Nghiên cứu về luật quốc tịch như luật quốc tịch 1998 và luật Quốc tịch năm 2008 với những nét cơ bản nhưng cũng đặc sắc riêng

I./ Lời mở đầu:

Chế định quốc tịch ra đời từ thời kỳ tư bản chủ nghĩa nhằm thực chiện lợi ích cá
nhân của giai cấp tư bản. Đây là một bước tiến quan trọng trong lịch sử loài người vì từ
lúc này, mỗi người dân đã trở thành công dân, không còn sự bất công, họ đã có nhiều
quyền lợi, nghĩa vụ hơn trước. Cùng với sự phát triển của xã hội, mỗi quốc gia lại có
một chế định riêng về vấn đề quốc tịch. Và Việt Nam cũng không phải ngoại lệ. Nước ta
đã có nhiều các văn bản về luật quốc tịch như luật quốc tịch 1998, mới đây nhất là luật
Quốc tịch năm 2008 với những nét cơ bản nhưng cũng đặc sắc riêng.

1
II/ Nội dung:
1. Cơ sở lý luận:
Quốc tịch là chế định cơ bản của luật hiến pháp về địa vị pháp lí của công dân,
là tiền đề pháp lí bắt buộc để cá nhân có thể được hưởng các quyền và nghĩa vụ công
dân của nhà nước. Quốc tịch còn là chế định pháp lí có tính chất tổng hợp, quy định mối
quan hệ mọi mặt giữa cá nhân với nhà nước, thể hiện mối quan hệ bền vững về mặt thời
gian. Mối quan hệ không dễ thay đổi mà chỉ thay đổi trong những trường hợp đặc biệt
với những điều kiện hết sức khắt khe. Đặc biệt, về mặt không gian, mối quan hệ này
hoàn toàn không bị giới hạn.
Từ đó có định nghĩa: " Quốc tịch là mối quan hệ pháp lí-chính trị có tính chất
lâu dài, bền vững, ổn định cao về mặt thời gian, không bị giới hạn về mặt không gian
giữa cá nhân cụ thể với chính quyền nhà nước nhất định."
2. Những nét cơ bản về Luật Quốc tịch 2008:
Luật quốc tịch năm 2008 có 6 chương, 44 điều:
Chương I: Những quy định chung
Chương II: Có quốc tịch Việt Nam
Chương III: Mất quốc tịch Việt Nam
Chương IV: Thay đổi quốc tịch của người chưa thành niên và của của con
nuôi
Chương V: Trách nhiệm của các cơ quan nhà nước về quốc tịch

Chương VI: Điều khoản thi hành
Tuy nhiều hơn 2 điều và chưong V cũng có tên gọi khác nhưng nhìn
chung thì vẫn bao gồm những nội dung cơ bản: nguyên tắc 1 quốc tịch, có quốc tịch Việt
Nam, nhập quốc tịch Việt Nam, trở lại quốc tịch, mất quốc tịch, thay đổi quốc tịch của
người chưa thành niên và của con nuôi, thẩm quyền và thủ tục giải quyết quốc tịch.
a. Nguyên tắc 1 quốc tịch:
Theo điều 4, luật quốc tịch Việt Nam năm 2008:" Nhà nước cộng
xã hội chủ nghĩa Việt Nam công nhận công dân Việt Nam có một quốc tịch là quốc tịch
Việt Nam, trừ trường hợp luật có quy định khác."
Qua đó, thấy được sự mềm dẻo của nhà nước đối với vấn đề quốc tịch của nhân dân,
không còn mang tính triệt để, cứng nhắc như đối với năm 1998. Ở đây, cùng với sự đi
lên không ngừng của xã hội, có rất nhiều trường hợp đặc biệt yêu cầu sự linh động của
nhà nước trong vấn đề quốc tịch. Ngoài việc xác định ở nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa
Việt Nam mỗi cá nhân đều có quyền có quốc tịch Việt Nam thì ngoài ra, Nhà nước còn
thừa nhận tình trạng một người có hai hoặc nhiều quốc tịch. ( Dual or Plural
Nationality).
Từ sự mềm dẻo về quy định 1 quốc tịch, tại điều 12, luật quốc tịch 2008 về vấn đề
phát sinh từ tình trạng công dân Việt Nam đồng thời có quốc tịch nước ngoài: " 1. Vấn
đề phát sinh từ tình trạng công dân Việt Nam đồng thời có quốc tịch nước ngoài được
2
giải quyết theo điều ước quốc tế mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên,
trường hợp chưa có điều ước quốc tế thì được giải quyết theo tập quán và thông lệ quốc
tế.
2.Căn cứ vào quy định của Luật này, Chính phủ ký kết hoặc đề xuất việc ký
kết, quyết định gia nhập điều ước quốc tế để giải quyết vấn đề phát sinh từ tình
trạng công dân Việt Nam đồng thời có quốc tịch nước ngoài."
Nguyên tắc quốc tịch được ghi nhận trong công ước La Haye năm 1930, có ý nghĩa quan
trọng trong việc lựa chọn và áp dụng luật. Mặt khác, công ước La Haye cũng xác lập
nhiều nguyên tắc bảo hộ ngoại giao đối với người có hai hoặc nhiều quốc tịch. Sự mềm
dẻo đó thể hiện được tính nhạy bén của nhà nước nhất là trong thời kì hội nhập, phát

triển, phù hợp với thực tế biến động dân cư cùng với thực tiễn giao lưu quốc tế, đáp ứng
được những nhu cầu của người dân, những người hiện sống ở nước ngoài nhưng vẫn
muốn mang quốc tịch Việt Nam, coi đó như một cách để thể hiện lòng yêu nước.
b. Có quốc tịch Việt Nam:
Ở chương II của luật quốc tịch 2008 có đưa ra những quy định về vấn đề mang
quốc tịch Việt Nam. Theo đó tại điều 13 của bộ luật này thì người có quốc tịch Việt Nam
bao gồm người đang có quốc tịch Việt Nam cho đến ngày luật này có hiệu lực và người
có quốc tịch Việt Nam theo quy định của bộ luật này. Người Việt Nam định cư ở nước
ngoài mà chưa mất quốc tịch Việt Nam theo quy định của pháp luật Việt Nam trước
ngày Luật này có hiệu lực thì vẫn còn quốc tịch Việt Nam và trong thời hạn 5 năm, kể từ
ngày Luật này có hiệu lực, phải đăng ký với cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài để
giữ quốc tịch Việt Nam.
Người có quốc tịch Việt Nam theo luật quy định là những người do sinh ra có cha
mẹ là công dân Việt Nam hoặc 1 trong 2 là công dân Việt Nam., do sinh ra trên lãnh thổ
Việt Nam có cha mẹ không có quốc tịch, trẻ em bị bỏ rơi và được tìm thấy ở lãnh thổ
Việt Nam. Như vậy, Luật quy định một cách rõ ràng, cụ thể hơn, mang đầy tính nhân
đạo hơn ( điều 17, 18), nhà nước tạo điều kiện cho mỗi người được sinh ra, đang sống
và làm việc trên lãnh thổ Việt Nam được quyền mang quốc tịch Việt Nam. Qua đó, luật
đã nhấn mạnh hơn về tiêu chí nơi sinh thay vì quá thiên về tiêu chí huyết thống. Tiêu chí
nơi sinh cũng được áp dụng rất phổ biến ở các quốc gia khác, thậm chí có quốc gia quy
định về vấn đề quốc tịch của trẻ em do sinh ra trên tàu biển, máy bay.
c. Nhập quốc tịch Việt Nam:
Một trong những điều cơ bản nữa của bộ luật này là vấn đề nhập quốc tịch Việt
Nam. Tại điều 19, luật quốc tịch 2008, đưa ra những điều kiện được nhập quốc tịch Việt
Nam: " 1. Công dân nước ngoài và người không quốc tịch đang thường trú ở Việt Nam
có đơn xin nhập quốc tịch Việt Nam thì có thể được nhập quốc tịch Việt Nam, nếu có đủ
các điều kiện sau đây:
3
a) Có năng lực hành vi dân sự đầy đủ theo quy định của pháp luật Việt Nam;
b) Tuân thủ Hiến pháp và pháp luật Việt Nam; tôn trọng truyền thống, phong tục, tập

quán của dân tộc Việt Nam;
c) Biết tiếng Việt đủ để hoà nhập vào cộng đồng Việt Nam;
d) Đã thường trú ở Việt Nam từ 5 năm trở lên tính đến thời điểm xin nhập quốc tịch Việt
Nam;
đ) Có khả năng bảo đảm cuộc sống tại Việt Nam.
2. Người xin nhập quốc tịch Việt Nam có thể được nhập quốc tịch Việt Nam mà không
phải có các điều kiện quy định tại các điểm c, d và đ khoản 1 Điều này, nếu thuộc một
trong những trường hợp sau đây:
a) Là vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ hoặc con đẻ của công dân Việt Nam;
b) Có công lao đặc biệt đóng góp cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam;
c) Có lợi cho Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
3. Người nhập quốc tịch Việt Nam thì phải thôi quốc tịch nước ngoài, trừ những người
quy định tại khoản 2 Điều này, trong trường hợp đặc biệt, nếu được Chủ tịch nước cho
phép.
4. Người xin nhập quốc tịch Việt Nam phải có tên gọi Việt Nam. Tên gọi này do người
xin nhập quốc tịch Việt Nam lựa chọn và được ghi rõ trong Quyết định cho nhập quốc
tịch Việt Nam.
5. Người xin nhập quốc tịch Việt Nam không được nhập quốc tịch Việt Nam, nếu việc đó
làm phương hại đến lợi ích quốc gia của Việt Nam.
6. Chính phủ quy định cụ thể các điều kiện được nhập quốc tịch Việt Nam."
Qua đó, với mục đích đảm bảo được sự công bằng và tránh việc tủy tiện chính phủ Việt
Nam quy định rất khắt khe về việc được nhập quốc tịch Việt Nam. Không chỉ vì bảo vệ
đất nước và sự phát triển của quốc gia mà chính phủ Việt Nam còn thể hiện sự quan tâm
của mình đối với người xin nhập quốc tịch, về cuộc sống của họ. Trở thành công dân của
một nước không phải là quê hương của họ chắc chắn sẽ gặp rất nhiều khó khăn, thậm chí
nguy hiểm. Để tránh những vấn đề tiêu cực có thể xảy ra thậm chí là ảnh hưởng đến
danh dự của đất nước thì ưu tiên hàng đầu để có thể trở thành công dân Việt Nam đó là
phải có đủ điều kiện về ngôn ngữ, tài chính, tinh thần đảm bảo được cuộc sống ở Việt
Nam. Điều này không chỉ vì chính lợi ích của chủ thể mà còn của nhà nước. Song song
4

với khả năng tạo lập một cuộc sống yên ổn là phải là một con người có đủ năng lực hành
vi dân sự, thực hiện nghiêm túc pháp luật của Việt Nam.
Ngoài những điều kiện tiên quyết đó, luật còn có những trường hợp đặc biệt khác. Đó
là " Người xin nhập quốc tịch Việt Nam có thể được nhập quốc tịch Việt Nam mà không
phải có các điều kiện quy định tại các điểm c, d và đ khoản 1 Điều này, nếu thuộc một
trong những trường hợp sau đây:
a) Là vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ hoặc con đẻ của công dân Việt Nam;
b) Có công lao đặc biệt đóng góp cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam;
c) Có lợi cho Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam"
Quy định này tạo điều kiện cho nhập quốc tịch. Những trường hợp đặc biệt này có thể là
người nước ngoài kết hôn cùng với công dân Việt Nam, người nước ngoài là cha mẹ đẻ
hoặc con đẻ của người là công dân Việt Nam. Hiện nay, cùng với sự giao lưu giữa các
nước trên thế giới, có không ít những cặp vợ chồng đến từ các quốc gia khác nhau trong
đó có Việt Nam. Quy định này thể hiện sự mềm dẻo của nhà nước đối với các trường
hợp đặc biệt như vậy. Ngoài ra nhà nước còn thể hiện sự quan tâm cũng như biết ơn của
mình đối với nhưng người có công với đất nước, tạo điều kiện thuận lợi đối với những
người cả đời đã cống hiến cho Tổ quốc, duy trì truyền thống tốt đẹp " uống nước nhớ
nguồn" của dân tộc. Bên cạnh đó, vì mục tiêu phát triển đất nước, chính phủ cũng có sự
mềm dẻo đối với các trường hợp có lợi cho nhà nước, vừa đáp ứng được nhu cầu của
công dân vừa đem lại sự đi lên cho đất nước. Ngoài những vấn đề trên, đối với người
muốn gia nhập quốc tịch Việt Nam còn phải đáp ứng những yêu cầu khác về nhân thân
như họ tên, và đặc biệt là không có ý định gây hại đối với nhà nước. Người có nhu cầu
xin nhập quốc tịch phải chuẩn bị đầy đủ những giấy tờ cần thiết đề làm thủ tục bao gồm
những giấy tờ liên quan đến bản thân như bản khai lý lịch, bản khai giấy khai sinh,.., đơn
xin gia nhập quốc tịch Việt Nam cùng các giấy tờ chứng minh bản thân đáp ứng đủ điều
kiện đã quy định tại điều 19. Nhà nước còn quy định về trình tự, thủ tục và hồ sơ xin
nhập quốc tịch Việt Nam đối với người không quốc tịch đã cư trú ổn định tại Việt Nam
tại điều 22. Đây là quy định rất quan trọng, tạo cơ sở pháp lý giải quyết cho một bộ phận
những người đang thường trú tại Việt Nam, chưa có quốc tịch Việt Nam mong muốn
được nhập quốc tịch Việt Nam theo mộ trình tự, thủ tục đơn giản, nhưng vẫn đảm bảo

tuân thủ đúng thẩm quyền của Chủ tịch nước trong việc quyết định cho nhập quốc tịch
Việt Nam.
d. Trở lại quốc tịch Việt Nam:
Vấn đề quốc tịch còn quy định về việc trở lại quốc tịch Việt Nam. Cũng như việc nhập
quốc tịch, chính phủ cũng quy định về các trường hợp được phép trở lại quốc tịch Việt
Nam: " . Người đã mất quốc tịch Việt Nam theo quy định tại Điều 26 của Luật này có
5