sinh 9- tiết 39: các PP chọn lọc

KIỂM TRA BÀI CŨ
TẠI SAO TỰ THỤ PHẤN Ở CÂY GIAO PHẤN VÀ
GIAO PHỐI GẦN Ở ĐỘNG VẬT LẠI GÂY RA HIỆN
TƯỢNG THỐI HĨA GIỐNG?
GIỐNG BỊ THỐI HĨA CĨ ẢNH HƯỞNG GÌ ĐẾN
NĂNG SUẤT VÀ CHẤT LƯỢNG CỦA CÂY TRỒNG
VÀ VẬT NUÔI?
Đ/A:Tự thụ phấn bắt buộc ở cây giao phấn và giao
phối gần ở động vật gây ra hiện tượng thối hóa giống
là do các gen lặn có hại chuyển từ trạng thái dị hợp sang
trạng thái đồng hợp gây hại.
Giống bị thoái hoá làm giảm năng suất và chất lượng
của cây trồng và vật nuôi


Tiết 39
Bài 36:

Các phơng pháp chọn lọc

I) Vai trò của chän läc trong chän gièng

chọn giống vai trị
gì đối với thực tế sản xuất?
Tạo ra giống mới, cải tạo giống cũ đáp ứng
nhu cầu sản xuất cao hơn của con người


• Do nhu cầu nhiều mặt và luôn thay đổ i của con
ngườ i

• Các giống sau một thời gian trồng có biểu hiện
thối hố
• Q trình tạo ra giống mới bằng các phươ ng pháp
lai, độ t biến, biến dị tổ hợp vừa tạo ra các tính
trạng tốt vừa tạo ra các tính trạng xấu
• Vì vậy phải chọn lọc


II/ Phương pháp chọn lọc hàng loạt
•

- K/n: Chän läc hàng loạt là dựa trên kiểu
hình chọn ra một nhóm cá thể phù hợp nhất
với mục tiêu chọn lọc để lµm gièng.


Hình 36.1 sơ đồ chọn lọc hàng loạt
I. Chọn lọc một lần

Ii. Chọn lọc hai lần

Năm I:
Chọn cây tốt
1

1
Trộn lẫn hạt
các cây tốt
Năm II:
So sánh

2

Giống
khởi
đầu

3

4

3

Giống
đối
chứng

Năm III:
So sánh
2
I

3
II

4


Hình 36.1 sơ đồ chọn lọc hàng loạt
I Chọn lọc một lần

II chọn lọc hai lần

Năm I:
Chọn cây tốt
1

1

Trộn lẫn hạt
các cây tốt

Năm II: So sánh
2

3

4

3

I
Thảo luận nhóm

Năm III: So sánh

- Chọn lọc hàng loạt một lần và hai lần
giống và khác nhau nh thế nào?
- Chọn lọc hàng loạt có u điểm và nhợc
điểm gì?

2

3
II

4


các phơng pháp chọn lọc hàng loạt

Chọn lọc hàng loạt 1 lần

Chọn lọc hàng loạt 2 lần

Chọn cây u tú, trộn lẫn các hạt cây u tú làm giống cho vụ sau.
Ưu điểm: Đơn giản, dễ làm, ít tốn kém và áp dụng đợc rộng rÃi.
Hạn chế: Chỉ đánh giá dựa vào kiểu hình, không đánh giá đợc kiểu gen và dễ
nhầm với thờng biến.
Giống
nhau

- Quá trình chọn lọc diễn ra 1 lần, năm - Quá trình chọn lọc diễn ra 2 lần, năm
2 trồng đối chứng
1, năm 2, sau ®ã trång ®èi chøng
Kh¸c
nhau


Tiết 39

Bài 36:

Các phơng pháp chọn lọc

I) Vai trò của chọn lọc trong chọn giống
II) Chọn lọc hàng loạt
Cách tiến hành:
- Chọn những cá thể u tú phù hợp với mục đích chọn lọc.
- Thu hoạch chung để làm giống cho vụ sau.
- So sánh với giống khởi đầu và giống đối chứng
Ưu điểm: Đơn giản dễ làm, ít tốn kém, áp dụng rộng
rÃi
Nhợc điểm: Chỉ đánh giá dựa vào kiểu hình, không
kiểm tra kiểu gen nên dễ nhầm với thờng biến

Đối với cây lấy hạt: chọn cây tốt

bông to
hạt tốt
không sâu bệnh


Tiết 39

Bài 36: Các phơng pháp chọn lọc
I) Vai trò của chọn lọc trong chọn giống
II) Chọn lọc hàng loạt
Cách tiến hành:
- Chọn những cá thể u tú phù hợp với mục đích chọn lọc.
- Thu hoạch chung để làm giống cho vụ sau.

quả to
Đối với cây lấy quả: chọn

quả đầu mùa

- So sánh với giống khởi đầu và giống đối chứng
Ưu điểm: Đơn giản dễ làm, ít tốn kém, áp dụng rộng
rÃi
Nhợc điểm: Chỉ đánh giá dựa vào kiểu hình, không
kiểm tra kiểu gen nên dễ nhầm với thờng biến

quả không sâu bệnh


Tiết 39

Bài 36: Các phơng pháp chọn lọc
I) Vai trò của chọn lọc trong chọn giống
II) Chọn lọc hàng loạt
Cách tiến hành:
- Chọn những cá thể u tú phù hợp với mục đích chọn lọc.
thịt

-Thu hoạch chung để làm giống cho vụ sau.
- So sánh với giống khởi đầu và giống đối chứng
Ưu điểm: Đơn giản dễ làm, ít tốn kém, áp dụng rộng
rÃi
Nhợc điểm: Chỉ đánh giá dựa vào kiểu hình, không
kiểm tra kiểu gen nên dễ nhầm với thờng biến

Đối với vật nuôi: tạo ra giống
có năng suất cao vỊ

trøng
s÷a


Tiết 39

Bài 36: Các phơng pháp chọn lọc
I) Vai trò của chọn lọc trong chọn giống
II) Chọn lọc hàng loạt
Cách tiến hành:
- Chọn những cá thể u tú phù hợp với mục đích chọn lọc.
- Thu hoạch chung để làm giống cho vụ sau.
- So sánh với giống khởi đầu và giống đối chứng
đầu nhỏ

Ưu điểm: Đơn giản dễ làm, ít tốn kém, áp dụng rộng
rÃi
Nhợc điểm: Chỉ đánh giá dựa vào kiểu hình, không xác
định đợc kiểu gen nên dễ nhầm với thờng biến
Phạm vi ứng dụng là cây giao phấn, tự thụ phấn và
vật nuôi

Đối với vật nuôi nh vịt đẻ trứng
chọn con cái

cổ dài

thân sau nở


Tiết 39

Bài 36: Các phơng pháp chọn lọc
I) Vai trò của chọn lọc trong chọn giống
II) Chọn lọc hàng loạt
Cách tiến hành:
- Chọn những cá thể u tú phù hợp với mục đích chọn lọc.
- Thu hoạch chung để làm giống cho vụ sau.
- So sánh với giống khởi đầu và giống đối chứng

Câu hỏi 2: thảo luận nhóm
Có hai giống lúa thuần chủng đợc tạo ra đÃ
lâu:giống lúa A bắt đầu giảm độ đồng đều về
chiều cao và thời gian sinh trëng, gièng lóa B cã
sù sai kh¸c kh¸ rõ rệt giữa các cá thể về hai tính
trạng nói trên. Em sử dụng phơng pháp và hình
thức chọn nào để khôi phục lại 2 đặc điểm tốt
ban đầu của 2 giống nói trên? Cách tiến hành
trên từng giống nh thế nào?

Ưu điểm: Đơn giản, dễ làm, ít tốn kém, áp dụng rộng
rÃi
Nhợc điểm: Chỉ đánh giá dựa vào kiểu hình, không kiểm
tra đợc kiểu gen nên dễ nhầm với thờng biến
Phạm vi ứng dụng là cây giao phấn, tự thụ phấn và
vật nuôi

A

B

Đáp án:
Giống A: Chọn lọc hàng loạt 1 lần vì có sự giảm đồng đều về các
tính trạng chiều cao và thời gian sinh trởng
Giống B: Chọn lọc hàng loạt 2 hay nhiều lần do có sự sai khác rõ
rệt về 2 tính trạng nói trên


Tiết 39

Bài 36: Các phơng pháp chọn lọc
I) Vai trò của chọn lọc trong chọn giống
II) Chọn lọc hàng loạt
Cách tiến hành:
- Chọn những cá thể u tú phù hợp với mục đích chọn lọc.
- Thu hoạch chung để làm giống cho vụ sau.
- So sánh với giống khởi đầu và giống đối chứng

Câu 2
Giống A: Chọn lọc hàng loạt 1 lần- s I
Giống B:Chọn lọc hàng loạt 2 hay nhiều lần-s II
Hình 36.1 S chn lc hàng lot

Nm th 1
Chn cõy tt

Ưu điểm: Đơn giản, dễ làm, ít tốn kém, áp dụng rộng rÃi

Nhợc điểm: Chỉ đánh giá dựa vào kiểu hình, không
kiểm tra kiểu gen nên dễ nhầm với thờng biến
Phạm vi ứng dụng là cây giao phấn, tự thụ phấn và
vật nuôi

Trn ln ht
cây tốt

1

1

Năm thứ 2:
so s¸nh
2

3

3

4

I
Năm thứ 3:
so s¸nh

I – Chän läc hàng loạt 1 lần

2

II - Chọn lọc hàng loạt 1 lÇn

3

II

4


Tiết 39

Bài 36: Các phơng pháp chọn lọc
I) Vai trò của chọn lọc trong chọn giống
II) Chọn lọc hàng loạt
Cách tiến hành:
- Chọn những cá thể u tú phù hợp với mục đích chọn lọc.
- Thu hoạch chung để làm giống cho vụ sau.
- So sánh với giống khởi đầu và giống đối chứng
Ưu điểm: Đơn giản dễ làm, ít tốn kém, áp dụng rộng rÃi
Như cưđiểm: Chỉ đánh giá dựa vào kiểu hình, không
ợ
xác định đợc kiểu gen nên dễ nhầm với thờng biến
Phạm vi ứng dụng là cây giao phấn, tự thụ phấn và
vật nuôi
III) Chọn lọc cá thể

K/n: Chọn lọc cá thể là chọn lấy một số ít cá
thể tốt, nhân lên một cách riêng rẽ theo tõng
dßng.

Hình 36.2 sơ đồ chọn lọc cá thể một lần

Ruộng giống
khởi đầu

Năm I:
Chọn cây tốt

1

Năm II:
So sánh
2
Giống
khởi
đầu

3

4

5

6

7
Giống
đối

chứng


Tiết 39

Bài 36: Các phơng pháp chọn lọc
I) Vai trò của chọn lọc trong chọn giống
II) Chọn lọc hàng loạt
Cách tiến hành:
- Chọn những cá thể u tú phù hợp với mục đích chọn lọc.
- Thu hoạch chung để làm giống cho vụ sau.
- So sánh với giống khởi đầu và giống đối chứng

Ưu điểm: Đơn giản dễ làm, ít tốn kém, áp dụng rộng rÃi
Nhợc điểm : Chỉ đánh giá dựa vào kiểu hình, không
kiểm tra đợc kiểu gen
III) Chọn lọc cá thể
Cách tiến hành
- Chọn những cá thể tốt phù hợp với mục tiêu chọn lọc
-Thu hoạch riêng rồi nhân lên từng dòng riêng rẽ
- So sánh các dòng với nhau và so sánh với giống khởi đầu,
giống đối chứng

Ưu điểm: Phối hợp chọn lọc dựa trên kiểu hình với việc
kiểm tra kiểu gen, kết quả nhanh
Nhợc điểm: Đòi hỏi theo dõi công phu, chặt chẽ, khó
áp dụng rộng rÃi

Nm th 1
Chn cây tt

1

Nm th 2:
So sánh

2

3

4

5

6

Hình 36.2. Sơ đồ chọn lọc cá thể một lần

7


Tiết 39

Bài 36: Các phơng pháp chọn lọc
I) Vai trò của chọn lọc trong chọn giống
II) Chọn lọc hàng loạt
Cách tiến hành:
- Chọn những cá thể u tú phù hợp với mục đích chọn lọc.
- Thu hoạch chung để làm giống cho vụ sau.
- So sánh với giống khởi đầu và giống đối chứng

Ưu điểm: Đơn giản dễ làm, ít tốn kém, áp dụng rộng rÃi
Nhợc điểm : Chỉ đánh giá dựa vào kiểu hình, không
kiểm tra đợc kiểu gen
III) Chọn lọc cá thể
Cách tiến hành
- Chọn những cá thể tốt phù hợp với mục tiêu chọn lọc
-Thu hoạch riêng rồi nhân lên từng dòng riêng rẽ
- So sánh các dòng với nhau và so sánh với giống khởi đầu,
giống đối chứng

Ưu điểm: Phối hợp chọn lọc dựa trên kiểu hình với việc
kiểm tra kiểu gen, kết quả nhanh
Nhợc điểm: Đòi hỏi theo dõi công phu, chặt chẽ, khó
áp dụng rộng rÃi
Phạm vi ứng dụng:
Thực vật: cây nhân giống vô tính
cây tự thụ phấn
Vật nuôi: kiểm tra đực giống qua đời con

Ví dụ:Tạo ra giống lúa DT10 và TK106

Nhân giống vô tính bằng cách giâm cành
Nhân giống vô tính bằng cách ghép
cành


Phương pháp chọn lọc cá thể nhiều lần
Năm thứ 1
Chọn cõy tt

Ruộng chọn giống khởi đầu

2

3

4

5

6

7

Nm th 3

Nm th 2

1

Ging
i chứng

Giống
khởi đầu
Giống chọn từng cây


Tiết 39

Bài 36: Các phơng pháp chọn lọc
I) Vai trò của chọn lọc trong chọn giống
II) Chọn lọc hàng loạt
Cách tiến hành:
- Chọn những cá thể u tú phù hợp với mục đích chọn lọc.
- Thu hoạch chung để làm giống cho vụ sau.
Nm th 1
Chn cây tt

- So sánh với giống khởi đầu và giống đối chứng

Ưu điểm: Đơn giản dễ làm, ít tốn kém,dễ áp dụng

Trn ln ht cây
tt

Nhợc điểm : Chỉ đánh giá dựa vào kiểu hình, không
xác định đợc kiểu gen
III) Chọn lọc cá thể

1

Nm th 2:
So sánh

2
Nm th 1
Chn cõy tt
cây

1

3

4

3

I

1
Nm th 3:
So sánh

2
I Chọn lọc hàng loạt 1 lần

Nm th 2:
So sánh

II - Chọn lọc hàng loạt 2 lần
2

3

4

5

6

Hình 36.2. Sơ đồ chọn lọc cá thể một lần

7
Hình 36.1 S chn lc hàng loạt

3

II

4


Hon thnh bng sau
Các phơng pháp chọn lọc cơ bản

Chọn lọc hàng loạt
Cách tiến
hành
u điểm
Nhợc
điểm

Chọn lọc cá thể


Các phơng pháp chọn lọc cơ bản

ND

PP

Cách
tiến
hành

1. Chọn lọc hàng loạt

2. Chọn lọc cá thể

- Năm I, gieo trồng giống khởi đầu để chọn lọc
các cây u tú, phù hợp với mục đích chọn lọc.
Hạt thu hoạch chung để làm giống cho vụ sau
(năm II).
- Năm II so sánh giống tạo ra bằng chọn lọc
hàng loạt với giống khởi đầu và giống đối
chứng. Nếu giống chọn hàng loạt đạt yêu cầu
đặt ra, hơn hẳn giống khởi đầu và giống đối
chứng thì không cần chọn lọc lần 2. Nếu cha
đạt yêu cầu thì tiếp tục chọn lọc lần 2, 3...

- Năm I, trên ruộng chọn giống khởi đầu, chọn
những cá thể tốt nhất. Hạt của mỗi cây đợc
gieo riêng thành từng dòng để so sánh.
- Năm II, so sánh các dòng với nhau, so với
giống gốc và giống đối chứng để chọn dòng
tốt nhất, đáp ứng mục tiêu đặt ra. Nếu cha đạt
yêu cầu thì tiến hành chọn lọc cá thể lần 2.

Ưu
điểm

- Đơn giản, dễ làm, ít tốn kém nên có thể áp
dụng rộng rÃi. Thích hợp với cả cây giao phấn,
cây tự thụ phấn và vật nuôi.

- Kiểm tra đợc kiểu hình và kiểu gen. Thích
hợp với cây tự thụ phấn.

Nhợc
điểm

- Chỉ dựa vào kiểu hình nên dễ nhầm với thờng
biến phát sinh do vi khí hậu và địa hình.

- Đòi hỏi theo dõi công phu và chặt chẽ.


Tiết 39

Bài 36: Các phơng pháp chọn lọc

Ghi nhớ
Chọn lọc hàng loạt là dựa trên kiểu hình chọn ra một nhóm cá thể phù hợp nhất
với mục tiêu chọn lọc để làm giống.
Chọn lọc cá thể là chọn lấy một số ít cá thể tốt, nhân lên một cách riêng rẽ theo
từng dòng. Do đó có thể kiểm tra đợc kiểu gen của mỗi cá thể

Hớng dẫn về nhà
Học bài => nắm đợc các phơng pháp chọn lọc
Trả lời câu hỏi SGK/107
Chuẩn bị bài 37 và su tầm tranh về Thành tựu chọn giống ViÖ
Nam’’