SKKN Hướng dẫn học sinh chuẩn bị bài ở nhà cho tiết học sau

Đề tài: Hớng dẫn học sinh chuẩn bị bài ở nhà cho tiết học sau
A. Đặt vấn đề:
1. Lí do chọ đề tài:
1.1. Cơ sở lí luận :
Phơng pháp giáo dục phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, t duy
sáng tạo của ngời học; bồi dỡng cho ngời học năng lực tự học, khả năng thực
hành , lòng say mê học tập và ý chí vơn lên.
(Luật Giáo dục)
Mục đích của việc đổi mới phơng pháp dạy học ở trờng phổ thông là đổi
lối dạy học truyền thụ một chiều sang dạy học theo phơng pháp dạy học tích
cực nhằm giúp học sinh ( HS ) phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động sáng tạo
, rèn luyện thói quen và khả năng tự học, tinh thần hợp tác và kĩ năng vận dụng
kiến thức vào những tình huống khác nhau trong học tập và trong thực tiễn; tạo
niềm tin, niềm vui, hứng thú trong học tập . Làm cho Học là quá trình kiến
tạo ; học sinh tìm tòi, khám phá, phát hiện, luyện tập, khai thác và xử lí thông tin,
HS tự hình thành hiểu biết, năng lực và phẩm chất . Tổ chức hoạt đông nhận
thức cho HS, dạy HS tìm ra chân lí.
Một trong những đặc trng của phơng pháp dạy học tích cực là dạy học tăng
cờng phát huy tính tự tin, tích cực, chủ động , sáng tạo thông qua tổ chức thực
hiện các hoạt động học tập của học sinh. Chính vì thế việc tổ chức hoạt động của
HS trớc trong và sau tiết học là một hoạt động s phạm hết sức quan trọng góp
phần đổi mới phơng pháp và nội dung tiết dạy.
2.2. Cơ sở thực tiễn:
Thực tế cho thấy không phải ngời giáo viên nào cũng coi trọng việc tổ
chức hoạt động cho HS trớc tiết học. Nếu có thì hầu hết cũng chỉ là hình thức.
Tôi đã đi dự giờ rất nhiều đồng nghiệp trong và ngoài đơn vị mình công tác , sau
mỗi bài dạy , tôi thấy giáo viên chỉ nói một cách chung chung: các em về nhà
học bài và chuẩn bị bài mới cho tiết sau. Hiếm khi thấy giáo viên hớng dẫn một
cách cụ thể các em cần chuẩn bị những gì cho tiết học ấy ( Có lẽ trừ những bài
thực hành) . Còn nếu có thì cũng cha thực sự có hiệu quả. Bên cạnh đó HS Cha
có thói quen chuẩn bị bài ở nhà , nếu có cũng chỉ là ép buộc . Các em chuẩn bị

hết sức sơ sài, chiếu lệ. Vì thế mà chất lợng các tiết học nhìn chung cha cao.
Đối với môn Ngữ Văn, thì việc tổ chức hoạt động cho HS trớc tiết học lại
càng hết sức quan trọng . Để tiến hành một giờ học Văn có hiệu quả thì đòi hỏi
ngời HS cần có sự chuẩn bị chu đáo trớc khi đến lớp. Việc chuẩn bị bài của HS
có đạt đợc hiệu quả hay không lại phụ thuộc vào vai trò hớng dẫn của GV.
Năm học 2012 - 2013
1
Đề tài: Hớng dẫn học sinh chuẩn bị bài ở nhà cho tiết học sau
Từ cơ sở lý luận và thực tiễn đó, tôi nhận thức đợc tầm quan trong của việc
hớng dẫn HS chuẩn bị bài ở nhà cho tiết học sau. Vì thế tôi đã chọn đề tài này.
B. Nội Dung :
1. Những vấn đề chung :
Hoạt động này đợc giáo viên thực hiện cuối mỗi tiết học chính. Thực chất
đó là khâu dặn dò ở cuối mỗi bài học. GV tuỳ theo từng đơn vị bài học mà vạch
kế hoạch hớng dẫn cụ thể những nhiệm vụ HS cần phải chuẩn bị trớc ở nhà cho
tiết học sau. Những nội dung đó đợc GV soạn sẵn trong giáo án hoặc đã đợc
chuẩn bị sẵn trong đầu. Thông thờng đối với môn Ngữ Văn, GV yêu cầu HS soạn
bài theo hệ thống câu hỏi trong SGK , đọc các văn bản cần thiết, chuẩn bị nhng
bài tập trình bày theo nhóm , đọc phân vai , su tầm tranh ảnh minh hoạ hoặc
có thể là việc đi tham quan, đi thực tế, đi xem phim để phục vụ cho tiết học.
Tuy nhiên phải tuỳ thuộc vào mỗi bài học , GV đa ra các nhiệm vụ tơng ứng cho
HS. Nhng nếu GV chuẩn bị càng kĩ, giao nhiệm vụ càng cụ thể, chi tiết thì hoạt
động trớc tiết học của HS càng đạt kết quả, việc chuẩn bị cho tiết học càng chu
đáo, đảm bảo sự thành công ở mức cao. Tất nhiên điều đó có đạt đợc đợc hay
không, thì ngoài vai trò tổ chức hoạt động của ngời GV, HS đóng vai trò quyết
định trong khâu thực hiện hoạt động đó . Dù GV có giao nhiệm vụ cụ thể , chi
tiết bao nhiêu nhng HS không tự giác thực hiện thì cũng sẽ không đem lại kết
quả gì mà thành ra Xôi hỏng bõng không . Chính vì thế , GV cần phải rèn luyện
cho HS thói quen chuẩn bị bài ở nhà., thờng xuyên khuyến khích , động viên kịp
thời những HS có ý thức tự giác, đôn đốc, kiểm tra những HS thiếu ý thức hoặc

có chuẩn bị nhng theo hình thức đối phó. Và điều cần thiết nhất là GV cần phải
làm cho HS thấy việc chuẩn bị bài ở nhà có tầm quan trong nh thế nào.
2. Một số kinh nghiệm trong việc hớng dẫn HS chuẩn bị bài ở nhà đối với
từng phân môn cụ thể.
2.1. Đối với học văn bản :
Trong quỏ trỡnh ging dy mụn Ng vn, yờu cu chun b bi mt cỏch
nghiờm tỳc ó tr thnh mt cụng vic tht s hu ớch cho quỏ trỡnh hc tp ca
mi HS. Vi phần văn bản, yờu cu ny cng tr nờn cp thit hn bi l tip
cn mt tỏc phm vn hc cn phi hi t nhiu k nng, phi cú s tip cn b
mt vn bn trờn c s ú cm nhn nhng giỏ tr thm m n cha sau tng con
ch. Vic HS chun b tt bi nh l ó lm tt cụng vic tip cn b mt vn
bn. õy cú th núi l yu t "nn" khi lờn lp kt hp vi nhng tri thc ca
Năm học 2012 - 2013
2
Đề tài: Hớng dẫn học sinh chuẩn bị bài ở nhà cho tiết học sau
GV cung cp, HS s cú mt cỏi nhỡn tng i trn vn v tỏc phm vn hc
c hc ( mc ph thụng). Thông thờng khi hớng dẫn HS chuẩn bị ở nhà,
GV thờng yêu cầu HS soạn theo hệ thống câu hỏi ở phần Đọc - hiểu . Cũng trên
cơ sở đó, khi hớng dẫn HS soạn một văn bản, tôi đa ra một số gợi ý nh sau:
- Đọc văn bản : Có thể nhiều ngời cho rằng việc dặn dò HS đọc văn bản là
thừa vì nếu HS không đọc thì làm sao soạn đợc bài. Nhng thực tế cho thấy nhiều
HS chẳng cần đọc văn bản mà vẫn soạn bài đầy đủ. Nghe thì có vẻ thiếu căn cứ
nhng đó là sự thật . Vì hầu hết HS đều có sách Để học tốt, việc trả lời câu hỏi đâu
có gì là khó, chỉ cần mở sách ra chép là ổn. Vậy thì đọc làm gì cho mất công.
Vấn đề ở đây xuất phát từ việc HS cha nhận thức đợc tầm quan trọng của khâu
đọc. Việc đọc hay không đối với các em còn phụ thuộc vào văn bản đó hay hay
dở (hay dở cũng theo chủ quan của các em. HS thờng chỉ thích đọc những tác
phẩm truyện có lời đối thoại, còn những văn bản khác thờng ngại đọc. ). Chính
vì thế, GV cần hình thành cho HS thói quen đọc văn bản trớc khi soạn bài. Đây
là một bớc hết sức quan trọng ( HS cũng có thể thực hiện trớc đó vào bất kì thời

gian nào. Đối với học Văn , đọc không bao giờ thừa . ) . Khi hớng dẫn HS đọc,
GV cần lu ý HS ngoài mục đích tập đọc hoặc tiếp xúc sơ bộ với tác phẩm thì cần
chú trọng nhiều hơn về phơng diện diễn cảm và cảm thụ. Muốn làm đợc điều đó ,
HS cần kết hợp với hệ thống câu hỏi Đọc - hiểu trong bài( hệ thống câu hỏi đó
có thể đợc GV thay đổi cho phù hợp hơn). Việc đọc nói trên nếu đợc thực hiện
chu đáo ở nhà sẽ góp phần không nhỏ trong việc nâng cao chất lợng bài dạy.
Không những thế khi học trên lớp , GV không cần cho HS đọc tràn lan nh trớc
( các em chỉ cần đọc những gì cần thôi ) nh thế thời lợng đọc ở lớp sẽ đợc rút
ngắn nhng điều quan trọng là các em vẫn rèn luyện đợc kĩ năng đọc, đồng thời
vẫn đảm bảo đợc yêu cầu đọc - hiểu. Đọc bây giờ cũng đợc coi là một phơng
pháp . Đọc chính là sự khởi đầu của mọi công đoạn khác trong quá trìng tìm hiểu
văn bản. Vì thế GV không đợc xem nhẹ.
- Tóm tắt văn bản đối với truyện. Có nhiều tác phẩm trong SGK không có
phần tóm tắt Nếu HS tóm tắt đợc tác phẩm có nghĩa là các em đã nắm bắt đợc
nội dung cốt truyện vì thế sẽ giúp ích rất nhiều trong quá trình cảm thụ tác phẩm
ở lớp. HS không nhất thiếu phải soạn vào vở, nhng các em phải nắm đợc cốt
truyện, hệ thống nhân vật, sự việc chính. Phần hỏi bài cũ , GV có thể dành một
câu để kiểm tra về việc chuẩn bị này để tránh việc HS đối phó.
- Đọc kĩ phần chú thích : : Công đoạn này rất ít HS để ý ngay cả những
HS khá Giỏi. Việc tìm hiểu chú thích không chỉ hỗ trợ tốt cho việc hiểu văn bản
mà còn giúp các em có thêm vốn từ ngữ phong phú cho mình đặc biệt là từ Hán
Việt.
Năm học 2012 - 2013
3
Đề tài: Hớng dẫn học sinh chuẩn bị bài ở nhà cho tiết học sau
VD: Khi học văn bản: Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác của Phan Bội
Châu, để hiểu nghĩa của câu thơ : Dang tay ôm chặt bồ kinh tế, nếu HS không
tìm hiểu chú thích thì làm sao có thể hiểu đúng nghĩa của từ kinh tế theo ý của
tác giả Việc tìm hiểu chú thích phải đợc tiến hành trớc ở nhà để tránh mất thời
gian của tiết học. Tuy nhiên ngoài những chú thích đã có sẵn trong sách giáo

khoa, HS cần tìm ra những từ khó khác để tự tra cứu ở nhà , tránh sự bở ngỡ
trong khi học ở trên lớp. Trong bài dạy, GV có thể lồng ghép kiểm tra việc học
chú thích của HS , nhất là những chú thích quan trọng.
- Tìm hiểu thêm về tác giả - tác phẩm- thể loại ( khâu này cũng có thể
thực hiện trớc trong quá trình tự tích luỹ của mỗi HS , không phải chỉ đến khi học
tác phẩm mới tìm hiểu). Việc tìm hiểu tác giả - tác phẩm là khâu quan trọng
không thể bỏ qua. Hiểu tác giả sẽ giúp cho việc hiểu tác phẩm sâu sắc hơn. Đồng
thời HS cần nắm vững bối cảnh lịch sử, hoàn cảnh sáng tác của tác phẩm mình sẽ
cảm thụ vì mỗi tác phẩm ( đặc biệt là những tác phẩm văn học sử) thờng gắn liền
với một giai đoạn lịch sử, tác phẩm thờng phả hồn thời đại, thông qua lăng kính
chủ quan, ý thức hệ cùng nhân sinh quan, tác giả gửi gắm tâm t, tình cảm của
mình, của dân tộc vào tác phẩm. VD:
- Khi học bài Tĩnh dạ tứ - Lí Bạch , cần chú ý bài thơ đợc sáng tác trong
hoàn cảnh tác giả ở xa quê mới có thể cảm nhận sâu sắc nổi nhớ quê của tác giả.
- Khi học bài Hồi hơng ngẫu th- Hạ Ttri Chơng , không thể không chú ý
tới hoàn cảnh sáng tác của bài thơ: Tình cờ viết nhân về thăm quê sau hơn 50
năm xa quê của lão quan Hạ Tri Chơng - Quý Chân tiên sinh. Điều đó góp phần
giúp cho HS cảm nhận hết đợc nỗi buồn da diết của tác giả trong cảm giác bị
lãng quên .Từ đó thấy hết đợc tình cảm sâu nặng của nhà thơ đối với quê hơng.
HS tìm hiểu tác giả , tác phẩm thông qua phần chú thích * trong SGK ,
ngoài ra các em có thể tìm qua tài liệu tham khảo. Tất nhiên không phải khi học
tác phẩm nào, GV cũng yêu cầu HS tìm hiểu về tác giả , tác phẩm . Vì vậy GV
cần có sự hớng dẫn cụ thể tuỳ theo mỗi đơn vị bài học.
- Trả lời hệ thống câu hỏi trong phần Đọc - hiểu : Thực ra lâu nay HS
soạn bài thờng trả lời những câu hỏi ở mục này. Nhng thit ngh trờn nn tng gi
ý ca h thng cõu hi trong SGK, GV ging dy Ng vn cú th biờn son mt
h thng cõu hi khỏc c th hn, gn lin vi bi ging ca GV hn. HS c
GV cung cp h thng cõu hi cho bi hc mi sau mi tit dy. õy chớnh l
iu kin thun li HS cú th chun b bi tt hn v GV cú th tit kim
c nhiu thi gian trờn lp. Nh vy nu thc hin tt cụng vic ny, vn

Năm học 2012 - 2013
4
Đề tài: Hớng dẫn học sinh chuẩn bị bài ở nhà cho tiết học sau
"chỏy giỏo ỏn" trong ging dy Ng vn s phn no c gii quyt. ng
thi t h thng nhng cõu hi y GV s giỳp hc sinh nõng cao kh nng t tip
cn tỏc phm, thoỏt li dn v khụng cũn ph thuc mt cỏch th ng vi nhng
sỏch "hc tt"
2.2. Đối với tiết học Tiếng Việt:
Tôi còn nhớ những năm trớc đây, học sinh hết sức ngỡ ngàng khi GV
kiểm tra vở soạn Tiếng Việt. Bởi theo thói quen cũ, các em chỉ soạn tiết học văn
bản. Để đáp ứng yêu cầu đổi mới phơng pháp dạy học hiện nay, bất kì môn học
nào HS cũng cần phải chuẩn bị trớc ở nhà . Có nh thế HS mới tạo cho mình một
tâm thế tốt khi học bài mới . Phân môn Tiếng việt cũng không phải là ngoại lệ.
Khi hớng dẫn cho HS soạn một bài học về Tiếng Việt, GV yêu cầu HS nghiên
cứu các ngữ liệu đợc đa ra làm mẫu để phân tích rút ra kết luận theo hệ thống
câu hỏi gợi ý sau mỗi ngữ liệu đó. Ngoài ra , HS có thể tìm thêm một số ví dụ
khác tơng tự có thể do các em tự đặt. Hoặc có những bài học trong phần luyện
tập có bài tập viết đoạn văn , GV nhất thiết phẩi yêu cầu HS viết trớc ở nhà . Nếu
đợc chuẩn bị chu đáo thì chắc chắn ở trên lớp , HS sẽ có nhiều thời gian thực
hành luyện tập với nhiều dạng bài khác nhau. Ngay cả phần luyện tập các em
cũng có thể xem trức những bài đơn giản.
2.3. Đối với tiết học Tập làm văn :
Cũng nh các tiết học văn bản , Tiếng Việt , tiết học Tập làm văn muốn có
hiệu quả cao, phát huy đợc tính tích cực, chủ động của HS , thì khâu chuẩn bị bài
ở nhà là cần thiết. Vậy cần chuẩn bị những gì? Thông thờng dạy tập làm văn
cũng đi từ mẫu đến lí thuyết. Phân tích mẫu để hình thành tri thức lí thuyết là
con đờng quy nạp trong làm văn cần áp dụng . Mẫu đợc đa ra làm ngữ liệu trong
tập làm văn thờng là một văn bản hoặc là một đoạn văn tơng đối dài. Vì thế trớc
hết HS cần phải tiếp xúc mẫu thông qua đọc sau đó mới phân tích mẫu đó. Việc
đọc và phân tích mẫu nên đợc HS tiến hành ở nhà dới sự hớng dẫn, gợi ý của

GV.
Đặc biệt là tiết luyện nói. Đây là tiết học có đặc trng riêng. Thời gian tơng
đối ít chỉ là một tiết nhng HS phải trực tiếp với một đối tợng giao tiếp hiện diện,
khoảng cách giữa t duy và ngôn ngữ rút ngắn, đòi hỏi sự nhanh nhạy, linh hoạt
trong chọn từ, sắp ý và diễn đạt. Đã thế trong gời luyện nói, HS không những
phải huy động những yếu tố cần thiết nh trong một giờ làm văn viết mà còn phải
vận dụng nhiều yếu tố đặc thù của lời nói kết hợp với những hành động hình thể.
Điều đó đã tạo ra khó khăn riêng cho tiết luyện nói . Chính vì vậy nếu không đợc
chuẩn bị trớc ở nhà thì chắc chắn rằng tiết học đó sẽ không thể đem lại hiệu quả
Năm học 2012 - 2013
5
Đề tài: Hớng dẫn học sinh chuẩn bị bài ở nhà cho tiết học sau
nh mong muốn mà trở nên tẻ nhạt, nhàm chán. Khi chuẩn bị bài ở nhà, HS không
chỉ chuẩn bị bài nói mà các em cũng cần tập nói trớc( Có thể tập nói trớc gơng,
có thể tập nói trớc những ngời trong gia đình ).Điều đó sẽ giúp cho các em tự
tin hơn khi đứng trớc lớp.
Trong phân môn Tập làm văn còn có tiết trả bài. Một tiết trả bài phải là
một giờ học sinh động và có tác dụng nhiều mặt. Bởi đó là một giờ học đợc xây
dựng thực sự từ lao đông trực tiếp của HS, từ vốn liếng nhiều mặt của HS. Qua
giờ học này, HS nhận ra những mặt mạnh và yếu , nhất là những mặt yếu của
mình. Vì vậy một giờ trả bài cũng cần đợc chuẩn bị chu đáo không chỉ GV mà
ngay cả HS. GV chuẩn bị thì không có gì phải bàn, nhng HS chuẩn bị có lẽ là
điều hơi xa lạ đối với nhiều GV. Theo cá nhân tôi, trớc tiết trả bài khoảng 1, 2
ngày, GV có thể trả bài trớc cho HS . Trên cơ sở lời nhận xét của GV , HS đọc lại
bài viết của mình và tìm ra những lỗi trong bài. Sau khi đã tìm ra các lỗi cơ bản,
HS sẽ tự mình chữa lại phía sau bài . Nếu GV tạo đợc cho HS ý thức tự giác trong
việc này thì tôi tin chắc rằng giờ trả bài sẽ diễn ra sôi nổi và có hiệu quả. Cùng
với những gì đã đợc chuẩn bị kết hợp với nhận xét cụ thể của GV trong tiết trả
bài , HS sẽ khắc sâu đợc những mặt mạnh, thấy rõ những mặt yếu của mình qua
bài viết.

C. bài học kinh nghiệm
1. Bài học kinh nghiệm :
Hớng dẫn HS chuẩn bị bài ở nhà không phải là vấn đề khó. Cái khó nhất là
HS có tự giác thực hiện hay không. Thực tế, các GV đều chú trọng đến khâu này
nhng cha có hiệu quả. Vì không phải HS nào cũng thấy rõ tầm quan trọng của
công việc đó. Muốn vậy , GV cần phải:
- Có sự hớng dẫn cụ thể, rõ ràng cho HS. Tuy nhiên để làm đợc việc đó
,đòi hỏi GV cần có sự đầu t, chuẩn bị kĩ lỡng trớc đó. Việc này tốn không ít thời
gian và công sức của GV. Vì vậy đòi hỏi GV sự tâm huyết và lòng đam mê nghề
nghiệp .
- Cần cho HS thấy rõ tầm quan trọng của khâu chuẩn bị bài, tạo cho các
em có ý thức tự giác.
- Động viên, khuyến khích HS thông qua việc cho điểm cao đối với ai có
nhiều câu trả lời đúng, sáng tạo trong khi học bài (Thông thờng HS nào chuẩn bị
bài tốt ở nhà thì em đó sẽ tích cực hơn và sẽ có nhiều phát hiện, sáng tạo trong
khi học trong giờ học đó).
Năm học 2012 - 2013
6
Đề tài: Hớng dẫn học sinh chuẩn bị bài ở nhà cho tiết học sau
- Tăng cờng kiểm tra việc chuẩn bị bài của HS thông qua việc kiểm tra vở
soạn, chấm vở soạn. Nếu GV không trực tiếp kiểm tra thì phối hợp với GV chủ
nhiệm giao cho Ban cán sự kiểm tra vào đầu buổi học.
- Có thể kiểm tra thử đối với những HS soạn bài đối phó bằng các câu hỏi
đơn giản . Ví dụ khi học văn bản Sống chết mặc bay ,để kiểm tra xem HS đã
đọc văn bản hay cha , GV có thể hỏi HS : trong văn bản Sống chết mặc bay có
nhân vật nào? hay Tên quan phụ mẫu hộ đê ở đâu? Những câu hỏi đó nên thay
đổi linh hoạt, thờng xuyên. Tuy nhiên còn có rất nhiều cách để có thể biết đợc
HS có tự giác soạn bài hay không, đó là sáng tạo của mỗi GV.
- i vi bi u tiờn của từng phân môn, GV cần hng dn HS cỏch
san bi c th . Nhng bi sau, c h hc xong bi c, HS t chun b bi mi,

khụng i GV nhc nh.
GV có thể lu ý HS nu khụng bit tr li cõu hi chun b bi, cú th tham
kho cỏc sỏch hng dn, sỏch hc tt, sỏch tham kho cú bỏn rt nhiu ngoi
nh sỏch cú nh hng tr li tt, túm tt phn tr li y theo ý mỡnh vỡ ụi
khi nú rt di, phn no mỡnh bit, khụng cn ghi, ch ghi nhng gỡ ỏng hc,
mỡnh cha bit, úng gúp thờm trong gi hc chớnh thc.; nu thy bi san
quỏ ngn, cú th b sung phn tr li trong phn bi tp úng gúp phỏt biu
thờm trong phn lm bi tp trờn lp.
2. Kết luận :
Từ thực tế giảng dạy nhiều năm, tôi đã rút ra đợc một số kinh nghiệm trên,
và qua áp dụng đã thu đợc một số kết quả nhất định. Một điều mà tôi nhận thấy
đợc nếu bài học nào đợc HS chuẩn bị bài chu đáo, thì giời học trên lớp sẽ động
hơn rất nhiều, lớp ồn một cách tích cực. Và chắc chắn giờ học đó sẽ có chất lợng
cao.
Vì vậy tôi mạnh dạn đa ra đề tài : Hớng dẫn HS chuẩn bị bài ở nhà cho
tiết học sau để các đồng nghiệp cùng tham khảo. Tuy nhiên không thể tránh
khỏi những thiếu sót . Rất mong sự đóng góp ý kiến của bạn bè đồng nghiệp
cũng nh Hội đồng thẩm định để đề tài đợc hoàn thiện hơn và có thể áp dụng rộng
rãi.
Xin chân thành cảm ơn!
Năm học 2012 - 2013
7
§Ò tµi: Híng dÉn häc sinh chuÈn bÞ bµi ë nhµ cho tiÕt häc sau
N¨m häc 2012 - 2013
8