Phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan trong giảng dạy lịch sử

SKKN: Phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học lịch sử
PHÒNG GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO BUÔN ĐÔN
TRƯỜNG THCS LÊ HỒNG PHONG
NGƯỜI THỰC HIỆN: Leâ Thò Hoaø
Người thực hiện: Lê Thị Hòa Đơn vị: Trường THCS Lê Hồng Phong
Trang 1
SKKN: Phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học lịch sử
MỤC LỤC
TRANG
Lời cảm ơn 2
Phiếu nhận xét, xếp loại SKKN 3
PHẦN MỞ ĐẦU
Lý do chọn đề tài 5
Mục đích nghiên cứu đề tài 7
Phương pháp nghiên cứu 7
PHẦN NỘI DUNG
Cơ sở lý luận của vấn đề 9
Cơ sở thực tiễn của vấn đề 10
Thực trạng của vấn đề 10
Các biện pháp để giải quyết vấn đề 9
Hiệu quả của SKKN 16
PHẦN KẾT LUẬN
Kết luận 18
Bài học kinh nghiệm 19
Dự kiến về cải tiến cấu trúc thơi gian tới 19
Đề nghị, kiến nghị 19
Tài liệu tham khảo 21
Người thực hiện: Lê Thị Hòa Đơn vị: Trường THCS Lê Hồng Phong
Trang 2
SKKN: Phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học lịch sử
Lời cảm ơn!

Trân trọng cảm ơn phòng Giáo dục
huyện Buôn Đôn đã tổ chức viết Sáng
kiến kinh nghiện để cho giáo viên có dòp
nói lên những ý kiến tâm huyết của mình
cũng như có dòp trao đổi học hỏi những
kinh nghiệm cùng bạn bè, đồng nghiệp.
Xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu Trường THCS
Lê Hồng Phong luôn tạo điều kiện giúp đỡ để tôi hoàn thành
đề tài của mình.
Chân thành cảm ơn các bạn bè đồng nghiệp giúp đỡ, góp ý
để tôi hoàn thành đề tài của mình. Trong thời gian nghiên
cứu và đưa ra những kinh nghiẹâm của mình chăc cũng còn
có nhiều thiếu sót, Rất mong sự góp ý của quý cấp lãnh đạo
để cho đề tài của tôi hoàn thiện và có tính khả thi cao hơn
nữa. Một lần nữa tôi xin chân thành cảm ơn!
Người thực hiện: Lê Thị Hòa Đơn vị: Trường THCS Lê Hồng Phong
Trang 3
SKKN: Phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học lịch sử
PHÒNG GD & ĐT BUÔN ĐÔN CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
TRƯỜNG THCSLê Hồng Phong Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
PHIẾU NHẬN XÉT, XẾP LOẠI SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Tên đề tài: Phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học
môn lịch sử
Tác giả: Lê Thị Hoà
Chức vụ: Dạy môn lịch sử
Bộ phận công tác: Tổ xã hội
HỘI ĐỒNG KHGD TRƯỜNG
Nhận xét:
……………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………
…………………………
…………………………………………………………………………………………………
Xếp loại:…….
Ngày…. tháng… năm 2009
HĐKH TRƯỜNG
Người thực hiện: Lê Thị Hòa Đơn vị: Trường THCS Lê Hồng Phong
Trang 4
SKKN: Phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học lịch sử
PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BUÔN ĐÔN
Nhận xét:
……………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………
…………………………
………………………………………………………………………………………………
Xếp loại:…….
Ngày…. tháng… năm 2009
TRƯỞNG PHÒNG
A. ĐẶT VẤN ĐỀ
1/ Lý do chọn đề tài:
Cùng với sự phát triển của xã hội loài người, cuộc cách mạng khoa học công
nghệ như một luồng gió mới thổi vào và làm lay động nhiều lĩnh vực trong cuộc
sống. Hơn bao giờ hết con người đang đứng trước những diễn biến thay đổi to lớn,

phức tạp về lịch sử xã hội và khoa học- kỹ thuật. Nhiều mối quan hệ mâu thuẫn
của thời đại cần được giải quyết trong đó có mâu thuẫn yêu cầu ngành GD- ĐT nói
chung và người thầy chúng ta nói riêng phải giải quyết ngay, đó là mâu thuẫn giữa
quan hệ sức ép của khối lượng tri thức ngày càng tăng và sự tiếp nhận của con
người có giới hạn, bởi vì sự nhận thức của con người nói chung là tuyệt đối và
không có giới hạn song sự thu nhận, hiểu biết kiến thức của mỗi con người đều
hữu hạn và tương đối.
Nhiệm vụ trên đây đã đặt ra cho người giáo viên bên cạnh việc bồi dưỡng
kiến thức chuyên môn thì phải cải tiến phương pháp dạy học nâng cao chất lượng
giáo dục để đáp ứng yêu cầu của tình hình mới
Như chúng ta đã biết, môn lịch sử có vị trí và ý nghĩa quan trọng đối với
việc giáo dục thế hệ trẻ. Từ những hiểu biết về quá khứ, học sinh hiểu rõ truyền
thống dân tộc, tự hào với thành tựu dựng nước và giữ nước của tổ tiên và từ đó xác
định nhiệm vụ trong hiện tại có thái độ đúng đối với sự phát triển hợp quy luật cuả
tương lai.
Người thực hiện: Lê Thị Hòa Đơn vị: Trường THCS Lê Hồng Phong
Trang 5
SKKN: Phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học lịch sử
Như chúng ta thấy, con đường nhận thức ngắn nhất sẽ là con đường “Đi từ
trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng” và phương tiện hết sức cần thiết để đi
được trên “Con đường” nhận thức này chính là các “Dụng cụ trực quan”.
Đặc biệt trong hướng dạy học mới hiện nay, “Hướng tích cực hoá hoạt động
học tập của học sinh”, yêu cầu người giáo viên phải biết tạo điều kiện cho học sinh
tự tìm tòi, khai thác kiến thức, biết điều khiển hoạt động nhận thức của mình bằng
các “Đồ dùng trực quan”, chính vì thế mà “Đồ dùng trực quan” đã trở thành một
nhân tố khá quan trọng trong hoạt động dạy học, vì nó vừa là phương tiện giúp học
sinh khai thác kiến thức, vừa là nguồn tri thức đa dạng, phong phú mà học sinh rất
dễ nắm bắt.
Chúng ta cũng biết, Hội nghị BCH TƯ Đảng lần thứ 2 khoá VIII đã nhấn
mạnh:

“Đổi mới mạnh mẽ phương pháp GD-ĐT khắc phục lối truyền thụ một chiều,
rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo của người học. Từng bước áp dụng các
phương pháp tiên tiến và phương pháp hiện đại vào quá trình dạy- học đảm bảo
điều kiện và thời gian tự học, tự nghiên cứu cho học sinh …”
Trong việc đổi mới, cải tiến phương pháp dạy học, việc phát huy tính tích
cực của học sinh có ý nghĩa rất quan trọng. Bởi vì xét cho cùng công việc giáo dục
phải được tiến hành trên cơ sở tự nhận thức,tự hành động. Giáo dục phải được thực
hiện thông qua hành động và hành động của bản thân (tư duy và thực tiễn). Vì vậy
việc khơi dậy, phát triển ý thức, ý chí, năng lực, bồi dưỡng, rèn luyện phương pháp
tự học là con đường phát triển tối ưu của giáo dục.
Qua nhiều năm giảng dạy môn lịch sử ở trường THCS đặc biệt là từ khi thực
hiện thay sách giáo khoa và đổi mới phương pháp dạy học tôi nhận thấy đây là một
vấn đề bổ ích về lí luận cũng như thực tiễn. Nó có ý nghĩa rất lớn đối với việc nâng
cao chất lượng bộ môn bởi vì đối tượng là học sinh THCS thì về mặt thể chất cũng
như tinh thần, sự nhận thức, năng lực tư duy …của các em đã phát triển ở mức độ
cao hơn các em ở bậc tiểu học và các em ở lớp trên thì cao hơn các em ở lớp dưới.
Nếu được khơi dậy đúng mức tính tích cực, sự chủ động trong học tập cũng như
các hoạt động khác không những làm cho các em thu nhận được một lượng tri thức
tốt nhất cho bản thân mà còn là cơ sở vững chắc để các em bước vào bậc THPT –
nơi mà các em sẽ phải có năng lực tư duy và ý thức tự học cao hơn.
Từ trước tới nay đã có rất nhiều người đề cập đến vấn đề phát huy tích tính
cực của học sinh trong học tập lịch sử từ bậc THCS đến đại học. Tuy nhiên những
vấn đề mà các nhà nghiên cứu đưa ra chỉ áp dụng vào một bậc học cụ thể mà ít đi
sâu vào một khối lớp cụ thể vi vậy trong khuôn khổ bài viết này tôi chỉ xin lưu ý
đến một khía cạnh gắn liền với việc giảng dạy nhiều năm môn lịch sử, đó là một số
biện pháp sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học lịch sử với mục đích là góp
một phần nhỏ bé vào việc nâng cao chất lượng giảng dạy môn lịch sử ở trường
THCS nơi tôi đang giảng dạy, đồng thời cũng là để trao đổi ,học tập kinh nghiệm
của các thầy giáo,các đồng nghiệp nhằm nâng cao trình độ chuyên môn cũng như
phương pháp dạy học.Những vấn đề mà tôi nêu ra trên cơ sở được trang bị những

kiến thức cơ bản nhất, phương pháp dạy học lịch sử cũng như việc sử dụng đồ
dùng trực quan, thực nghiệm sư phạm ở trường THCS.
Người thực hiện: Lê Thị Hòa Đơn vị: Trường THCS Lê Hồng Phong
Trang 6
SKKN: Phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học lịch sử
Nếu thầy giáo chỉ làm chức năng truyền thụ kiến thức thì sẽ thực hiện phương
châm “Thầy giáo là trung tâm’’ học sinh sẽ thụ động tiếp nhận kiến thức, sẽ học
thuộc lòng những gì thầy giáo giảng và cho ghi cũng như trong sách đã viết. Đó
chính là cách giảng dạy giáo điều, nhồi sọ biến giáo viên thành người thuyết trình,
giảng giải và học sinh thụ động tiếp nhận những điều đã nghe, đã đọc. Có nhà giáo
dục đã gọi đó là cách “Nhai kiến thức rồi mớm cho học sinh”.
Chúng ta đều biết rằng việc dạy học được tiến hành trong một quá trình
thống nhất gồm hai khâu có tác dụng tương hỗ nhau: giảng dạy và học tập. Cả việc
giảng dạy và học tập đều là một quá trình nhận thức, tuân theo những quy luật
nhận thức. Nhận thức trong dạy học được thể hiện trong hoạt động của giáo viên
và học sinh đối với việc truyền thụ và tiếp thu một nội dung khoa học được quy
định trong chương trình với những phương pháp dạy học thích hợp, những phương
tiện hình thức cần thiết để đạt được kết quả nhất định đã đề ra.
Từ lâu các nhà sư phạm đã nhận thức được tầm quan trọng và ý nghĩa của
việc phát huy tính tích cực của học sinh trong học tập. Nhà giáo dục người Đức là
Disterverg đã khẳng định đúng đắn rằng: “Người giáo viên tồi truyền đạt chân lí,
người giáo viên giỏi dạy cách tìm ra chân lí”.
Điều này có nghĩa rằng người giáo viên không chỉ giới hạn công việc của
mình ở việc đọc cho học sinh ghi chép những kiến thức có sẵn, bắt các em học
thuộc lòng rồi kiểm tra điều ghi nhớ của các em thu nhận được ở bài giảng của
giáo viên hay trong sách giáo khoa. Điều quan trọng là giáo viên cung cấp cho các
em những kiến thức cơ bản (bao gồm kiến thức khoa học, sự hiểu biết về các quy
luật, nguyên lí và các phương pháp nhận thức…) làm cơ sở định hướng cho việc tự
khám phá các kiến thức mới, vận dụng vào học tập và cuộc sống.
Vì vậy, việc cho các em quan sát đồ dùng trực quan rồi từ đó các em rút ra

những nhận xét, tiếp thu tri thức, bồi dưỡng, rèn luyện về học tập là con đường
phát triển tối ưu của giáo dục - đó chính là con đường lấy học sinh làm trung tâm,
làm chủ thể của việc nhận thức với sự hướng dẫn, giáo dục tích cực có hiệu quả
của giáo viên, điều này được thực hiện trên cơ sở hoạt động tích cực, tự giác của
học sinh. Đây là tính ưu việt của phương pháp phát huy tính tích cực của học sinh
được gọi là phương pháp dạy học mới để phân biệt với phương pháp dạy học cũ
hay còn gọi là kiểu dạy học truyền thống.
Xuất phát từ tình hình thực tế đất nước, đặc biệt là trước công cuộc cách
mạng khoa học kỹ thuật ngày càng phát triển như vũ bão, việc chỉnh lý chương
trình giáo dục và thay đổi nội dung sách giáo khoa là một vấn đề rất cấp thiết và
vô cùng quan trọng. Chính vì lẽ đó mà “Giáo dục là quốc sách hàng đầu”.
Nhằm để thực hiện tốt mục tiêu giáo dục và chương trình giáo dục đổi mới
hiện nay, người giáo viên cần phải đổi mới phương pháp dạy học cho phù hợp với
hướng dạy học “Lấy học sinh làm trung tâm”. Một trong những phương pháp đặc
trưng bộ môn Lịch sử là phương pháp “Sử dụng dụng cụ trực quan” trong giảng
dạy.
Từ thực tế cho thấy chuẩn bị “Đồ dùng trực quan” làm dụng cụ trực quan là
công tác rất khó khăn, rất công phu và rất tốn kém như:
Người thực hiện: Lê Thị Hòa Đơn vị: Trường THCS Lê Hồng Phong
Trang 7
SKKN: Phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học lịch sử
+ Sử dụng “Đồ dùng trực quan” như thế nào để đảm bảo tính trực quan.
+ Sử dụng “Đồ dùng trực quan” như thế nào để đạt hiệu quả cao trong giảng
dạy Lịch sử lại là một vấn đề càng khó khăn hơn. Đó cũng chính là vấn đề của
mỗi người giáo viên Lịch sử đã và đang quan tâm hiện nay, với hy vọng góp phần
nâng cao chất lượng giảng dạy bộ môn lịch sử. Vì vậy mà trong bài viết này tôi xin
trình bày: “Phương pháp sử dụng Đồ dùng trực quan trong giảng dạy Lịch sử”
sẽ giúp cho việc dạy học theo phương pháp mới và việc thực hiện chương trình
giáo dục mới sẽ đạt hiệu quả cao hơn như mong muốn.
2. Mục đích của việc nghiên cứu đề tài:

Về lí luận và thực tiễn, việc phát huy tính tích cực của học sinh trong việc
sử dụng đồ dùng trực quan trong học tập môn lịch sử là điều cần thiết và quan
trọng để nâng cao hiệu quả giáo dục. Đó chính là lí do chủ yếu để nghiên cứu vấn
đề này. Nội dung gồm:
a. Cơ sở lí luận của việc sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy-học lịch sử
b. Thực tiễn của việc sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy -học ở trường
THCS.
c. Những biện pháp sư phạm để phát huy sử dụng đồ dùng trực qua có hiệu
quả.
3. Phương pháp nghiên cứu:
a- Đối tượng nghiên cứu.
- Nội dung chương trình SGK, sách bài tập lịch sử THCS .
- Sách hướng dẫn giáo viên, phân phối chương trình lịch sử THCS, thuật
ngữ lịch sử và các tài liệu có liên quan
- Đối tượng HS THCS đặc biệt là HS lớp 9.
- Giáo viên dạy bộ môn và thực trạng việc sử dụng đồ dùng trực quan ở
trường THCS hiện nay.
b- Nhiệm vụ, mục đích.
- Nhìn rõ thực trạng việc sử dụng đồ dùng trực quan ở trường THCS những
ưu điểm, nhược điểm.
- Nguyên tắc và phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan.
- Rút ra những yêu cầu chung và bài học kinh nghiệm khi sử dụng đồ dùng
trực quan trong giảng dạy gắn với yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học lịch sử.
c- Phương pháp nghiên cứu.
- Điều tra, phán đoán.
- Phương pháp phân tích, tổng hợp.
- Phương pháp thực nghiệm.
- Phương pháp khảo sát đánh giá.
Người thực hiện: Lê Thị Hòa Đơn vị: Trường THCS Lê Hồng Phong
Trang 8

SKKN: Phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học lịch sử
B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ
Cơ sở lí luận của việc sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học lịch sử ở
trường THCS. Hiện nay có nhiều quan niệm, ý kiến khác nhau về vấn đề phát huy
tính tích cực của học sinh trong dạy học nói chung, dạy học lịch sử nói riêng Việc
xây dựng cơ sở lí luận là điều quan trọng trong thực tiễn dạy học bộ môn.
Xuất phát từ yêu cầu thực tiễn đối với học sinh lớp 9 là lớp cuối bậc THCS vì
vậy mục tiêu giáo dục đặt ra ở đây là các em phải nắm được những kiến thức cơ
bản nhất lịch sử dân tộc cũng như lịch sử thế giới được xuyên suốt từ lớp 6 đến lớp
9. Các em phải được rèn luyện ở mức độ cao hơn khả năng tự học, tự nhận thức và
hành động cũng như có những tìm tòi trong tư duy,sáng taọ.
So sánh kiểu dạy học truyền thống và phương pháp dạy học nhằm phát huy
tính tích cực của học sinh thông qua việc tiếp cận, làm việc với đồ dùng trực quan
chúng ta thấy rõ những điều khác biệt cơ bản trong quá trình dạy và học. Xin trích
dẫn một vài ví dụ của giáo sư Phan Ngọc Liên và tiến sĩ Vũ Ngọc Anh để thấy rõ
sự khác biệt đó:
KIỂU DẠY HỌC TRUYỀN THỐNG
PPDH PHÁT HUY TÍNH TÍCH
CỰC CỦA HS
1. Cung cấp nhiều sự kiện, được
xem là tiêu chí cho chất lượng giáo
dục.
2. GV là nguồn kiến thức duy
nhất, phần lớn thời gian trên lớp dành
cho GV thuyết trình, giảng giải, HS
thụ động tiếp thu kiến thức thông qua
nghe và ghi lại lời của GV.
3. Học sinh chỉ làm việc một
1. Cung cấp những kiến thức cơ bản

được chọn lựa phù hợp với yêu cầu, trình
độ của HS, nhằm vào mục tiêu đào tạo.
2. Ngoài bài giảng của GV ở trên
lớp HS được tiếp xúc với nhiều nguồn
kiến thức khác, vốn kiến thức đã học,
kiến thức của bạn bè, SGK, tài liệu tham
khảo, thực tế cuộc sống.
3. HS ngoài việc tự nghiên cứu còn trao
đổi, thảo luận với các bạn trong tổ, lớp,
Người thực hiện: Lê Thị Hòa Đơn vị: Trường THCS Lê Hồng Phong
Trang 9
SKKN: Phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học lịch sử
mình trên lớp, ở nhà hoặc với GV khi
kiểm tra.
4. Nguồn kiến thức thu nhận
được của HS rất hạn hẹp, thường giới
hạn ở các bài giảng của GV, SGK
5. Hình thức tổ chức dạy học chủ
yếu ở trên lớp
trao đổi ngoài giờ. HS đề xuất ý kiến,
thắc mắc, trao đổi với GV.
4. Nguồn kiến thức của HS thu
nhận rất phong phú, đa dang: Lời nói, tài
liệu viết, đồ dùng trực quan, di tích lịch
sử, phòng truyền thống, nhân chứng lịch
sử
5. Dạy ở trên lớp, ở thực địa, ở bảo
tàng, các hoạt động ngoại khoá
(Trích “ Áp dụng phương pháp dạy học phát huy tính tích cựccủa HS trong môn lịch sử). GS. Phan Ngọc
Liên và TS Vũ Ngọc Anh. NXB Đại học SP, Hà Nội 2002

Như vậy qua so sánh hai kiểu dạy học trên thì ta thấy phương pháp phát huy
tính tích cực của học sinh sẽ đem lại hiệu quả cao hơn .Tuy nhiên nó đòi hỏi giáo
viên và học sinh phải được “Tích cực hoá’’ trong quá trình dạy- học, phải chủ
động sáng tạo. Muốn đạt được điều đó GV cần áp dung nhiều phương pháp dạy -
học trong đó có phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan. Cần phải tiếp thu những
điểm cơ bản có tính nguyên tắc của cách dạy truyền thống song phải luôn luôn đổi
mới, làm một cuộc cách mạng trong người dạy và người học để khắc phục sự bảo
thủ, thụ động như: Giáo viên chỉ chuẩn bị giảng những điều học sinh dễ nhớ, học
sinh chỉ chú trọng ghi lời giảng của giáo viên và kiến thức trong sách để trình bày
lại khi kiểm tra.
II. CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ:
Trước sự đổi mới từng ngày, từng giờ của tri thức khoa học, cùng với sự
bùng nổ nhanh về kiến thức qua các phương tiện thông tin đại chúng đặc biệt là
của internet thì việc truyền thụ kiến thức cho học sinh đòi hỏi phải chính xác, kịp
thời và có hệ thống, có định hướng là nhiệm vụ quan trọng của người giáo viên.
Chính vì vậy, để dạy tốt một tiết học giáo viên không ngừng phải nghiên cứu, tìm
tòi nâng cao sự hiểu biết của mình, và phải có kĩ năng sử dụng các tư liệu đặc biệt
là đồ dùng trực quan minh họa cho tiết dạy. Tri thức và tầm hiểu biết của người
giáo viên được thể hiện qua quá trình giáo dục và giảng dạy. Kiến thức giáo viên
truyền thụ cho học sinh phải chính xác, đảm bảo yêu cầu cơ bản của mục tiêu giáo
dục của cấp học. Phải tổ chức học tập một cách linh hoạt, chủ động sáng tạo để học
sinh tự mình khám phá và chiếm lĩnh kiến thức.
Trong những năm gần đây các phương tiện, đồ dung cho dạy trên lớp của giáo
viên tôi thấy đã có sự đầu tư và đổi mới. Song phương pháp, tổ chức một số giáo
viên còn lúng túng, chưa xây dựng quy trình và kế hoạch một cách cụ thể nên hiệu
quả chưa cao. Chất lượng dạy và học có chuyển biến nhưng chưa mạnh. Từ yêu
cầu thực tiễn đó, người giáo viên cần phải học tập, tìm hiểu tự bồi dưỡng cho mình
phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan để nâng cao hiệu quả trong dạy học lịch
sử để đáp ứng yêu cầu hiện nay.
III. THỰC TRẠNG CỦA VẦN ĐỀ:

Thực tiễn của việc dạy học phát huy tính tích cực của học sinh trong trường
THCS hiện nay.
Người thực hiện: Lê Thị Hòa Đơn vị: Trường THCS Lê Hồng Phong
Trang 10
SKKN: Phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học lịch sử
Trong vài năm gần đây, bộ môn lịch sử nói chung và môn lịch sử lớp 9 nói
riêng trong trường THCS đã được chú trọng hơn trước. Điều đó được thể hiện ở
chỗ môn lịch sử được xếp ngang hàng với các môn khác như Lí , Hoá… được tổ
chức thi học kì cũng được thi tập trung theo lịch và đề của phòng giáo dục, việc ra
đề cũng được chú trọng hơn, việc thi tuyển học sinh giỏi các cấp được tổ chức
thường xuyên với quy mô và chất lượng, sát với thực tế. Cung cấp thêm các trang
thiết bị và tài liệu tham khảo phục vụ cho việc dạy và học.
Tuy nhiên qua hơn 20 năm giảng dạy bộ môn này tôi thấy rằng việc dạy học
môn lịch sử hiện nay vẫn còn giặp rất nhiều khó khăn, nhưng trở ngại nhất là việc
phát huy tính tích cực của học sinh trong việc quan sát, sử dụng đồ dùng trực quan,
tuy đã được phổ biến, học tập bồi dưỡng thường xuyên theo chu kỳ nhưng kết quả
đạt được không đáng là bao. Điều đó đã dẫn đến chất lượng bộ môn nói chung đối
với học sinh lớp 9 nói riêng khi ra trường là không cao, chưa đáp ứng được nhu
cầu giáo dục và mục tiêu đào tạo đặt ra.
Thực trạng của vấn đề này có thể giải thích ở những nguyên nhân cơ bản sau
đây:
Thứ nhất là vẫn tồn tại một quan niệm cố hữu cho rằng môn Lịch sử cũng
như Địa lí, Kĩ thuật, Thể dục, GDCD … đều là những môn phụ. Điều này được thể
hiện việc quan tâm đến chất lượng bộ môn từ cấp lãnh đạo chưa đúng mức. Theo
tìm hiểu của cá nhân tôi nhiều trường giáo viên dạy Văn, Địa lí có thể dạy sử do
đó không đáp ứng yêu cầu của bộ môn đặc biệt trong giai đoạn hiện nay.
Thứ hai là về cơ sở vật chất phục vụ giảng dạy và học tập tuy đã được đầu tư
nhưng vẫn còn thiếu so với yêu cầu giáo dục hiện nay về đồ dùng dạy học nhất là
các trường vùng sâu vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn. Tình trạng dạy chay vẫn còn
khá phổ biến. Trong suốt quá trình học bộ môn từ lớp 6 đến lớp 9 cả thầy và trò

chưa bao giờ có điều kiện tham quan một di tích lịch sử vì không có kinh phí. Điều
đó làm cho vốn kiến thức kiến thức của các em chỉ bó gọn trong sách vở và bài
giảng .
Nguyên nhân thứ ba là việc phát huy tính tích cực học tập của học sinh
trong học tập bộ môn lịch sử còn nhiều hạn chế một phần là do chính những cơ
chế, những quy định từ cấp trên. Trong những năm trở lại đây môn lịch sử được
quan tâm nhiều hơn, đồ dùng, tài liệu học tập được cung cấp đầy đủ hơn nhưng do
nhu cầu của xã hội nên học sinh ít thích học môn lịch sử .
Ngoài ra cách tổ chức một số cuộc thi cử cũng còn nhiều hạn chế, đó là chỉ
chú trọng về mặt kiểm tra lí thuyết mà coi nhẹ bài tập thực hành, ít chú ý đến việc
phát triển năng lực sáng tạo.
Cuối cùng điều quan trọng là ý thức trách nhiệm của mỗi giáo viên trong
việc thực hiện các phương pháp dạy học phù hợp trong đó phải nói đến phương
pháp sử dụng đồ dùng trực quan để đem lại hiệu quả cho tiết dạy cũng như chất
lượng bộ môn ngày một nâng cao. Mỗi một GV – HS phải hiểu rõ sự nguy hại của
việc thi gì học nấy sẽ làm cho học vấn của học sinh bị què quặt, thiếu toàn diện
Tình trạng mù lịch sử hiện nay ở không ít học sinh là hậu quả tất yếu của việc học
lệch, không toàn diện. Đó là chưa kể đến việc coi thi, chấm thi chưa nghiêm túc,
Người thực hiện: Lê Thị Hòa Đơn vị: Trường THCS Lê Hồng Phong
Trang 11
SKKN: Phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học lịch sử
đúng mực nhằm đảm bảo thành tích của nhà trường, của cá nhân… làm cho kết
quả học tập của học sinh không đúng thực chất.
IV. CÁC BIỆN PHÁP ĐỂ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ:
1/ Tình hình sử dụng các dụng cụ trực quan đối với việc dạy học trước
đây:
- Trước đây, đa số các trường đều thiếu thốn về cơ sở vật chất, nghèo nàn về
các thiết bị dạy học đối với bộ môn Lịch sử , chỉ có một số loại đơn giản: Lược đồ,
sơ đồ, bản đồ, v.v.
- Theo quan niệm giáo dục lạc hậu trước đây cho rằng dụng cụ trực quan là

phương tiện cần thiết để giáo viên truyền thụ kiến thức mới, dụng cụ minh hoạ cho
các kiến thức đã truyền đạt, còn đối với học sinh chỉ có tác dụng chấp nhận và ghi
nhớ.
- Theo phương pháp sử dụng này thì dụng cụ trực quan chưa phát huy hết vai
trò của mình, đôi khi chưa thể hiện được tính trực quan và tính khoa học của nó,
giờ dạy Lịch sử sẽ rơi vào những hạn chế sau:
+ Giáo viên chưa phát huy được tính tích cực, chủ động của học sinh trong
việc lĩnh hội kiến thức.
+ Các kiến thức Lịch sử do giáo viên cung cấp học sinh sẽ không hiểu sâu,
nhớ kỹ bằng chính các em tự nhận thức.
+ Các nguồn trí thức từ dụng cụ trực quan chưa thực sự hấp dẫn đối với các
em. Do đó không gây hứng thú học tập, không có khả năng phát triển tư duy.
+ Chưa tạo cho học sinh các kỹ năng Lịch sử quan trọng như: Đọc, chỉ, bản
đồ, phân tích các sự kiện
2. Những biện pháp mới đã thực hiện:
Để cải tiến phương pháp giảng dạy phù hợp với chương trình giáo dục mới ở
bộ môn Lịch sử , thiết bị các trường học đã trang bị khá đầy đủ các loại dụng cụ
trực quan, chủ yếu là các loại sau:
- Hình vẽ, tranh, ảnh.
- Mô hình.
- Bản đồ, lược đồ.
- Băng video.
- Máy chiếu.
- Giáo án điện tử.
Đối với các loại phương tiện này thì người giáo viên lịch sử cần có phương
pháp sử dụng như thế nào.
a/ Đối với Chân dung, hình vẽ, tranh, ảnh:
*) Đối với chân dung, hình vẽ:
Học sinh lớp 9 THCS cũng như các lớp khác rất thích xem tranh ảnh, chân
dung các nhà cách mạng, các anh hùng dân tộc, các vị lãnh tụ, các nhà phát minh

Người thực hiện: Lê Thị Hòa Đơn vị: Trường THCS Lê Hồng Phong
Trang 12
SKKN: Phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học lịch sử
khoa học, các nhà hoạt động văn hoá nghệ thuật. Các em không chỉ chú ý miêu tả
bề ngoài mà còn chú ý phân tích nội dung, tính cách, hành vi thể hiện ở tranh ảnh .
Vì vậy giáo viên phải làm nổi bật tính cách nhân vật để gây hứng thú cho học
sinh, kích thích óc tò mò, phát triển năng lực nhận thức. Từ đó làm cho các em
khâm phục, học tập được đạo đức, tài năng của họ.
Tuy nhiên phải chọn thời gian phù hợp để đưa chân dung của nhân vật lịch
sử ra. Khi sử dụng, giáo viên phải phân tích, định hướng cho học sinh, tự mình
đánh giá vai trò, tính cách của nhân vật .
Ví dụ: Khi giảng bài “Cách mạng Việt Nam trước khi đảng cộng sản ra đời”
dạy đến mục III. “Việt Nam Quốc dân đảng và cuộc khởi nghĩa Yên Bái” giáo viên
cho học sinh quan sát chân dung của Nguyễn Thái Học và giới thiệu về tiẻu sử của
vị lãnh tụ của tổ chức Việt Nam Quốc dân đảng sẽ gây được hứng thú cho học sinh
trong việc tìm hiểu về tổ chức cũng như giáo dục cho học sinh tinh thần dũng cảm,
sự hy sinh quên mình vì đất nước của những thế hệ cha anh đi trước hoặc khi dạy
bài “Đảng cộng sản Việt Nam ra đời’’ khi dạy đến mục “Luận cương chính trị 10 –
1930’’ giáo viên cho học sinh quan sát bức ảnh Trần Phú. Sau đó cho học sinh phát
biểu nêu lên sự hiểu biết về nhân vật lịch sử này, giáo viên kể cho các em nghe về
tiểu sử, quá trình hoạt động cách mạng và khí tiết của người chiến sĩ cộng sản Trần
Phú – Tổng bí thư đầu tiên của Đảng ta,
Có thể là hình vẽ được giáo viên chuẩn bị trước, (như hình vẽ minh hoạ các
sự kiện lịch sử , )
Đối với hình vẽ: Ta cần cho học sinh tiến hành theo các bước sau:
- Đọc tên và cho biết các sự kiện lịch sử trên hình vẽ .
- Tìm hiểu mốc thời gian diễn ra sự kiện lịch sử, địa phương diễn ra sự kiện
đó.
- Rút ra nguyên nhân ý nghĩa, bài học lịch sử từ sự kiện đó.
*) Tranh ảnh Lịch sử :

- Đối với giáo viên: Tham khảo sưu tầm nhiều tranh ảnh, tư liệu lịch sử có
liên quan đến tiết dạy để minh hoạ trên lớp .
- Đối với học sinh: Ngoài việc làm bài tập và học ở nhà học sinh sưu tầm trên
sách báo, những tranh ảnh liên quan đến bài học .
Tranh ảnh trong SGK là một phần đồ dùng trực quan trong quá trình dạy học.
Từ việc quan sát, học sinh sẽ đi tới công việc của tư duy trừu tượng. Thông qua
quan sát miêu tả, tranh ảnh học sinh được rèn luyện kỹ năng diễn đạt , lựa chọn
ngôn ngữ. Từ việc quan sát thường xuyên các tranh ảnh lịch sử , giáo viên luyện
cho các em thói quen quan sát và khả năng quan sát vật thể một cách khoa học, có
xem xét, phân tích, giải thích để đi đến những nét khái quát rút ra những kết luận
lịch sử .
Ví dụ : Khi dạy bài “Hoạt động của Nguyễn ái Quốc ở nước ngoài (1919-
1925)’’ giáo viên cho học sinh quan sát bức ảnh lãnh tụ Nguyễn ái Quốc đang phát
biểu ý kiến tại đại hội Tua (12- 1920). Sau khi tường thuật giáo viên cho học sinh
cảm nhận được việc Nguyễn Ái Quốc bắt đầu tiếp thu chủ nghĩa Mác – Lê nin để
Người thực hiện: Lê Thị Hòa Đơn vị: Trường THCS Lê Hồng Phong
Trang 13
SKKN: Phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học lịch sử
truyền bá vào Việt Nam từ đó có tình cảm tự hào về con người Nguyễn Ái Quốc
hoặc là bài 19 “Phong trào cách mạng trong những năm 1930 -1935” mục “II.
Phong trào cách mạng 1930 -1931 giáo viên cho các em quan sát bức ảnh Xô Viết
Nghệ Tĩnh các em sẽ hiểu sâu sắc hơn không khí cũng như tinh thần đấu tranh của
nhân dân Nghệ Tĩnh và từ đó các em rút ra ý nghĩa của phong trào
Như vậy việc sử dụng tranh ảnh vừa khai thác được nội dung lịch sử thể hiện
trong tranh ảnh bổ sung cho bài giảng, vừa phát huy được năng lực tư duy cho HS,
kích thích trí tưởng tượng phong phú, tạo hứng thú học tập cho các em
+ Cách sử dụng có hiệu quả:
- Đọc tên bức tranh, xác định xem bức tranh đó thể hiện gì? Ở đâu?
- Tường thuật lại diễn biến của sự kiện lịch sử .
- Rút ra được nguyên nhân ý nghĩa và bài học lịch sử. Từ đó giáo dục lòng

yêu nước biết ơn các anh hùng của dân tộc.
b/ Mô hình:
Dùng những vật liệu đơn giản để tạo ra những hiện vật, những sự kiện lịch
sử đơn giản để minh hoạ cho tiết dạy sinh động hơn.
Giáo viên giới thiệu mô hình đang sử dụng, mô hình là vật tượng trưng cho sự
kiện lịch sử nào? .
Dùng câu hỏi hướng dẫn học sinh quan sát, trả lời tìm ra các sự kiện lịch sử
Ví dụ: Trong mô hình Cảnh Thoát Hoan thua chạy. Giáo viên đặt câu hỏi :
Thoát Hoan phải thua chạy chui vào ống đồng trong cuộc kháng chiến chống quân
Mông Nguyên lần thứ mấy và diễn ra vào năm nào? Hoặc khi dạy bài lịch sử lớp 6
về công cụ của người nguyên thuỷ giáo viên cho học sinh quan sát mô hình về các
lưỡi cày, liềm, rìu đá các em sẽ cảm nhân được rõ ràng hơn, nhớ lâu hơn và các
em sẽ mô tả được chính xác hơn những công cụ của thời tiền sử.
+ Từ các mô hình giáo viên giúp học sinh hiểu và nắm chắc các kiến thức
Lịch sử
+ Cách sử dụng có hiệu quả:
- Giáo viên cho học sinh quan sát nhận biết đó là mô hình gì?
- Mô hình đó gắn với sự kiện nào.
- Rút ra ý nghĩa, bài học
c/ Bản đồ, lược đồ:
*) Bản đồ:
Bản đồ là phương tiện trực quan rất quan trọng và sinh động trong dạy học
lịch sử. Trên bản đồ lịch sử các sự kiện luôn được thể hiện một không gian, thời
gian, địa điểm cùng một số yếu tố địa lí nhất định
Ví dụ: Nếu chỉ dùng lời giáo viên khó có thể tạo cho học sinh biểu tượng về
tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ mà thực dân Pháp và cố vấn Mĩ cho là “một pháo
đài bất khả xâm phạm”, “một cối xay thịt Việt minh’. Nếu giáo viên biết kết hợp
sử dụng bản đồ chiến trường Đông dương 1953-1954, bản đồ chiến dịch Điện Biên
Phủ và một số hình ảnh khác thì học sinh có thể hiểu được khá rõ về vấn đề này:
Người thực hiện: Lê Thị Hòa Đơn vị: Trường THCS Lê Hồng Phong

Trang 14
SKKN: Phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học lịch sử
Điện Biên Phủ có núi cao bao bọc, hiểm trở, là vị trí chiến lược có thể kiểm soát cả
chiến trường Lào và Bắc bộ .
Thông qua quan sát bản đồ, đọc kí hiệu, liên hệ với kiến thức địa lý đã học,
nội dung lịch sử được biểu diễn trên bản đồ sẽ được học sinh nhanh chóng nắm
bắt, việc sử dụng bản đồ lịch sử còn góp phần phát triển khả năng quan sát, trí
tưởng tượng, tư duy và ngôn ngữ, đặc biệt là kĩ năng đọc bản đồ, củng cố thêm
kiến thức về Địa lí .
Chú ý: Khi sử dụng bản đồ nhất thiết phải giới thiệu cụ thể cho các em kí
hiệu ghi trên bản đồ, đồng thời tập cho các em quan sát, đọc bản đồ và tìm hiểu nội
dung lịch sử được thể hiện trên bản đồ .
Việc học lịch sử nhất thiết phải có bản đồ: “Có bản đồ là có địa lý”. Vậy học
địa lý nhất thiết phải có bản đồ. Bản đồ vừa là phương tiện giúp các em khai thác
kiến thức và là nguồn tri thức địa lý phong phú, nội dung địa lý đã được mã hoá
trở thành một thứ ngôn ngữ đặc biệt đó là ngôn ngữ bản đồ.
- Thông qua việc sử dụng bản đồ giáo viên hướng dẫn học sinh rèn luyện
được các kỹ năng bản đồ.
- Đọc tên bản đồ để biết đối tượng lịch sử được thể hiện trên bản đồ là gì.
- Hiểu bản đồ, đọc được bản chú giải để biết cái người ta thể hiện đối tượng
đó trên bản đồ như thế nào, bằng các ký hiệu gì ? Bằng màu sắc gì?
- Xác định vị trí, phương hướng của các địa điểm trên bản đồ.
- Cao hơn nữa giáo viên hướng dẫn học sinh biết dựa vào bản đồ, kết hợp với
các kiến thức lịch sử để phân tích, so sánh, giải thích các mối quan hệ của các sự
kiện giữa các đối tượng.
“ Mở đầu bằng bản đồ và kết thúc bằng bản đồ”
*) Lược đồ:
Trong giảng dạy lịch sử giáo viên có thể sử dụng lược đồ câm học sinh nhớ
các sự kiện, địa danh diễn ra sự kiện và điền vào lược đồ với cách này học sinh sẽ
khắc sâu trí nhớ. Cũng có thể giáo viên dùng những kí hiệu, biểu tượng để đính các

địa danh, nơi diễn ra sự kiện nổi bật hoặc diễn biến của cuộc khởi nghĩa, chiến
dịch
Giáo viên cũng có thể sử dụng lược đồ để trình bày diễn biến, sự kiện như sử
dụng bản đồ
- Thông qua lược đồ giúp học sinh hiểu và nhớ lâu hơn các sự kiện.
- Bước đầu tập cho học sinh thể hiện các sự kiện đơn giản sau đó thực hành
với các chiến dịch, các trận đánh có quy mô lớn hơn.
Qua các việc sử dụng lược đồ các em cũng có thể đánh giá được tác động của
các điều kiện tự nhiên liên quan đến sự kiện lịch sử và cũng qua đó giáo viên cũng
có thể đánh giá được khả năng lĩnh hội của các em và có hướng điều chỉnh, sửa
chữa kịp thời cho các em và đây cũng là phương pháp kích thích khả năng tìm tòi,
sáng tạo của các em.
d/ Băng video:
Người thực hiện: Lê Thị Hòa Đơn vị: Trường THCS Lê Hồng Phong
Trang 15
SKKN: Phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học lịch sử
Là loại phương tiện và thiết bị kỹ thuật hiện đại, tạo cho học sinh có những
phương pháp học tập mới, biết quan sát, nghe, nhìn; có khả năng lĩnh hội kiến thức
với chất lượng cao, tốc độ nhanh. Với loại phương tiện này người giáo viên đòi hỏi
phải có sự chuẩn bị công phu: Phòng tối, tivi, đầu video và cơ bản là phải hướng
dẫn, chỉ đạo tốt học sinh mới lĩnh hội chắc kiến thức.
Ví dụ: Khi dạy bài Chiến cuộc đông xuân 1953-1954 GV sử dụng băng video
học sinh rất dễ dàng hiểu được quá trình chuẩn bị của quân và dân ta cũng như
diễn biến của chiến dịch, HS tiếp thu bài nhanh, rất hứng thú với bài học hoặc bài
30 “Hoàn thành giải phóng miền Nam thống nhất đất nước 1973 - 1975” giáo viên
sử dụng băng video thì học sinh dễ cảm nhận được hào khí của dân tộc, của 5 cánh
quân cùng lúc vượt qua tuyến phòng thủ bên ngoài của địch tiến vào trung tâm Sài
Gòn , Diễn biến của chiến dịch như thế học sinh sẽ tiếp thu bài rất nhanh và sẽ
nhớ lâu những hình ảnh mà mình đã được xem qua băng hình
đ/ Sử dụng đèn chiếu trong dạy học lịch sử:

Sử dụng đèn chiếu là một phương pháp mới trong dạy học lịch sử. Một số
tranh ảnh, phần bài học quan trọng giáo viên có thể pho to hoặc viết vào giấy trong
sau đó đưa lên máy chiếu học sinh sẽ thấy thích thú hơn, nhớ lâu hơn khi được học
trên máy chiếu .
Ví dụ : Khi dạy bài Nhật bản tôi đã pho to màu một số hình ảnh trong bài
như: tàu chạy trên đệm từ, trồng trọt theo phương pháp mới … và khi dạy đến phần
khoa học kĩ thuật đã minh hoạ bằng những hình ảnh này trên máy chiếu, học sinh
đã rất thích thú phấn khởi, ngạc nhiên …
e/ Sử dụng giáo án điện tử:
Đây là một phương pháp dạy học hiện đại nhất hiện nay, nó có thể giúp học
sinh quan sát tất cả các đồ dùng như bản đồ, sơ đồ, lược đồ, tranh ảnh, mô hình và
cả video clip một cách sinh động. Việc sử dụng các thiết bị dạy học này cũng
không phải là điều dễ dàng, bản thân tôi cũng đã thực hiện dạy đối với lớp 9 trong
năm học 2009 - 2010 qua đó tôi nhận thấy học sinh rất hứng thú với tiết học, học
sinh thì đi từ ngạc nhiên này đến ngạc nhiên khác, hiệu quả thu được rất cao, học
sinh có thể quan sát các hình ảnh, thành tựu, các trận đánh, chiến dịch một cách rõ
nét, sinh động và chân thực. Song để dạy được một giờ như vậy phải có sự chuẩn
bị rất công phu, phải biết sử dụng các phương tiện hiện đại, phải sưu tầm nhiều loại
tư liệu khác nhau (GV tránh tình trạng sử dụng quá nhiều hình ảnh, nếu lạm dụng
sẽ làm cho tiết học kém hiệu quả vì chỉ giống như một tiết tham quan học sinh
không nắm được kiến thức trọng tâm của bài học và việc sử dụng các hiệu ứng
không phù hợp cũng dễ gây mất sự chú ý, tập của học sinh vào kiến thức cần đạt).
- Mặt khác, ta có thể sử dụng máy chiếu như một đồ dùng trực quan để minh
họa các hình ảnh, trình bày bản đồ….phục vụ cho tiết dạy đạt hiệu quả như mong
muốn.
Như vậy phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học lịch sử ở
trường THCS là một việc làm rất quan trọng, rất phong phú và có ý nghĩa lớn cần
được mỗi thầy giáo, cô giáo quán triệt một cách sâu sắc và vận dụng sáng tạo trong
công tác giảng dạy của mình, trong hoạt động nội khoá cũng như hoạt động ngoại
khoá. Tuy nhiên để làm tốt việc này cần có sự chuyển biến mạnh mẽ mang tính

Người thực hiện: Lê Thị Hòa Đơn vị: Trường THCS Lê Hồng Phong
Trang 16
SKKN: Phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học lịch sử
cách mạng trong phương pháp dạy – học lịch sử và phải có thời gian kiểm nghiệm
sự đúng đắn của nó so với kiểu dạy truyền thống. Mỗi giáo viên sau khi vận dụng
các phương pháp dạy học này vào từng bài phải có sự nhận xét, đánh giá, rút kinh
nghiệm và trao đổi, phổ biến với đồng nghiệp để khẳng định những biện pháp sư
phạm trong việc nâng cao chất lượng bộ môn. Cần trách khuynh hướng “tách lí
thuyết với thực tế” đáp ứng được những yêu cầu phát triển kinh tế – xã hội của
đất nước trong thời đại công nghiệp hoá - hiện đại hoá .
V. HIỆU QUẢ CỦA SKKN:
Qua việc áp dụng phương pháp sử dụng dụng cụ trực quan ở chương trình
lịch sử 9 mới tôi nhận thấy kết quả khả quan như sau:
- Phần lớn các em đã có ý thức học tập bộ môn và có phương pháp học tập tốt.
- Các em đã hiểu rõ và nắm chắc các khái niệm, diễn biến của các chiến dịch.
- Đại bộ phận các em đã hình thành được một số kỹ năng lịch sử đơn giản,
hiểu, đọc và trình bày diễn biến trên lược đồ, bản đồ.
- Cơ bản là các em biết quan sát tranh ảnh, hình vẽ để rút ra kiến thức cần
nắm, biết phân tích bản đồ, sự kiện.
- Cơ bản là các em biết tích cực, chủ động trong việc lĩnh hội các kiến thức
lịch sử, giải thích, phân tích được các sự kiện lịch sử, biết liên hệ thực tế.
* Kết quả cụ thể:
Đây là năm thứ 5 áp dụng đổi mới phương pháp dạy học nhưng là năm thứ hai
trường áp dụng rộng rãi các phương tiện và sử dụng nhiều đồ dùng trực quan trong
dạy - học nói chung và đối với bộ môn lịch sử nói riêng. Qua việc áp dụng phương
pháp sử dụng một số đồ dùng trực quan phù hợp với nội dung bài dạy ở một số lớp
điển hình để thử nghiệm có kết quả như sau:
- Năm học 2007 – 2008 ( trước khi áp dụng):
Lớp Sĩ số
Giỏi Khá Trung bình Yếu TB trở lên

SL TL % SL TL % SL TL % SL TL % SL TL %
7a 27
2 7,4 6 22,22 11 70,38 8 23,6 19 70,37
7b 29
1 3,4 4 13,79 15 51,78 9 31,03 15 51,72
9a 30
1 3,3 5 16,6 18 57,4 6 20,00 24 80,00
9b 32
4 12,5 6 18,75 17 52,15 5 16,6 17 84,37
- Năm học 2008 – 2009 ( Sau khi áp dụng):
+ 100% học sinh có sách giáo khoa, sách bài tập thực hành, sách tham khảo.
+ Áp dụng nhiều phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan khác nhau đặc biệt
là việc ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học lịch sử.
+ 90% học sinh thích học bộ môn Lịch sử
Lớp Sĩ số
Giỏi Khá Trung bình Yếu TB trở lên
SL TL % SL TL % SL TL % SL TL % SL TL %
7a 31
5 16,12 15 48,33 8 25,88 3 9,67 28 90,33
7b 36
8 22,22 14 38,9 10 27,77 4 11,11 32 88,89
9a 32
5 15,62 12 37,51 13 40,62 2 6,25 27 93,75
Người thực hiện: Lê Thị Hòa Đơn vị: Trường THCS Lê Hồng Phong
Trang 17
SKKN: Phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học lịch sử
9b 33
4 12,12 10 30,30 15 54,54 4 12,12 29 87,88
Học kì I năm học 2009 – 2010:
Lớp Sĩ số

Giỏi Khá Trung bình Yếu TB trở lên
SL TL % SL TL % SL TL % SL TL % SL TL %
9a 35
5 14,3 10 28,6 18 57,1 2 5,71 33 94,28
9b 35
4 11,42 9 25,71 19 62,87 3 8,57 32 91,42
Như vậy so với phương pháp truyền thống thì hiệu quả của phương pháp sử
dụng đồ dùng trực quan phù hợp trong các tiết dạy mang lại hiệu quả cao.
C . KẾT LUẬN :
I KẾT LUẬN
- Dụng cụ trực quan là phương tiện không thể thiếu được trong hoạt động dạy
học. Bằng những dụng cụ trực quan sinh động, giáo viên sử dụng phương pháp tốt
nhất giúp học sinh tự khai thác, lĩnh hội kiến thức, phát huy được vai trò chủ thể
của học sinh trong quá trình học tập.
- Những dụng cụ trực quan khi sử dụng trong giảng dạy cần phải có sự lựa
chọn cho phù hợp với nội dung bài dạy, phù hợp với trình độ nhận thức của học
sinh, đặc biệt là những dụng cụ trực quan tạo ấn tượng, giúp học sinh khắc sâu,
nhớ kỹ, tái hiện lại những kiến thức đã học.
- Về phương pháp sử dụng: phải sử dụng tinh tế, khéo léo phải đảm bảo tính
trực quan, vừa đảm bảo tính khoa học. Điều đáng lưu ý là dụng cụ trực quan dù
sinh động đến đâu cũng không thể giúp học học tốt nếu thiếu sự chỉ đạo tận tình
của giáo viên bộ môn. Vậy với cương vị là người chỉ đạo, hướng dẫn, người giáo
viên phải luôn tác động ý thức học tập của các em, phải khơi dậy trong các em sự
tìm tòi, ham hiểu biết, sẵn sàng khám phá khoa học có như thế mới đem lại hiệu
quả
Điều cuối cùng là muốn thực hiện tốt phương pháp sử dụng đồ dùng trực
quan trong giảng dạy lịch sử, đòi hỏi người giáo viên ngoài năng lực chuyên môn,
nghiệp vụ sư phạm thì phải có ý thức trách nhiệm cao, phải có cái tâm mang đặc
thù của nghề dạy học bởi vì phương pháp dù hay đến mấy nhưng người thầy không
có trách nhiệm cao, không yêu nghề và thương yêu học sinh hết mực thì cũng

không đem lại kết quả như mong muốn. Có như vậy chúng ta mới góp phần đào
tạo thế hệ trẻ thành những người lao động làm chủ nước nhà: có trình độ văn hoá
cơ bản, phẩm chất đạo đức tốt, có sức khoẻ, thông minh sáng tạo… đáp ứng được
những yêu cầu phát triển kinh tế – xã hội của đất nước trong thời đại công nghiệp
hoá - hiện đại hoá .
II. BÀI HỌC KINH NGHIỆM KHI SỬ DỤNG PHƯƠNG TIỆN TRỰC
QUAN:
Đồ dùng trực quan được sử dụng tốt sẽ huy động được sự tham gia của nhiều
giác quan, sẽ kết hợp chặt chẽ cho được hai hệ thống tín hiệu với nhau: tai nghe,
mắt thấy tạo điều kiện cho học sinh dẽ hiểu, nhớ lâu, phát triển năng lực chú ý
Người thực hiện: Lê Thị Hòa Đơn vị: Trường THCS Lê Hồng Phong
Trang 18
SKKN: Phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học lịch sử
quan sát, hứng thú của học sinh. Tuy nhiên nếu không sử dụng tốt, đúng mức và bị
lạm dụng thì dễ làm học sinh phân tán sự chú ý, không tập trung vào các dấu hiệu
cơ bản chủ yếu. Đồ dùng trực quan có nhiều loại. Mỗi loại lại có cách sử dụng
riêng, nhưng phải chú ý các nguyên tắc cơ bản sau:
1/ Phải căn cứ vào mục đích, nhiệm vụ, nội dung và hình thức của các loại
bài học để lựa chọn dụng cụ trực quan cho thích hợp, không nên dùng quá nhiều
dụng cụ trực quan cho một tiết dạy.
2/ Phải có phương phương pháp thích hợp đối với mỗi loại dụng cụ trực quan
( Như đã nêu ở trên).
3/ Trước khi sử dụng cần phải giải thích: Dụng cụ trực quan này nhằm mục
đích gì? Giải quyết vấn đề gì? Nội dung gì? trong bài học.
4/ Đảm bảo tính trực quan, rõ ràng, thẩm mỹ, cần chú ý tới quy luật nhận
thức, giáo dục thẩm mỹ cho học sinh. Không nên sử dụng dụng cụ trực quan quá
cũ nát, các hình vẽ cẩu thả
5/ Biết vận dụng, sử dụng dụng cụ trực quan tới các phương pháp dạy học
khác: như nêu vấn đề, mô tả, diễn giải cho nhuần nhuyễn, đạt hiệu quả cao.
* Điểm khác biệt với phương pháp sử dụng dụng cụ trực quan trước đây là

giáo viên phải biết hướng dẫn học sinh khai thác kiến thức qua các dụng cụ trực
quan, đồng thời qua việc sử dụng dụng cụ trực quan ta phải rèn luyện cho học sinh
các kỹ năng cần thiết: Kỹ năng sử dụng bản đồ, sử dụng tranh vẽ, biểu đồ, kỹ năng
thu thập tư liệu qua sách tham khảo
III. DỰ KIẾN VỀ CẢI TIẾN CẤU TRÚC THỜI GIAN TỚI.
Với đề tài này tôi đã nghiên cứu, vận dụng từ năm học 2008 – 2009 đến nay
và thấy kết quả rất khả quan. Tuy nhiên trong quá trình thực hiện chỉ với tư cách cá
nhân và chỉ có sự tham khảo đóng góp ý kiến của bạn bè đồng nghiệp trong trường
nên chắc chắn cũng còn nhiều khiếm khuyết. Tôi rất mong có sự giúp đỡ, xây dựng
của các đồng nghiệp và các cấp lãnh đạo để đề tài thêm hoàn thiện, có hiệu quả,
nâng cao chất lượng bộ môn lịch sử nói riêng và góp phần thúc đẩy công cuộc đổi
mới PPDH và thực hiện Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin vào công tác
quản lý và dạy học; Hưởng ứng phong trào xây dựng trường học thân thiện, học
sinh tích cực”, và cuộc vận động “ Hai không” với 4 nội dung của Bộ giáo dục và
Đào tạo đang phát động.
IV. ĐỀ XUẤT, KIẾN NGHỊ.
1. Đối với phòng GD.
Cần tham mưu với các cấp chính quyền để tạo điều kiện cho trường được
xây thêm phòng học, phòng đa chức năng phục vụ cho những môn học.
- Hỗ trợ để trường mua sắm thêm các trang thiết bị phục vụ dạy học như:
Máy vi tính, hệ thống máy chiếu.
2. Đối với BGH nhà trường.
BGH cần tổ chức tiến hành kiểm tra đánh giá một cách thường xuyên trong
suốt năm học. Tất cả các giáo viên trong nhà trường đều phải được kiểm tra giờ
dạy nhiều lần và kiểm tra giờ dạy của tất cả các môn đặc biệt kiểm tra việc sử dụng
Người thực hiện: Lê Thị Hòa Đơn vị: Trường THCS Lê Hồng Phong
Trang 19
SKKN: Phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học lịch sử
đồ dùng và hiệu quả của việc sử dụng của giáo viên. Hiệu trưởng có thể chọn các
hình thức kiểm tra phù hợp với đối tượng và kế hoạch đã đề ra làm sao để có

những thông tin chính xác nhất nhằm giúp cho giáo viên đổi mới phương pháp
giảng dạy, nhằm cải thiện kết quả học tập của học sinh và khuyến khích giáo viên
áp các phương pháp sử dụng đồ dùng dạy học để đáp ứng khả năng học tập của tất
cả các đối tượng học sinh trong lớp.
Chỉ đạo bộ phận thư viện, thiết bị bố trí, sắp xếp các thiết bị phương tiện
khoa học, tiện lợi để đáp ứng được nhu cầu sử dụng các thiết bị của giáo viên một
cách tốt nhất.
3. Đối với Giáo viên
- Có ý thức tự học, tự rèn, GV phải biết sử dụng phương tiện, đồ dùng phù
hợp với nội dung, mục tiêu bài học và phải chú trọng cả 3 mặt: Kiến thức, kĩ năng,
thái độ.
- Tích cực tham gia các hoạt động chuyên môn do trường và cấp trên tổ
chức, tham gia các lớp bồi dưỡng để nâng cao tay nghề cũng như khả năng sử dụng
các đồ dùng trực quan trong dạy học lịch sử nói riêng và các môn học nói chung.
Eahuar, tháng 2 năm 2010
Người thực hiện
Leâ Thò Hoaø
Người thực hiện: Lê Thị Hòa Đơn vị: Trường THCS Lê Hồng Phong
Trang 20
SKKN: Phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học lịch sử
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1/ Sách giáo khoa lịch sử.
2/ Sách giáo viên lịch sử 9.
3/ Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên.
4/ Sách bài tập lịch sử 9.
5/ Trao đổi kinh nghiệm giảng dạy ( /> Người thực hiện: Lê Thị Hòa Đơn vị: Trường THCS Lê Hồng Phong
Trang 21
SKKN: Phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học lịch sử
Người thực hiện: Lê Thị Hòa Đơn vị: Trường THCS Lê Hồng Phong
Trang 22