tốt nhất
trong giáo dục. Một gia đình ấm êm hạnh phúc, chắc chắn là liều thuốc có sức
đề kháng mạnh nhất với những ảnh hởng xấu ngoài xã hội, cứu đợc các em sớm
thoát khỏi vòng tội lỗi.
Thực tế hiện nay, ở địa phơng trờng đóng nh phần đầu đã trình bày do nhận
thức không đúng hoặc lúng túng trong biện pháp giáo dục mà không biết gia
đình đã phó mặc, khoán trắng việc giáo dục con cái cho nhà trờng và xã hội. Có
ai hiểu hơn bố mẹ đối với những đứa con thân yêu của mình, bố mẹ nào mà
không thơng con cái, chỉ tội cha hiểu hoặc hiểu cha thấu đáo nên đành trăm sự
nhờ thầy cô mà thôi.Trớc tình hình đó, một trong những biện pháp nhằm nâng
cao nhận thức về trách nhiệm của gia đình đối với con cái mà chúng tôi đã tiến
hành có hiệu quả tốt là tổ chức các cuộc họp phụ huynh trong năm.
* Họp phụ huynh lần thứ nhất vào đầu năm học (cuộc họp lần này chủ yếu
do Hiệu trởng chủ trì và chịu trách nhiệm về nội dung). Vì trờng lớn (20 lớp gần
900 học sinh) nên chúng tôi tổ chức thành 2 buổi (theo các khối lớp). Ngoài việc
thông qua với toàn thể các bậc cha mẹ học sinh về những đặc điểm cơ bản của
trờng trong năm học, những chỉ tiêu lớn và các biện pháp để thực hiện, thì điều
không thể thiếu là nhà trờng đặt vấn đề rất cao về vai trò, trách nhiệm của gia
đình trong việc giáo dục con cái (đặc biệt về mặt đạo đức) thông qua nội quy đối
với học sinh của nhà trờng và gia đình. Đồng thời thống nhất một số quan điểm
để thực hiện sự phối hợp giữa nhà trờng và gia đình. Phần thời gian còn lại trong
cuộc họp phụ huynh đầu năm do đ/c GVCN lớp điều hành (GVCN lớp làm quen
với phụ huynh, thông báo các thầy cô giáo dạy bộ môn của lớp và tất nhiên thực
hiện một số nội dung của lớp).
* Họp phụ huynh học sinh lần thứ hai sau khi đã hoàn thành sơ kết học kì
I (lần này do GVCN lớp điều hành, tất nhiên trớc đó Hiệu trởng có hội ýhọp
toàn thể GVCN các lớp nhằm thống nhất những nội dung cần thiết sẽ triển khai
trong cuộc họp). Những vấn đề mà tất cả GVCN các lớp cần đạt đó là: Ngoài
việc thông báo về kết quả học tập tu dỡng của từng em trong học kì I thì một
việc hết sức quan trọng là biểu dơng những em đạt kết quả cao về mọi mặt.

Đồng thời trao đổi cụ thể với từng phụ huynh về đạo đức của từng học sinh (chú
ý những em còn có vấn đề về đạo đức), những chuyển biến về mặt đạo đức của
từng em trong học kì vừa qua.
* Họp phụ huynh lần thứ ba (thờng tổ chức vào những ngày cuối của năm
học). Cuộc họp phụ huynh lần cuối này phần nội dung cơ bản nh cuộc họp lần
thứ hai. Tuy nhiên GVCN các lớp không quên nhắc nhở thêm những em học
- 6 -