chợ vùng cao thuộc miền núi phía bắc

Đại học quốc gia hà nội
Trờng đại khoa học xã hội và nhân văn
Khoa tâm lý học
--------------------------------------------------
tiểu luận môn dân tộc học
Một số nét đặc trng của chợ
vùng cao thuộc miền núi phía bắc

1
1. mở đầu
ở miền núi, dân c thờng phân bố rất tha thớt, cách xa nhau, đờng sá cách trở.
Những vùng này tập trung chủ yếu các dân tộc miền núi ít ngời, kinh tế thơng mại,
văn hóa thờng kém phát triển hơn miền xuôi. Vì vậy, nhu cầu mua bán, giao lu, nhu
cầu văn hóa của nhân dân chủ yếu tập trung ở các phiên chợ, với những nét đặc sắc
mà chỉ riêng chợ vùng cao mới có. ở những phiên chợ này, cái bản sắc nguyên
thủy, cái tâm hồn đích thực của một cái chợ vẫn còn tồn tại.
Vì vậy, nhiều phiên chợ vùng cao nh chợ Đồng Văn, Khâu Vai, Sa Pa, Bắc Hà,
Mờng Hum đều là những cái tên nổi tiếng mà ai cũng biết. Những phiên chợ này
hiện nay đã trở thành những điểm du lịch hấp dẫn, trở thành những sản phẩm văn hóa
phi vật thể vô giá. Trong phạm vi của bài tiểu luận, tôi xin phép đợc giới thiệu sơ lợc
qua một số phiên chợ tiêu biểu, chủ yếu ở vùng miền núi phía Bắc.
Các vùng miền núi cao này lại là các vùng có rất nhiều dân tộc thiểu số khác
nhau và ở đó ngời dân vẫn còn thích mặc các trang phục cổ truyền đa dạng, đầy màu
sắc, vẫn còn nói rất nhiều ngôn ngữ khác nhau và vẫn còn giữ đợc các lối sống, tập
quán thuần phác, vì thế đã tạo nên một bức tranh rực rỡ, thanh bình, hồn nhiên.
Những đặc điểm riêng biệt, đặc sắc mà chỉ các phiên chợ vùng cao với có đã tạo sức
hút lớn, tạo ra làn sóng du lịch mới lạ cho du khách trong ngoài nớc.
Ngi dõn tc vựng cao vn quen khộp kớn vi vũng xoay t cung t cp,
rau c thỡ trng ngoi nng, lng thc thỡ chng cú gỡ ngoi ngụ khoai v sn,
giao lu vn húa cng ch gúi gn trong bn lng, cuc sng gn nh bit lp vi
bờn ngoi. Ch cú nh nhng phiờn ch, h mi cú c hi giao lu, trao i, mua

bỏn hng húa, m rng ra vi th gii bờn ngoi. Vỡ vy, ch vn luụn hin hu v
luụn úng vai trũ quan trng trong cuc sng ca ngi vựng cao.
2. một số đặc trng tiêu biểu của chợ vùng cao.
2.1. Phiên chợ vùng cao là ngày hội, là nét văn hóa truyền thống đặc trng của
đồng bào các dân tộc miền núi.
2
Mi phiờn ch l mt ngy hi ca ngi dõn trong vựng, ngi dõn t trờn
nỳi, trờn bn kộo v hp ch phiờn nh mt hỡnh thc giao lu vn húa, mua sm,
m mang kin thc. Chợ là nơi để ăn uống, tỏ tình hứa hẹn, đánh bài cá cợc, chọi gà,
chọi chim, hát múa, khèn sáo giao duyên và chọn ngời yêu dấu. Mỗi cuộc đi chợ là
một cuộc vui, vui ngay từ khi hò hẹn, gọi nhau, chờ đợi để lên đờng. Ch khụng n
thun l ni trao i hng húa, m ch cũn l nột vn húa c ỏo ca cỏc dõn tc
vựng cao nc ta.
2.2. Phiên chợ vùng cao là nơi giao lu gặp gỡ của ngời dân nhiều dân tộc khác
nhau.
Vào các phiên chợ chính, ngời ta có thể thấy có mặt ở đây ngời của tất cả các
dân tộc khác nhau trong vùng và bản nào cũng có ngời ra chợ, kể cả các bản làng xa
xôi nhất.
2.3. Ngời dân vùng cao thờng không đi chợ một mình.
Có khi cả gia đình cùng đi chợ. Thanh niên nam nữ thổi khèn, thổi sáo rủ nhau
đi chợ. Rất ít khi ngời dân đi chợ một mình.
2.4. Ngời dân đi chợ với nhiều mục đích.
a. Mục đích mua và bán.
õy luụn l hot ng ch yu nht v quan trng nht ca ngi i ch.
i vi ngi dõn vựng cao, hot ng mua bỏn ca h cỏc phiờn ch cú mt s
im khỏc bit:
- Mi ngi i ch l ngi bỏn v cng ng thi l ngi mua.
- Li nhun t mua bỏn khụng phi l iu quan trng i vi ngi dõn.
Bán đợc nhiều thì mua nhiều, bán đợc ít thì mua ít, chẳng bán đợc thì ăn
uống cùng ngời quen.

- Ngi dõn cú th bỏn bt c th gỡ m mỡnh cú: bú ci, gựi mng hoc
con g, con chú,
3
- Ngời dân thờng tiêu tiền vào việc ăn quà uống rợu ngay ở chợ, hoặc mua
mắm muối, kim chỉ, dầu đèn, mua bánh trái làm quà cho ngời ở nhà.
b. Mục đích giao lu, kết bạn, tìm hiểu, tỏ tình.
Đi chợ không chỉ đơn giản là đi bán và đi mua. Nhiều khi đi bán và đi mua chỉ
là cái cớ để ngời dân mặc những bộ quần áo đẹp nhất để khẳng định vẻ đẹp của bản
thân mình hoặc của dân tộc mình. Ngời dân hỏi thăm nhau, nhờ đa quà cho ngời
thân, nhờ hỏi thăm sức khỏe ngời thân. Rất nhiều ngời đã làm quen, lên duyên với
nhau qua các phiên chợ.
Cú nhng ch vựng cao ch mang tớnh cht giao lu, tỡnh cm nh ch tỡnh
Sa Pa, ch tỡnh Khõu Vai. Nhng ch ny ch cú ý ngha gii quyt v mt tỡnh
cm m hu nh khụng cú ý ngha v mt kinh t.
c. Đi chợ để giải quyết những việc mà ngày thờng cha làm đợc.
Ngời dân vùng cao đi chợ với rất nhiều mục đích khác nhau nh: lấy giống cho
lợn, vá đôi giầy, rèn lại lỡi cày đã mẻ, cắt tóc cho con, xem quẻ bói về hôn nhân, gọi
hồn ngời nhà mới chết, cắt thuốc, mời ngời về thiến ngựa mới tậu, tìm ngời để vay
tiền lo việc cới xin, mời bạn bè xa về dự lễ cất mả, khoe chim hót hay
2.5. Tiền đi chợ chủ yếu dùng để uống rợu.
Vi ngi dõn vựng cao, nht l i vi nam gii, i ch m khụng ung
ru thỡ coi nh khụng i ch. nhng phiờn ch vựng cao, mt hỡnh nh d nhn
thy nht ti cỏc phiờn ch vựng cao l cnh 5, 6 ngi n ụng, n b tm li
ung ru ci núi vui v. H ung ru thay nc, ung bng bỏt ch khụng
phi ung bng chộn. Ngi bỏn ru ong bng b bng ng m khụng dựng
chai, khụng o lớt. H cú th ngi c ngy ngoi ch nhõm nhi, hn huyờn vi mún
thng c, miống miộng hay tit canh lũng ln, lũng trõu, lũng bũ.
2.6. Cỏc mt hng ch vựng cao thng t hn ch min xuụi.
Hng húa lờn n õy l c mt chng ng di, cc phớ vn chuyn rt
ln, kộo theo giỏ c tng. Vỡ vy, thng nhõn ch dỏm i hng r tin thỡ mi cú

lói, mi ỏp ng nhu cu ca ngi dõn.
4
Một thực trạng thường hay xảy ra là chợ vùng cao tập trung các mặt hàng
thừa, hàng kém chất lượng, bị sai sót về kiểu cách mẫu mã… Giá cả của tất cả các
mặt hàng đều đắt hơn dưới miền xuôi gấp rưỡi, hoặc gấp đôi, ba lần.
3. MỘT SỐ PHIÊN CHỢ VÙNG CAO TIÊU BIỂU (xếp theo a b c).
3.1. Chợ Bắc Hà
Chợ Bắc Hà là một chợ vùng cao nổi tiếng của
vùng Tây Bắc, nằm cách Sa Pa 58km. Đây là chợ
phiên, họp tuần một lần vào chủ nhật.
Chợ ở đây không chỉ là nơi trao đổi hàng hóa
mà còn là nơi giao lưu, sinh hoạt văn hóa mang đầy
bản sắc của các dân tộc đang cùng chung sống ở đây. Do những khó khăn vể địa
hình, địa lý, việc đi lại, trao đổi thông tin hết sức khó khăn nên chợ còn là nơi để
họ gặp gỡ, hỏi thăm tin tức người thân, bạn bè.
Chợ có đủ mọi sản vật của vùng cao, những vật dụng cần thiết cho người
dân tộc: cày, cuốc, xẻng, dao các loại rau, hoa quả, mật ong. Nhưng sự thu hút lớn
nhất của chợ đó là đồ trang sức, váy, áo, vải thổ cẩm, những chiếc gùi bằng mây
duyên dáng, những bức tranh được dệt thủ công với những họa tiết sinh động, màu
sắc hài hòa và đẹp mắt.
Chợ nổi tiếng với món ẩm thực thắng cố, với khu bán ngựa thu hút rất nhiều
nam giới, và với rượu đặc sản của người Mông bản Phố.
Trong tiếng ồn ào mua bán, nghe đâu đó tiếng khèn và tiếng hát lúc trầm lúc
bổng của các chàng trai trẻ như mời gọi các cô gái. Chiều đến, chợ bắt đầu vãn
khách; người đàn ông say rượu ngồi ngất ngưỡng trên lưng ngựa còn phụ nữ dắt
ngựa về bản.
3.2. Chợ Bình Liêu
5
Thổ cẩm